Noord-Hageland

Regionaal Landschap
Noord-Hageland...
een streek én een organisatie
De streek
Het regionaal landschap Noord-Hageland is een
regio van 41.000 ha in het noordoosten van de
provincie Vlaams-Brabant.
De streek ligt op de overgang van de zandige
Kempen en het zandlemige Hageland. Samen
met de valleien van de Demer, Winge, Motte
en Begijnenbeek zorgen de uitgesproken
ijzerzandsteenheuvels voor een aantrekkelijk en
afwisselend landschap. Denk hierbij nog talrijke
oude monumenten, historische stadjes en pittoreske
dorpen en je hebt de perfecte mix van natuur
en cultuur.
Wie zijn wij?
De vzw Regionaal Landschap Noord-Hageland
werkt met de steun van het Vlaamse Gewest,
de provincie Vlaams-Brabant en tien
aangesloten gemeenten: Aarschot, Begijnendijk,
Bekkevoort, Diest, Holsbeek, Lubbeek, Rotselaar,
Scherpenheuvel-Zichem, Tielt-Winge en Tremelo.
Daarnaast werken we nauw samen met verenigingen
actief rond natuur en landschap, toeristische
organisaties, landbouwers en jagers.
Samen grensverleggend werken
aan natuur en landschap
In overleg met alle gebruikers van de open
ruimte streven we naar duurzame natuur- en
landschapszorg. Zo maken we onze streek nog
aantrekkelijker. En nodigen we inwoners en
bezoekers uit om op een zorgzame manier te
genieten van onze typische landschappen en natuur.
Opening Wandelnetwerk
Hagelandse Heuvels
zondag 17 juni 2012
Kasteel van Horst in Holsbeek. Welkom van 14 u. tot 18 u!
© RLNH
Contact
Regionaal Landschap Noord-Hageland vzw
Villa Coremans. Gelrodeweg 2. 3200 Aarschot
T 016 63 59 54 F 016 63 10 60
info@rlnh.be www.rlnh.be
Colofon
Deze Landschapskrant is een uitgave van
Regionaal Landschap Noord-Hageland vzw
en verschijnt tweemaal per jaar.
v.u. Julien Delauré
vorm Meer wit druk Artoos oplage 8.000 ex.
foto cover Kasteel van Horst in Sint-Pieters-Rode
© Jan van Balen / Focus
Deze uitgave is mogelijk gemaakt met de steun van
Toerisme Vlaams-Brabant ontwikkelde samen met het Agentschap voor Natuur
en Bos, het Regionaal Landschap Noord-Hageland vzw én met de steun van Europa,
een gloednieuw wandelnetwerk in de Hagelandse Heuvels, goed voor 300 km
wandeltrajecten extra. Voor de bewegwijzering is gebruik gemaakt van het knooppuntenprincipe.
Test het op zondag 17 juni als eerste uit! Aan de hand van de knooppunten
stippelden wij alvast een paar prachtige routes voor je uit. Onderweg kom je aan
de infopunten meer te weten over de streek. De ideale manier om een stukje van
de ‘Hagelandse Heuvels’ te ontdekken! Doe mee aan de zoektocht en maak kans op
prachtige prijzen. Ook voor de kinderen is er een speelse zoektocht waarbij ze kennis
maken met de bedreigde dieren die Horst koestert.
Aan het kasteel is het één groot feest met hapjes en drankjes, infostanden en
animatie voor groot en klein. En uiteraard kan je ook het kasteel en het domein
bezichtigen. Tot slot kan je exclusief die dag de kaart met bijhorende infogids
van het ‘wandelnetwerk Hagelandse Heuvels’ aan een fikse korting verkrijgen.
r Jij komt toch ook?
Deze opening van het wandelnetwerk Hagelandse Heuvels is een organisatie van het Regionaal Landschap
Noord-Hageland vzw i.s.m. Toerisme Vlaams-Brabant vzw, dienst Europa van de provincie Vlaams-Brabant,
Toerisme Vlaanderen, gemeente Holsbeek, Erfgoed Vlaanderen vzw met kasteel van Horst, Agentschap
voor Natuur en Bos, Natuurpunt en Holsbeekse Werkgroep Heemkunde.
