Gevonden voorwerpen

Archeologische vondsten
Gevonden voorwerpen

De oude Bergenaren
Behouden vaart
Functionele schoonheid
Spaanse en Italiaanse techniek
Pot met goud
Spectaculaire vondsten

De oude Bergenaren
De vroegste bewoning van Bergen op Zoom
Bergen op Zoom is ontstaan aan de rand van
de Brabantse Wal vlak bij de Schelde. Een stenen
speerpunt uit de vroege bronstijd (circa 2000
voor Christus) is een van de oudste gevonden
voorwerpen in de regio.
Er zijn aanwijzingen dat het gebied rondom
Bergen op Zoom aan het einde van de ijzertijd
en het begin van de Romeinse tijd al bewoond
is. Ook uit de Frankische tijd zijn sporen
teruggevonden. Pas vanaf 1200 kunnen we
spreken van een kleine nederzetting. Omstreeks
1359 zijn er 264 huizen bewoond.
Op de plaats van de
huidige Gertrudiskerk is
in de zevende eeuw een
kapel gesticht, naar verluidt
door Sint-Gertrudis, abdis
van Nijvel.
Gevonden voorwerpen
Archeologische vondsten

Behouden vaart
De vondst van een Romeinse offerplaats
Tussen 2002 en 2007 wordt aan het Thaliaplein te
Bergen op Zoom een belangrijke archeologische
ontdekking gedaan. De gevonden bronzen munten
en ritueel stukgegooide amfoortjes wijzen op
een Romeinse offerplaats. Mogelijk hoort er een
tempeltje bij.
De ‘Bergse’ amfoortjes zijn miniaturen van de grote
Spaanse wijn- en olieamforen. Onderzoek van het
aardewerk wijst uit dat de klei van de amfoortjes
afkomstig is uit de directe omgeving. De Bergse
aardewerkindustrie is dus bijna 2000 jaar oud.
Achter de huidige
Gertrudiskerk aan de
Grote Markt bevindt zich
in de Romeinse tijd een
vennetje dat dienst doet
als offerplaats. Reizigers,
schippers en handelaren
offeren er bronzen
munten en amfoortjes
voor behouden vaart en
goede zaken.
Gevonden voorwerpen
Archeologische vondsten

Functionele schoonheid
Aardewerk
De klei uit Bergen op Zoom is uitermate geschikt
voor aardewerkproductie. De eerste generatie
pottenbakkers komt zo rond het midden van de
dertiende eeuw uit Brugge.
Vanaf de vijftiende eeuw vormt de omgeving van
de Dubbelstraat en de Noordzijde Haven hét
pottenbakkerscentrum van de stad. Het aantal
pottenbakkerijen varieert in de loop der eeuwen van
9 tot 22. Bergs aardewerk wordt in heel Europa, en
zelfs in Tokio en New York aangetroffen.
Aardewerk uit Bergen op
Zoom is zuiver functioneel.
Men gebruikt het om
voedsel en zuivel in te
bereiden. Het is prachtig
grijs-zwart of roodbruin
van kleur en uniform van
vormgeving.
Gevonden voorwerpen
Archeologische vondsten

Spaanse en Italiaanse techniek
Majolica
In 2005 vindt men aan de rand van
de stad, in de buurt van de haven,
de resten van zestiende-eeuwse
funderingen van gebouwen, enkele
afvalkuilen en drie ovens van een
of meer majolicabedrijven.
Uit opgravingen en archiefbronnen blijkt dat enkele
Bergse potmakers zich tussen 1518 en 1550 wagen
aan de productie van majolica, een techniek die
uit Spanje en Italië afkomstig is.
Dit aardewerk heeft een dun laagje wit glazuur
waarover de potmaker een voorstelling kan
schilderen. Later zien we deze techniek terug
bij de productie van Delfts aardewerk.
Gevonden voorwerpen
Archeologische vondsten

Pot met goud
Muntschat met 61 dukaten
Tijdens opgravingen in 1995 treft men in de
Kettingstraat een achttiende-eeuws vloertje,
een ondiepe trapkelder en wat funderingsmuurtjes
aan. Hier ligt een klein aardewerken kannetje
met 61 gouden munten erin begraven.
Ongeveer 250 jaar geleden
verstopt een rijke Bergenaar
een pot met gouden
dukaten onder de houten
vloer van een huis in het
centrum van Bergen op
Zoom. Het blijft een
raadsel waarom de eigenaar
de munten nooit heeft
weggehaald.
De schat bestaat uit 55 Nederlandse
en 6 buitenlandse gouden dukaten. De oudste
dateert uit 1699. In de periode van de jongste
munt, 1761, is er geen oorlogsdreiging. Er is
dus een ‘spaarschat’ verstopt.
Gevonden voorwerpen
Archeologische vondsten

