Branding

Hét Haagse tijdschrift voor natuur en milieu
Branding
6de jaargang, nummer 3, 1 juli - 30 september 2006
Energielekken
Het Rijk stelt steeds strengere eisen
aan de energiezuinigheid van woningen.
Met de nieuwbouw in de Haagse
vinexwijken zit het op papier dan ook
wel goed. Maar in de praktijk blijkt er
nogal wat mis te zijn.
Pagina 3
Zomeruitjes
U hoeft niet ver weg om in alle rust van
een groene omgeving te kunnen genieten.
Wij vonden voor u vier weinig bekende
plekken in en om Den Haag waar het
op een mooie, zomerse dag heerlijk toeven
is.
Pagina’s 8 en 9
Fiets in de knel
Niet iedereen vindt fietsen door Den
Haag een feestelijke gebeurtenis. Een
nieuwe website geeft u de mogelijkheid
om knelpunten te melden en suggesties
voor verbetering te doen:
www.fietsindeknel.nl.
Pagina 17

Inhoud
Redactioneel
Zo lek als een wandje
Interview Wim Deetman
De Toekomstagenda Milieu
De OV-tunnel Trekvliettracé
Gierzwaluwnesten gezocht
Zomeruitjes
CityDuinpark en -wandeling
Het VerkeersCirculatiePlan
Cursus Flora- en faunawet
Ecologisch beheer
Korte berichten
Column + Hooibel
Fiets in de knel
Agenda
Mens en Tuin
Colofon
2
3
4
5
6
7
8/9
10/11
12
13
14
15
16
17
18/19
20
> Redactie Bob Molenaar (hoofdredacteur), Tom Pitstra,
Aletta de Ruiter, Frans van der Steen en Thimo de
Nijs > Fotografie Bob Molenaar (pgs.1,7,9,17,20) Sandra
Kamphuis (pgs. 4-6,8,10-12), Bureau Bijleveld (pag.
3) Henk Timmermans (pag. 13) Aletta de Ruiter (pag. 14)
> Kopij Kopij voor de volgende Branding inleveren vóór
4 september 2006. Branding wordt met veel zorg
samengesteld. De redactie aanvaardt echter geen enkele
aansprakelijkheid voor eventuele fouten of voor
auteursrechten van ingezonden kopij > Ontwerp Peter
Lammertzen, VlamDesign > Lay-out Sandra Kamphuis
> Abonnementen Losse nummers kosten 1 3,50, jaarabonnementen
1 12,50
> Redactieadres Haags Milieucentrum, Groot Hertoginne
laan 203, 2517 ES Den Haag, t. 070 3050286,
f. 070 3050294, www.haagsmilieucentrum.nl, email:
info@haagsmilieucentrum.nl > Gironr. 94256 tnv.
Haags Milieucentrum
> Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd en/of
openbaar gemaakt op welke wijze dan ook zonder voorafgaande
schriftelijke toestemming van de uitgever •
Van de redactie
Voor u ligt het zomernummer van Branding. De verschijningsdatum ligt
iets vroeger dan normaal, zodat de lange, hete zomer wat ons betreft kan
beginnen. Daar zijn we wel aan toe na zo’n bedroevend voorjaar.
Voor lezers die zich graag ontspannen in het groen en daarvoor niet al
te ver van huis willen, hebben we een aantal bestemmingen uitgezocht.
U vindt die op de pagina’s 8 en 9. We hebben ons best gedaan om enkele
minder voor de hand liggende plekken uit te zoeken, die toch zeker de
moeite waard zijn.
Wie weet zijn de mogelijkheden voor groen recreëren over een paar jaar
fors uitgebreid. Dat kan, als het CityDuinpark eenmaal gerealiseerd is. Meer
hierover leest u op de binnenpagina’s.
Van groen gaat een heilzame werking uit. Voor werken in het groen geldt
dit misschien nog wel meer dan voor een wandel- of fietstocht. Het team
van Mens en Tuin (pag. 20) merkt in elk geval dagelijks welke belangrijke
therapeutische effecten tuinwerk heeft.
Maar groen is natuurlijk niet alleen voor mensen. Voor veel dieren betekent
groen beschutting en nestelgelegenheid. Dat is een belangrijke reden
om het groen zorgvuldig te beheren. De gemeente is ontegenzeggelijk van
goede wil, maar een fout is snel gemaakt (pag. 14). De deelnemers aan de
cursus Flora- en faunawet (pag. 13) weten in elk geval wat er wel en niet
kan en mag.
Ook burgemeester Deetman heeft hart voor het groen. Op de pagina’s 4
en 5 vertelt hij hoezeer hij de ontgroening van het Groene Hart betreurt.
En verder natuurlijk veel aandacht voor verkeer. Hoe kan het ook anders
in een blad met veel aandacht voor milieu – verkeer is inmiddels immers
een milieuprobleem van formaat. Terwijl ROVER en de Fietsersbond het
Trekvliettracé onder de loep nemen, wijdt de Stichting Aarde-Werk wat overpeinzingen
aan het VerkeersCirculatiePlan. En laten we ook de fiets niet vergeten:
over de nieuwe website Fietsindeknel.nl leest u meer op pagina 17.
Wij wensen u veel leesplezier!
17 JUNI=MIDDEN-DELFLAND DAG
Op 17 juni, Midden-Delfland Dag, organiseren NIVON Den Haag en het
Haags Milieucentrum een 7 km lange wandeling en een fietstocht
naar dit gebied. Voor wandelaars staat een bus gereed achter station
Hollands Spoor; dat is ook het startpunt voor de fietstocht. S.v.p.
opgeven bij het Haags Milieucentrum, Groot Hertoginnelaan 203,
2517 ES Den Haag, tel. 30 50 286, e-mail info@haagsmilieucentrum.nl
De uitgave van Branding
wordt mede mogelijk gemaakt
door steun van de
Nationale Postcode Loterij.
> Stichting Aarde-Werk, Hugo de Grootstr. 10, 2518 ED Den Haag, T. 3457847, ma&vr: 9.00 - 13.00 > Biesieklette, Heeswijkplein 86-87,
2531 HG Den Haag, T. 3942211 > Stichting Egelopvang Den Haag e.o., Postbus 82381, 2508 EJ Den Haag, T. 3254045 > Fietsersbond Den
Haag, Postbus 11638, 2502 AP Den Haag, T. 3454395 > Haagse Bond van Amateurtuindersverenigingen Postbus 33914, 2503 BE Den Haag,
T. 3298895 > IVN, Vereniging voor Natuur- en Milieu-educatie Den Haag, Mw.I. van Wissen, Pelikaanhof 31, 2264 JG Leidschendam, T.
3279321 > St. Kerk en Milieu Den Haag e.o., Mw. J. van Kuijen, Rottermontstr. 20, 2562 NG Den Haag, T. 345 2541 > KMTP/’Groei & Bloei’
Den Haag, Sijzenlaan 98, 2566 WN Den Haag, T. 3233506 > Kon. Nederlandse Natuurhistorische Vereniging Den Haag, E. van Maanen, Van
Halewijnplein 40, 2274 VC Voorburg, T. 3867630 > Vereniging Milieudefensie Den Haag, Cannenburglaan 22, 2532 AM Den Haag, T. 3621542
> Werkgroep Milieu van het NIVON, Maarseveenstraat 2, 2574 RW Den Haag, T. 3652052 > ROVER, Vereniging Reizigers Openbaar Vervoer
Den Haag, Jan van Male, De Savornin Lohmanlaan 479-A, 2566 AL Den Haag T. 3236623 > Stichting Stedenband Den Haag-Warschau,
Torenstraat 172, 2512 BW Den Haag, T. 3658183 > Haagse Vogelbescherming, Van Trigtstraat 43, 2597 VX Den Haag, T. 0174-213825 >
Wereld Natuur Fonds, Weimarstr. 138, 2562 HC Den Haag, T. 3451366 > De Windvogel, Arnout Verhulst, Molenring 127, 2741 MZ Waddinxveen,
T. 0182-614245. > Voor meer informatie: Haags Milieucentrum, t. 3050286 •
2 branding juli-september

len komen wonen. Velen willen dat ook.
Maar we zijn altijd op zoek naar toptalent
en dan valt er niet altijd wat te kiezen.
We hebben als stad dan wel geen
schulden meer, maar we hebben ook
geen geld. Den Haag moet het hebben
van creativiteit en van de vrijwilligers in
de stad.”
“Daar komt bij dat we mensen de
stad uit hebben gejaagd. Tot eind jaren
’80 was er in Den Haag geen huis te krijgen,
daarom heb ik zelf ook zo lang in
Gouda gewoond. Met de verdichtingsbeginselen
uit de Structuurnota willen we
mensen terugkrijgen die er bewust uit
gejaagd zijn. Maar dat is een proces van
twintig, dertig jaar. “
Toch vinden we het merkwaardig
dat meer dan driekwart van de ambtenaren
van bijvoorbeeld de afdeling
verkeer buiten de stad woont. Maar nu
over naar de laatste vraag: voor duurzaamheid
is handhaving zeer belangrijk.
Moet daar niet meer aandacht aan
besteed worden?
“Ja, dat was een verwaarloosd hoofdstuk
in de stad. Het absurde gedoogbeleid
van de jaren zeventig heeft ertoe
geleid dat we met veel te weinig handhavers
zitten. Wat we nodig hebben, zijn
voldoende mensen en, ook lokaal, nieuwe
instrumenten in de sfeer van regelgeving.
Ik ben nog niet tevreden, maar er
gebeurt nu heel wat. De VNG wil het terrein
van bestuurlijke boetes uitbreiden
en streeft ernaar dat de opbrengsten bij
de gemeenten komen.”
“Ik wil niet naar een politiestaat.
Mensen moeten het weer gewoon netjes
gaan vinden dat je iets doet, dat je geen
vuil op straat gooit. Daar kan het Haags
Milieucentrum bij helpen, daarom koester
ik jullie wel.”
“En daarmee komen we terug op dat
rentmeesterschap uit het begin. Ik weet
niet of je dat voor de volle mep naar een
overheid kunt overdragen. Het is belangrijk
dat het ook tussen de oren van de
burgers komt te zitten.”
Toekomstagenda milieu biedt Den Haag kansen
Het kabinet presenteerde onlangs zijn
milieu-toekomstagenda ‘Schoon, slim,
sterk’. De landelijke milieubeweging, de
Stichting Natuur en Milieu voorop, heeft
dit stuk sterk bekritiseerd. Het plan zou
weinig concrete maatregelen bevatten en
Van Geel zou zich verschuilen achter veel
onderzoek en nieuwe plannen (zie www.
snm.nl).
Die kritiek deelt het Haags Milieucentrum,
maar toch zien we ook kansen om
er op lokaal niveau mee aan de slag te
gaan. Zoals de volgende tien punten.
1. Het FES-fonds (de aardgasbaten)
mag nu eindelijk ook voor de energieinfrastructuur
ingezet worden. Er komen
nieuwe instrumenten voor zo schoon
mogelijk gebruik van fossiele brandstoffen,
besparing en duurzame energie. De
UKR (unieke kansenregeling) blijft, wat
een kans betekent voor geothermie in
Den Haag Zuidwest.
2. Duurzaam inkopen van de overheid
moet geregeld zijn in 2010. Hier
gaat het om een bedrag van 30 miljard
euro per jaar!
3. Lokaal beleid wordt heel belangrijk
gevonden. In 2008 kunt u op postcode
bekijken hoe uw wijk er voorstaat
in het kader van de actie Hoe schoon is
mijn wijk. VROM zal gemeenten krachtig
stimuleren om met initiatieven te komen.
Veel milieubeleid moet decentraal handen
en voeten krijgen.
4. De SMOM-regeling, waarin lokale
initiatieven van milieugroepen worden
gesubsidieerd, staat niet meer ter discussie
maar wordt uitgebreid.
5. De verdroogde natuur, een hardnekkig
probleem, wordt aangepakt. In
2010 moet er via afspraken met provincies
40% verbeterd zijn. In Den Haag zou
dit voor het Westduinpark van belang
kunnen zijn. Het HMC ziet kansen om de
aanpak van de verdroging te combineren
met afkoppeling van regenwater van het
riool.
6. Het toezicht van gemeenten op
handhaving van milieubeleid moet veel
beter en efficiënter; de capaciteit wordt
uitgebreid.
7. Het ‘brede waterspoor’ - koppeling
van het rioolrecht aan het waterverbruik
- wordt gestimuleerd. Dit betekent
een krachtige stimulans om zuinig
met drinkwater om te gaan en bijvoorbeeld
watertonnen aan te schaffen
of de WC met regenwater te spoelen. Er
zijn al gemeenten waarin het tarief voor
het rioolrecht bepaald wordt door het
drinkwaterverbruik en in Amsterdam is
al sprake van één enkele rekening voor
waterzuivering, rioolrecht en drinkwater.
8. Afkoppeling van regenwater en
riool wordt speerpunt in het beleid.
VROM ziet bestrijdingsmiddelen als een
groot probleem voor de waterkwaliteit.
9. In 2006 komt er een nieuwe nota
Milieucommunicatie
10. De Ecobalans, waarmee het ministerie
burgers meer inzicht wil geven in
de milieugevolgen van hun handelen,
wordt nader uitgewerkt. Frappant: de
grootste slokop in het ruimtebeslag van
Nederlanders is de houtconsumptie.
Van Geel noemt schone lucht, zuiver
water en een gezonde bodem als hoofddoelen
in zijn beleid. De milieustaatssecretaris
is van goede wil, maar kan
niet veel in dit kabinet. Daarmee is er
eigenlijk niets nieuws onder de zon. Dat
gold ook al voor de ministers De Boer
en Pronk onder Kok. Alleen als de minister
van VROM (en nu staatssecretaris)
sterk door de minister-president wordt
gesteund, is succesvol milieubeleid
mogelijk. Dat bleek bij Nijpels en Winsemius
onder Lubbers.
In Den Haag zou daarom de rol van
burgemeester Deetman belangrijk kunnen
zijn.
juli-september branding 5

