S^Tm#

niet geschikt voor de navigatie langs
de Vliestroom en kan vanuit die optiek
bezien niet interessant voor Witsen
zijn geweest. Een andere optie is de
landkaart Tabula Comitatus Frisiae,
getekend door Bernardus Schotanus
a Sterringa (1640-1704), die De Wit
omstreeks 1680 publiceerde. Linksboven
is de Vliestroom tussen Terschelling en
Vlieland in kaart gebracht, maar hier
geldt dat de summiere hydrografische
kartografie nauwelijks bruikbaar is voor
navigatiedoeleinden.
Rond 1700 behoorden Hendrick Doncker
(ca. 1625-1699), Johannes van Keulen
(ca. 1654-1715) en Johannes Loots (ca.
1665-1726) tot de voornaamste uitgevers
op maritiem gebied. Zij publiceerde
kaarten van de Zuiderzee met informatie
voor de scheepvaart en in het bijzonder
ook kaarten voor de navigatie door het
Marsdiep en de Vliestroom. De drukplaten
van deze kaarten werden vaak
decennialang gebruikt en in het beste
geval geactualiseerd door het maken een
gecorrigeerde staat van de plaat. Een ten
tijde van Witsens kritiek nog enigszins
actuele en met zijn eigen werkstuk vergelijkbare
kaart is de tweede staat uit ca.
1703 van de Zee-kaert van 'T Vlie, als
mede een gedeelte van 't Amelander gat
van uitgever Hendrick Doncker. 13 Deze
kaart werd tezamen met een kaart van
de Eemsmonding op één blad afgedrukt.
Een ander voorbeeld is de vierde staat uit
1704 van de door Johannes van Keulen
uitgegeven Nieuwe Pascaert, Waar in te
sien is de gaten van Texel en 't Vlie ,... 14
De opeenvolgende staten van deze kaarten
tonen aan hoezeer het verloop en
de diepte van de stroomgeulen aan verandering
onderhevig waren. Het risico
dat een kaart relatief snel verouderde
was dus groot en geeft reden voor enige
relativering van Witsens vernietigende
kritiek.
Dat Nicolaes Witsen nog niet klaar was
met zijn kartografisch werk bleek uit de
eerdergenoemde brief aan Cuper van
augustus 1710. Daarin kondigde hij een
volgende, omvangrijkere kaart aan: 'ben
bezig om een van Texel en de gantsche
Suyderzee te berijden, en hebbe van dees
somer reets pijling gedaen.' Gezien de
beschikbare middelen van die tijd en de
intussen wankele gezondheid van Witsen
nam ook dit project meerdere jaren in
beslag; tot in de zomer van 1712 was hij
jaarlijks met vier à vijf schuiten op de
Zuiderzee aan het werk met de peilingen.
In oktober 1712 stuurde hij Cuper
een getekende proeve van zijn kaart van
'de diepten en droogte van de Suyder
Zee, met haere tonnen en baeken ...'.
Hij schreef: 'Ik geve het nog niet uyt,
en daerom versoeke dat tot Ued: specu-
CAERT-THRESOOR 13 29STE JAARGANG 2010- 1