Spectaculaire vondsten
Middeleeuwse klotendolk en benen bril
Deze klotendolk vindt men tijdens opgravingen
in het Paradegebied van Bergen op Zoom in een
waterput. Klotendolken zijn persoonlijke wapens,
echte statussymbolen. De bolvormige uitstulpingen
aan het heft van deze dolk symboliseren het
mannelijk geslacht.
Deze benen bril is de oudste, complete bril ter
wereld. Hij is gevonden in een beerput achter
het Zuivelplein. Hier woont in die periode een
kanunnik. Het montuur heeft bij het scharnier twee
uitgesneden gezichtjes.
De maker van het houten
heft van de klotendolk,
heeft daar heel wat werk
aan gehad. Het is beslagen
met honderden koperen
nageltjes.
De klotendolk en de benen bril zijn van omstreeks
1400.
Gevonden voorwerpen
Archeologische vondsten

Verantwoording
Verantwoording objecten
Figuratieve kaart van
West-Brabant
Anoniem, eerste helft 16de eeuw,
reproductie
Het havenfront van
Bergen op Zoom
Anoniem, midden 17de eeuw,
reproductie
Het havenfront is gezien vanuit
het westen met in het midden
het Hamplein en de Hampoort,
ook wel Waterpoort genoemd
Minuut van de plattegrond van
Bergen op Zoom
Jacob van Deventer, circa 1545,
reproductie
Een minuut is een voorstudie
voor een definitieve versie van
de plattegrond. De laatste is niet
bewaard gebleven
Plattegrond van Bergen op Zoom
Frans Hogenberg, 1581,
reproductie
In: Civitates Orbis Terrarum,
Keulen 1581
Kaart van West-Brabant
en Tholen met polders
Circa 1650-1675, reproductie
Speerpunt
Circa 2000 vóór Christus,
vuursteen
Deze kleine driehoekige
speerpunt, gevonden te
Bergen op Zoom, dateert
uit de vroege bronstijd

Gepolijste bijl
Circa 2500 vóór Christus,
vuursteen
Dit exemplaar is afkomstig uit
de Ardennen, maar dergelijke
vuistbijlen zijn ook in de
omgeving van Bergen op Zoom
aangetroffen
Schrabber
Circa 4500 vóór Christus (nieuwe
steentijd), vuursteen
Gevonden tijdens opgravingen
aan de Schansbaan te Halsteren.
Dit vuurstenen werktuigje wordt
gebruikt voor het schoonschrapen
van huiden
Sestertius van Hadrianus
Romeinse munt, 117-138, brons
Gevonden tijdens opgravingen
aan de Parade in Bergen op Zoom
As van Antoninus Pius
Romeinse munt, 138-161, koper
Gevonden tijdens opgravingen
aan de Parade in Bergen op
Zoom
Sestertius van Marcus Aurelius
Romeinse munt, 161-180, brons
Gevonden tijdens opgravingen
aan de Parade in Bergen op Zoom
Sestertius van Commodus
Romeinse munt, 177-192, brons
Gevonden tijdens opgravingen
aan de Parade in Bergen op Zoom
Agge Gevonden mar leut voorwerpen
et Vastenavend Archeologische in het Krabbegat vondsten

Sestertius van Gordianus III
Romeinse munt, 238-244, brons
Gevonden tijdens opgravingen
aan de Parade in Bergen op Zoom
Ottoons muntje
10de eeuw, zilver
Gevonden tijdens opgravingen
in de Zuidmolenstraat te
Bergen op Zoom
Twee Romeinse mini-amforen
Begin 2de-midden 3de eeuw
Deze kruikjes zijn in de Romeinse
tijd als offergave in een ven
gegooid dat zich ruim 1800 jaar
geleden bevond op de plaats van
de huidige parkeergarage onder
de Parade in Bergen op Zoom.
Dergelijke amfoortjes werden
in de omgeving van Bergen op
Zoom gemaakt
Fragment van een Badorf
voorraadpot
9de eeuw
Dit zeldzame randfragment
van een reliëfband-amfoor uit
Badorf in het Duitse Rijnland is
aangetroffen tijdens opgravingen
in de binnenstad van Bergen op
Zoom. Dit type amfoor wordt
voornamelijk gebruikt voor de
opslag van granen
IJzeren knijpschaar
17de eeuw
Leren schoen
16de eeuw