2

Boerderij De Brabander,
Voor de uitvoering van bepaalde landschapswerken werkt
Regionaal Landschap Noord-Hageland vzw sinds jaar en dag
samen met sociale-economiebedrijven in de regio. Boerderij
De Brabander vzw is hier een van.
Duurzame tewerkstelling is het motto van deze kleinschalige
sociale werkplaats uit het landelijke Kersbeek-Miskom
(Kortenaken). Ploegleider Michael Bertolazzi en groenarbeiders
Marc Van Esch en Herman Van Craesbeeck stellen ons Boerderij
De Brabander even voor.
Michael, Marc en Herman >
© RLNH
Kan je de werking van Boerderij
De Brabander toelichten?
Michael: We bestaan ondertussen zo’n
twintig jaar en zijn in drie sectoren actief:
de groenploeg, de biogroententuin en de
ambachtelijke bakkerij.
Momenteel verschaffen wij werk aan meer
dan twintig laaggeschoolde, langdurig
werkloze mensen uit de regio. We bieden
hen een degelijke arbeidsbegeleiding
met oog voor sociale en individuele
ontplooiing. Wie helemaal geen kans meer
maakt op de arbeidsmarkt kan terecht in
ons arbeidszorgcentrum. Deze mensen
draaien, op hun eigen ritme, mee in onze
bakkerij of tuinproject.
En vertel ons eens wat meer over
de groenploeg.
Michael: Intensieve handmatige arbeid
is onze specialiteit. Waar grote machines
niet geraken, kan onze groenploeg wel
helpen. Dagelijks gaan we de strijd aan
met onkruid, hoog gras, dichtgeslibde
beken en grachten.
We werken met twee begeleiders,
waaronder ikzelf, en vijftien arbeiders.
Gemeenten en regionale landschappen,
maar ook particulieren doen een beroep
op ons. De gemeenten Tielt-Winge, Diest,
Bekkevoort, Zoutleeuw en Kortenaken
schakelen ons in voor maaiwerken, het
onderhoud van perken, het ruimen van
grachten, het opruimen van zwerfvuil…
Voor de regionale landschappen Noord-
Hageland, Zuid-Hageland en Dijleland
planten we kleine landschapselementen
aan zoals houtkanten en boomgaarden,
en zorgen we voor het (achterstallig)
onderhoud ervan. Daarnaast snoeien we
hagen, struiken en fruitbomen en oogsten
we zaden voor autochtoon plantgoed.
Particulieren kunnen bij ons terecht voor
het planten en onderhouden van hagen,
houtkanten, boomgaarden, en voor
maaiwerken. Meestal gaat het om grotere
werken waar we een ploeg een hele dag
aan het werk kunnen zetten.
Krijgen de groenarbeiders een bepaalde
opleiding?
Michael: Regelmatig organiseren we
opleidingen in functie van de opdrachten.
Zo heeft Marc bijvoorbeeld een
basiscursus veiligheid en een opleiding
voor het gebruik van een kettingzaag
gevolgd. Verder komen thema’s zoals
snoeien, gebruik van de bosmaaier,
algemene veiligheid, ergonomie, omgaan
met gevaarlijke stoffen… aan bod.
Aanplant van een boomgaard in Bekkevoort.
© RLNH
Zwaar werk schrikt de groenarbeiders niet af.
© Boerderij De Brabander
4

SAMEN AAN DE SLAG!
r
partner voor groenwerk
Wat is voor Boerderij De Brabander
de meerwaarde om samen te werken
met een Regionaal Landschap?
Michael: Tussen oktober en april doen
de gemeenten minder een beroep op ons
voor het ruimen van grachten. Het is voor
ons interessant om tijdens deze rustige
periode onze ploeg in te schakelen voor
de werken van het Regionaal Landschap.
