Thresoor
Aflevering / Issue 1 - Caert-Thresoor
Aflevering / Issue 1 - Caert-Thresoor
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
CAERT-THRESOOR<br />
Nogmaals de damaanleg<br />
Het merkwaardige feit doet zich voor dat, hoewel er<br />
steeds geschreven is dat de aanleg van dammen de aanleiding<br />
was voor de topografische opname, de feitelijke<br />
aanleg en verbetering van diezelfde dammen al in 1904<br />
aangevangen is, twee jaar vóór de topografische opname<br />
begonnen werd en zeven jaar vóór de voltooiing van<br />
de kaart van Curaçao. Geen wonder dat de directeur van<br />
openbare werken M.C. Fauel, die met de damaanleg belast<br />
was, na drie jaar verzuchtte: 'Een bruikbaar waterpas-instrument<br />
was niet aanwezig en als overzichtskaarten<br />
van het terrein waren alleen die van Seyffardt 34 en<br />
de zoogenaamde militaire topographische opname uit<br />
den tijd van kolonel Ninaber disponibel.' Fauels gevolgtrekking<br />
is echter niet de aanleg uit te stellen tot de<br />
kartering gereed is. Het kwam hem het beste voor 'de<br />
uitvoering van de damaanleg met Gouvernementssubsidie<br />
aan de eigenaars of belanghebbenden zelf op<br />
te dragen.' 35 Later in hetzelfde rapport schrijft hij echter<br />
dat het alleen met een behoorlijke topografische opname<br />
mogelijk zal zijn de dammen aan te leggen.<br />
Dat blijkt ook wel. Hierboven werd gezegd dat Werbata<br />
zijn kartering in 1907 begon in de vallei van Scherpenheuvel.<br />
In het koloniaal verslag van 1908 lezen we vervolgens<br />
dat 'aan den stelselmatigen damaanleg in de<br />
vallei van Scherpenheuvel werd met kracht gewerkt.' 36<br />
Korte tijd na de gereedkoming van de kaarten wordt de<br />
Curaçaosche Petroleum Industrie Maatschappij (C.P.I.M.)<br />
opgericht die de economie van het eiland veranderde<br />
van een marginale agrarische in een sterk geïndustrialiseerde<br />
maatschappij. De landbouw was niet langer de<br />
bescheiden drijvende kracht achter de economie, maar<br />
werd meer bijzaak. De dammen werder dus minder belangrijk.<br />
Slot<br />
De kaarten, de eerste grootschalige topografische kaarten<br />
van de Nederlandse Antillen, zijn uiterst informatief voor<br />
historisch onderzoek. Vóór de uitgave van Werbata's<br />
kaarten was niet precies bekend hoe Curaçao onder de<br />
verschillende eigenaren verdeeld was. Er bestond geen<br />
kadaster en kaarten van domeinbezit waren ofwel nooit<br />
vervaardigd ofwel onvoldoende bijgehouden. Een stadsbewoner<br />
verwees gewoon naar het nummer van zijn<br />
perceel en een plantagebezitter beschreef zijn terrein<br />
door de omliggende plantages te noemen. Werbata's<br />
kaart toont de grenzen van de plantages.<br />
Wat de kaart tevens van belang maakt is het feit dat ze<br />
getekend is vlak voordat de olie-industrie naar Curaçao<br />
kwam en het beeld rond het Schottegat met zijn vele<br />
landhuizen en plantages drastisch veranderde.<br />
Voor Aruba, Bonaire, Sint Maarten en Sint Eustatius<br />
geldt het historisch belang van de kaarten - die hier beter<br />
'Jonckheer'kaarten genoemd kunnen worden - haast<br />
nog meer, omdat er van die eilanden nog minder kaarten<br />
zijn dan van Curaçao.<br />
Hoewel de interesse in historische kartografie op de<br />
Nederlandse Antillen niet zo groot is - Caert-<strong>Thresoor</strong><br />
is er onbekend - zag fotograaf Harrie Verstappen het<br />
belang van Werbata's kaarten in. In eigen beheer produceerde<br />
hij in 1998 een cd-rom met reprodukties van<br />
de kaart van Curaçao, het volgende jaar gevolgd door<br />
