08.09.2015 Views

Mineraloji

Ferhat Bayram Kristalografi Ders Notları

Ferhat Bayram Kristalografi Ders Notları

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Mineraloji</strong><br />

• Mineral, belirli bir kimyasal bileşime ve<br />

belirli bir kristal yapısına sahip doğal,<br />

çoğunlukla inorganik homojen katı<br />

maddedir.<br />

Ametist (Güney Afrika)<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 2


<strong>Mineraloji</strong> – kimyasal bileşim<br />

• Kimyasal bileşime i sahip<br />

olmayı; nasıl ki bir kek<br />

yapılırken un, şeker, yağ<br />

vb. farklı maddeler<br />

birleştiriliyorsa mineral<br />

oluşumları da aynı<br />

şekilde çeşitli kimyasal<br />

maddelerin bir araya<br />

gelmesiyle oluşur.<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

3


<strong>Mineraloji</strong> – kimyasal bileşim<br />

Kuvars (SiO 2 2) gibi bazı<br />

mineraller çok az bileşene<br />

sahip olmasına rağmen<br />

turmalin [(Na, Ca)(Li, Mg, Al)<br />

(Al, Fe 3+ , Mn 3+ ) 6(BO 3 ) 3<br />

(Si 6 O 18 ) (OH) 4 ] gibi kompleks<br />

bileşeni olanlar da vardır.<br />

Bu bileşenler mineralleri ayırmada kullanılan renk,<br />

yoğunluk, fiziksel ve optik özelliklerin oluşmasında<br />

etkin rol oynarlar.<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 4


Çokluk sırasına göre yerkabuğunun ğ yapısında yp en çok yer<br />

alan elementlerin bulunma oranları.<br />

Element Ağırlık Yüzdesi Element Ağırlık Yüzdesi<br />

O 49.50 Cl 0.19<br />

Si 25.30 P 012 0.12<br />

Al 7.50 Mn 0.09<br />

Fe 508 5.08 C 008 0.08<br />

Ca 3.39 S 0.06<br />

Na 263 2.63 Ba 004 0.04<br />

K 2.40 Ni 0.018<br />

Mg 193 1.93 Zn 0.017017<br />

H 0.87 Cu 0.010<br />

Ti 063 0.63<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

5


<strong>Mineraloji</strong> – kristal yapı<br />

• Kristal yapısı bir mineraldeki atomların<br />

düzeni, üç boyutlu olarak dizilimi ve<br />

tekrarlanması anlamına gelir.<br />

• Bazı camsı minerallerin ise belirli bir atom<br />

düzeni yoktur yani obsidiyen gibi amorftur.<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 6


