Mineraloji
Ferhat Bayram Kristalografi Ders Notları
Ferhat Bayram Kristalografi Ders Notları
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Mineraloji</strong><br />
• Mineral, belirli bir kimyasal bileşime ve<br />
belirli bir kristal yapısına sahip doğal,<br />
çoğunlukla inorganik homojen katı<br />
maddedir.<br />
Ametist (Güney Afrika)<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 2
<strong>Mineraloji</strong> – kimyasal bileşim<br />
• Kimyasal bileşime i sahip<br />
olmayı; nasıl ki bir kek<br />
yapılırken un, şeker, yağ<br />
vb. farklı maddeler<br />
birleştiriliyorsa mineral<br />
oluşumları da aynı<br />
şekilde çeşitli kimyasal<br />
maddelerin bir araya<br />
gelmesiyle oluşur.<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
3
<strong>Mineraloji</strong> – kimyasal bileşim<br />
Kuvars (SiO 2 2) gibi bazı<br />
mineraller çok az bileşene<br />
sahip olmasına rağmen<br />
turmalin [(Na, Ca)(Li, Mg, Al)<br />
(Al, Fe 3+ , Mn 3+ ) 6(BO 3 ) 3<br />
(Si 6 O 18 ) (OH) 4 ] gibi kompleks<br />
bileşeni olanlar da vardır.<br />
Bu bileşenler mineralleri ayırmada kullanılan renk,<br />
yoğunluk, fiziksel ve optik özelliklerin oluşmasında<br />
etkin rol oynarlar.<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 4
Çokluk sırasına göre yerkabuğunun ğ yapısında yp en çok yer<br />
alan elementlerin bulunma oranları.<br />
Element Ağırlık Yüzdesi Element Ağırlık Yüzdesi<br />
O 49.50 Cl 0.19<br />
Si 25.30 P 012 0.12<br />
Al 7.50 Mn 0.09<br />
Fe 508 5.08 C 008 0.08<br />
Ca 3.39 S 0.06<br />
Na 263 2.63 Ba 004 0.04<br />
K 2.40 Ni 0.018<br />
Mg 193 1.93 Zn 0.017017<br />
H 0.87 Cu 0.010<br />
Ti 063 0.63<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
5
<strong>Mineraloji</strong> – kristal yapı<br />
• Kristal yapısı bir mineraldeki atomların<br />
düzeni, üç boyutlu olarak dizilimi ve<br />
tekrarlanması anlamına gelir.<br />
• Bazı camsı minerallerin ise belirli bir atom<br />
düzeni yoktur yani obsidiyen gibi amorftur.<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 6
<strong>Mineraloji</strong> – homejen ve katı madde<br />
• Homojen katı; Kimyasal bileşikler içinde<br />
fiziksel olarak bölünememe özelliğidir.<br />
Ayrıca mineralin bütün gaz ve sıvıları<br />
çıkartılmış katı bir madde olması gerekir<br />
(maden olarak işlenmiş civa bir mineral<br />
değildir).<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 7
<strong>Mineraloji</strong> - inorganik<br />
• İnorganik: minerallerin çoğunluğu biyojenik<br />
kökenli olmamasına rağmen mollusc,<br />
brachiopod gibi omurgasız organizmalar ve<br />
çeşitli bakteri tarafından oluşturulmuş<br />
mineraller (aragonit, diatome, sülfür ve<br />
sülfid mineralleri) mevcuttur.<br />
Doğal sülfür ve kalsit<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 8
<strong>Mineraloji</strong> - doğal<br />
• Doğallık; bir minerali ayırt etmede tek<br />
başına kullanılmaz.<br />
• Minerallerin laboratuarlarda sentez haline<br />
getirilmediğini anlatır.<br />
Beril (Güney Afrika)<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 9
<strong>Mineraloji</strong><br />
• Kayaçlar farklı minerallerin bir araya gelmesinden<br />
oluşur. Bazı kayaçlarda Örneğin magmatik<br />
kayaçlarda ince taneli (hızlı soğuma), ğ bazılarında<br />
ise iri taneli (yavaş soğuma) olan farklı mineraller<br />
görülebilir.<br />
• Minerallerin belirlenmesiyle kayaçlar belirlenir.<br />
İri taneli granit (mineral<br />
taneleri seçilebiliyor)<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
