12.09.2015 Views

Thresoor

Aflevering / Issue 1 - Caert-Thresoor

Aflevering / Issue 1 - Caert-Thresoor

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

CAERT-THRESOOR<br />

Nogmaals de damaanleg<br />

Het merkwaardige feit doet zich voor dat, hoewel er<br />

steeds geschreven is dat de aanleg van dammen de aanleiding<br />

was voor de topografische opname, de feitelijke<br />

aanleg en verbetering van diezelfde dammen al in 1904<br />

aangevangen is, twee jaar vóór de topografische opname<br />

begonnen werd en zeven jaar vóór de voltooiing van<br />

de kaart van Curaçao. Geen wonder dat de directeur van<br />

openbare werken M.C. Fauel, die met de damaanleg belast<br />

was, na drie jaar verzuchtte: 'Een bruikbaar waterpas-instrument<br />

was niet aanwezig en als overzichtskaarten<br />

van het terrein waren alleen die van Seyffardt 34 en<br />

de zoogenaamde militaire topographische opname uit<br />

den tijd van kolonel Ninaber disponibel.' Fauels gevolgtrekking<br />

is echter niet de aanleg uit te stellen tot de<br />

kartering gereed is. Het kwam hem het beste voor 'de<br />

uitvoering van de damaanleg met Gouvernementssubsidie<br />

aan de eigenaars of belanghebbenden zelf op<br />

te dragen.' 35 Later in hetzelfde rapport schrijft hij echter<br />

dat het alleen met een behoorlijke topografische opname<br />

mogelijk zal zijn de dammen aan te leggen.<br />

Dat blijkt ook wel. Hierboven werd gezegd dat Werbata<br />

zijn kartering in 1907 begon in de vallei van Scherpenheuvel.<br />

In het koloniaal verslag van 1908 lezen we vervolgens<br />

dat 'aan den stelselmatigen damaanleg in de<br />

vallei van Scherpenheuvel werd met kracht gewerkt.' 36<br />

Korte tijd na de gereedkoming van de kaarten wordt de<br />

Curaçaosche Petroleum Industrie Maatschappij (C.P.I.M.)<br />

opgericht die de economie van het eiland veranderde<br />

van een marginale agrarische in een sterk geïndustrialiseerde<br />

maatschappij. De landbouw was niet langer de<br />

bescheiden drijvende kracht achter de economie, maar<br />

werd meer bijzaak. De dammen werder dus minder belangrijk.<br />

Slot<br />

De kaarten, de eerste grootschalige topografische kaarten<br />

van de Nederlandse Antillen, zijn uiterst informatief voor<br />

historisch onderzoek. Vóór de uitgave van Werbata's<br />

kaarten was niet precies bekend hoe Curaçao onder de<br />

verschillende eigenaren verdeeld was. Er bestond geen<br />

kadaster en kaarten van domeinbezit waren ofwel nooit<br />

vervaardigd ofwel onvoldoende bijgehouden. Een stadsbewoner<br />

verwees gewoon naar het nummer van zijn<br />

perceel en een plantagebezitter beschreef zijn terrein<br />

door de omliggende plantages te noemen. Werbata's<br />

kaart toont de grenzen van de plantages.<br />

Wat de kaart tevens van belang maakt is het feit dat ze<br />

getekend is vlak voordat de olie-industrie naar Curaçao<br />

kwam en het beeld rond het Schottegat met zijn vele<br />

landhuizen en plantages drastisch veranderde.<br />

Voor Aruba, Bonaire, Sint Maarten en Sint Eustatius<br />

geldt het historisch belang van de kaarten - die hier beter<br />

'Jonckheer'kaarten genoemd kunnen worden - haast<br />

nog meer, omdat er van die eilanden nog minder kaarten<br />

zijn dan van Curaçao.<br />

Hoewel de interesse in historische kartografie op de<br />

Nederlandse Antillen niet zo groot is - Caert-<strong>Thresoor</strong><br />

is er onbekend - zag fotograaf Harrie Verstappen het<br />

belang van Werbata's kaarten in. In eigen beheer produceerde<br />

hij in 1998 een cd-rom met reprodukties van<br />

de kaart van Curaçao, het volgende jaar gevolgd door<br />

een cd-rom met de overige kaarten.<br />