<strong>Mineraloji</strong> – homejen ve katı madde<br />

• Homojen katı; Kimyasal bileşikler içinde<br />

fiziksel olarak bölünememe özelliğidir.<br />

Ayrıca mineralin bütün gaz ve sıvıları<br />

çıkartılmış katı bir madde olması gerekir<br />

(maden olarak işlenmiş civa bir mineral<br />

değildir).<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 7


<strong>Mineraloji</strong> - inorganik<br />

• İnorganik: minerallerin çoğunluğu biyojenik<br />

kökenli olmamasına rağmen mollusc,<br />

brachiopod gibi omurgasız organizmalar ve<br />

çeşitli bakteri tarafından oluşturulmuş<br />

mineraller (aragonit, diatome, sülfür ve<br />

sülfid mineralleri) mevcuttur.<br />

Doğal sülfür ve kalsit<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 8


<strong>Mineraloji</strong> - doğal<br />

• Doğallık; bir minerali ayırt etmede tek<br />

başına kullanılmaz.<br />

• Minerallerin laboratuarlarda sentez haline<br />

getirilmediğini anlatır.<br />

Beril (Güney Afrika)<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 9


<strong>Mineraloji</strong><br />

• Kayaçlar farklı minerallerin bir araya gelmesinden<br />

oluşur. Bazı kayaçlarda Örneğin magmatik<br />

kayaçlarda ince taneli (hızlı soğuma), ğ bazılarında<br />

ise iri taneli (yavaş soğuma) olan farklı mineraller<br />

görülebilir.<br />

• Minerallerin belirlenmesiyle kayaçlar belirlenir.<br />

İri taneli granit (mineral<br />

taneleri seçilebiliyor)<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

İnce taneli bazalt (mineral<br />

taneleri seçilemiyor) 10


<strong>Mineraloji</strong> - Kristalografi<br />

• Birçok mineral, tekrarlanan yada belirli bir<br />

atom düzeni olan belirli bir kristal yapısına<br />

sahiptir. Dolayısıyla çoğu mineralin bir<br />

karakteristik şekli vardır.<br />

Kristalografi,<br />

kristal düzenlerini<br />

araştırır.<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 11


<strong>Mineraloji</strong> - Kristalografi<br />

Kristaller düzenli bir atom ağı<br />

yapısına sahiptir.<br />

Amorf maddelerde atom ağı<br />

dizilimi düzenli değildir. ğ<br />

Halitin atomik iç yapısının bir modeli –<br />

beyaz toplar Sodyum atomlarını kırmızı<br />

toplar ise Klorür atomlarını<br />

göstermektedir.<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

12


Minerallerin belirlenmesi<br />

Mineraller ayırt edilirken bir seri teste tabi tutulur. Bu<br />

işlemler l aşağıdaki ğ gibi özetlenebilir.<br />

• Renk<br />

• Çizgi rengi<br />

• Parlaklık<br />

• Klivaj<br />

• Kırılma yüzeyi<br />

• Sertlik<br />

• Kristal şekli<br />

• Yoğunluk<br />

• Diğer özellikler<br />

Sülfür<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 13


Renk:<br />

İyi bir tanıtıcı olmamakla beraber bazı minerallerin değişmeyen<br />

tek bir rengi vardır ve bu renkleri karakteristiktir.<br />

Florit<br />

Turkuvaz<br />

Analsim<br />

Malahit<br />

Ametist<br />

Kemererit Realgar<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

Azurit<br />

14


Renk:<br />

Bazen aynı mineraller farklı renklere sahip<br />

olabilir. Örneğin aşağıda görüldüğü gibi<br />

florit (CaF 2 ) pembe, kahve, mor veya yeşil<br />

renkte olabilir.<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 15


Renk: bazı renk yapıcı elementler<br />

• Kobalt, Co, menekşe kırmızısı renk üretir - eritrit, (kobalt<br />

arsenik sulfid).<br />

•Krom,Cr, turuncu kırmızı renk üretir - krokoit, (kurşun krom).<br />

•Bakır, Cu, gök mavisi renk üretir - azurit, (bakır karbonat<br />

hydroksid).<br />

•Demir, Fe, kırmızı renk üretir - limonit, (hidratlaşmış demir<br />

oksid hidroksid).<br />

• Mangan, Mn, pembe renk üretir - rodokrosit, (mangane<br />

karbonat).<br />

• Nikel, Ni, yeşil renk üretir - anaberjit, (hidratlaşmış nikel<br />

arsenat).<br />

• Uranyum, U, sarı renk üretir - zipeit, (hidratlaşmış potasyum<br />

uranil sulfat hidroksid).<br />

•Vanadyum, V, kırmızı turuncu renk üretir - vanadinit, , (kurşun<br />

ş<br />

vanadat klorid). Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

16


Çizgi rengi<br />

• Mineralin porselen üzerine bıraktığı izdir.<br />

• Bazı mineraller renklerinden farklı bir<br />

çizgi i rengine sahiptir.<br />

i<br />

Piritin çizgi rengi<br />

Hematitin t çizgi rengi<br />

Zinoberin çizgi rengi<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

17


Parlaklık<br />

• Bir mineralin parlaklığı ışığı yüzeyinden<br />

yansıtabilmesinin bir ölçüsüdür.<br />

• Esas itibariyle metalik ve metalik olmayan<br />

parlaklık önemlidir.<br />

Pirit metalik parlaklık gösterir<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