Een milieuvriendelijk jasje voor het Trekvliettracé
Over een nieuwe toegangsweg naar Den Haag wordt al sinds eind jaren negentig gesproken. Allengs vatte het idee post om die
onder de Trekvliet door te laten lopen, vandaar de bijnaam ‘Trekvliettracé’. Momenteel wordt er een milieu-effectrapportage uitgevoerd
naar de verschillende varianten die voor deze snelweg naar Rotterdam ontwikkeld zijn. Vanwege de weerstand die tegen
deze weg bestaat heeft het nieuwe, linksere, college van B&W iets nieuws bedacht: de nieuwe autoweg moet worden gecombineerd
met een tramlijn. Aan ROVER, de vereniging van reizigers in het openbaar vervoer, is deze noviteit absoluut niet besteed. En
ook de Haagse afdeling van de Fietsersbond zit er niet op te wachten. U wel? Schrijf het ons!
Trekvliettracé met OV-tunnel, geniaal of krankzinnig ?
Dit artikel gaat niet over de wenselijkheid
van het Trekvliettracé zelf. Maar over
de vraag wat de zin is om de tunnel te
combineren met een OV-tunnel. Wordt de
tunnel milieuvriendelijker omdat het OV er
nu ook de voordelen van kan plukken?
In het algemeen hebben autoverkeer
en OV volledig van elkaar gescheiden
netten, met elk verschillende functies.
Terwijl het de bedoeling is het autoverkeer
om het grootste congestiegebied,
het centrum, heen te leiden, liggen de
grootste kansen voor het OV juist in dat
centrum. Want voor een goede bereikbaarheid
daarvan zijn de mensen nog
het meest bereid hun auto te laten staan
en de voordelen van het OV te benutten.
Het is dan ook geen wonder dat
de meeste lijnen naar en door het centrum
- de radiale lijnen - juist de zware
tramlijnen zijn, terwijl de veel lichtere lijnen
daaromheen - de tangentiële lijnen -
vooral worden bediend door bussen.
Het is dus zaak om projecten voor
autoverkeer en OV zoveel mogelijk uit
elkaar te trekken. Elk heeft zijn eigen
structuur en daarbinnen moeten voor elk
afzonderlijk de beste oplossingen worden
gekozen. Combineren is prima, maar
alleen als dat toch al binnen de afzonderlijke
structuren besloten ligt. Zo kent
de HSL grote gedeeltes waar de lijn is
gecombineerd met autosnelwegen, maar
er zijn ook gedeeltes waar dat juist niet
het geval is. De tweede autotunnel in
Nederland, de Velsertunnel, is gecombineerd
met een spoortunnel; daar werd
voorzien in een behoefte. Bij de uitbreiding
van de Beneluxtunnel kwam ook
een metrobuis. Die komt echter alleen
in de spitsuren een beetje tot zijn recht;
alle uren daarbuiten is het huilen met
de pet op. In Haaglanden komt lijn 19
er uiteindelijk vooral omdat de nodige
kunstwerken, zoals de Sijtwendetunnel,
er al liggen, maar de vervoersprognoses
zijn bijzonder somber. Het is zeker niet
de lijn waarop Ypenburg en Leidschenveen
zitten te wachten, want die wor-
6 branding juli-september
den in hun grootste vervoersbehoefte al
bediend door lijn 15 en binnenkort RandstadRail.
Kortom, daar waar al een behoefte
aan een bepaalde OV-lijn bestaat kan
combinatie gunstig uitpakken, maar als
zo’n lijn geforceerd in de OV-structuur
wordt geperst wordt het een drama dat
heel veel geld kost en maar weinig reizigers
van dienst is.
De lijn 11-hype
Nu de contouren van RandstadRail
tastbaar beginnen te worden komt alom
de roep om méér. Vooral in de gemeenteraad
van Den Haag is een hele hype
ontstaan, waarbij Scheveningen voorop
staat. Maar in plaats van te kiezen
voor opwaardering van de lijn die daarin
het grootste aandeel levert en die dat
ook het meeste nodig heeft, lijn 9, wil
men al zijn kaarten zetten op lijn 11. Een
leuke lijn, dat wel, maar hij komt op het
verkeerde punt in Scheveningen aan om
de grote massa te bedienen. In de jaren
zeventig dacht men in het kader van de
semi-metro al aan de Haringkade, maar
dat idee werd gelukkig al gauw verlaten.
Met lijn 11 naar de haven wordt het
alleen maar erger.
Maar het kan nog gekker. De plannenmakers
van de gemeente vinden dat lijn
11 dan ook nog eens moet worden verlegd
naar het Norfolkterrein. Dat is nu
juist bij uitstek geschikt voor autobereikbaarheid,
terwijl aan de andere kant het
terrein van de visafslag door een verlenging
van lijn 17 veel meer in aanmerking
komt voor grote publiekstrekkers. Voor
grote publiekstrekkers heb je aan lijn 11
niets, omdat die het centrum en CS niet
bedient.
Voor tbouwend op dat Randstad-
Rail-idee voor lijn 11 is een verlenging
van deze lijn voorzien naar de Binckhorst.
Zou hier een grote kantorenlocatie
komen, dan kan een verbinding tussen
de stations Voorburg en Hollands Spoor
zijn nut afwerpen. Ga je er echter woningen
bouwen, dan is er vooral behoefte
aan verbinding met centrum en CS. Zeker
dus geen lijn 11. Maar ook hier wordt

het weer nog gekker. De Binckhorst zou
het beste worden bediend met een lijn
dwars door de wijk. In plaats daarvan
komt hij alleen maar langs het randje te
lopen als hij wordt gecombineerd met
het Trekvliettracé. Weinig klanten uit de
Binckhorst dus. De lijn ligt verkeerd en
gaat ook niet naar centrum en CS.
De Vlietzone
Maar waarom dat Trekvliettracé dan?
Dat is om ook de Vlietzone te bedienen.
Daar zouden 6500 woningen moeten
komen. Voor de één zijn dat er 6500 te
veel. Voor de ander, die een trambedrijf
moet exploiteren, zijn dat er nog veel
te weinig om een fatsoenlijke tramlijn
te kunnen exploiteren. Kijk naar Ypenburg,
met een veelvoud aan woningen.
Lijn 15 kan het daar net redden, maar
dat is vooral vanwege de overname van
het traject van lijn 10. En dan wordt
ook nog trots gemeld dat in de Vlietzone
de woningen wijd uit elkaar worden
gebouwd. Beroerder kun je het voor een
tramlijn niet verzinnen.
Nu kun je je voorstellen dat je het
daarbij laat. Het zou perfect zijn als je
het stadse tramnet hetzelfde niveau als
RandstadRail zou meegeven, maar dan
met lichtere voertuigen. Zonder te tornen
aan capaciteit en comfort zouden
de trams een stuk lichter kunnen worden
uitgevoerd dan die waarmee je het
spoor opgaat. Zeg 48 in plaats van 58
ton. Vanuit het oogpunt van energiegebruik
niet te versmaden. Maar de plannenmakers
vinden dat lijn 11 geen RandstadRail
is als hij niet de regio ingaat
naar Zoetermeer.
Ze verliezen daarbij uit het oog dat
het een onmogelijkheid is om vanuit de
Vlietzone op de sporen van Randstad-
Rail te komen, want de werkplaats van
de spoorwegen ligt vanaf de Vliet tot
voorbij de A4 in de weg.
Denk ook niet dat Forepark een transferium
kan worden. Alles is daar al volgebouwd,
zodat er geen ruimte meer is
voor parkeerterreinen. Of wordt van de
automobilisten verwacht dat ze hun auto
parkeren bij het ADO-stadion en dan 800
meter lopen naar het station van RandstadRail?
En zit Zoetermeer straks, naast de lijnen
3 en 4, ook nog te wachten op lijn
11? Het wordt al druk genoeg met deze
lijnen en ook de Rotterdamse metro,
dus daar kan geen tram meer bij. Zeker
niet als die niet in een vervoersbehoefte
voorziet. Want om naar Scheveningen
te gaan is bij CS overstappen op lijn 9
veel aantrekkelijker. En een verbinding
met Hollands Spoor heeft voor Zoetermeer
weinig zin, want je bent veel sneller
in Rotterdam als je in Leidschenveen
op de metro overstapt.
Getouwtrek om vliettracé
Het staat echt in het Haagse collegeprogramma: een Trekvliettracé (deels door een
tunnel) voor auto’s via de Binckhorst naar de binnenstad; daarnaast een tunnel voor
het openbaar vervoer (een doekje voor het bloeden?). Een tweede Utrechtsebaan!
Waar laten wij al die auto’s? Wat moeten we met die OV-tunnel? Er ligt een fietsroute
in Ypenburg, die over de binnenkort aan te leggen fietsbrug over de A4 (kosten
1 10 miljoen!) fietsers veilig en snel richting binnenstad moet voeren. Die route loopt
straks dood op genoemde tracés. Het fietsverkeer wordt helemaal niet genoemd in
deze plannen, terwijl toch twee keer zoveel mensen zich verplaatsen met de fiets als
met het openbaar vervoer. De Fietsersbond blijft inzetten op een veilig Trekfietstracé!
Daan Goedhart, Fietsersbond afd. Den Haag e.o.
Een ander leuk idee is om niet alleen
lijn 11, maar ook lijn 1 door deze tunnel
te voeren. Maar dit zou leiden tot
een grootscheepse vernieling van alles
wat het huidige lijnennet juist zo sterk
maakt: een heldere en logische structuur
met optimale verbindingen met centrum
en CS.
De plannenmakers zullen zich ongetwijfeld
geniaal wanen, zoveel mooie
functies als ze voor lijn 11 hebben verzonnen.
En dat is allemaal mogelijk dankzij
een OV-tunnel bij het Trekvliettracé.
Maar als je die functies stuk voor stuk
analyseert zijn het allemaal zeepbellen.
Ze glinsteren fraai, maar ze spatten wel
uit elkaar. Er zullen dus bakken met geld
in de Trekvliet worden gesmeten die
voor maar weinig reizigers van nut zijn.
Triest, heel veel geld dat binnen het OV
veel nuttiger bestemmingen kan vinden.
Stop daarom deze plannen maar beter in
het bakje met ‘krankzinnige ideeën’. Of
is dat al vol?
Jan van Male, ROVER Den Haag
Gierzwaluwnesten gezocht
Helemaal vanuit zuidelijk Af rika
komen ze hiernaartoe gevlogen. Ze trotseren
vliegtuigen, rampen en jagers om
met feilloos instinct terug te keren naar
de plek waar ze geboren zijn … om niet
zelden te ontdekken dat die niet meer
bestaat. Het pand is gesloopt of gerenoveerd,
het nest verdwenen. Het overkomt
maar al te veel gierzwaluwen die
hun heil in de stad hebben gezocht. Het
feilloze instinct keert zich in zekere zin
tegen hen: ze zijn zo gefixeerd op het
oorspronkelijke nest dat ze eigenlijk niet
verder zoeken.
Terwijl er voor niet-kieskeurige holenbroeders
toch huisvestingsmogelijkheden
te over zijn. Aan de Hoefkade, tussen
de H. Marthakerk en de Vaillantlaan,
is een hele gierzwaluwflat in de aanbieding.
Die bevindt zich in de zijgevel van
een complex dat HaagWonen daar in de
jaren ’90 heeft laten bouwen. Helaas
duidt niets erop dat ook maar één gierzwaluw
de uitbundige hoeveelheid ingemetselde
nestkasten ontdekt heeft.
Bij de Veldwerkcommissie van de
Haagse Vogelbescherming loopt een
project dat zich in het bijzonder op de
gierzwaluw richt. Kent u plekken waar ze
gedurende de zomer regelmatig te vinden
zijn? Geef dan straatnaam en huisnummer
even door aan Ruud van der
Waard, e-mail zoetster@gmail.com. De
gierzwaluwen zullen u dankbaar zijn en
eren u misschien wel even met een extra
rondje door uw straat.
juli-september branding 7