LITERATUUR<br />

Coomans, Henny, en Maritza Coomans-Eustatia. 2000. Sint<br />

Maarten in kaart en beeld = St. Martin in maps & prints.<br />

Bloemendaal: Stichting Libri Antilliani.<br />

Encyclopœdie van Nederlandsch West-Indië, red. H.D. Benjamins<br />

& Joh. F. Snelleman. Den Haag; Leiden: 1914-17. Herdruk<br />

Amsterdam: Emmering, 1981.<br />

Hartog, Joh. 1961. Curaçao van kolonie tot autonomie. Oranjestad<br />

(Aruba): De Wit.<br />

Havelaar, J. 1904. 'Rapport betreffende eene reis naar de kolonie<br />

Curaçao ingevolge art. 2 van het Koninklijk Besluit<br />

dd. 20 Juli 1910, no. 30.' Handelingen der Staten Generaal,<br />

Bijlagen 1903-1904. 5 Curaçao, bijlage O 2 .<br />

Kuiper, S. 1930. 'In Memoriam J.V.D. Werbata.'Jaarverslag van<br />

den Topographischen Dienst in Nederlandsch-Indië over<br />

1929. Weltevreden, 1930. Blz. 126-129.<br />

Kol, H. van. 1904. Naar de Antillen en Venezuela. Leiden:<br />

A.W. Sijthoff.<br />

Newton, Michael A. 2004. 'De 'Werbata' kaarten.' Curaçao<br />

Amigoe febr. 2004 (Engelse tekst in The Daily Herald, 8 februari<br />

2004, en in papiamentu in Curaçao Extra).<br />

Ozinga, M.D. 1959. De monumenten van Curaçao in woord<br />

en beeld. [Willemstad]: Stichting Monumentenzorg Curaçao.<br />

Roon, J. van. 1900. 'J.D.V. [sic!] Werbata, Ridder 4e Klasse in<br />

de Militaire Willemsorde.' Eigen Haard 26, nr. 28 (14 juli<br />

1900): 447-448.<br />

— 1920. De werkzaamheden van den Topografisch en Dienst<br />

in de Westerafdeeling van Borneo (1886-1895). Bandoeng:<br />

Visser, 1920.<br />

Verstappen, Harrie. 1998. The Werbata Maps : 1906 Topographic<br />

Maps of Curaçao Island. Curaçao: Fotomatiko n.v.<br />

- CD-Rom.<br />

— 1999. The Werbata Maps II : Aruba, Bonaire, St. Eustatius,<br />

St. Martin, Willemstad Curaçao. Version B2. Curaçao: Fotomatiko<br />

n.v., 1999, revised 2002. - CD-Rom.<br />

Werbata, J.V.D. 1908. 'De topographische opneming van de<br />

Benedenwindsche Eilanden (kolonie Curaçao).' Jaarverslag<br />

van den Topographischen Dienst in Nederlandsch-Indië<br />

over 1907 (Batavia). Blz. 126-129.<br />

Werbata, J.V.D. 1910. 'De topographische opneming van het<br />

eiland Curaçao.' Jaarverslag van den Topographischen<br />

Dienst in Nederlandsch-Indië over 1909 (Batavia). Blz. 228-<br />

232.<br />

De reproduktie van de vollege set Werbatakaarten op twee<br />

CD-roms is nog steeds verkrijgbaar voor US$ 70 (inclusief verzendkosten).<br />

Informatie staat op<br />

http://www.curassow.com/2dvrc/maps/werbata/werbata.html<br />

of e-mail: werbata@vrcurassow.com.<br />

NOTEN<br />

Met dank aan Harrie Verstappen, prof.dr. Ferjan Ormeling en<br />

ing. Henk Schipper voor hun adviezen en hulp. Mevrouw<br />

Werbata in Amstelveen en de heer Willem Jonckheer te<br />

Curaçao ben ik dankbaar voor het ter beschikking stellen van<br />

foto's en informatie.<br />

Bijl. HSG = Handelingen der Staten Generaal, Bijlagen.<br />

Bijl. HSG Cur. = idem, Koloniaal Verslag, 5 Curaçao. Hoofstuk<br />

B daarin is 'Mededeelingen van algemeenen aard' en J 'Landsgebouwen<br />

en openbare werken'.<br />

1. Kaart van het eiland Curaçao, schaal 1:81.318. Opgenomen<br />

door kap.ing. Abbring en getekend door het Topografisch<br />

Bureau, 1816-17. Manuscript. Den Haag, Nationaal<br />

Archief. Inv. 4.MIKO, nr. 1237; kopie in nr. 6110/41.<br />

2. Hij schreef over zijn verblijf aldaar Weemoedstoonen uit de<br />

gesch. van mijn leven of mijne reis naar Curaçao en vlugtige<br />

beschouwingen van hetzelve, gedurende mijn tienjarig<br />

verblijf op hetzelve (Groningen 1834).<br />

12 24STE JAARGANG 2005 NR. 1

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!