een cd-rom met de overige kaarten.<br />
LITERATUUR<br />
Coomans, Henny, en Maritza Coomans-Eustatia. 2000. Sint<br />
Maarten in kaart en beeld = St. Martin in maps & prints.<br />
Bloemendaal: Stichting Libri Antilliani.<br />
Encyclopœdie van Nederlandsch West-Indië, red. H.D. Benjamins<br />
& Joh. F. Snelleman. Den Haag; Leiden: 1914-17. Herdruk<br />
Amsterdam: Emmering, 1981.<br />
Hartog, Joh. 1961. Curaçao van kolonie tot autonomie. Oranjestad<br />
(Aruba): De Wit.<br />
Havelaar, J. 1904. 'Rapport betreffende eene reis naar de kolonie<br />
Curaçao ingevolge art. 2 van het Koninklijk Besluit<br />
dd. 20 Juli 1910, no. 30.' Handelingen der Staten Generaal,<br />
Bijlagen 1903-1904. 5 Curaçao, bijlage O 2 .<br />
Kuiper, S. 1930. 'In Memoriam J.V.D. Werbata.'Jaarverslag van<br />
den Topographischen Dienst in Nederlandsch-Indië over<br />
1929. Weltevreden, 1930. Blz. 126-129.<br />
Kol, H. van. 1904. Naar de Antillen en Venezuela. Leiden:<br />
A.W. Sijthoff.<br />
Newton, Michael A. 2004. 'De 'Werbata' kaarten.' Curaçao<br />
Amigoe febr. 2004 (Engelse tekst in The Daily Herald, 8 februari<br />
2004, en in papiamentu in Curaçao Extra).<br />
Ozinga, M.D. 1959. De monumenten van Curaçao in woord<br />
en beeld. [Willemstad]: Stichting Monumentenzorg Curaçao.<br />
Roon, J. van. 1900. 'J.D.V. [sic!] Werbata, Ridder 4e Klasse in<br />
de Militaire Willemsorde.' Eigen Haard 26, nr. 28 (14 juli<br />
1900): 447-448.<br />
— 1920. De werkzaamheden van den Topografisch en Dienst<br />
in de Westerafdeeling van Borneo (1886-1895). Bandoeng:<br />
Visser, 1920.<br />
Verstappen, Harrie. 1998. The Werbata Maps : 1906 Topographic<br />
Maps of Curaçao Island. Curaçao: Fotomatiko n.v.<br />
- CD-Rom.<br />
— 1999. The Werbata Maps II : Aruba, Bonaire, St. Eustatius,<br />
St. Martin, Willemstad Curaçao. Version B2. Curaçao: Fotomatiko<br />
n.v., 1999, revised 2002. - CD-Rom.<br />
Werbata, J.V.D. 1908. 'De topographische opneming van de<br />
Benedenwindsche Eilanden (kolonie Curaçao).' Jaarverslag<br />
van den Topographischen Dienst in Nederlandsch-Indië<br />
over 1907 (Batavia). Blz. 126-129.<br />
Werbata, J.V.D. 1910. 'De topographische opneming van het<br />
eiland Curaçao.' Jaarverslag van den Topographischen<br />
Dienst in Nederlandsch-Indië over 1909 (Batavia). Blz. 228-<br />
232.<br />
De reproduktie van de vollege set Werbatakaarten op twee<br />
CD-roms is nog steeds verkrijgbaar voor US$ 70 (inclusief verzendkosten).<br />
Informatie staat op<br />
http://www.curassow.com/2dvrc/maps/werbata/werbata.html<br />
of e-mail: werbata@vrcurassow.com.<br />
NOTEN<br />
Met dank aan Harrie Verstappen, prof.dr. Ferjan Ormeling en<br />
ing. Henk Schipper voor hun adviezen en hulp. Mevrouw<br />
Werbata in Amstelveen en de heer Willem Jonckheer te<br />
Curaçao ben ik dankbaar voor het ter beschikking stellen van<br />
foto's en informatie.<br />
Bijl. HSG = Handelingen der Staten Generaal, Bijlagen.<br />
Bijl. HSG Cur. = idem, Koloniaal Verslag, 5 Curaçao. Hoofstuk<br />
B daarin is 'Mededeelingen van algemeenen aard' en J 'Landsgebouwen<br />
en openbare werken'.<br />
1. Kaart van het eiland Curaçao, schaal 1:81.318. Opgenomen<br />
door kap.ing. Abbring en getekend door het Topografisch<br />
Bureau, 1816-17. Manuscript. Den Haag, Nationaal<br />
Archief. Inv. 4.MIKO, nr. 1237; kopie in nr. 6110/41.<br />
2. Hij schreef over zijn verblijf aldaar Weemoedstoonen uit de<br />
gesch. van mijn leven of mijne reis naar Curaçao en vlugtige<br />
beschouwingen van hetzelve, gedurende mijn tienjarig<br />
verblijf op hetzelve (Groningen 1834).<br />
12 24STE JAARGANG 2005 NR. 1