Zomeruitjes
Het voorjaar laat te wensen over, maar hopelijk doet de zomer zijn naam wél eer
aan. We hopen er het beste van en laten hieronder wat tips voor groen recreëren de
revue passeren. De bestemmingen zijn allemaal op de fiets bereikbaar. Twee ervan liggen
zelfs binnen de Haagse gemeentegrenzen, maar zijn weinig bekend. Veel plezier!
Er wordt steeds meer geschreven over
het verband tussen groen en gezondheid.
En hoe men het wetenschappelijk bewijs
ook waardeert, het is geen toeval dat
instellingen op het gebied van gezondheidszorg
sinds jaar en dag in een groene,
rustgevende omgeving gevestigd zijn.
Psychiatrische instellingen willen steeds
meer een ‘normale’ rol in de samenleving
spelen en hebben de hekken opengegooid.
Branding nam er voor u een kijkje.
Voorheen Roozenburg
Verborgen tuinen van Den Haag zijn
er om ontdekt te worden, dus stappen
we vandaag uit tram 2, halte Walnootstraat.
Iets verder kun je de Kiwistraat
in; het terrein van Parnassia, dat voorheen
Roozenburg heette.
Het valt op door de oude bomen:
prachtige platanen, eiken, beuken (ook
rode), lindes, paardenkastanjes en
(natuurlijk) treurwilgen. Er is een boerderijtje
met schapen, geiten, kippen en
konijnen en het grasveld staat vol met
madeliefjes. Een meertje en waterloopjes
met mooie bruggetjes maken er in de
zon een romantisch landschap van Monet
van, aangevuld met een edele knobbelzwaan.
Er heerst hier rust; zelfs de Canadese
ganzen met kinders laten zich dicht
naderen.
Voorheen Bloemendaal
Op naar de Monsterseweg (bus 123,
halte Parnassia), want daar ligt nog een
terrein dat ontdekt wil worden. Voorheen
stond deze locatie bekend als Bloemendaal.
Triple-ex van Parnassia is een compleet
dorp met zelfs een eigen kerk. Op
het terrein zijn woningen
gebouwd voor mensen die
zelfstandig of in groepsverband
kunnen wonen, of
die zich voorbereiden op
een terugkeer in de maatschappij.
Ook staan er
woningen van personeelsleden.
De 48 woningen
voor het Circuit Versla-
vingszorg leverden Parnassia een prijs
voor energezuinig bouwen op.
Hier dezelfde boomsoorten als op de
locatie in de Vruchtenbuurt, aangevuld
met dennen, meidoorn en goudenregen.
De paardenkastanjes lijden hier massaal
aan de bloedingsziekte; de stammen zijn
al flink aangetast, maar aan de kroon is
nog niks te zien. Dit parkachtig geheel
is verfraaid met kunstwerken en een vijver,
waarin een forse roodwangschildpad
woont.
Wat hier zeker de moeite waard is,
zijn de vlindertuin en de kassen. In de
tuin allerlei planten om vlinders en bijen
te lokken en veel hout met gaten voor
de metselbijen.
In de kassen bevindt zich het tuincentrumpje
‘klein Westland’. Naast een leuk
assortiment planten, zijn er verschillende
terraria met reptielen, amfibieen
en insecten en vitrines met interessante
natuurdingetjes; bijna een museum.
Vooral het assortiment vogel-, vleermuis-
en bijenkasten is bijzonder. Alles
wat je op nestkastgebied ergens anders
niet kunt vinden hebben ze hier; zelf
gemaakt. Verder nog wat cadeau-artikelen,
ecostyleproducten en wat biowinkelassortiment.
En de mensen zijn vriendelijk
en behulpzaam.
Van kastelen tot teelt
Het waren imposante kastelen, die
ooit in het Westland stonden. Van het
kasteel van stadhouder Frederik Hendrik
in Honselersdijk is een gering deel
bewaard gebleven als gezinsvervangend
tehuis, maar voor de rest leven ze hooguit
voort in straatnamen. En in het Westlands
Museum.
Het Westlands Museum in Honselersdijk,
gelegen aan de provinciale weg tussen
Naaldwijk en Rijswijk, behandelt de
Westlandse geschiedenis van prehistorie
tot heden. De bezoeker vindt er gra-
8 branding juli-september

Een stukje tropen op fietsafstand
Iets ten zuiden van het centrum van
Delft, in een bocht van de Vliet, ligt de
Botanische Tuin van de TU Delft. In den
beginne was dit 2,5 hectare grote terrein
vooral het domein van onderzoekers,
maar de laatste decennia heeft het steeds
meer een publieksfunctie gekregen.
Toch is de wetenschap nooit ver weg:
speciaal voor onderzoek naar de behandeling
van kanker zijn enkele jaren geleden
extra exemplaren van de Taxus baccata
aangeplant.
De tuin, die in zijn oorspronkelijke
vorm uit 1917 dateert, herbergt van
oudsher veel nuttige of ‘technische’
planten. De geschiedenis is nauw verbonden
met voormalig Nederlands-Indië,
wat verklaart dat een groot deel van de
bomen, struiken, klimplanten en kruiden
uit deze warmere streken afkomstig is.
Niet verwonderlijk zijn die vooral in kassen
te vinden. De tuin telt er zes, één
in oost-west-richting en de andere vijf
haaks daarop. In de hoogste kas kunnen
tropische planten tot hun natuurlijke
grootte uitgroeien. En dat is in sommige
gevallen groter dan de stichters van
de tuin dachten. Vrolijk gekleurde vlindertjes
dansen de zwetende bezoeker
om de oren. De kassen herbergen circa
2000 soorten planten (van de in totaal
7000 die in de tuin aanwezig zijn), waaronder
een belangrijk deel van de Stichting
Nationale Plantencollectie. Het gaat
daarbij onder meer om banaanachtigen,
gemberachtigen en lianen. Een vijver
biedt plaats aan de Victoria cruziana,
die slechts twee nachten per jaar bloeit,
en stuwt de vochtigheidsgraad nog wat
verder op.
Maar de kassen zijn slechts een deel
van het verhaal dat de tuin vertelt. Want
al snel na het betreden ervan staat u in
een monumentale bomentuin met daarin
onder veel meer een imposante vertegenwoordiger
van de oude soort Ginkgo
biloba en twee niet minder imposante
Chinese mammoetbomen, gekweekt uit
de eerste zaden van een in 1947 herontdekte
populatie van deze prehistorische
soort.
Veel plaats is in de Botanische tuin
ook ingeruimd voor kruiden en genotsplanten.
De kruidensoorten zijn naar
toepassingen gerangschikt, zoals medicinale
en keukenkruiden, voedingsge-
De Tempel
Voor de mooiste tuin van een zorginstelling
moet u iets verder van huis: die
ligt namelijk in Overschie, aan de Delftweg
182-186. Deze voormalige buitenplaats
- oorspronkelijk in bezit
van Johan van Oldenbarneveld
- is sinds 2000 een rijksmonument.
Er staat naar verluidt de
oudste en dikste eik van Rotterdam
en veel andere fraaie
bomen. Het landgoed herbergt
51 soorten broedvogels en een
vleermuisreservaat.
In de weekends en op feestdagen
is De Tempel geopend
voor bezoek. U kunt er langs de
Vliet heen fietsen en ook is het
een leuke bestemming als afronding
van een tochtje door Mid-
wassen, vezelplanten, planten die etherische
oliën leveren en kleurstofplanten.
De KNNV afdeling Delft helpt mee de
plantenbedden te onderhouden.
Tip: ga ergens in de buurt van de
enorme lavendelcollectie zitten, sluit uw
ogen en u waant zich prompt in Zuid-
Frankrijk.
Adres: Poortlandplein 6, Delft
www.botanischetuin.tudelft.nl.
Geopend ma.-vr. van 8.30-17 u., za. 10-
16 u., van mei-sept ook zo. 10-16 u.
Toegang: Volwassenen 1 2,- kinderen en
65-plussers 1 1,-; MJK-houders gratis.
Openbaar vervoer: bus 64 vanaf Delft CS.
den-Delfland. Ga dan via de Kandelaarbrug
de Vliet over. Zie ook:
www.top010.nl/html/monumentale_eik_
aan_de_schie.htm
kassen: het Westlands Museum
vures, foto’s, maquettes en objecten die
getuigen van de rijke historie van het
gebied ten zuidwesten van Den Haag.
Zowel de glas- als de grasgemeenten
maken deel uit van de museale collectie,
maar het accent ligt – vanzelfsprekend
– op de eerste.
De aandacht gaat vooral uit naar de
ontwikkeling van de (glas)tuinbouw.
Het museum beschikt over een historische
tuin, waarin met origineel materiaal
een Westlands tuinbouwbedrijf uit
vroeger tijd gereconstrueerd is. Hier
worden op ouderwetse wijze producten
gekweekt die vroeger veel voorkwamen
in het Westland, zoals de tafeldruif, perziken,
pruimen en asperges. In de tuindersschuur
is te zien wat een grote varieteit
aan bestrijdingsmiddelen er voorhanden
is.
Tot en met 1 oktober a.s. loopt in het
museum de wisseltentoonstelling ‘Kassen
bouwen het Westland’. In deze expositie
wordt een beeld gegeven van de
ontwikkeling van de verschillende typen
kassen en van de belangrijkste en oudste
kassenbouwbedrijven in het Westland
in de periode van 1850 tot 1970.
Westlands Museum,
Middel Broekweg 154, Honselersdijk
Internet www.westlandsmuseum.nl
Entree: 1 3,00, 65-plussers 1 2,50,
t/m 17 jaar en CJP-pashouders 1 1,50,
MJK-houders gratis
Openingstijden: di. t/m za. 14 - 17 uur;
elke eerste zondag van de maand van
13 - 17 uur, op feestdagen gesloten.
juli-september branding 9