İnce taneli bazalt (mineral<br />
taneleri seçilemiyor) 10
<strong>Mineraloji</strong> - Kristalografi<br />
• Birçok mineral, tekrarlanan yada belirli bir<br />
atom düzeni olan belirli bir kristal yapısına<br />
sahiptir. Dolayısıyla çoğu mineralin bir<br />
karakteristik şekli vardır.<br />
Kristalografi,<br />
kristal düzenlerini<br />
araştırır.<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 11
<strong>Mineraloji</strong> - Kristalografi<br />
Kristaller düzenli bir atom ağı<br />
yapısına sahiptir.<br />
Amorf maddelerde atom ağı<br />
dizilimi düzenli değildir. ğ<br />
Halitin atomik iç yapısının bir modeli –<br />
beyaz toplar Sodyum atomlarını kırmızı<br />
toplar ise Klorür atomlarını<br />
göstermektedir.<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
12
Minerallerin belirlenmesi<br />
Mineraller ayırt edilirken bir seri teste tabi tutulur. Bu<br />
işlemler l aşağıdaki ğ gibi özetlenebilir.<br />
• Renk<br />
• Çizgi rengi<br />
• Parlaklık<br />
• Klivaj<br />
• Kırılma yüzeyi<br />
• Sertlik<br />
• Kristal şekli<br />
• Yoğunluk<br />
• Diğer özellikler<br />
Sülfür<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 13
Renk:<br />
İyi bir tanıtıcı olmamakla beraber bazı minerallerin değişmeyen<br />
tek bir rengi vardır ve bu renkleri karakteristiktir.<br />
Florit<br />
Turkuvaz<br />
Analsim<br />
Malahit<br />
Ametist<br />
Kemererit Realgar<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
Azurit<br />
14
Renk:<br />
Bazen aynı mineraller farklı renklere sahip<br />
olabilir. Örneğin aşağıda görüldüğü gibi<br />
florit (CaF 2 ) pembe, kahve, mor veya yeşil<br />
renkte olabilir.<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 15
Renk: bazı renk yapıcı elementler<br />
• Kobalt, Co, menekşe kırmızısı renk üretir - eritrit, (kobalt<br />
arsenik sulfid).<br />
•Krom,Cr, turuncu kırmızı renk üretir - krokoit, (kurşun krom).<br />
•Bakır, Cu, gök mavisi renk üretir - azurit, (bakır karbonat<br />
hydroksid).<br />
•Demir, Fe, kırmızı renk üretir - limonit, (hidratlaşmış demir<br />
oksid hidroksid).<br />
• Mangan, Mn, pembe renk üretir - rodokrosit, (mangane<br />
karbonat).<br />
• Nikel, Ni, yeşil renk üretir - anaberjit, (hidratlaşmış nikel<br />
arsenat).<br />
• Uranyum, U, sarı renk üretir - zipeit, (hidratlaşmış potasyum<br />
uranil sulfat hidroksid).<br />
•Vanadyum, V, kırmızı turuncu renk üretir - vanadinit, , (kurşun<br />
ş<br />
vanadat klorid). Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
16
Çizgi rengi<br />
• Mineralin porselen üzerine bıraktığı izdir.<br />
• Bazı mineraller renklerinden farklı bir<br />
çizgi i rengine sahiptir.<br />
i<br />
Piritin çizgi rengi<br />
Hematitin t çizgi rengi<br />
Zinoberin çizgi rengi<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
17
Parlaklık<br />
• Bir mineralin parlaklığı ışığı yüzeyinden<br />
yansıtabilmesinin bir ölçüsüdür.<br />
• Esas itibariyle metalik ve metalik olmayan<br />
parlaklık önemlidir.<br />
Pirit metalik parlaklık gösterir<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
Kaolinit metalik<br />
olmayan parlaklığa<br />
sahiptir 18
Klivaj<br />
• Bazı mineraller atom yapısına bağlı olarak zayıf<br />
düzlemleri boyunca kolaylıkla ayrılabilirler.<br />
• Bu özellik klivaj olarak adlanır<br />
• Bir veya daha fazla yönler boyunca çeşitli klivaj tipleri<br />
gelişebilir.<br />
Tek yönlü - ana klivaj<br />
Çift yönlü – prizmatik<br />
Florit<br />
Halit<br />
Kalsit<br />
Üç yönlü - kübik<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
19