Herfst en voorjaar zijn immers de beste
periodes om aan te planten. Bovendien
komen de groenarbeiders in contact
met een meer landschappelijk aspect: ze
leren streekeigen planten- en fruitsoorten
kennen en er wordt aandacht besteed
aan de natuurlijke omgeving.
Marc en Herman, hoe zijn jullie bij
Boerderij De Brabander terecht gekomen?
Marc: Ik heb eerst o.a. als ‘greenkeeper’
op een golfterrein gewerkt en bij
buurtdienst vzw De Gritsel. Vier jaar
geleden ben ik dan hier begonnen.
Herman: Ik ben via de VDAB bij IGO in
Leuven terechtgekomen. Daar heb ik
een opleiding voor buitenwerk gekregen
en heb er vijf jaar gewerkt. Sinds een
zestal jaar werk ik bij de groenploeg van
Boerderij De Brabander.
Hoe bevalt jullie dit groenwerk ?
Herman: De werksfeer is zeer goed.
We werken buiten dus je hebt altijd
contact met de natuur. Vaak zitten we
ook in een mooie en rustige omgeving.
Ook de afwisseling van het soort werk
is een voordeel: van zwerfvuil ruimen
tot snoeien. Bij particulieren worden
we altijd goed onthaald en is het
aangenaam werken.
Marc: Dat klopt. Voor mij is vooral
de afwisseling belangrijk. En het feit
dat we buiten zitten.
Wat doen jullie bij slecht weer?
Marc: Meestal regent het niet de hele
tijd of heel hard. Dan kunnen we wel
blijven doorwerken. In het slechtste geval
schuilen we even in de camionette. En
kou heb ik meestal niet. Het werk is zwaar
genoeg om het er warm van te krijgen,
zeker bij zaag- en snoeiwerken.
Michael: Als de omstandigheden echt te
slecht zijn, is er ‘weerverlet’. Dan zijn de
arbeiders tijdelijk werkloos. Dit is
bv. het geval geweest bij de strenge
vorst afgelopen winter.
Welk soort werk doe je het liefst?
Herman: Ik heb geen echte voorkeur.
Zowel zwerfvuil ruimen, onderhoud,
grachten ruimen als aanplantingen doe
ik graag. Het is vooral de afwisseling van
locatie en werk dat ik belangrijk vind.
Marc: Ik ruim vooral zwerfvuil, scheer
hagen en knot bomen. Het knotten van
wilgen doe ik het liefste. Dat vind ik een
uitdaging en geeft me de kans om de
theorie in de praktijk om te zetten.
Knotten van bomen laat je beter aan ervaren groenarbeiders over.
© RLNH
Welk project is je het meest bij gebleven?
Herman: Het onderhoud van een grote
gracht in Deurne, aanplant van hagen in
Werchter en de aanplant van dertig eiken
in Overijse. Het waren telkens mooie en
interessante locaties.
Marc: Voor het Regionaal Landschap
Noord-Hageland hebben we bij
particulieren in Begijnendijk en Rotselaar
bomen geknot. Hard maar afwisselend
werk. Bovendien waren de bomen in
Rotselaar al redelijk oud, dus was het
extra uitdagend!
Wat zijn kleine landschapselementen
of kortweg KLE?
Kleine landschapselementen zijn puntof
lijnvormige elementen in het landschap
zoals hagen, heggen, houtkanten,
hoogstamboomgaarden, dreven, holle
wegen, poelen, bronnen, knotbomen…
Hierin komen specifieke bomen en
plantensoorten voor. Allerlei diersoorten
vinden er voedsel en een nestplaats.
In ons versnipperd landschap zijn
ze van onschatbaar belang als
verbindingselementen om de migratie
van fauna en flora te vergemakkelijken.
Deze zogenaamde KLE staan onder
hoge druk van verdwijning doordat het
oorspronkelijk gebruik verloren is gegaan,
de landbouw steeds intensiever wordt
en de verstedelijking verder gaat.
Het Regionaal Landschap Noord-
Hageland vzw wil meewerken om deze
KLE te herstellen, te versterken en te
behouden.