Kaolinit metalik<br />

olmayan parlaklığa<br />

sahiptir 18


Klivaj<br />

• Bazı mineraller atom yapısına bağlı olarak zayıf<br />

düzlemleri boyunca kolaylıkla ayrılabilirler.<br />

• Bu özellik klivaj olarak adlanır<br />

• Bir veya daha fazla yönler boyunca çeşitli klivaj tipleri<br />

gelişebilir.<br />

Tek yönlü - ana klivaj<br />

Çift yönlü – prizmatik<br />

Florit<br />

Halit<br />

Kalsit<br />

Üç yönlü - kübik<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

19


Kırılma yüzeyi<br />

• Bir mineralde atomlar arasındaki bağ her<br />

yönde eşit güçte olduğunda meydana gelir.<br />

• Bu tür minerallerde ayrılmadan ziyade<br />

kırılma tipiktir.<br />

• Düzensiz yüzeyler – kıymık şeklinde kırılma<br />

• Pürüzsüz eğri yüzeyler<br />

– konkav kırılma<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 20


Kırılma yüzeyi<br />

Obsidiyen midye<br />

kabuğu şeklinde<br />

kırılma yüzeyi<br />

gösterir<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 21


Sertlik<br />

• Atomlar arasındaki bağ tarafından<br />

kontrol edilir.<br />

• Tırnak, toplu iğne, çakı veya camı<br />

kesmesine göre kolayca tespit edilebilir.<br />

• Sertlik için MOHS sertlik cetveli<br />

geliştirilmiştir.<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 22


Sertlik - Mohs Sertlik Cetveli<br />

Mineral MOHS Çizilebilme Özelliği<br />

Talk 1<br />

Jips 2<br />

Tırnakla çizilebilir<br />

Kalsit 3 Madeni para ile çizilir<br />

Fluorit 4<br />

Apatit 5<br />

Çakı ile çizilir<br />

Feldspat 6 Camı çizer, çakı ile çok zor çizilir<br />

Kuvars 7<br />

Topaz 8<br />

Camı çizer<br />

Korund 9<br />

Elmas 10 Her şeyi çizer<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

23


Kristal şekli<br />

• Mineraller atomik ve molekül yapılarına<br />

göre karakteristik kristal yapısı sergilerler.<br />

• Bu kristal şekil her minerale göre özeldir.<br />

Bu nedenle minerallerin ayırt edilmesinde<br />

oldukça önemlidir.<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 24


Kristal geometrileri<br />

• Kristaller doğada 7 farklı sistemde kristalleşmiştir.<br />

• Bu sistemlerin bir kısmı üç bir kısmı da dört eksenlidir.<br />

• Eksen uzunluklarına ve aralarındaki açılara göre adlanır.<br />

a=b=c<br />

a=b=c<br />

a#b#c<br />

a=b#c<br />

a=b#c<br />

a#b#c<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

a#b#c<br />

25


Kübik<br />

Almandin<br />

Hekzagonal<br />

Beril<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 26


Tt Tetragonal<br />

Apofillit<br />

Vulfenit<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 27


Monoklinik<br />

Jips<br />

Mesolit<br />

Danburit<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 28


Trigonal<br />

Dolomit<br />

Kalsit<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 29


Triklinik<br />

Mikroklin<br />

Montebrasit<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 30


Ortorombik<br />

Nf Nafrolit<br />

Kükürt<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 31


Kristal yüzeylerinin indislenmesi<br />

Her bir kristalin yüzey indisleri (hkl) veya (hkil) şeklinde<br />

gösterilir. Ayrıca bu indisler rakam olarak ta ifade edilebilir.<br />

Küpteki yüzey indisleri<br />

Oktaederdeki (kübik sistem) yüzey<br />

indisleri<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 32


Kristal yüzeylerinin indislenmesi<br />

Her bir kristalin yüzey indisleri (hkl) veya (hkil) şeklinde<br />

gösterilir. Ayrıca bu indisler rakam olarakta ifade edilebilir.<br />

Hegzagonal bipramiddeki yüzey<br />

indisleri<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 33


Kristal formları<br />

• Kristaldeki yüzey indislerinin bir araya gelerek oluşturduğu<br />

şekildir. Kapalı ve açık formlar şeklinde bulunabilir. Pirizma,<br />

pedion, pinakoid açık formlardan, piramit, trapezoeder, küb,<br />

oktaeder kapalı formlardandır.<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 34


Karakteristik kristal şekil ve biçimleri<br />

İğnemsi Uzamış, ince, iğnemsi kristaller.<br />

(Rutil iğnecikleri)<br />

Bıçağımsı Uzamış, bıçak ağzı gibi düzleşmiş<br />

pirizma. (Arsenopirit)<br />

Dalsı Ağaca benzeyen, ağaç şekilli bir<br />

Dallanma biçimine sahip. (Gümüş ve bakır)<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 35