Kırılma yüzeyi<br />
• Bir mineralde atomlar arasındaki bağ her<br />
yönde eşit güçte olduğunda meydana gelir.<br />
• Bu tür minerallerde ayrılmadan ziyade<br />
kırılma tipiktir.<br />
• Düzensiz yüzeyler – kıymık şeklinde kırılma<br />
• Pürüzsüz eğri yüzeyler<br />
– konkav kırılma<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 20
Kırılma yüzeyi<br />
Obsidiyen midye<br />
kabuğu şeklinde<br />
kırılma yüzeyi<br />
gösterir<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 21
Sertlik<br />
• Atomlar arasındaki bağ tarafından<br />
kontrol edilir.<br />
• Tırnak, toplu iğne, çakı veya camı<br />
kesmesine göre kolayca tespit edilebilir.<br />
• Sertlik için MOHS sertlik cetveli<br />
geliştirilmiştir.<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 22
Sertlik - Mohs Sertlik Cetveli<br />
Mineral MOHS Çizilebilme Özelliği<br />
Talk 1<br />
Jips 2<br />
Tırnakla çizilebilir<br />
Kalsit 3 Madeni para ile çizilir<br />
Fluorit 4<br />
Apatit 5<br />
Çakı ile çizilir<br />
Feldspat 6 Camı çizer, çakı ile çok zor çizilir<br />
Kuvars 7<br />
Topaz 8<br />
Camı çizer<br />
Korund 9<br />
Elmas 10 Her şeyi çizer<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
23
Kristal şekli<br />
• Mineraller atomik ve molekül yapılarına<br />
göre karakteristik kristal yapısı sergilerler.<br />
• Bu kristal şekil her minerale göre özeldir.<br />
Bu nedenle minerallerin ayırt edilmesinde<br />
oldukça önemlidir.<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 24
Kristal geometrileri<br />
• Kristaller doğada 7 farklı sistemde kristalleşmiştir.<br />
• Bu sistemlerin bir kısmı üç bir kısmı da dört eksenlidir.<br />
• Eksen uzunluklarına ve aralarındaki açılara göre adlanır.<br />
a=b=c<br />
a=b=c<br />
a#b#c<br />
a=b#c<br />
a=b#c<br />
a#b#c<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
a#b#c<br />
25
Kübik<br />
Almandin<br />
Hekzagonal<br />
Beril<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 26
Tt Tetragonal<br />
Apofillit<br />
Vulfenit<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 27
Monoklinik<br />
Jips<br />
Mesolit<br />
Danburit<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 28
Trigonal<br />
Dolomit<br />
Kalsit<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 29
Triklinik<br />
Mikroklin<br />
Montebrasit<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 30
Ortorombik<br />
Nf Nafrolit<br />
Kükürt<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 31
Kristal yüzeylerinin indislenmesi<br />
Her bir kristalin yüzey indisleri (hkl) veya (hkil) şeklinde<br />
gösterilir. Ayrıca bu indisler rakam olarak ta ifade edilebilir.<br />
Küpteki yüzey indisleri<br />
Oktaederdeki (kübik sistem) yüzey<br />
indisleri<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 32
Kristal yüzeylerinin indislenmesi<br />
Her bir kristalin yüzey indisleri (hkl) veya (hkil) şeklinde<br />
gösterilir. Ayrıca bu indisler rakam olarakta ifade edilebilir.<br />
Hegzagonal bipramiddeki yüzey<br />
indisleri<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 33
Kristal formları<br />
• Kristaldeki yüzey indislerinin bir araya gelerek oluşturduğu<br />
şekildir. Kapalı ve açık formlar şeklinde bulunabilir. Pirizma,<br />
pedion, pinakoid açık formlardan, piramit, trapezoeder, küb,<br />
oktaeder kapalı formlardandır.<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 34
Karakteristik kristal şekil ve biçimleri<br />
İğnemsi Uzamış, ince, iğnemsi kristaller.<br />
(Rutil iğnecikleri)<br />
Bıçağımsı Uzamış, bıçak ağzı gibi düzleşmiş<br />