Henk de Egel wil veilig kunnen oversteken, en niet alleen tijdens de Cit
De derde CityDuinWandeling, op zondag
23 april jl., stond in het teken van de
Haagse landgoederen. Tijdens een fikse
wandeltocht van tien kilometer passeerden
de ruim vijfhonderd deelnemers
zeven landgoederen en even zovele gidspunten,
waar ze uitleg kregen over natuur,
historie, de samenstelling van de bodem
en knelpunten tussen de groene gebieden.
Startpunt van de wandeling is deze
keer Clingendael naast de theeschenkerij.
Een partytent met een rij aan marktkramen
maakt al van ver een feestelijke
indruk. Traditiegetrouw zijn de Haagse
groene en milieuorganisaties op de
milieu-informatiemarkt vertegenwoordigd.
NIVON, AVN, Fietsersbond, Egelopvang,
Vogelbescherming en KNNV hebben
over belangstelling niet te klagen.
Door de opstelling langs het pad hebben
ze duidelijk meer aanloop dan vorige
jaren, toen de wandeling vertrok vanuit
partycentrum De Bataaf.
Bij de inschrijfbalie blijkt dat de CDW
inmiddels een reputatie heef t opgebouwd.
Veel deelnemers hebben ook
de vorige jaren meegedaan en waarderen
de educatieve waarde van dit evenement.
Deze wandeling wordt een ontdekkingstocht
langs zand en veen, duin en
bos, landgoed en stad, ruigte en gecul-
tiveerde tuin. Het routeboekje geeft uitleg
over zaken als bodemgesteldheid, de
geschiedenis, flora en fauna en het ontstaan
van de landgoederen. Van de 17eeeuwse
Philips Doublet tot Freule Daisy,
de laatste bewoonster van Clingendael.
Na tweemaal rechts en driemaal
linksaf te zijn gelopen worden de wandelaars
opgevangen door twee gidsen
op de Amonsvlakte. Het voorjaar is nog
pril, maar de plantengroei is het kiemstadium
al gepasseerd. Er staat zelfs al
van alles in bloei. De vrijwilligers van
de KNNV weten met hun aantrekkelijke
verhaal veel kennis over de plaatselijke
duinflora aan het publiek te slijten.
“Nooit geweten dat er zoveel plantjes op
zand groeien”, zegt een vader van drie
opgeschoten scholieren. Ook zijn kinderen
luisteren met aandacht naar de uitleg.
De tocht gaat verder, tussen de oude
beuken van het duinbos achter Clingendael
door, over de brug en dan staan we
opeens op de speelweide van het landgoed.
Het speelkasteel lonkt uitnodigend
naar de kinderen, maar de keus voor de
wandeling is gemaakt. Bij de trap van de
Hollandse tuin staan twee gidsen, die de
hele historie van de tuinaanleg op het
landgoed uit de doeken doen. Wat is het
verschil tussen de tuin van Philips Doublet
en die van baron Van Brienen? Aan
de hand van grote prenten maken Clingendaelkenners
Geke Verspui en Monique
van den Broek duidelijk dat de huidige
Hollandse tuin maar een schamele
afspiegeling is van de oorspronkelijke
historische tuinaanleg, waar ieder perk
symmetrisch was en ook nog eens een
spiegelbeeld aan de overkant van het
pad had. De landeigenaren vonden dit
in de 19e eeuw veel te arbeidsintensief,
dus ging het hele landgoed op de schop
en mochten vader en zoon Zocher hun
beroemde landschapsontwerp op Clingendael
loslaten. Het park ademt nog
steeds de sfeer van deze Engelse landschapsstijl.
De zeven Haagse landgoederen op
deze route liggen dicht bij elkaar. Voor
een snelle bereikbaarheid bestond er in
de 17e eeuw al een met groen omzoomde
laan tussen Clingendael en Arendsdorp.
Die historische verbinding is
er nog steeds, maar de bereikbaar-
10 branding juli-september

yduinwandeling
heid voor mens en dier is er niet makkelijker
op geworden. Tijdens de CDW
demonstreert Henk de Egel hoe gevaarlijk
het voor een dier is om de drukke
Van Alkemadelaan over te steken.
Het blijkt niet het enige knelpunt. Tijdens
de route komen de deelnemers
nog drie oversteekpunten tegen die voor
ongevleugelde fauna onneembaar zijn.
De kwaliteit van het groen in de stad
is afhankelijk van de mogelijkheden tot
uitwisseling van dierenleven tussen de
verschillende groengebieden. Bij gebrek
aan uitwisseling verschraalt de biodiversiteit.
Het Haags Milieucentrum wil dan
ook de groene gebieden in dit deel van
de stad met elkaar verbinden tot één
groot Cityduinpark.
Bodemmonsters
Westelijk Nederland is op het oog
vlak, maar binnen het Haagse blijkt er
nog aardig wat gradiënt in het landschap
aanwezig te zijn. Wie nieuwsgierig
is naar de opbouw van de strandwallen
en de tussenliggende veenlagen
kan tijdens de CDW zijn hart ophalen. In
het Haagse Bos kunnen de wandelaars
symbolisch een meter de grond in kijken
dankzij drie grondboringen die dicht
bij elkaar op een helling gedaan waren.
Het verschil in geologische opbouw van
het landschap, van zandgrond tot bruin
laagveen, is gemakkelijk uit de bodemmonsters
af te lezen.
Het zeer geïnteresseerde publiek
bestookt de gidsen met vragen over (het
steken van) turf en over zompige moerassen.
Maar ook de in- en uitspoeling
van mineralen komt aan bod. Passanten
nemen soms een kwartier de tijd om zich
te laten informeren. Eén dame wil graag
wat van het veen mee naar huis nemen.
Geen probleem, er is genoeg.
Het goed onderhouden landgoed van
Huis ten Bosch, het verruigde Reigersbergen
en het idyllische Oosterbeek zijn
ieder ook een gidspunt met uitleg waard.
Helaas komen niet alle deelnemers zo
ver. ’s Middags gaat het regenen en duikelt
de temperatuur van 20 naar 10 graden.
Maar de volhouders - en dat zijn er
velen - krijgen bij de finish, na controle
van de opdrachten uit het boekje, een
oorkonde uitgereikt door baron van Brienen,
die speciaal voor deze gelegenheid
een reisje uit het verleden heeft gemaakt
om zijn landgoed aan te prijzen.
Aletta de Ruiter,
projectcoördinator HMC
Het CityDuin park: ‘the making of’
De Cityduinwandeling is meer dan
alleen een leuke en leerzame wandeling.
Ze is ook een verkenningstocht door de
humuslaag van het Cityduinpark.
Dit park zou ontstaan als twaalf
groengebieden in het noordwesten van
Den Haag (nauwer) met elkaar verbonden
werden. De residentie zou daarmee
het grootste stadspark van Europa binnen
de stadsgrenzen hebben, maar dat is
vooral leuk voor statistici. Voor ‘de man
in de straat’ heeft het het grote voordeel
dat hij dicht bij huis in een groene,
rustige omgeving kan recreëren. Voor
‘het dier in het groen’ betekent het minder
kans om te eindigen als ‘road pizza’
en meer kansen op uitwisseling van zijn
genenpakket met andere populaties.
In Den Haag wordt op diverse plekken
bewezen dat dergelijke verbindin-
gen mogelijk en effectief zijn. Over de
Laan van NOI zijn ecoducten aangelegd
die de twee delen van het Haagse Bos
met elkaar verbinden, en ook de Lozerlaan
beschikt over goed werkende ecoducten.
Maar met alleen ongelijkvloerse
kruisingen is het park waarschijnlijk niet
te realiseren.
In opdracht van het Haags Milieucentrum
heeft Bureau Waardenburg het globale
plan voor een CityDuinpark uitgewerkt.
Het papieren resultaat is neergelegd
in het rapport ‘Cityduinpark,
zo sterk als de zwakste schakel’, waarin
Waardenburg kans heeft gezien om
ook Oostduin en Arensdorp in het City-
Duinpark te integreren. Na de officiële
overhandiging aan B&W en de gemeenteraad
kunt u het rapport downloaden
via www.haagsmilieucentrum.nl of toegestuurd
krijgen.
We rekenen op een positief onthaal.
In de Structuurvisie werd het idee van
het CityDuinpark omarmd en ook kwamen
we het tegen in verkiezingsprogramma’s
van politieke partijen. De eerste
CityDuinParkwandeling is nog slechts
een kwestie van tijd…
juli-september branding 11