Karakteristik tik kristal şekil ve biçimlerii i<br />

İplik yada damarımsı Saçkılı kristalli, İnce ve<br />

İğnemsi kristallerden çok daha kolay kırılabilir.<br />

(Nafrolit)<br />

Tbğ Tabağımsı İnce tabak bkşekilli veya yaprak şekilli<br />

kristalli. (Kovelit)<br />

Pirizmatik Bir kristalin diğer boyuta göre önemli<br />

derecede büyüme, pirizma şekilli. (Epidot)<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 36


Karakteristik kristal şekil ve biçimleri<br />

Bademsi volkanik kayaçlarda oluşan tipik gaz<br />

veya erime boşluklarına lkl dolduran dld mineral<br />

şekilleridir. Bu kristaller ikincil minerallerdir ve<br />

lavlarınsoğuması esnasında oluşan boşluklara<br />

sulu çözeltilerden meydana gelen dolgulardır.<br />

(Heulandit)<br />

Lifsi İnce liflerden oluşur. (Kizotil)<br />

Salkım Üzüm salkımına benzeyen küresel<br />

şekillerden d oluşur. Büyüklüklerine üklükl göre farklı<br />

isim alırlar. En küçüğüne botryoidal, en<br />

büyüğüne ise Mammillary denilmektedir. (Götit)<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

37


Karakteristik kristal şekil ve biçimleri<br />

Konsantrik Bir merkez etrafında toplanan az çok<br />

küresel tabakalar. (Malahit)<br />

Pulsu 2 mm den daha küçük kabuksu seviyelerden<br />

oluşur. (Vanadinit)<br />

Masif Herhangi bir tabakalanma, foliasyon, klivaj<br />

özelliği göstermeyen şekillerdir. (Rodinit)<br />

it)<br />

Foliasyon Düzlemsel yapıdır. Kağıt demetinin üst<br />

üste dizilmesine benzer ve yönelim gösterir.<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

38


Karakteristik kristal şekil ve biçimleri<br />

Mikamsı Çok ince yapraklı levhalar şeklindedir<br />

Örnek, mika mineralleri (biyotit, muskovit).<br />

Işınsal Bir merkezden uzayan kristal<br />

gruplarıdır.(Jips)<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 39


Karakteristik kristal şekil ve biçimleri<br />

Sarkıtımsı Buz sarkıtlarına benzer oluşur.<br />

Rodokrosit örneğinde görüldüğü gibi sarkıtlar<br />

şeklinde oluşur. (Rodokrosit)<br />

Tablamsı Diğer boyutlara göre daha yayvan<br />

gelişmiş bir kristal şeklidir. (Vulfenit)<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 40


Yoğunluk<br />

• Yoğunluk ğ (ρ): ρ Toplam kütlenin toplam hacme oranıdır.<br />

ρ = m/V<br />

Yani suyun 1 cm3’ü 3’ü1 gr’dır anlamına gelir.<br />

• Birçok mineral yapısında yer alan kuvars 2.7 gr/cm3<br />

yoğunluktadır ve dolayısıyla sudan 2.7 kez daha yoğundur.<br />

• Benzer gözüken mineralleri ayırt etmede oldukça yararlıdır.<br />

Örneğin kuvars ve barit dış görünüşü itibariyle benzerdir. Ama<br />

baritin yoğunluğunun 4.5 gr/cm3<br />

ayırt edilmesini sağlar.<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

olması kuvarstan kolayca<br />

41


Diğer özellikler – elektriklik<br />

Piyezoelektriklik: Kristallere mekanik baskı uygulandığında<br />

ğ<br />

yüzeylerinde bir elektrik meydana gelir. Turmalin ve kuvars bu<br />

özelliğe sahiptir.<br />

Piroelektriklik: iklik Isınmanın sonucu olarak yüzeyde elektrik<br />

oluşturur.<br />

Süt kuvars<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

Turmalin ve kalsit<br />

42


Diğer özellikler – manyetik ve radyoaktiflik<br />

Manyetik Özellikler: 1) Diyamanyetik'ler, y bunlar mıknatıs<br />

tarafından hafifçe itilirler. 2) Paramanyetik'ler, bu mineraller<br />

hafifçe çekilirler. 3) Ferromanyetik'ler, bunlar mıknatıs tarafından<br />

şiddetle l çekilirler.<br />

l<br />

Radyoaktiflik: Potasyum,<br />

stronsiyum, toryum, uranyum ve<br />

samaryum (40K, 87Sr, 232Th,<br />

238U, 235U, 247Sm) radyoaktif<br />

izotoplarının jeolojik zamanlarda<br />

oluşturmasıyla meydana gelir<br />

Pirotit<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

43


Diğer özellikler – asitle muamele<br />

• Çoğunlukla ğ seyreltilmiş ş HCl asit kullanılır. Mineral üzerine<br />

damlatılarak tepkimeye girip girmeyeceği (köpürmesi) kontrol<br />

edilir.<br />

• UYARI!!!Bu işlemi yaparken asitle temastan kaçınılmalıdır.<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 44