pirizma. (Arsenopirit)<br />
Dalsı Ağaca benzeyen, ağaç şekilli bir<br />
Dallanma biçimine sahip. (Gümüş ve bakır)<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 35
Karakteristik tik kristal şekil ve biçimlerii i<br />
İplik yada damarımsı Saçkılı kristalli, İnce ve<br />
İğnemsi kristallerden çok daha kolay kırılabilir.<br />
(Nafrolit)<br />
Tbğ Tabağımsı İnce tabak bkşekilli veya yaprak şekilli<br />
kristalli. (Kovelit)<br />
Pirizmatik Bir kristalin diğer boyuta göre önemli<br />
derecede büyüme, pirizma şekilli. (Epidot)<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 36
Karakteristik kristal şekil ve biçimleri<br />
Bademsi volkanik kayaçlarda oluşan tipik gaz<br />
veya erime boşluklarına lkl dolduran dld mineral<br />
şekilleridir. Bu kristaller ikincil minerallerdir ve<br />
lavlarınsoğuması esnasında oluşan boşluklara<br />
sulu çözeltilerden meydana gelen dolgulardır.<br />
(Heulandit)<br />
Lifsi İnce liflerden oluşur. (Kizotil)<br />
Salkım Üzüm salkımına benzeyen küresel<br />
şekillerden d oluşur. Büyüklüklerine üklükl göre farklı<br />
isim alırlar. En küçüğüne botryoidal, en<br />
büyüğüne ise Mammillary denilmektedir. (Götit)<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
37
Karakteristik kristal şekil ve biçimleri<br />
Konsantrik Bir merkez etrafında toplanan az çok<br />
küresel tabakalar. (Malahit)<br />
Pulsu 2 mm den daha küçük kabuksu seviyelerden<br />
oluşur. (Vanadinit)<br />
Masif Herhangi bir tabakalanma, foliasyon, klivaj<br />
özelliği göstermeyen şekillerdir. (Rodinit)<br />
it)<br />
Foliasyon Düzlemsel yapıdır. Kağıt demetinin üst<br />
üste dizilmesine benzer ve yönelim gösterir.<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
38
Karakteristik kristal şekil ve biçimleri<br />
Mikamsı Çok ince yapraklı levhalar şeklindedir<br />
Örnek, mika mineralleri (biyotit, muskovit).<br />
Işınsal Bir merkezden uzayan kristal<br />
gruplarıdır.(Jips)<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 39
Karakteristik kristal şekil ve biçimleri<br />
Sarkıtımsı Buz sarkıtlarına benzer oluşur.<br />
Rodokrosit örneğinde görüldüğü gibi sarkıtlar<br />
şeklinde oluşur. (Rodokrosit)<br />
Tablamsı Diğer boyutlara göre daha yayvan<br />
gelişmiş bir kristal şeklidir. (Vulfenit)<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 40
Yoğunluk<br />
• Yoğunluk ğ (ρ): ρ Toplam kütlenin toplam hacme oranıdır.<br />
ρ = m/V<br />
Yani suyun 1 cm3’ü 3’ü1 gr’dır anlamına gelir.<br />
• Birçok mineral yapısında yer alan kuvars 2.7 gr/cm3<br />
yoğunluktadır ve dolayısıyla sudan 2.7 kez daha yoğundur.<br />
• Benzer gözüken mineralleri ayırt etmede oldukça yararlıdır.<br />
Örneğin kuvars ve barit dış görünüşü itibariyle benzerdir. Ama<br />
baritin yoğunluğunun 4.5 gr/cm3<br />
ayırt edilmesini sağlar.<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
olması kuvarstan kolayca<br />
41
Diğer özellikler – elektriklik<br />
Piyezoelektriklik: Kristallere mekanik baskı uygulandığında<br />
ğ<br />
yüzeylerinde bir elektrik meydana gelir. Turmalin ve kuvars bu<br />
özelliğe sahiptir.<br />
Piroelektriklik: iklik Isınmanın sonucu olarak yüzeyde elektrik<br />
oluşturur.<br />
Süt kuvars<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
Turmalin ve kalsit<br />
42
Diğer özellikler – manyetik ve radyoaktiflik<br />
Manyetik Özellikler: 1) Diyamanyetik'ler, y bunlar mıknatıs<br />
tarafından hafifçe itilirler. 2) Paramanyetik'ler, bu mineraller<br />
hafifçe çekilirler. 3) Ferromanyetik'ler, bunlar mıknatıs tarafından<br />