Van verkeerscirculatieplan tot verkeersrecyclingplan…?
Ik sla de extra editie van de Elandkrant
van april op en ik val om van verbazing.
De gemeente stelt voor de stad in sectoren
te verdelen waarbinnen geen doorgaand
autoverkeer meer mogelijk zal zijn,
dit om de luchtvervuiling te verminderen.
Blij verrast lees ik verder, want dit klinkt
goed. De bewonersorganisatie De Groene
Eland, die zich vroeger nog wel eens
samen met andere bewonersorganisaties
sterk maakte voor een autoluwe binnenstad
en tegen verkeersdoorbaken was, wil
nu echter dit plan torpederen.
Waar ze bang voor zijn? Voor een
slechte bereikbaarheid van de Witte de
Withstraat. Alsof de winkels het daar
moeten hebben van automobilisten
die de route als sluiproute gebruiken.
Onaangenaam verrast lees ik verder…
Het gemeentelijke plan voorziet in een
aantal ‘knippen’ die in bestaande routes
worden gemaakt om doorgaand verkeer
onmogelijk te maken, o.a. bij het Piet
Heinplein. Wie van de ene naar de andere
sector wil, moet terug en omrijden.
Als het plan doorgaat zal naar verwachting
het doorgaande (auto)verkeer afnemen
van 26 naar 19% en zal 10% van de
huidige automobilisten op de fiets stappen.
Cassetterecorders
Langzaam begint in mijn hoofd een
herinnering boven te komen… Ik begin
de geheugenflarden aan elkaar te koppelen…
Sectoren, vorken en lussen,
geen doorgaand autoverkeer, knippen in
wegen… Er komen beelden boven van een
middag waarop zo’n veertig vrijwilligers
op een cassetterecorder nummerborden
inspreken van auto’s die op een aantal
kruispunten in en rondom het centrum
voorbijkomen. Het onderzoek gaf
een goed beeld van de verkeersbewegingen
van de auto’s. We hebben toen
de in- en uitgaande auto’s in de binnenstad
in kaart gebracht en ontdekten dat
er nogal wat auto’s niets te zoeken hadden
in de binnenstad zelf, maar slechts
‘doorgaand’ waren.
Ik raak opgewonden en duik in mijn
archief en vind: een kranteartikel in ‘Het
Vaderland’ (goede oude tijd…) van 1 juli
1975 - nog langer geleden dan ik in mijn
geheugen had - met de kop: “Kortenbosch,
Oude Centrum: Alternatief plan
centrum-verkeer.” De tekst luidt: “Het
voorstel van de werkgroepen voorziet in
een bereikbaarheid van het centrum voor
het bestemmingsverkeer door wegen die
in ‘vorken’ of ‘lussen’ eindigen op circa
500 meter afstand van het eigenlijke
stadshart. Zowel openbaar vervoer als
fietsers en wandelaars zouden vanaf het
punt waar de automobilisten niet verder
mogen, wel hun weg mogen vervolgen.”
Dit plan heb ik destijds samen met
vertegenwoordigers van de bewonersorganisaties
van Kortenbosch en Het Oude
Centrum gemaakt en naar de gemeente
gestuurd als reactie op hun nota Verkeersafwikkeling
binnenstad. Het kaartje
van het huidige gemeentelijke verkeerscirculatieplan
lijkt verdacht veel
op het toen gepubliceerde kaartje. Ook
daar sectoren die niet met elkaar verbonden
zijn voor auto’s, ook daar een
ringweg van Neherkade, Koningskade,
Laan Copes van Cattenburgh en Koningin
Emmakade en Vaillantlaan….
Veertien rijstroken
Ik begin steeds vrolijker te worden.
In 1975 werd dit sectorenplan afgewezen
met de opmerking dat, als alle autoverkeer
dat door het centrum rijdt via
een vork- en lussysteem gedwongen
zou worden terug te gaan naar de centrumringweg,
er een rondweg van veertien
rijstroken nodig zou zijn…. Tja, dat
was prachtig berekend door de computer.
Alleen werd niet geloofd dat door dit
systeem de modal split zou veranderen.
Na dertig jaar gelooft de gemeente
dus WEL dat mensen zullen overstappen
van auto naar fiets en dat een flink
percentage minder de auto zal nemen …
Heeft wethouder Bruins soms zitten snuffelen
in het archief van het Stedelijk Verkeerscomité
dat ik tien jaar geleden aan
het Gemeentearchief heb geschonken?
Dat comité was in die jaren spraakmakend
aanwezig tijdens roerige gemeenteraadsvergaderingen
onder het scanderen
van “HOP HOP HOP Dwarsweg STOP!”
en zingen van “Kortenbosch woonwijk,
dat is waarvoor wij staan, HOI!”, liederen
waarvoor ik zelf tekst en muziek had
gemaakt….
Het buurtoverleg Het Oude Centrum
concludeert in een reactie op het VCP75:
”Er is voor ons alle reden om te geloven
dat een nieuw en beter onderzoek
naar het vork- en lussysteem veel betere
resultaten zal opleveren.” Bedoeld werd
dat als openbaar vervoer en fietsers wel
mogen doorrijden en auto’s naar de ringweg
gedirigeerd worden, de tijdwinst bij
gebruik van OV en fiets aanzienlijk is.
Daardoor zullen mensen overstappen
op die vervoermiddelen. Precies wat de
gemeente nu voorstelt… Onvoorstelbaar.
Hou je hart vast
Ik herinner me dat, niet lang na de
behandeling van alle reacties in de
gemeenteraad, de gezamenlijke wijken
rond de binnenstad met een nota
naar buiten traden onder de titel “Den
Haag, hou je HART vast”. Hierin werden
de voordelen van het sectorsysteem nog
eens duidelijk benoemd. Zou Bruins die
nota ook uit het archief hebben gehaald,
vraag ik mij af. Hoe is het mogelijk: na
DERTIG jaar komt de gemeente - weliswaar
onder druk van Europese regelgeving
over luchtkwaliteit - tot een voorstel
voor de mogelijke oplossing van
de overlast van het autoverkeer dat als
twee druppels water lijkt op het plan dat
de verschillende bewonersgroepen toen
presenteerden. Een plan dat van tafel
werd geveegd zonder argument. Lang
leve ex-wethouder Bruins. NOOIT moet
je het vertrouwen in de gemeente opgeven.
Ze zijn weliswaar traag, maar beter
laat dan nooit. Recycling van goede,
oude plannen? DOEN!
Jan-Willem van de Velde,
Stichting Aarde-Werk
12 branding juli-september

Cursus Flora- en faunawet werkt verhelderend
In mei organiseerde het Haags Milieucentrum
speciaal voor veldwerkers van de
groene verenigingen een cursus van twee
avonden over de vernieuwde Flora- en
faunawet.
De meeste natuur in Nederland is
beschermd krachtens de Flora- en faunawet,
sinds 1 april 2002 de juridische
opvolger van de Jachtwet, de Vogelwet,
de oude Natuurbeschermingswet en de
Wet bedreigde uitheemse dier- en plantsoorten.
Vanaf februari 2005 zijn daar
gedragscodes aan toegevoegd. Dit zijn
afspraken over vastgestelde handelingen
en beschermende maatregelen voor
specifieke beroepsgroepen en organisaties
die in het groen werken. De kennis,
bewustwording en verantwoordelijkheid
voor de bescherming van flora en fauna
is daarmee bij de uitvoerders van het
werk komen te liggen. Dat zou een vooruitgang
moeten zijn.
Desondanks komen veldwerkers van
Haagse Vogelbescherming, IVN en KNNV
tijdens het broedseizoen veel calamiteiten
tegen. Bouwers, slopers en groenaannemers
blijken niet altijd rekening
te houden met nesten en broedplaatsen
van vogels en andere fauna. “Kun je
daar iets tegen doen en hoe pak je dat
aan?”, was een veelgehoorde vraag.
Het HMC vond een beleidsmedewerker
bij het Ministerie van LNV bereid
mee te werken aan een kennistraject
Flora- en faunawet en ook Hans den
Ouden en Frederik Hoogerhoud schoven
aan. Den Ouden werkt bij het regionaal
milieuteam van de politie Haaglanden
en Hoogerhoud hield zich als ornitholoog
decennialang, binnen en buiten
de Haagse grenzen, zeer succesvol met
vogelbescherming bezig. Dat er behoefte
was aan dit kennistraject bleek uit het
grote aantal deelnemers dat op de cursus
afkwam. Van de ruim dertig geïnteresseerden
hebben 21 mensen één of
twee avonden deelgenomen.
Naast feitelijke kennis over de wet en
de gedragscodes, was vooral de ervaring
in het veld onderwerp van gesprek.
Hoe herken je een overtreding, hoe te
handelen en wat voeg je van jezelf toe?
Hoe ga je om met meldingen van betrokken
burgers? Taken als signaleren, des-
kundig beoordelen en adviseren kwamen
uitvoerig aan de orde. Er werden casussen
behandeld en een stappenplan tot
oplossend handelen.
Eén ding werd tijdens deze cursus
bijzonder duidelijk: je kunt alleen goed
handelen als je rustig blijft en weet wat
er aan de hand is. De meeste overtredingen
van de Flora- en faunawet ontstaat
door onwetendheid van de uitvoerder.
Begrip, kennisoverdracht en een rustig
gesprek kunnen meer oplossen dan een
boze reactie en een proces-verbaal.
Aletta de Ruiter
Haags Milieucentrum
- advertentie -
Het Haags Milieucentrum zoekt een Coördinator Mobiliteit
Wij zoeken iemand voor ons team die:
• betrokken is
• inzet toont
• goed en snel informatie kan opnemen
• visie kan ontwikkelen en strategisch kan denken
• die visie in concrete projecten kan vertalen en die vervolgens uitvoeren
• goed met heel verschillende mensen kan omgaan
Dit alles met het doel om in Den Haag en omgeving de mobiliteit in duidelijk duurzamere banen te leiden.
Het streven is om de huidige ‘modal split’ van 65% auto en 35% openbaar vervoer en fiets
de komende jaren om te keren naar minimaal 65% openbaar vervoer en fiets en maximaal 35% auto.
Wij bieden een aanstelling van 0,7fte op basis van een 36-urige werkweek.
Salariëring tussen 2424,16 en 3463,16 euro bruto (bij een volledige werkweek).
Reacties vóór 1 augustus a.s. naar info@haagsmilieucentrum.nl
Voor meer informatie: www.haagsmilieucentrum.nl
Contactpersoon: Frans van der Steen, e-mail frans.vdsteen@haagsmilieucentrum.nl,
telefoon (070) 30 50 286
juli-september branding 13