Diğer özellikler – asitle muamele<br />

Karbonat minerali<br />

Kalsit and Aragonit (CaCO 3<br />

)<br />

Smitsonit (ZnCO 3)<br />

Strontianit (SrCO 3<br />

)<br />

Witerit (BaCO 3<br />

)<br />

HCl asidle tepkimesi<br />

Köpürür<br />

Malahit (Cu 2<br />

CO 3<br />

(OH) 2<br />

)<br />

Azurit (Cu 3<br />

(CO 3<br />

) 2<br />

(OH) 2<br />

)<br />

Köpürür, asit yeşillenir (malachite) veya<br />

mavileşir (azurite)<br />

Dolomit (CaMg(CO 3<br />

) 2<br />

)<br />

Magnezit (MgCO 3<br />

)<br />

3<br />

Rodokrosit (MnCO 3<br />

)<br />

Siderit (FeCO 3<br />

)<br />

Serusit (PbCO 3 ) Köpürmez<br />

Sadece toz olduğunda köpürür<br />

Sadece asit çözeltisi ısıtılırsa köpürür<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

45


Diğer özellikler - koklamak<br />

• Bazı sülfürlü mineraller Arsenopirite (FeAsS) gibi<br />

çürük yumurta şeklinde kokar.<br />

• UYARI!!!! Arsenik kanserojendir koklamayınız<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 46


Diğer özellikler – tadına bakmak<br />

• Suda eriyebilen bazı minerallerin kendilerine<br />

has tadları vardır. Örneğin, kayatuzu (halit-<br />

NaCl) tipik tadıyla kolayca tanınır.<br />

• Bazı Na diyeti uygulayan kişiler il Silvit it (KCl)<br />

mineralini tuz tadını almak için kullanır.<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 47


Diğer özellikler – alev testi<br />

• Bazı elementler tipik alev rengi gösterir.<br />

Element<br />

Stronsiyum (Sr)<br />

Lityum (Li)<br />

Baryum (Ba)<br />

Bor (B)<br />

Sodyum (Na)<br />

Kalsiyum (Ca) in Anhydrite<br />

Alev rengi<br />

Kızıl<br />

Kızıl<br />

Sarı-yeşil<br />

Sarı-yeşil<br />

Sarı<br />

Turuncu-kırmızı<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 48


Diğer özellikler<br />

Dilinim: Minerallerin levha levha veya yaprak yaprak ayrılabilme<br />

özelliğidir.<br />

Cilâ: Cila özelliği esas olarak mineralin yüzeyinde yansıyan ışık<br />

dolayısıyla meydana gelir. Cilânınçeşit ve şiddeti aşağıdaki<br />

şekilde sıralanabilir:<br />

a) Camsı, kırık cam görünüşü, kuvars, zümrüt, halit gibi.<br />

b) Sedef cilâlı, aytaşı, jips ve talk gibi.<br />

c) İpek cilâlı, lifli jips, talk, mikalar ve krizotil asbest gibi.<br />

Dokunum: Minerallerin, ,parmakla dokunulduğu ğ zaman, verdikleri his<br />

“dokunum” olarak bilinir ve bu özellik bir mineralden diğerine<br />

değişir.<br />

Elâstiklik: Eğer bir cisme tatbik tbik edilen şekil değiştirci i kuvvet<br />

kaldırıldığında cisim tekrar eski haline dönerse o cisim için<br />

"elâstik" tanımını kullanırız.<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 49


5 Dakika Ara!!!!!<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 50


Minerallerin sınıflandırılması<br />

• Mineraller ya sade element olarak adlanan<br />

(sülfür, Altın, gümüş vb.) tek elementten<br />

oluşur ya da kompleks bir kimyasal<br />

formüle sahiptir.<br />

• Minerallerin sınıflandırılmasında ana<br />

belirleyiciler anyonlardır. Örneğin, halit<br />

(NaCl) minerali Na ve Cl gibi iki elementten<br />

1:1 oranında oluşmuştur ve Cl- anyonu<br />

halit sınıfında yer aldığını göstermektedir.<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 51