şiddetle l çekilirler.<br />
l<br />
Radyoaktiflik: Potasyum,<br />
stronsiyum, toryum, uranyum ve<br />
samaryum (40K, 87Sr, 232Th,<br />
238U, 235U, 247Sm) radyoaktif<br />
izotoplarının jeolojik zamanlarda<br />
oluşturmasıyla meydana gelir<br />
Pirotit<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
43
Diğer özellikler – asitle muamele<br />
• Çoğunlukla ğ seyreltilmiş ş HCl asit kullanılır. Mineral üzerine<br />
damlatılarak tepkimeye girip girmeyeceği (köpürmesi) kontrol<br />
edilir.<br />
• UYARI!!!Bu işlemi yaparken asitle temastan kaçınılmalıdır.<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 44
Diğer özellikler – asitle muamele<br />
Karbonat minerali<br />
Kalsit and Aragonit (CaCO 3<br />
)<br />
Smitsonit (ZnCO 3)<br />
Strontianit (SrCO 3<br />
)<br />
Witerit (BaCO 3<br />
)<br />
HCl asidle tepkimesi<br />
Köpürür<br />
Malahit (Cu 2<br />
CO 3<br />
(OH) 2<br />
)<br />
Azurit (Cu 3<br />
(CO 3<br />
) 2<br />
(OH) 2<br />
)<br />
Köpürür, asit yeşillenir (malachite) veya<br />
mavileşir (azurite)<br />
Dolomit (CaMg(CO 3<br />
) 2<br />
)<br />
Magnezit (MgCO 3<br />
)<br />
3<br />
Rodokrosit (MnCO 3<br />
)<br />
Siderit (FeCO 3<br />
)<br />
Serusit (PbCO 3 ) Köpürmez<br />
Sadece toz olduğunda köpürür<br />
Sadece asit çözeltisi ısıtılırsa köpürür<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
45
Diğer özellikler - koklamak<br />
• Bazı sülfürlü mineraller Arsenopirite (FeAsS) gibi<br />
çürük yumurta şeklinde kokar.<br />
• UYARI!!!! Arsenik kanserojendir koklamayınız<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 46
Diğer özellikler – tadına bakmak<br />
• Suda eriyebilen bazı minerallerin kendilerine<br />
has tadları vardır. Örneğin, kayatuzu (halit-<br />
NaCl) tipik tadıyla kolayca tanınır.<br />
• Bazı Na diyeti uygulayan kişiler il Silvit it (KCl)<br />
mineralini tuz tadını almak için kullanır.<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 47
Diğer özellikler – alev testi<br />
• Bazı elementler tipik alev rengi gösterir.<br />
Element<br />
Stronsiyum (Sr)<br />
Lityum (Li)<br />
Baryum (Ba)<br />
Bor (B)<br />
Sodyum (Na)<br />
Kalsiyum (Ca) in Anhydrite<br />
Alev rengi<br />
Kızıl<br />
Kızıl<br />
Sarı-yeşil<br />
Sarı-yeşil<br />
Sarı<br />
Turuncu-kırmızı<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 48
Diğer özellikler<br />
Dilinim: Minerallerin levha levha veya yaprak yaprak ayrılabilme<br />
özelliğidir.<br />
Cilâ: Cila özelliği esas olarak mineralin yüzeyinde yansıyan ışık<br />
dolayısıyla meydana gelir. Cilânınçeşit ve şiddeti aşağıdaki<br />
şekilde sıralanabilir:<br />
a) Camsı, kırık cam görünüşü, kuvars, zümrüt, halit gibi.<br />
b) Sedef cilâlı, aytaşı, jips ve talk gibi.<br />
c) İpek cilâlı, lifli jips, talk, mikalar ve krizotil asbest gibi.<br />
Dokunum: Minerallerin, ,parmakla dokunulduğu ğ zaman, verdikleri his<br />
“dokunum” olarak bilinir ve bu özellik bir mineralden diğerine<br />
değişir.<br />
Elâstiklik: Eğer bir cisme tatbik tbik edilen şekil değiştirci i kuvvet<br />
kaldırıldığında cisim tekrar eski haline dönerse o cisim için<br />
"elâstik" tanımını kullanırız.<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 49
5 Dakika Ara!!!!!<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 50
Minerallerin sınıflandırılması<br />
• Mineraller ya sade element olarak adlanan<br />
(sülfür, Altın, gümüş vb.) tek elementten<br />
oluşur ya da kompleks bir kimyasal<br />
formüle sahiptir.<br />
• Minerallerin sınıflandırılmasında ana<br />