Ecologisch beheer zit nog niet tussen de oren
Ecologische verbindingszones zijn een
speerpunt in het groenbeleidsplan. De
goede wil bij groenbeheerders is aanwezig,
maar dat is nog geen garantie voor
echt ecologisch beheer.
Het fabeltje van klimop
Er wordt vaak gedacht dat klimop muren
ontwricht of bomen in hun groei beperkt.
Dat is niet waar.
Klimop is er in vele gecultiveerde variëteiten,
maar in het wild komt in Nederland
uitsluitend Hedera helix als groenblijvende
plant voor. Kleine tentakeltjes
aan de opgaande stengels zorgen voor
het houvast van de plant. Klimop heeft
geen wurgende greep en groeit uitsluitend
vertikaal. De plant laat zich gemakkelijk
verjongen door eens in de drie tot
vier jaar de uitgegroeide beplanting met
een heggenschaar terug te knippen. Door
de dichte groeiwijze vormt klimop prachtige
schuilplaatsen voor fauna en draagt
in stedelijk gebied bij aan verrijking van
de biodiversiteit. De groenbeheerder had
dan ook beter de klimop in de toppen
van de bomen kunnen snoeien, bijvoorbeeld
met een hoogwerker. De natuur- en
belevingswaarde van boom en klimop
samen was daarmee gespaard gebleven.
14 branding juli-september
Een jaar geleden publiceerde het
Haags Milieucentrum een inventarisatie
van het Groene Assenkruis in Den Haag
Zuidwest. Dit voorjaar gingen we er weer
eens op bezoek. Startpunt is de ecologische
groenstrook van de Erasmuszone.
Deze start bij de Lozerlaan en eindigt zo
ongeveer voorbij de Loevesteinlaan.
De groene zone begint niet al te uitbundig.
Eerst een parkeerterreintje,
dan een stenen uitrit, een bushalte met
chauffeurskantine en dan eindelijk een
strookje doorgroeigras. We zijn inmiddels
ruim 100 meter verder. En dan slaat
de beheerzorg van Stadsbeheer toe. In
het bermpje tussen voetpad en rijweg
zijn enkele jaren geleden nieuwe struikjes
geplant. Die zijn inmiddels ongeveer
een meter hoog. Om hun groei niet te
belemmeren wordt regelmatig het hele
perk geschoffeld. Met veel zorg wordt
ieder onkruidje bij de wortel afgestoken,
zodat zich nu onder de struikjes grauwe
grond ontvouwt. Het groene startpunt
van deze ecologische verbindingszone is
daarmee steriel geworden.
Aan de overzijde van het voetpad
wordt de eerste meter van de berm
gemaaid. Ten behoeve van de droge
voeten van de wandelaars zijn de overhangende
kruiden tot enkele centimeters
kortgeschoren. Alleen de smalle
grasberm tot aan de sloot is ongemoeid
gelaten. Daar mogen scherpe boterbloem,
fluitekruid en veldzuring uitbundig
bloeien. De Erasmuszone kleurt hier
zowaar geel, wit en zacht roze. Welkom
in de ecozone.
We lopen verder. Het groen wordt
gelukkig breder en diverser. De ecozone
krijgt allure. Roodborsten, lijsters en
winterkoningen, de avifauna van Den
Haag kwinkeleert het hoogste lied. Het
broedseizoen is in volle gang. We zijn
blij met de nieuwe paddenpoelen, maar
gezien de voedselrijkdom van het water
zal zich hier nog geen kraamkamer voor
kamsalamanders ontwikkelen.
Voorbij de Laan van Wateringseveld
wordt het opeens stiller in het groen.
Dat is niet verwonderlijk. Over een lengte
van tientallen meters is met een bosmaaier
en de nodige precisie de kruidige
onderbegroeiing onder de bomen en
struiken weggehaald. Tijdens het broedseizoen
en midden in de ecozone overtreedt
Stadsbeheer hier de Flora- en
faunawet. Navraag bij de groenbeheerder
levert een verontschuldiging op. “Dit
was niet de bedoeling, de uitvoerder zal
zich vergist hebben, dank u wel voor de
melding”. Maar wie stuurt die uitvoerder
nou eigenlijk aan? De werkbestekken
van Stadsbeheer zijn duidelijk omschreven
en een groenaannemer gaat toch
niet zelfstandig werk uitvoeren waarvoor
geen opdracht is gegeven?
Ons wachten meer beheerverrassingen.
Op de Pachtersdreef vormen vier
prachtige wilgen groene oases in de ver-
Kale grond verdroogt sneller
Schoffelen van kruiden om de groei van
struiken niet te belemmeren is ook een
fabeltje uit de traditionele groenbeheerdersleergang.
Vroeger moesten plantsoenen
er netjes aangeharkt bij liggen
en ze hadden dan ook niet veel natuurwaarde.
Maar in een ecologische zone
moet je anders met beheer omgaan.
Een kruidlaag zorgt voor een betere
doorworteling van de bovenste bodemlaag
en voorkomt uitdroging van de
grond. De eenjarige kruiden horen er
gewoon bij.
Als struiken een meter hoog zijn hebben
ze weinig last meer van voedsel- of
lichtconcurrentie van ondergroeiende
kruiden. Pas als de kruidlaag zou overwoekeren
kan plaatselijk, rondom de
plant ingegrepen worden door de kruiden
te maaien. De hele berm schoffelen
is volstrekt overbodig en in een ecozone
ook erg ongewenst. Schoffelen legt
de grond kaal, waardoor deze uitdroogt
of dichtslempt. In ieder geval treedt er
ernstige erosie op. In geval van dagenlange
droogte zal schoffelen een jonge
struik eerder kwaad dan goed doen.
der traditioneel beheerde omgeving van
deze zestigerjarenwijk. De wilgen waren
begroeid met prachtige donkergroene
Hedera helix. Deze klimop reikte tot
de toppen van de opgaande takken. De
bomen boden daarmee huisvesting aan
vogels, insecten, vleermuizen etcetera.
We gebruiken niet voor niets de verledentijdsvorm.
Op enkel- en borsthoogte
is de motorzaag in de polsdikke stengels
gezet en deze
nam in d e h a a s t
ook nog wat flinke
happen uit de bast
van de wilgenboom
zelf. De onderkanten
van de stammen
zijn nu weer schoon,
de klimop hangt als
een dor gordijn in de
takken. De beheerder
heef t hier uit
onwetendheid een
ecologische karaktermoord
gepleegd.
Aletta de Ruiter,
Haags Milieucentrum

Korte berichten
Fietsen vanuit Den Haag
Mooi op tijd voor de grote vakantie
heeft de Stichting ReCreatief Fietsen
een nieuwe versie van Fietsen vanuit Den
Haag uitgebracht. In het boekje worden
negen routes beschreven die hetzij vanuit
het Zuiderpark, hetzij vanaf het Centraal
Station vertrekken.
De routes voeren u onder meer door
de Bollenstreek, door de Grote Polder,
door het Westland en langs kassen en
kust. De afstanden variëren van 11,7 tot
bijna 70 kilometer, dus het gidsje biedt
voor elk wat wils. Als u zich de symbolen
eenmaal eigen heeft gemaakt zijn de
routebeschrijvingen heel duidelijk. Een
(zwartwit) kaartje biedt zonodig hulp en
wijst u waar u de inwendige mens kunt
versterken.
Fietsen vanuit Den Haag, een uitgave
van Stichting ReCreatief Fietsen,
ISBN 90-77-56-17-3. Meer informatie:
www.recreatief-fietsen.nl.
Teken voor het
Groene Hart
Milieudefensie roept minister Veerman
op het Groene Hart te sparen en
kan daarbij uw hulp goed gebruiken.
Provincies en gemeenten besluiten
binnenkort over de aanleg van vele nieuwe
bedrijventerreinen, woonwijken en
autowegen in dit nationale landschap. Is
dit vooruitzicht u ook een gruwel? Teken
dan de brief op www.milieudefensie.nl of
– als u geen internetaansluiting hebt –
bel 020 6262 620.
Nieuwe naam voor Haagse Fietsersbond
De Fietsersbond afdeling Den Haag
en omstreken is dood, leve de Fietsersbond
Haagse regio! Op de ledenvergadering
van 1 juni jl. werd besloten tot deze
naamswijziging, die ‘beter bekt’. Als u
deze naam onthoudt, weet u ook met-
een de nieuwe website te vinden:
www.fietsersbondhaagseregio.nl.
Het landelijk bestuur van de Fietsersbond
moet weliswaar nog met de
naamswijziging instemmen, maar dat is
in dit geval een formaliteit.
Waterige
Groene Maand
Het lijkt nog ver weg, maar het is
september voor je d’r erg in hebt. En
ook dit jaar is september weer De Groene
Maand, met ditmaal als thema ‘Water
in overvloed? Ontdek Nederland-Waterland.’
Met leuke, informatieve publieksactiviteiten,
bijvoorbeeld snorkelen in
de schemer of een wandeling onder de
vloedlijn, wordt een beeld gegeven van
zowel droge als waterrijke gebieden in
ons land.
Zie voor meer informatie
www.groenemaand.nl.
Scholieren laten
Den Haag schitteren
Leerlingen van Haagse scholen in het
voortgezet onderwijs gaan luchtmonsters
nemen om de luchtkwaliteit in hun stad
te onderzoeken. TNO zal deze analyseren.
Dit als onderdeel van het gemeentelijke
project Amethist Paars, dat leerlingen
wil stimuleren om na te denken
over de gezondheidsgevolgen van luchtvervuiling
en over hoe ze deze vervuiling
kunnen voorkomen. De pilot van dit
project start direct na de zomervakantie.
Geïnteresseerde scholen kunnen zich
nog aanmelden bij de Dienst Milieucommunicatie.
Amethist Paars wordt het derde project
binnen Den Haag Schittert, de verzamelnaam
voor duurzaamheidsprojecten
binnen het voortgezet onderwijs. De
resultaten van de twee eerdere projecten
- Smaragd Groen en Aquamarijn Blauw –
zijn tot en met 23 juni te zien in het Atrium
van het stadhuis. Ze geven een beeld
van de kwaliteit van de Haagse wateren
en de effecten van de klimaatsveranderingen
op de natuur.
Ecot!ps
Allesreiniger
Als u deze zomer gaat kamperen
neemt u natuurlijk zo weinig mogelijk
mee. Ecover afwasmiddel (kamille/melkwei)
is ook prima te gebruiken als doucheschuim,
shampoo en wasmiddel, zelfs
voor mensen met een gevoelige huid. U
hoeft maar één flesje mee te nemen en
belast het milieu er ook niet mee. Stukken
goedkoper dan ‘officiële’ kampeerzeep.
De ledjeskat
Er zijn tegenwoordig ‘moderne knijpkatten’
te koop. Deze zaklampen hebben
energiezuinige LEDlampjes en zijn
oplaadbaar d.m.v. het ouderwetse knijpkatsysteem
(dus niet blijven knijpen om
licht te hebben). Scheelt een hoop batterijen
meenemen. U vindt diverse soorten
bij kampeerwinkels en sommige ijzerwarenwinkels
voor prijzen rond de 10 euro.
juli-september branding 15