Romeinse zegelring met
Keltische invloeden
1ste eeuw, brons
De ring, versierd met een
merrie en veulen met daarboven
een liggende maansikkel of
hoorn, symboliseert wellicht de
Romeins-Keltische godin Epona,
beschermster van de ruiters
Klotendolk
Circa 1400
Deze dolk, gevonden in een
oude waterput op de Parade te
Bergen op Zoom, dankt zijn naam
aan de twee bolle uitstulpingen
bovenaan het heft. De klotendolk
is een persoonlijk wapen
Foto restauratie-atelier Restaura,
Haelen
Benen bril versierd met twee
uitgesneden gezichtjes
Circa 1400
Dit is de oudste, complete bril ter
wereld. Hij is aangetroffen in een
beerkuil achter een pand aan het
Zuivelplein te Bergen op Zoom
waar in die tijd een kanunnik
woonde
Muntschat
1699-1761, goud
Tijdens opgravingen aan de
Kettingstraat in Bergen op Zoom
wordt een muntschat gevonden
bestaande uit 61 gouden
dukaten: 55 Nederlandse en
6 buitenlandse. Aangezien er
geen oorlogsdreiging is in de
periode van de jongste munt
(1761) spreken we over een
zogenaamde ‘spaarschat’
Aardewerken vogelfluit
17de-18de eeuw
Agge Gevonden mar leut voorwerpen
et Vastenavend Archeologische in het Krabbegat vondsten
Gouden ring met geslepen
amethist
Begin 17de eeuw
Deze ring heeft waarschijnlijk
toebehoord aan een kind uit een
welgestelde familie die destijds in
de nu verdwenen boerderij Den
Duyn woonde

Geel vogelfluitje
Vermoedelijk anonieme Bergse
pottenbakker, circa 1450,
aardewerk
Dit fluitje, genoemd naar het
geluid dat het voortbrengt, is
aangetroffen op het Zuivelplein
te Bergen op Zoom. Een andere
benaming vanwege het uiterlijk
van het gezichtje is ‘duivelsfluitje’
Zwavelbak met kantelen
en beesten
Circa 1450, Bergs aardewerk
Dit rijk versierde bakje – mogelijk
een huwelijksgeschenk – is
gevonden achter het pand
Zuivelstraat 22 te Bergen op Zoom.
Het is gebruikt voor de opslag van
zwavelstokjes, de voorloper van de
hedendaagse lucifers
Geel koperen snuifdoos
van Jan Klasen de Geep
1654
Aardewerken spaarpot
van Lena Noordhuyse
Circa 1830
Kralenbeursjes
18de/19de eeuw, zilver, glaskralen
en wol
Vergiet
18de eeuw, Bergs aardewerk

Steelpan
18de eeuw, Bergs aardewerk
Albarello
Begin 16de eeuw, Bergs
aardewerk majolica
Deze veelkleurige majolica
zalfpot, een luxeproduct, is
mogelijk vervaardigd door de
Bergse majolicapottenbakker
Lucas Raymondts, gevestigd aan
de Zuidzijde Haven
Grape (kookpan)
18de eeuw, Bergs aardewerk
Verantwoording bladerboek
Werkzaamheden op de Parade,
opgraving met vrijwilligers
Stichting In den Scherminckel,
juli 2002
Romeinse munten gevonden
op Kijk in de Pot te Bergen
op Zoom in 2007
2de eeuw, brons
Agge Gevonden mar leut voorwerpen
et Vastenavend Archeologische in het Krabbegat vondsten

Plattegrond van het kwartier
der pottenbakkers te Bergen
op Zoom
Aardewerken vergiet
18de eeuw
Aardewerk, majolica kannetje
16de eeuw
In 1950 is de Oude Haven
tussen het Spui en Bonte Brug
gedempt. De opname toont aan
de noordzijde de restanten van
een potmakersoven in het huis
De Schipperscapelle (Noordzijde
Haven 30)
Kettingstraat 16
De straat is gelegen in het
centrum van Bergen op Zoom en
bestaat al sinds circa 1494.
De briefkaart toont het
winkelpand met het huisnummer
16 van de Firma Massa-Jansen

Alle in de verantwoording getoonde objecten zijn afkomstig uit
de collectie van Het Markiezenhof, tenzij anders aangegeven.
Het Markiezenhof heeft ernaar gestreefd de auteursrechten van
de illustraties naar behoren te regelen. Degene die desondanks
meent zekere rechten te kunnen doen gelden, wordt verzocht zich
tot Het Markiezenhof te wenden.
© 2009 Het Markiezenhof Historisch Centrum
Ontwerp: Platvorm, Amsterdam
Agge Gevonden mar leut voorwerpen
et Vastenavend Archeologische in het Krabbegat vondsten