Minerallerin sınıflandırılması<br />

1. Sade elementler: Metal ve alaşımlar, metal olmayanlar.<br />

2. Sulfidler: Sulfidler, Selenidler, Telluridler, Arsenidler,<br />

Antimonidler, Bismutinidler ve Sulfotuzları.<br />

3. Halidler: Fluoridler, Chloridler ve Iodidler. ddl<br />

4. Oksidler: Oksidler ve Hidroksidler.<br />

5. Karbonatlar: Karbonatlar, Nitratlar ve Boratlar.<br />

6. Sulfatlar: Sulfatlar, Sulfitler, Kromatlar, Molibdatlar, Selenatlar,<br />

Selenitler, Telluratlar, Telluritler ve Tungstatlar (yada<br />

Wolframatlar).<br />

7. Fosfatlar: Fosfatlar, Arsenatlar, Vanadatlar ve Antimonatlar.<br />

8. Silikatlar: Silikatlar (en geniş sınıftır).<br />

9. Organik mineraller: Organik kimyasal bileşimli minerallerdir.<br />

10.Mineraloidler: Kristal yapıları olmayan minerallerdir.<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 52


Sınıflandırma –<br />

1. Sade elementler<br />

• Metalik: krom , alüminyum, bakır, altın,<br />

gümüş, civa, demir, nikel, platinyum,<br />

titanyum, çinko vb.<br />

• Metalik olmayan: elmas, grafit,<br />

selenyum, arsenik, sülfür vb.<br />

•Alaşım: pirinç, çenjedit, demir-nikel vb.<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 53


1. Sade elementler - Metalik:<br />

bakır<br />

gümüş<br />

civa<br />

platinyum lti<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

altın at<br />

54


1. Sade elementler – Metalik olmayan<br />

elmas<br />

sülfür<br />

Alaşım<br />

Demir-nikel<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 55


2. Sülfidler<br />

Arjantit<br />

(Sülfid)<br />

1. Selenidler (Clausthalit-PbSe )<br />

2. Telluridler<br />

(Calaverit-AuTe2 )<br />

4. Arsenidler (NiAs<br />

3. Antimonidler (Diskrasit-Ag3Sb )<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

5. Sülfotuzları (Enarjit<br />

-Cu3AsS4 )<br />

56


3. Halitler<br />

Atakamit (Cu2Cl(OH)3 )<br />

Silvit (KCl)<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 57


4. Oksidler<br />

Kristoberil (BeAl2O4 )<br />

Korund (Al2O3 ) Hematit (Fe2O3 )<br />

Rutil (TiO2 )<br />

İlmenit (FeTiO3 )<br />

Mikrolit ((Ca,<br />

Na)2Ta2O6(O, OH,<br />

Magnetit (Fe3O4)<br />

F) Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

58


5. Karbonatlar<br />

Kalsit (CaCO3)<br />

Magnezit (MgCO3 )<br />

Aragonit (CaCO3):<br />

Dolomit (CaMg(CO3)2:<br />

Azurit (Cu3(CO3)2(OH)2 )<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

59


6. Sülfatlar<br />

Anhidrit (CaSO4 )<br />

Barit (BaSO4 )<br />

Jips (CaSO4-<br />

2(H2O)<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

Bödantit<br />

t<br />

(PbFe3AsO4SO4(OH)6) 60


7. Fosfatlar<br />

Vamadinit (Pb5(VO4)3Cl )<br />

Apatit<br />

(Ca5(PO4)3(OH,F,Cl)<br />

Cl)<br />

Lazulit ((Mg, Fe)Al2(PO4)2(OH)2<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 61


