CAERT-THRESOOR

4. De klassieke wereldkaart
Aevi
Veteris Typus
Geographicus (vdB
186, foto:
Universiteitsbibliothe
ek Amsterdam).
55. Zij hebben de volgende eigenschap gemeen met de
sneeuw van hun land: zodra ze heethoofdig in de slag
tekeer gaan beginnen ze sterk te zweten, en als ze zich
ook maar een weinig bewegen, smelten ze weg als
sneeuw voor de zon.
56. en wat te denken van de volgende opmerking van
Dion? De Galliërs worden gedreven door een onbedwingbare
lust om door te gaan met datgene waar ze
mee bezig zijn, in de zin dat ze geen compromissen
sluiten, noch wat moed betreft, noch in vrees. Maar op
enig moment vervallen ze van moed tot vrees en uiteindelijk
tot wanhopige onbezonnenheid.
57. en wat moeten we vinden van het volgende oordeel
van Strabo? Ze zijn een oorlogszuchtig en woest volk,
altijd klaar om aan te vallen. Uitgedaagd tot de strijd
vechten ze in kleine, opeengepakte groepjes, zonder op
hun verdediging te letten en dat is goed te zien. Het gevolg
is dat ze gemakkelijk zijn in te sluiten als hun vijand
enig soort strategie gebruikt dat hem tot voordeel
strekt door ze tot de strijd uit te dagen, bewapend en
uitgerust als ze zijn met niets anders dan kracht en wanhoop.
58. Keizer Leo in zijn boek De Bellico apparatus beschrijft
ze heel anders. De Fransen (schrijft hij) zijn onverschrokken
in moed en dapper in oorlog. Het wordt
bij hun als een grote schande beschouwd de moed te
laten zakken of ook maar het kleinste stukje terrein prijs
te geven, hetgeen niet beter is dan het hazenpad te kiezen
&c. Welnu, als dit volk inderdaad zo verwijfd is en
zulk een lafheid vertoont, als ze zo weinig bereid zijn
zich in te spannen, zo wisselvallig en slecht in staat de
strijd vol te houden, kun je mij dan vertellen Cicero,
(Romein die je bent), waarom je in je oratie Pro
Provincijs Consularibus schrijft dat dit Gallië in jouw
ogen zo afschrikwekkend is?
59. Waarom schrijft Sallustius dat heel Italië beefde en
trilde uit vrees dat dit volk, zelfs zo erg dat de Romeinen
niet met hen in het strijdperk wensten te treden voor
roem en eerzucht, maar alleen om hun leven en land te
bewaren? Hoe kwam het dat we in Trogus de volgende
woorden aantreffen over de Koningen uit het Oosten?
'Ze waren zo bang voor de reputatie van de Fransen en
voor hun voorspoedige successen in alle oorlogen dat
ze geloofden dat ze nooit zelf in staat zouden zijn buiten
gevaar te blijven, vernietigd en verloren als ze waren,
zonder de hulp van de krachtige en hooghartige
Fransen'.
60. en waarom zegt Appianus in het tweede boek van
zijn Burgeroorlogen dat zij zo'n panische schrik bij de
Romeinen teweegbrengen, dat in de wet die vrijstelling
van militaire dienst verleende aan priesters en oude
mannen, de Franse oorlogen daarvan zijn uitgezonderd?'
Genoeg over Ortelius' speurtocht naar de historische
waarheid.
Op zoek naar geografisch-historische volledigheid
Nu volgen enkele voorbeelden van Ortelius' hang naar
historisch-geografische volledigheid.
Een eerste voorbeeld van Ortelius' streven naar geografische
volledigheid is zijn Catalogus Auctorum. Dit is
een lijst van kaartenmakers, die door Ortelius geraadpleegd
en gebruikt zijn voor het samenstellen van de
Theatrum- en Parergon-kaarten. De vier varianten van
de eerste Theatrum-editie verschillen alleen in dit opzicht.
Deze lijst 6 blijft met elke nieuwe editie van het
Theatrum groeien tot Ortelius' dood. Er is in de historische
kartografie geen parallel te vinden van een zo
nauwkeurige en uitgebreide opsomming van kaartbronnen
vóór Ortelius' tijd, maar daarna evenmin. Van
een aantal kaarten en kaartenmakers kennen we alleen
het bestaan via deze lijst. Tijdgenoot en concurrent De
Jode had niets vergelijkbaars te bieden in zijn atlas
Speculum Orbis Terrarum.
22ste jaargang 2003, nr. 2
CAEE.T-THRESOOR
33