belirleyiciler anyonlardır. Örneğin, halit<br />
(NaCl) minerali Na ve Cl gibi iki elementten<br />
1:1 oranında oluşmuştur ve Cl- anyonu<br />
halit sınıfında yer aldığını göstermektedir.<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 51
Minerallerin sınıflandırılması<br />
1. Sade elementler: Metal ve alaşımlar, metal olmayanlar.<br />
2. Sulfidler: Sulfidler, Selenidler, Telluridler, Arsenidler,<br />
Antimonidler, Bismutinidler ve Sulfotuzları.<br />
3. Halidler: Fluoridler, Chloridler ve Iodidler. ddl<br />
4. Oksidler: Oksidler ve Hidroksidler.<br />
5. Karbonatlar: Karbonatlar, Nitratlar ve Boratlar.<br />
6. Sulfatlar: Sulfatlar, Sulfitler, Kromatlar, Molibdatlar, Selenatlar,<br />
Selenitler, Telluratlar, Telluritler ve Tungstatlar (yada<br />
Wolframatlar).<br />
7. Fosfatlar: Fosfatlar, Arsenatlar, Vanadatlar ve Antimonatlar.<br />
8. Silikatlar: Silikatlar (en geniş sınıftır).<br />
9. Organik mineraller: Organik kimyasal bileşimli minerallerdir.<br />
10.Mineraloidler: Kristal yapıları olmayan minerallerdir.<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 52
Sınıflandırma –<br />
1. Sade elementler<br />
• Metalik: krom , alüminyum, bakır, altın,<br />
gümüş, civa, demir, nikel, platinyum,<br />
titanyum, çinko vb.<br />
• Metalik olmayan: elmas, grafit,<br />
selenyum, arsenik, sülfür vb.<br />
•Alaşım: pirinç, çenjedit, demir-nikel vb.<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 53
1. Sade elementler - Metalik:<br />
bakır<br />
gümüş<br />
civa<br />
platinyum lti<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
altın at<br />
54
1. Sade elementler – Metalik olmayan<br />
elmas<br />
sülfür<br />
Alaşım<br />
Demir-nikel<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 55
2. Sülfidler<br />
Arjantit<br />
(Sülfid)<br />
1. Selenidler (Clausthalit-PbSe )<br />
2. Telluridler<br />
(Calaverit-AuTe2 )<br />
4. Arsenidler (NiAs<br />
3. Antimonidler (Diskrasit-Ag3Sb )<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
5. Sülfotuzları (Enarjit<br />
-Cu3AsS4 )<br />
56
3. Halitler<br />
Atakamit (Cu2Cl(OH)3 )<br />
Silvit (KCl)<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 57
4. Oksidler<br />
Kristoberil (BeAl2O4 )<br />
Korund (Al2O3 ) Hematit (Fe2O3 )<br />
Rutil (TiO2 )<br />
İlmenit (FeTiO3 )<br />
Mikrolit ((Ca,<br />
Na)2Ta2O6(O, OH,<br />
Magnetit (Fe3O4)<br />
F) Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
58
5. Karbonatlar<br />
Kalsit (CaCO3)<br />
Magnezit (MgCO3 )<br />
Aragonit (CaCO3):<br />
Dolomit (CaMg(CO3)2:<br />
Azurit (Cu3(CO3)2(OH)2 )<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
59
6. Sülfatlar<br />
Anhidrit (CaSO4 )<br />
Barit (BaSO4 )<br />
Jips (CaSO4-<br />
2(H2O)<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
Bödantit<br />
t<br />
(PbFe3AsO4SO4(OH)6) 60
7. Fosfatlar<br />
Vamadinit (Pb5(VO4)3Cl )<br />
Apatit<br />
(Ca5(PO4)3(OH,F,Cl)<br />
Cl)<br />
Lazulit ((Mg, Fe)Al2(PO4)2(OH)2<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 61
8. Silikatlar<br />
1. Nesosilikatlar<br />
2. Sorosilikatlar<br />
3. Inosilikatlar<br />
4. Siklosilikatlar<br />
5. Filosilikatlar<br />
6. Tektosilikatlar<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 62
8. Silikatlar - Nesosilikatlar<br />
Andalusit (Al2 SiO5 )<br />
Almandin Fe3Al2(SiO4)3 )<br />
Kiyanit (Al2 SiO5 )<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 63
8. Silikatlar - Nesosilikatlar<br />
Sillimanit (Al2 SiO5 ) Topaz(Al2SiO4(F (F, OH)3)<br />
)<br />
Zirkon (ZrSiO4 )<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 64