8. Silikatlar<br />

1. Nesosilikatlar<br />

2. Sorosilikatlar<br />

3. Inosilikatlar<br />

4. Siklosilikatlar<br />

5. Filosilikatlar<br />

6. Tektosilikatlar<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 62


8. Silikatlar - Nesosilikatlar<br />

Andalusit (Al2 SiO5 )<br />

Almandin Fe3Al2(SiO4)3 )<br />

Kiyanit (Al2 SiO5 )<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 63


8. Silikatlar - Nesosilikatlar<br />

Sillimanit (Al2 SiO5 ) Topaz(Al2SiO4(F (F, OH)3)<br />

)<br />

Zirkon (ZrSiO4 )<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 64


8. Silikatlar - Sorosilikatlar<br />

Epidot (Ca2(Al,<br />

Fe)3(SiO4)3(OH)<br />

Zoisit (Ca2Al3(SiO4)3(OH)<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

65


8. Silikatlar - İnosilikatlar<br />

Ojit ((Ca, Na)(Mg, Fe,<br />

Al)(Al, Si)2 O6<br />

Tremolit (Ca2Mg5Si8O22(OH)2<br />

Volastonit (CaSiO3 )<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 66


8. Silikatlar - Siklosilikatlar<br />

Beril - Be3Al2(SiO3)6<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 67


8. Silikatlar - Filosilikatlar<br />

Talk (Mg3Si4O10(OH)2 )<br />

Klorit ((Fe, Mg,<br />

Al)6(Si, Al)4O10(OH)8<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 68


8. Silikatlar - Filosilikatlar<br />

Biyotit (K (FE, Mg)3<br />

AlSi3 O10 (F, OH)2 )<br />

Muskovit<br />

(KAl2(AlSi3O10)(F, OH)2 )<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 69


8. Silikatlar - Tektosilikatlar<br />

1. Feldispat grubu<br />

2. Feldispatoid grubu<br />

3. Kuvars grubu<br />

4. Zeolit grubu<br />

1. Ortoklas (KAlSi3O8 )<br />

1. Labrador (Ca(50-70%)<br />

Na(50-30%) (Al, Si)AlSi2 O8 )<br />

1. Albit<br />

(NaAlSi3<br />

O8 )<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 70


8. Silikatlar - Tektosilikatlar<br />

2. Feldispatoid grubu<br />

Sodalit (Na4Al3(SiO4)3Cl )<br />

Nefelin ((Na, K)AlSiO4 )<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 71


8. Silikatlar - Tektosilikatlar<br />

3. Kuvars grubu<br />

Kuvars<br />

(SiO2)<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 72


8. Silikatlar - Tektosilikatlar<br />

3. Kuvars grubu<br />

Tridimit<br />

Kristobalit<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 73


Kuvars<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 74


Kuvars<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 75


Kuvars<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 76


8. Silikatlar - Tektosilikatlar<br />

4. Zeolit grubu<br />

Nafrolit (Na2Al2Si3O10-<br />

Analsim li (NaAlSi2O6-H2O ) 2H2O )<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 77


9. Organik mineraller<br />

Amber (C10H16O )<br />

Yenilenen bir kristal<br />

yüzeyine sahip olmalıdır<br />

l Belirlenebilen bir<br />

formülü olmalıdır.<br />

Doğal ve inorganiktir.<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 78


9. Organik mineraller<br />

Milanofilojit<br />

(C2H17O5Si46O92 )<br />

Vevellit (CaC2O4 - H2O )<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 79


9. Mineraloidler<br />

Resmi bir sınıflama<br />

olmamasına rağmen<br />

bozulmuş yada diğer<br />

sınıflara tam olarak<br />

Fındık kOpal<br />

girmeyen mineraller bu<br />

sınıfta yer alır<br />

Jel Opal<br />

Kıymetli Opal<br />

İri Opal Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

80


Mineraller ve Mitoloji<br />

Ocak<br />

Garnet yada Gül Kuvars<br />

Şubatb t Ametist t yada Onik<br />

Mart<br />

Beril yada kantaşı (hematit içeren kırmızı kalsedon)<br />

Nisan<br />

Elmas yada renksiz şeffaf f kuvars<br />

Mayıs Yeşil Beril yada Serpantin Grubu Mineraller içeren kalsedon<br />

Haziran<br />

Temmuz<br />

Ağustos<br />

Eylül<br />

Ekim<br />

Kasım<br />

Aralık<br />

Alexandrit (Chrysoberyl), Alkali Feldspar, yada İnci<br />

Yakut yada Karneliyen (Hematit içeren kahve kırmızı kalsedon)<br />

Olivin yada Sardoniks (toprak renkli sıvanımlı kalsedon)<br />

Mavi Korund yada Lazurit<br />

Opal yada Turmalin<br />

Topaz yada sarı Kuvars<br />

Zirkon yada Turkuvaz<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />

81


Dinlediğiniz için<br />

TEŞEKKÜRLER<br />

Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 82

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!