Ook voor jou!
Ben je eigenaar van een landschappelijk
waardevolle haag die een snoeibeurt
nodig heeft ? Of groeit er een houtkant
op jouw eigendom, maar het onderhoud
ervan schrikt je af? Wil je het knotten
van wilgen liever niet zelf aanpakken?
Dan kunnen wij je misschien helpen! Het
Regionaal Landschap kan voor dit soort
werken de landschapsteams inschakelen
van bv. Boerderij De Brabander vzw.
Kostenplaatje?
Advies en projectbegeleiding kost niets.
Van de werken zelf betaal je slechts
een deel van de kosten dankzij subsidies
van het Agentschap Onroerend Erfgoed,
het Agentschap Natuur en Bos of de
provincie Vlaams-Brabant.
Let wel, er moet voldaan worden aan een
aantal voorwaarden! De planten moeten
bijvoorbeeld inheems zijn. En regulier
tuinonderhoud doen we niet. Contacteer
ons en we zoeken samen de beste
oplossing zodat niet alleen het landschap
en de natuur maar ook jij erbij gebaat
bent!
Meer weten?
Stefan Smets, landschapsanimator
T 016 61 92 23
of stefan.smets@rlnh.be
5

Breedsmoel zoekt poel!
Poelen en kleine vijvers zijn de belangrijkste voortplantingsplaatsen voor
amfibieën. Elk voorjaar trekken onze kikkers, padden en salamanders
naar de waterplas – als het even kan naar die waar ze zelf het levenslicht
zagen – om er voor nieuwe nakomelingen te zorgen. Maar door het verdwijnen
van voortplantingswateren en geschikte overwinteringsplekken,
gaan amfibieën wereldwijd achteruit.
© Paul Cools / Buiten-Beeld
DOE
MEE!
Met de oproep ‘Breedsmoel zoekt poel’ wil het Regionaal Landschap Noord-
Hageland vzw een tandje bijsteken om deze achteruitgang tegen te gaan. En jij
kan ons daarbij helpen! Door een poel aan te leggen help je immers niet alleen de
natuur vooruit, ook zelf heb je er baat bij. Want al na een jaartje geniet je van op de
eerste rij van het bruisende leven aan de waterkant.
Denk je de gelukkige bezitter te zijn van een geschikte locatie (zie kader met projectvoorwaarden)?
Neem dan snel contact op met nobby.thys@rlnh.be of 016 61 92 28.
Breedsmoel en nog 2.600 andere poelgebonden soorten danken jullie alvast!
Projectvoorwaarden
‘Breedsmoel zoekt poel’
> De poel komt in een weiland of in grotere
tuinen die aangesloten zijn bij het omliggende
natuurlijke landschap (graslanden, beken,
hagen, houtkanten…), op een van nature
vochtige of vochthoudende plaats.
> De poel herbergt enkel wat er van nature
in de poel verschijnt. Er zijn wel 2.600
inheemse soorten planten (oeverplanten,
waterplanten, kiezelwieren…) en dieren (kikkers,
salamanders, libellen, waterkevers, kokerjuffers,
watervlooien…) die een thuis vinden in een poel.
Meestal zorgt het kunstmatig inbrengen van
planten, vissen, vogels voor een verstoring van
de reeds aanwezige soorten.
Wat kan je van ons verwachten?
1. Screening of jouw terrein in aanmerking komt
om een natuurlijke poel aan te leggen.
2. Opmaken van de bouwvergunningsaanvraag
en opvolging van de uitvoering van de werken.
3. Subsidiëring van ca. 70% van de kosten, dankzij
de steun van de provincie Vlaams-Brabant en
de Vlaamse overheid.
Meer weten?
Nobby Thys, biodiversiteitsmedewerker
T 016 62 91 28 of nobby.thys@rlnh.be
© Wouter Pattyn / Naturesk
6

IN DE KIJKER
r
Actie voor de
kamsalamander
een buur om te koesteren
De kamsalamander wordt ook wel
eens een waterdraak genoemd.
