Thresoor

CAERT-THRESOOR
18 bladen inclusief omslag. 28 Op Curaçao werd de
kaart, mede door de prijs goed ontvangen. Op 29 april
I9II schrijft de Amigoe di Curaçao: 'We kunnen ieder
in gemoede aanraden deze kaart van ons eiland, waaraan
door tal van deskundigen verscheidene jaren is gewerkt,
te koopen. Het is een meesterstuk, zooals men
in onze Kolonie nog zelden zal gezien hebben. Alles tot
de kleinste bijzonderheden, zooals wegen en voetpaden,
rooien, 29 trankeren, 30 bergen en heuvels vindt men
op deze kaart aangegeven. De kaart bestaat uit 18 bladen
met verklaring en omslag en is verkrijgbaar op de
Secretarie tegen de prijs van 5 gld. Spotgoedkoop!'
Opleiding
Van het opleiden van twee Curaçaose jongelieden tot
opnemer kwam aanvankelijk niet veel: er was geen
geld beschikbaar. Pas in 1908 werden er fondsen voor
vrijgemaakt. In juni 1908 begon Werbata met de opleiding
van Willem A. Jonckheer Jr. (1887-1960). Al in oktober
van dat jaar was die in staat tot het karteren van
een groot stuk (13 km 2 ) vrij zwaar geaccidenteerd terrein.
De tweede leerling, Enrique E. Ecker (1887-1966),
kwam in november 1908 aan en werd in maart 1909 belast
met het verrichten van 'nuttig werk'. Van maart tot
mei I909 werd gezamelijk het resterende deel van
Curaçao bewerkt. Jonckheer voldeed hier goed en werd
geschikt verklaard voor zelfstandig werk. Ecker daarentegen
was niet bekwaam genoeg en verkreeg 'ontheffing
van verdere tewerkstelling'. Het was ook wel
merkwaardig dat hij na vier jaar studie tropische landbouw
aan 's Rijks landbouwhogeschool in Wageningen
en nog een maand stage op het landbouwproefstation
in Suriname direct na terugkomst op Curaçao werd aangesteld
als leerling-opnemer bij de topografische dienst.
We kunnen wel aannemen dat hij gewoon geen zin had
in dat werk. Korte tijd later vertrok hij naar Chicago, het
begin van een schitterende carrière als bacterioloog, microbioloog
en immunoloog. 31
Nadat in juni 1909 de triangulatie van Aruba en Bonaire
voltooid was, werd de verdere opneming van die eilanden
toevertrouwd aan Jonckheer. Direct al in juni 1909
begon hij met de opname van Aruba (Werbata 1909).
Werbata's kaarten
Het werk van Werbata en zijn medewerkers en opvolgers
resulteerde in zes topografische kaarten, die gewoonlijk
alle worden aangeduid met de term 'Werbatakaarten'.
Deze gangbare term is niet juist, Werbata was
alleen betrokken bij de terreinopname van de kaarten
van Curaçao en Willemstad, de triangulatie is door
Pliester en Lens uitgevoerd. Aruba en Bonaire zijn opgenomen
door leerling-opnemer W.A. Jonckheer op basis
van een triangulatie door L. Lens. Omdat de terreinopname
voor een belangrijk deel het uiterlijk van de
kaarten bepaald, zou het feitelijk beter zijn de serie
voortaan 'Werbata-Jonckheer kaarten' te noemen.
De kaarten zijn 32 :
1. Topographische kaart van Curaçao / [triangulatie
M.L. Pliester en L. Lens 1904-, terreinopname J.V.D.
Werbata, W.A. Jonckheer en E.E. Ecker 1907-19091 .
- Schaal 1:20.000. - Den Haag : Lith. J. Smulders &
Co., [1911]. - 1 kaartserie in 18 bladen : in kleur ; 45
x 46 cm per blad. Er zijn van deze kaart verschillende
staten, zo zijn op enkele bladen de terreinen van
de Curaçaosche Petroleum Industrie Maatschappij
(C.P.I.M.) aangegeven, die zich in 1915-16 aan het
Schottegat vestigde.
2. Topographische kaart van Aruba / [triangulatie JJ.
Beaujon, R.J. Beaujon en L. Lens, 1904-1909, terreinopname
W.A. Jonckheer 1909-1911]. - Schaal
1:20.000. - Den Haag : Lith. J. Smulders & Co.,
[1913]. - 1 kaartserie in 8 bladen : in kleur ; 47 x 46
cm per blad.
3. Topographische kaart van Bonaire in 10 bladen /
[triangulatie L. Lens 1909, terreinopname W.A.
Jonckheer 1911-1912]. - Schaal 1:20.000. - [Den
Haag : J Smulders & Co., 1915] . 1 kaartserie in 10
bladen : in kleur ; 46 x 46 cm per blad.
4. Topographische kaart van Sint Eustatius. - Schaal
1:20.000. - Den Haag : Lith. J. Smulders & Co.,
[1915].- 1 kaart : in kleur, 37,5 x 36,5 cm.
5. Topographische kaart van Sint Martin (Nederlandsch
Gedeelte). - Schaal 1:20.000. - Den Haag : Lith. J.
Smulders & Co., [1915] . - 1 kaart in 2 bladen : in
kleur, 40 x 38 cm
In het koloniaal verslag van 1914 staat: 'De triangulatie
en de topographische opneming van het Nederlandsch
gedeelte van het eiland St. Martin en van het eiland St.
Eustatius werden aangevangen en voltooid. Hiermede
zijn de topographische opnemingen in de kolonie
Curaçao beëindigd.' 33 De reden waarom Saba niet gekarteerd
is wordt niet genoemd. Dit eiland is dan weliswaar
het kleinste van de zes Nederlandse Antillen,
maar was (in 1910) qua bevolking het een-na-kleinste
(St. Eustatius had minder inwoners). Mogelijk vond men
kartering niet nodig omdat Saba door zijn natuurlijke
gesteldheid geen dammen nodig had.
Alle Werbatakaarten zijn herdrukt door de British War
Office (in zwart-wit) en in 1942 door de U.S. Engrs.
Force Curacao, waarbij alle kruisingen met een rode X
gemarkeerd en genummerd zijn.
In de jaren 1962/63 verschenen pas de op nieuwe triangulatie
en opneming gebaseerde kaarten 1:25.000 en
1:10.000, samengesteld door KLM Aerocarto en uitgegeven
door de Dienst van het Kadaster in Willemstad (inclusief
Saba!). Een nieuwe editie verscheen omstreeks
1985. In 1993 publiceerde KLM Aerocarto een nieuwe
kaartserie van Curaçao op schaal 1:25.000.
Er is nog een zesde 'Werbatakaart':
6. Kaart van het stadsdistrict van het eiland Curaçao /
in 1909 opgenomen door J.V.D. Werbata. - Schaal
1:5.000. - Den Haag : Lith. J. Smulders & Co.,
[I912]. - 1 stadsplattegrond op 2 bladen : in kleur;
71 x 67 cm per blad. - Met index van straten, wegen
en pleinen (een fragment van deze kaart staat op de
omslag van deze jaargang).
Deze kaart van Willemstad is de enige waar Werbata
zijn naam op heeft gezet. Omdat de kaart niet in officiële
stukken genoemd wordt, kan verondersteld worden
dan hij deze op eigen initiatief (en in zijn vrije tijd?)
samengesteld heeft.
24STE JAARGANG 2005, NR. 1 11