Column
door: Julius Pasgeld
Over wandelen en vrije wil
Kite-surf ing. Bungy-jumping. Nordic-walking.
Trekking. Backpacking. Offroad-biking.
Rafting. God weet wat je
heden ten dage van de commercie allemaal
niet moet doen om het doorgaans
toch al vermoeide lijf nog meer te teisteren.
Maar als iemand ons vraagt wat
wij het liefste doen in onze vrije tijd
dan antwoorden mevrouw Pasgeld en ik
ingetogen, bescheiden en ontegenzeggelijk
vanuit het hart: “Wandelen.”
Want wij wandelen graag. Het heeft
veel voordelen. Wandelen verhoudt zich
tot de hierboven genoemde aberraties
als vrijheid tot slavernij. Als men wandelen
tot een kunst verheft zal men weldra
beseffen dat men in het wandelen
de wezenlijke vrije wil aantreft zoals die
ooit in de filosofie werd bedoeld. Het
is immers zo, dat men op vrijwel ieder
moment van de wandeling kan kiezen
links, of rechts aan te houden dan wel
rechtdoor te gaan of terug te keren op
de schreden. En ga me nou niet vertellen
dat deze keuze uiteindelijk werd ingegeven
door opvoeding, milieu of genetische
erfenis. Veeleer zal die keuze in
een weiland bepaald worden door een
sloot die men niet van te voren had zien
aankomen. Of een plank over diezelfde
sloot die men dan ineens enige meters
verderop ontdekt. Niet zelden zal ook een
spoorbaan het vage idee dat men van een
wenselijke richting heeft, doorkruisen. En
hoe feestelijk is dan de ontdekking dat
men, mits er geen trein aankomt natuurlijk,
gewoon over de rails heen kan stappen
om vervolgens aan de andere kant
van het spoor onvermoede verschieten te
ontdekken die ieder op hun beurt weer
tot wezenlijke vrije wil leiden.
Het enige nadeel van wandelen is, dat
het zo’n oubollig woord is. Wandelen. Je
denkt gelijk aan lusteloze zondagen, pijnlijke
voeten en schier eindeloze landerigheid.
Toch zijn mevrouw Pasgeld en
ik reuze blij dat het wandelen zo slecht
bekend staat. Wij moeten er namelijk niet
aan denken dat wandelen een gewoonte
gaat worden bij de heffe des volks. Stel
je voor! Nu al worden wij op onze wekelijkse
wandeltochten door de polders en
de duinen een enkele keer gestoord door
brullende kinderen, door mensen met olijke
werpstokjes waarmee ze balletjes voor
hun honden wegzwiepen en door groepjes
gezellig koutende mensen die, juist
op het moment dat wij passeren, er ook
maar weer eens flink de pas inzetten op
het toch al niet zo brede wandelpad. Dit
ongerief nemen wij echter op de koop
toe. Want meestal zijn wij toch alleen
en hebben de natuur, of wat daarvoor
doorgaat in Nederland voor onszelf. ‘
En daar wil ik het nou juist eens over
hebben. Over de natuur. Want wat is
natuur? En wat is natuur in Nederland?
Natuur is een ruimtelijke omgeving
waar mensen het idee krijgen dat er
belangrijker zaken zijn dan die, welke
de mensheid heef t verzonnen, aan
het verzinnen is of ooit zal verzinnen.
Natuur is iets waar je geest van kan
groeien. Maar waarin je ook van honger
en uitputting kan omkomen.
Natuur in Nederland is daarentegen
een ruimtelijke omgeving waarin hordes
ambtenaren steeds meer paaltjes met
allerlei kleurtjes en knooppuntnummertjes
neerzetten (‘U nadert knooppunt
358’) opdat zelfs een slechtziende op
een scootmobiel nog geen drie minuten
het idee kan hebben dat-ie verdwaald
is. Laat staan, dat-ie per ongeluk het
idee krijgt in de natuur verzeild te zijn.
En toch. Toch kan men nog naar hartelust
wandelen in Nederland. Mits men
over de vrije wil beschikt te beseffen
dat al die bordjes echt he-le-maal nergens
op slaan.
Hoor! De hooibel luidt weer!
Vroeger klonk in kleine dorpen de
‘hooibel’. Het hooi moest van het land
en hulp was geboden. De bel klonk en
het dorp liep uit. Sinds het begin van de
mechanisatie van de landbouw is de hooibel
verstomd. Maar vooral biologische
boeren hebben nog steeds veel handwerk
te verrichten. Een bedrijfsvoering met respect
voor de natuur vergt veel tijd. Weidevogelbeheer
en het knotten van wilgen
wordt daarom over het algemeen door
vrijwilligers gedaan.
De Hooibel is een nieuwe e-mailactielijst.
Boeren die plotseling extra hulp
nodig hebben - bijvoorbeeld doordat
veel zon en regen het onkruid of de dis-
16 branding juli-septeber
tels uit de grond doen schieten - kunnen
’s-Peer catering bellen. Die stuurt dan
een oproep naar iedereen die aangesloten
is bij de Hooibel, om te laten weten
welke boer extra hulp nodig heeft.
Het kan ook gebeuren dat een te lage
marktprijs het niet rendabel maakt om
bijvoorbeeld een veld Chinese kool te
oogsten. Door de Hooibel te luiden willen
we zorgen dat de kool dan toch van
het land komt.
Vindt u het ook heerlijk om af en toe
uw handen uit de mouwen te steken op
het platteland? De Hooibel geeft u de
mogelijkheid om leuk vrijwilligerswerk
te verrichten, op het moment dat het u
uitkomt. In het najaar worden iedereen
die één of meer dagen gewerkt heeft en
alle deelnemende boerenbedrijven op
het erf van een van de boeren uitgenodigd
voor een borrel met een lekker
hapje. Om te proosten op de oogst en
de samenwerking tussen boer en burger!
U kunt zich voor De Hooibel aanmelden
via speercatering@milieu.net.
U ontvangt dan de Hooibel nieuwsbrief.
Bel voor meer informatie
’s-Peer catering,
tel. (070) 380 5916,
of kijk op www.hooibel.nl

Column
Er zitten flink wat fietsers in de knel
De nieuwe website www.fietsindeknel.
nl trekt al meteen vanaf de lancering veel
belangstelling. De site is bedoeld voor
door: Julius Pasgeld
het melden van knelpunten waar fietsers
in Den Haag letterlijk en figuurlijk tegenaan
fietsen. Het Haags Milieucentrum verzamelt
en analyseert de klachten, de Fietsersbond
probeert ze in overleg met de
gemeente Den Haag op te lossen. ‘Maar
een dergelijke website bestond toch
al?’, denkt u misschien. Inderdaad doet
de opzet denken aan die van het Meldpunt
mijn slechtste fietspad van de landelijke
Fietsersbond, maar de verschillen
zijn aanzienlijk. En dat geldt ook voor de
gemelde knelpunten.
De Valkenboslaan telt maar enkele meters fietspad, en dan gebeurt er dit!
Het Haags Milieucentrum HMC) en
de Fietsersbond afdeling Den Haag en
omstreken willen van www.fietsindeknel.nl
dé website maken waarop Haagse
fietsers hun dagelijkse ergernissen en
klachten kwijt kunnen. De site is interactief,
zodat over de verschillende knelpunten
levendige gedachtewisselingen kunnen
ontstaan. De initiatiefnemers hopen
dat zoveel mogelijk knelpunten van een
foto vergezeld gaan, want dat is vaak
heel verhelderend. Ontbreekt een foto
en is die wel nodig, dan maakt de redactie
van Fietsindeknel.nl zelf de foto.
Het was wethouder Jetta Klijnsma die
op 24 mei het eerste knelpunt op de
site plaatste en hem daarmee officieel
opende. Als berijdster van een tandem
weet zij als geen ander welke hindernissen
een fietser in Den Haag allemaal op
zijn of haar weg kan vinden. Het kostte
haar dan ook moeite een knelpunt te
kiezen. Na enig beraad viel haar keus op
een onduidelijk aangegeven oversteek
tussen Koningin Julianaplein en de Koekamp.
Daarmee illustreerde Klijnsma perfect
de veelgehoorde stelling dat het hele
Koningin Julianaplein één grote chaos
is, want Daan Goedhart van de Fietsersbond
moest haar corrigeren. Die oversteek
is helemaal niet bedóeld voor fietsers.
Fietsers worden verondersteld de
Rijnstraat te kruisen en daar dan over te
steken, zo lichtte hij toe.
Fietsflat
Ook om een andere reden bleek het
KJ-plein een perfecte locatie. Kort voor
de lancering van de site was, vanwege
de komende reconstructie van het plein,
een heel blok fietsenrekken verwijderd.
Daarbij was echter voorbijgegaan aan de
afspraak dat er pas fietsenrekken verwijderd
zouden worden, als de nog te
bouwen fietsflat boven de inrit van de
Koningstunnel gebruiksklaar zou zijn.
Aangezien de fietsenrekken gewoonlijk
afgeladen zijn, stonden veel fietsers
met hun rijwiel aan de hand wanhopig
naar een stallingsplek te zoeken.
Wildstallen dan maar, en daarbij het risico
van een weggeknipte fiets en een
boete lopen – zoals de borden op het
plein dreigend aangeven? Dat mag niet
gebeuren, vond de Fietsersbond. Vandaar
dat ze druk bezig is geweest om
aandacht te vragen voor de belangen
van de stallende fietser. Minimaal moesten
die borden weg. Dat is alvast gelukt.
Nu moet die fietsflat er nog komen!
Onveilige situaties
Terwijl de teller op zestig knelpunten
staat vragen we Job Suijker, projectmedewerker
bij het HMC, naar zijn eerste
indrukken over Fietsindeknel.nl. “Zoals
gehoopt klagen er maar weinig mensen
over kleine gebreken aan het wegdek.
Dat mag wel, maar dat soort klachten
kunnen mensen beter rechtstreeks bij
de gemeente melden. Het gaat ons veel
meer om fietsonvriendelijke situaties, en
daarvan blijken er veel te zijn. ‘Fietsers
moeten het maar uitzoeken’, schrijft één
iemand letterlijk, en die gedachte wordt
breed gedeeld. Opmerkelijk is dat veel
mensen klagen over onveilige situaties.
Bijvoorbeeld op niet al te brede wegen
zonder fietspaden en vanwege tramrails.
De site blijkt nu al in een behoefte te
voorzien.”
juli-september branding 17

Agenda
editie juli augustus september 2006
iedere 2e vrijdag van de maand
> >Wandelcafe Leiden
tijd: 20.00 uur
waar: Middelstegracht 85,
Leiden
informatie: 071 5227079
organisatie: NIVON
iedere zaterdag
> Onderhoud Vogelreservaat
Ackerdijk
tijd: 13.15 uur
waar: beheerboerderij
reservaat
informatie: 015 3697180
organisatie: Ver. voor
Natuur- en Milieubescherming
Pijnacker
iedere 1e zaterdag van de
maand
> Open middag Egelasiel
tijd: 14.00 tot 16.00 uur
waar: vanaf hoek de
Savornin Lohmanlaan
- Laan van Poot, bordjes
Egelopvang volgen de
duinen in
informatie: 070 3254045
organisatie: Stichting
Egelopvang
zaterdag 24 juni
> Excursie Ganzenhoek
tijd: 8.00 uur
waar: boerderij Meijendel
informatie en opgave: 070
3548974 of 06 18436925
organisatie: Haagse
Vogelbescherming
> Wandeling De Horsten
tijd: 10.00 uur
waar: ingang Horstlaan,
Wassenaar
informatie: 070 3681400 of
3858676
organisatie: IVN
> Ontmoetingsdag met vele
culturen in workshops, drank
& eten
tijd: 10.00 - 22.00 uur
informatie: 070 3457847
(di, wo en vr, 9 - 13 uur) of
stichting@aarde-werk.nl
organisatie: Stichting Aarde-
Werk
> Wandeling Clingendael
(voor kinderen van 7-13 jaar)
informatie: 070 3890367 of
www.denhaag.nl/HNV
organisatie: Haagse
Natuurverkenners
zondag 25 juni
> Wandeling Westduinpark:
natte pan
tijd: 10.00 uur
waar: hoek Sav. Lohmanlaan/Laan
van Poot
informatie: 070 3681400 of
3858676
organisatie: IVN
> Gewestelijke excursie
Delft
tijd: 13.00 uur
waar: trappen hoofdingang
station Delft
informatie: 015 2610048
organisatie: KNNV
> Wandeling Clingendael
(voor kinderen van 7-13 jaar)
informatie: 070 3890367 of
www.denhaag.nl/HNV
organisatie: Haagse
Natuurverkenners
dinsdag 27 juni
> Wandeling Sorghvliet
tijd: 9.30 uur
waar: ingang
Scheveningseweg
informatie: 070 3681400 of
3858676
organisatie: IVN
woensdag 28 juni
> Wandeling Maassluis west
naar Hoek van Holland
tijd: 9.10 uur
waar: NS station Leiden
centraal
informatie: 071 5227079
organisatie: Nivon
Wandelcafé Leiden
zaterdag 1 juli
> Excursie Haagse ooievaar
tijd: 10.30 uur
waar: benzinestation
Bezuidenhoutseweg, hoek
Hofzichtlaan
informatie en opgave: 070
3548974 of 06 18436925
organisatie: Haagse
Vogelbescherming
> Wandeling Kijfhoek-
Bierlap
tijd: 11.00 uur
waar: parkeerterrein
Kievitsduin
informatie en opgave: 070
5117276
organisatie: IVN
> Wandeling Westduinen
tgv Open Dag Egelopvang
tijd: 14.30 uur
waar: va hoek Sav. Lohmanlaan/Laan
van Poot, bordjes
egelopvang volgen
informatie: 070 3681400 of
3858676
organisatie: IVN
zondag 2 juli
> Wandeling Marlot-
Reigersbergen
tijd: 14.00 uur
waar: hoek Hofzichtlaan/
Bezuidenhoutseweg
informatie: 070 3681400 of
3858676
organisatie: IVN
zaterdag 8 juli
> Wandeling Duivenvoorde
tijd: 13.30 uur
waar: hek Veurseweg,
Voorschoten
informatie: 070 3681400 of
3858676
organisatie: IVN
zondag 9 juli
> Wandeling Scheveningenhaven:
zeereep
tijd: 10.00 uur
waar: windmolen
informatie: 070 3681400 of
3858676
organisatie: IVN
> Dag van de Roos: stands
van diverse groenverenigingen
en plantenruilbeurs
rondleiding 11.00 en
13.30 uur
tijd: 10.00-16.00 uur
waar: Rosarium
Westbroekpark
informatie: 070 3233506
organisatie: KMTP/
Groei&Bloei
vrijdag 14 juli
> Excursie park Ockenburg:
vleermuizen
tijd: 21.30 uur
waar: ingang aan de
Monsterseweg
informatie: 070 3678288
organisatie: KNNV
zaterdag 15 juli
> NS-fietstocht
tijd: 8.00 uur
waar: Den Haag CS
informatie en opgave: 070
3548974 of 06 18436925
organisatie: Haagse
Vogelbescherming
> Excursie Kampina (NB):
libellen
tijd: 8.40 uur
waar: Den Haag CS bij Bruna
informatie: 070 3505388
organisatie: KNNV
18 branding juli-september