8. Silikatlar - Sorosilikatlar<br />
Epidot (Ca2(Al,<br />
Fe)3(SiO4)3(OH)<br />
Zoisit (Ca2Al3(SiO4)3(OH)<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
65
8. Silikatlar - İnosilikatlar<br />
Ojit ((Ca, Na)(Mg, Fe,<br />
Al)(Al, Si)2 O6<br />
Tremolit (Ca2Mg5Si8O22(OH)2<br />
Volastonit (CaSiO3 )<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 66
8. Silikatlar - Siklosilikatlar<br />
Beril - Be3Al2(SiO3)6<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 67
8. Silikatlar - Filosilikatlar<br />
Talk (Mg3Si4O10(OH)2 )<br />
Klorit ((Fe, Mg,<br />
Al)6(Si, Al)4O10(OH)8<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 68
8. Silikatlar - Filosilikatlar<br />
Biyotit (K (FE, Mg)3<br />
AlSi3 O10 (F, OH)2 )<br />
Muskovit<br />
(KAl2(AlSi3O10)(F, OH)2 )<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 69
8. Silikatlar - Tektosilikatlar<br />
1. Feldispat grubu<br />
2. Feldispatoid grubu<br />
3. Kuvars grubu<br />
4. Zeolit grubu<br />
1. Ortoklas (KAlSi3O8 )<br />
1. Labrador (Ca(50-70%)<br />
Na(50-30%) (Al, Si)AlSi2 O8 )<br />
1. Albit<br />
(NaAlSi3<br />
O8 )<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 70
8. Silikatlar - Tektosilikatlar<br />
2. Feldispatoid grubu<br />
Sodalit (Na4Al3(SiO4)3Cl )<br />
Nefelin ((Na, K)AlSiO4 )<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 71
8. Silikatlar - Tektosilikatlar<br />
3. Kuvars grubu<br />
Kuvars<br />
(SiO2)<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 72
8. Silikatlar - Tektosilikatlar<br />
3. Kuvars grubu<br />
Tridimit<br />
Kristobalit<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 73
Kuvars<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 74
Kuvars<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 75
Kuvars<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 76
8. Silikatlar - Tektosilikatlar<br />
4. Zeolit grubu<br />
Nafrolit (Na2Al2Si3O10-<br />
Analsim li (NaAlSi2O6-H2O ) 2H2O )<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 77
9. Organik mineraller<br />
Amber (C10H16O )<br />
Yenilenen bir kristal<br />
yüzeyine sahip olmalıdır<br />
l Belirlenebilen bir<br />
formülü olmalıdır.<br />
Doğal ve inorganiktir.<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 78
9. Organik mineraller<br />
Milanofilojit<br />
(C2H17O5Si46O92 )<br />
Vevellit (CaC2O4 - H2O )<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 79
9. Mineraloidler<br />
Resmi bir sınıflama<br />
olmamasına rağmen<br />
bozulmuş yada diğer<br />
sınıflara tam olarak<br />
Fındık kOpal<br />
girmeyen mineraller bu<br />
sınıfta yer alır<br />
Jel Opal<br />
Kıymetli Opal<br />
İri Opal Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
80
Mineraller ve Mitoloji<br />
Ocak<br />
Garnet yada Gül Kuvars<br />
Şubatb t Ametist t yada Onik<br />
Mart<br />
Beril yada kantaşı (hematit içeren kırmızı kalsedon)<br />
Nisan<br />
Elmas yada renksiz şeffaf f kuvars<br />
Mayıs Yeşil Beril yada Serpantin Grubu Mineraller içeren kalsedon<br />
Haziran<br />
Temmuz<br />
Ağustos<br />
Eylül<br />
Ekim<br />
Kasım<br />
Aralık<br />
Alexandrit (Chrysoberyl), Alkali Feldspar, yada İnci<br />
Yakut yada Karneliyen (Hematit içeren kahve kırmızı kalsedon)<br />
Olivin yada Sardoniks (toprak renkli sıvanımlı kalsedon)<br />
Mavi Korund yada Lazurit<br />
Opal yada Turmalin<br />
Topaz yada sarı Kuvars<br />
Zirkon yada Turkuvaz<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM<br />
81
Dinlediğiniz için<br />
TEŞEKKÜRLER<br />
Yrd. Doç. Dr. Ferhat BAYRAM 82