Tijdens de paringstijd hebben de
mannetjes een opvallend gekartelde
kam op de rug. Kamsalamanders
worden tot 20 cm lang en leven
overwegend onder water. Het zijn
dus werkelijk kleine waterdraakjes!
Het is een Europees beschermde
diersoort die in onze regio nog
voorkomt. Reden te meer voor de
provincie Vlaams-Brabant om deze
soort op te nemen in de lijst van de
koestersoorten en hier ook concrete
acties voor te ondernemen. Om de
overblijvende dieren meer kansen
te geven, leggen we nieuwe poelen
aan in hun leefgebied en verbeteren
we de onmiddellijke omgeving
rond de poelen. Zo planten we
bv. hagen en houtkanten aan zodat
ze daar hun winterslaap kunnen
houden.
© Jelger Herder / Buiten-Beeld
Meer weten?
Nobby Thys, biodiversiteitsmedewerker
nobby.thys@rlnh.be of 016 61 92 28
Vers van de pers:
Poelen, parels in het landschap
Bij het aanleggen van een poel heb je ongetwijfeld een
heleboel vragen: hoe groot en hoe diep mag je poel zijn?
Heb je een vergunning nodig en waar vraag je die dan aan?
Kan je beroep doen op subsidies? Welke diersoorten zal je
weldra aantreffen?… De vijf Vlaams-Brabantse regionale
landschappen bundelden hun ervaringen en kennis in deze
splinternieuwe brochure boordevol praktische tips.
Benieuwd?
Download de brochure op onze website www.rlnh.be
of bestel (enkel portkosten) via info@rlnh.be
7

BLIKVANGERS
KOM JIJ OOK?
r
r
Nieuwe website voor het Regionaal
Landschap Noord-Hageland
Na enkele maanden schrijven en programmeren
lanceerden we in maart onze kersverse website
www.rlnh.be. Een lentefrisse webstek met heel wat
mogelijkheden!
De frisse, nieuwe visuele stijl valt meteen op, tegelijk
met een overzichtelijke manier van navigeren.
Nieuws over onze werking, projectinformatie, een
overzicht van cursussen en activiteiten… je vindt
het allemaal snel en makkelijk terug.
Ook de Landschapsmail is in een nieuw kleedje
gestopt. Maandelijks ontvangen lezers deze digitale
nieuwsbrief in hun mailbox met info over onze
werking en activiteiten.
Neem snel een kijkje op www.rlnh.be en ontdek wat
onze nieuwe site jou allemaal kan bieden.
Europees SOLABIO-project succesvol
beëindigd
Van oktober 2008 tot april 2012 werkte Regionaal
Landschap Noord-Hageland vzw mee aan het
Europese biodiversiteitsproject SOLABIO: SOorten
en LAndschappen als dragers voor BIOdiversiteit.
Het project groepeerde 27 partners uit vijf
Vlaamse en drie Nederlandse provincies rond een
gezamenlijke doelstelling: de biodiversiteit in onze
omgeving herstellen. Het opmaken en uitvoeren van
beschermingsprojecten voor soorten, het herstellen
van waardevolle landschappen en sensibilisatie
waren de belangrijkste acties in dit project.
We werkten vooral rond de aanplant en het
beheer van hagen, houtkanten en bosranden om
de leefgebieden van dagvlinders, vleermuizen en
akkervogels veilig te stellen. Voor de bescherming
van eikelmuizen hebben we hoogstamboomgaarden
aangeplant en hersteld.
Het einde van dit SOLABIO-project betekent voor
het Regionaal Landschap Noord-Hageland gelukkig
niet het einde van onze biodiversiteitsprojecten.
Ook de volgende jaren worden er nog soortbeschermingsprojecten
opgestart en uitgevoerd!