Wandeling
Hubertuspark: tunnel
tijd: 10.00 uur
waar: Plesmanmonument,
Plesmanweg
informatie: 070 3681400 of
3858676
organisatie: IVN
zondag 16 juli
> Wandeling Pan van
Persijn naar Katwijk
tijd: 14.00 uur
waar: vliegveld Valkenburg
t/o pannenkoekenhuis
informatie: 070 3681400 of
3858676
organisatie: IVN
zaterdag 22 juli
> Wandeling Uithof
tijd: 14.00 uur
waar: eindpunt lijn 6
informatie: 070 3681400 of
3858676
organisatie: IVN
zaterdag 29 juli
> Excursie Hardinxveld-
Giessendam
tijd: 8.35 uur
waar: Den Haag CS bij
Bruna
informatie: 070 3238629
organisatie: KNNV
zondag 30 juli
> Wandeling
Scheveningen-haven:
basaltdijk
tijd: 14.00 uur
waar: vuurtoren
informatie: 070 3681400 of
3858676
organisatie: IVN
zaterdag 5 augustus
> Excursie Regte Heide
(Goirle)
tijd: 8.00 uur
waar: ministerie van
landbouw
informatie en opgave: 070
3548974 of 06 18436925
organisatie: Haagse
Vogelbescherming
woensdag 9 augustus
> Avondwandeling
Clingendael
tijd: 19.00 uur
waar: hoek Th. Schwartzestraat/Wassenaarseweg
informatie: 070 3681400 of
3858676
organisatie: IVN
zaterdag 12 augustus
> Excursie Blauwe Kamer en
omgeving: vogels
tijd: 8.00 uur
waar: ministerie van landbouw
informatie en aanmelden tot
8 aug: 079 331069
organisatie: KNNV
zondag 13 augustus
> Wandeling Haagse Bos
tijd: 10.00 uur
waar: bruggetje naast Huis
ten Bosch
informatie: 070 3681400 of
3858676
organisatie: IVN
dinsdag 15 augustus
> Excursie wijk Zorgvliet:
bomen
tijd: 19.00 uur
waar: bij gemeentemuseum
informatie: 06 53844741 of
070 3238629
organisatie: KNNV
woensdag 16 augustus
> Avondwandeling Vlietland
tijd: 19.00 uur
waar: uitkijktoren Kniplaan,
Leidschendam/Stompwijk
informatie: 070 3681400 of
3858676
organisatie: IVN
vrijdag 18 augustus
> Excursie Voorlinden
tijd: 19.15 uur
waar: ingang Voorlinden
informatie en opgave: 070
3548974 of 06 18436925
organisatie: Haagse
Vogelbescherming
zaterdag 19 augustus
> Wandeling Park Rozenrust
tijd: 14.00 uur
waar: Veursestraatweg 102a
informatie: 070 3681400 of
3858676
organisatie: IVN
> Groenochtend met plantenruilbeurs:
tuinonderhoud
na de vakantie
tijd: 10.00-12.00 uur
waar: Stadskwekerij
informatie: 070 3233506
organisatie: KMTP/
Groei&Bloei
zondag 20 augustus
> Wandeling Marlot-
Reigersbergen
tijd: 14.00 uur
waar: hoek Hofzichtlaan/
Bezuidenhoutseweg
informatie: 070 3681400 of
3858676
organisatie: IVN
woensdag 23 augustus
> Wandeling vanuit Velp
(bloeiende heide)
tijd: 8.40 uur
waar: NS station Leiden
centraal
informatie: 071 5227079
organisatie: Nivon
Wandelcafé Leiden
zaterdag 26 augustus
> Excursie De Vuursche
tijd: 8.30 uur
waar: Den Haag CS
informatie: 070 3201485 of
070 4274818
organisatie: KNNV
> Wandeling De Horsten
tijd: 10.00 uur
waar: ingang Horstlaan,
Wassenaar
informatie: 070 3681400 of
3858676
organisatie: IVN
> Vogelfestival
informatie en opgave: 070
3548974 of 06 18436925
organisatie: Sovon en Ned.
Vogelbescherming
> Wandeling Meer en Bos
(voor kinderen van 7-13 jaar)
informatie: 070 3890367 of
www.denhaag.nl/HNV
organisatie: Haagse
Natuurverkenners
zondag 27 augustus
> Wandeling Meer en Bos
(voor kinderen van 7-13 jaar)
informatie: 070 3890367 of
www.denhaag.nl/HNV
organisatie: Haagse
Natuurverkenners
zaterdag 2 september
> Vogelhuttentocht
Hellegatsplein
tijd: 8.00 uur
waar: ministerie van
landbouw
informatie en opgave: 070
3548974 of 06 18436925
organisatie: Haagse
Vogelbescherming
zaterdag 9 september
> Excursie Maashorst (NB):
dierensporen
tijd: 10.00 uur
waar: t.o. Barouge,
Nistelrodeseweg, Uden
informatie en aanmelden tot
4 sept: 06 53844741
organisatie: KNNV
zaterdag 16 september
> Groenochtend met plantenruilbeurs:
kleinblijvende
bijzondere heesters
tijd: 10.00-12.00 uur
waar: Stadskwekerij
informatie: 070 3233506
organisatie: KMTP/
Groei&Bloei
dinsdag 19 september
> De Derde Dinsdag,
Milieucafé
tijd: 17.00 uur
waar: Café De Ooievaar in
het Atrium van het stadhuis
informatie: 070 3050286
organisatie: Haags
Milieucentrum
zaterdag 23 september
> Wandeling Hubertuspark
(voor kinderen van 7-13 jaar)
informatie: 070 3890367 of
www.denhaag.nl/HNV
organisatie: Haagse
Natuurverkenners
zondag 24 september
> Wandeling Hubertuspark
(voor kinderen van 7-13 jaar)
informatie: 070 3890367
organisatie: Haagse
Natuurverkenners
juli-septemberi branding 19

Twintig jaar Mens en Tuin
Verscholen achter bebouwing en groen
draait aan de Hillenraadweg in Moerwijk
het project Mens en Tuin. Iedereen die
om welke reden dan ook tijdelijk of langdurig
niet aan het maatschappelijk leven
kan deelnemen, kan zich daar uitleven op
schoffelen, maaien, harken, wilgen knotten
en welke andere tuinactiviteit ook.
Het project ontstond in 1986 vanuit
een steeds grotere vraag naar tuinwerk
voor mensen met psychische moeilijkheden.
De gemeente Den Haag stelde een
stuk grond van 0,2 hectare beschikbaar
en werd tevens bereid gevonden om de
vaste lasten te subsidiëren.
De meeste deelnemers werken er
al zo’n twaalf, dertien jaar. Maar Mens
en Tuin is zeker niet alleen bedoeld
voor mensen met structurele problemen.
Iemand met een burn-out kan er
ook voor een tijdje terecht, en zonodig
zonder indicatie. “Daarin zijn we uniek”,
vertelt locatiemanager Anouk Hupkes.
“En de grote variatie in zorgvraag van
de deelnemers is ook vrij uniek. Ze kunnen
van elkaar leren, wat dit project een
extra dimensie geeft.”
Hoewel het project wortelt in de antroposofie,
hoef je deze beginselen niet
te onderschrijven om er te mogen werken.
“Het wordt niet uitgedragen”, vertelt
Hupkes, “maar het kan wel gebeuren
dat het ter sprake komt. Bijvoorbeeld als
we uitleggen waarom we hier biologischdynamisch
werken. Of tijdens feesten als
Sint Maarten die door Mens en Tuin nog
gevierd worden. Met die feesten wordt
het ritme van de seizoenen benadrukt.”
Dat van tuinieren een heilzame wer-
king uitgaat, staat voor Mens en Tuin als
een paal boven water. Maar waarin zit
‘m dat precies? En waarin verschilt het
effect van schoffelen bijvoorbeeld van
dat van wieden? “Dat onderzoeken we
vooral door goed waar te nemen”, vertelt
Hupkes. “We zoeken voor ieder individu
naar werk dat bij hem of haar past en zo
mogelijk verbetering in z’n toestand zou
kunnen brengen. En wij bieden structuur,
wat van essentieel belang is. We
eten gezamenlijk, drinken op een vaste
tijd samen koffie en zo meer. Iedereen
voelt zich dan ook deel van het geheel.”
Het product dat de noeste werkers
leveren is niet alleen een heel fraaie
tuin, maar ook groenten die ze mee kunnen
nemen naar waar ze dan ook wonen.
Ook worden producten uit de tuin verkócht,
maar dat doel staat niet voorop.
“Vroeger hadden we een SKAL-nummer
en leverden we aan biologische winkels”,
legt Hupkes uit. “Maar dat leverde
te veel productiedruk op, en het therapeutische
doel is en blijft het belangrijkste.
We verkopen onze chutneys, bloemzaden,
honing en dergelijke nu voornamelijk
op de Open Dagen en aan mensen
die weten dat ze hier terecht kunnen.”
Hupkes hoopt dat er naast het fraaie
werk- annex schaftgebouwtje - voorzien
van een grasdak - een aparte ruimte kan
komen waar de producten gemaakt en
verkocht kunnen worden. Daar zou dan
Compost
In de langgerekte tuin staan veel bloemen
en kruiden en er is natuurlijk ook een flinke
groententuin. Achter in de tuin bevinden
zich de composthopen. Deze worden
wel de motor van de biologisch (dynamische)
tuin genoemd. Hier wordt al het
plantenafval weer omgevormd tot vruchtbare
aarde en dat is een hele kunst. In
vroeger tijden waren hiermee speciale
compostmeesters belast. De komst van
kunstmest heeft dit beroep in de gangbare
tuinbouw overbodig gemaakt.
ook wat meer ruchtbaarheid aan gegeven
moeten worden. “Leuk voor de deelnemers,
dat ze hun eigengemaakte en –
verbouwde spullen kunnen verkopen.”
De eerstvolgende Open Dag is 1 juli
van 11-15 uur (Hillenraadweg 35, in de
‘oksel’ van de Loevesteinlaan en de
Erasmusweg)
20 branding juli-september