ACTIVITEITENKALENDER
JUNI
zondag 3 juni
Opening wandelgebied ‘Zegbroek’
10 u. – 18 u. > Kerk Ninde in Tremelo
(Pater Damiaanstraat 1)
r Bruno Wallyn T 0478 07 00 44
of www.natuurpunttremelo.be
zondag 17 juni
Opening wandelnetwerk
‘Hagelandse Heuvels’
14 u. – 18 u. > Kasteel van Horst in Holsbeek
(Horststraat 28)
r Katrien Uyttebroek T 016 63 59 54
katrien.uyttebroek@rlnh.be
AUGUSTUS
zondag 19 augustus
Natuur en cultuur hand in hand
10 u. > parochiezaal Assent (Dorpsstraat 33a)
r Tinne Cockx T 016 62 91 29
tinne.cockx@rlnh.be
zaterdag 25 augustus
Europese Nacht van de Vleermuis
vanaf 19.00 u. > Tieltse Hondenvereniging
in Tielt-Winge (Boterstraat 15)
r Nobby Thys T 016 61 92 28
nobby.thys@rlnh.be
vrijdag 31 augustus
zomersnoeicursus hoogstamboomgaarden
10 u. – 16 u. > Villa Coremans in Aarschot
(Gelrodeweg 2) Enkel met inschrijving.
r Stefan Smets T 016 61 92 23
stefan.smets@rlnh.be
SEPTEMBER
zaterdag 1 september
zomersnoeicursus hoogstamboomgaarden
10 u. – 16 u. > Villa Coremans in Aarschot
(Gelrodeweg 2) Enkel met inschrijving.
r Stefan Smets T 016 61 92 23
stefan.smets@rlnh.be
zondag 2 september
Molenfeesten
vanaf 13 u. > 350 jaar Heimolen in Langdorp
(hoek Windmolenstraat-Molenheidestraat)
r Linda Scheerens T 0496 02 21 75
linda.ronny@skynet.be
Landschapswedstrijd WIN!
Ontdek de wondere waterwereld
van libellen!
Cursus waterjuffers en libellen
Ook jij hebt wellicht al eens vol
verwondering staan kijken naar het sierlijke
lijfje van een libel op een rietstengel of
oeverplant.
Tijdens de zomercursus ‘waterjuffers en
libellen’ zoomen we in op de verschillende
soorten in onze regio en hoe je deze kan
herkennen.
Praktische informatie
De cursus is samengesteld uit één
theorieles en vier praktijklessen.
Tijdens deze praktijklessen hebben we ook
aandacht voor sprinkhanen.
THEORIE
vrijdag 22 juni 2012 om 19 u.
Herkenning van de soorten waterjuffers
en echte libellen
PRAKTIJKLESSEN
zaterdag 23 juni 2012 om 14 u.
Op zoek naar libellen en de Greppelsprinkhaan
in de Wingevallei (Rotselaar)
zondag 8 juli 2012 om 14 u.
Op zoek naar libellen en andere insecten
in het Zegbroek (Tremelo)
zaterdag 28 juli 2012 om 14 u.
Op zoek naar libellen en sprinkhanen
op de Molenheide (Langdorp)
zaterdag 18 augustus 2012 om 13.30 u.
Op zoek naar libellen en sprinkhanen
in Averbode Bos & Heide
Prijs
gratis, mits inschrijving
(max. 20 deelnemers)
Meer informatie en inschrijvingen:
Nobby Thys,
biodiversiteitsmedewerker
nobby.thys@rlnh.be of T 016 61 92 28
© Stefan Smets
Maak kans op een van de vijf fietskaarten
van het routenetwerk Vlaams-Brabant.
Op de foto zie je wandelknooppunt 234 van het
wandelnetwerk ‘Hagelandse Heuvels’ dat op zondag
17 juni officieel geopend wordt. Herken jij dit plekje?
Mail het antwoord vóór 30 juni 2012 naar info@rlnh.be
De winnaar wordt persoonlijk verwittigd.
© RLNH
?
8
MEER WETEN? Abonneer je gratis op onze digitale nieuwsbrief
‘Landschapsmail’ via onze website www.rlnh.be of stuur een mailtje
naar info@rlnh.be met als onderwerp ‘Landschapsmail’.