Haagse Beekwandeling
Routeboekje Haagse Beekwandeling - Haags Milieucentrum
Routeboekje Haagse Beekwandeling - Haags Milieucentrum
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Routeboekje<br />
<strong>Haagse</strong> <strong>Beekwandeling</strong>
Hoe dit boekje te gebruiken<br />
Dit boekje beschrijft de route van de <strong>Haagse</strong> <strong>Beekwandeling</strong> van 22 mei 2011. Een korte<br />
toelichting: Zwarte tekst op witte achtergrond is informatie over routeonderdelen,<br />
zwarte tekst op groene achtergrond is de routebeschrijving,<br />
?<br />
en witte tekst op een oranje achtergrond is een vraag. Antwoorden zijn te krijgen<br />
bij het eindpunt (alleen op 22 mei 2011).<br />
Er zijn vele beelden te zien<br />
tijdens de route, deze worden<br />
genoemd in een blauw kader.<br />
Alleen op zondag 22 mei 2011 staan<br />
op diverse plekken gidsen, de nummers<br />
corresponderen met de kaart.<br />
We wensen u een aangename wandeling!
Langs en over de <strong>Haagse</strong> Beek<br />
Hagenaars kruisen in hun leven talloze malen de <strong>Haagse</strong> Beek. Vaak ongemerkt, want<br />
voor een belangrijk deel stroomt de Beek ondergronds. Hij loopt - met onderbrekingen<br />
- vanaf Kijkduin door Segbroek naar Park Zorgvliet en het Vredespaleis. Vervolgens<br />
duikt hij onder om uit te monden in de Hofvijver, waaraan graaf Willem II in 1248 zijn<br />
jachtslot bouwde. Hiermee gaf de graaf de aanzet tot het ontstaan van de stad Den<br />
Haag. De <strong>Haagse</strong> Beek heeft zes eeuwen <strong>Haagse</strong> stedenbouw en een Wereldoorlog<br />
overleefd en is dus niet zomaar een beek.<br />
Vanaf ons startpunt gaan we op zoek naar de <strong>Haagse</strong> Beek.<br />
Loop langs de skatebaan van de speelplaats en neem het pad naar de<br />
Scheveningseweg.<br />
?<br />
De Scheveningseweg, de ‘zeestraat’ van Den Haag naar Scheveningen,<br />
werd in 1663-1665 aangelegd naar een ontwerp van Constantijn Huygens.<br />
De beroemde staatsman en dichter wordt hier met een borstbeeld geëerd.<br />
Wanneer leefde Huygens?<br />
Neem bij het beeld van Huygens rechts het voetpad.<br />
De Scheveningseweg, beneden ons, was de eerste bestrate weg in Nederland. Volgens<br />
ontwerper Huygens lag de toekomst van Den Haag in een goede verbinding met zee en<br />
het vissersdorp Scheveningen.<br />
De Scheveningseweg liep door een gebied dat de “Wildernisse’ genoemd werd, een<br />
woest duingebied waar alleen de Koning mocht jagen. Hier was nauwelijks begroeiing<br />
die het zand vast kon houden. Om te voorkomen<br />
dat de Scheveningseweg vol met zand woei,<br />
werden erlangs aarden wallen aangelegd. U loopt<br />
nu op zo’n wal. Door de aanplant van bomen<br />
veranderde het woeste duingebied in de loop van<br />
vele jaren heel geleidelijk in een aantrekkelijk<br />
bosgebied, de Scheveningse Bosjes.<br />
In de 19e eeuw werd langs de Scheveningseweg<br />
de eerste paardentram van Nederland aangelegd.
Sla bij de tramhalte (Adriaan Goekooplaan) linksaf en steek bij<br />
het zebrapad de Scheveningseweg over. Links ligt de ingang<br />
van het landgoed Park Zorgvliet.<br />
Zorgvliet (gesticht in 1643) heeft een bijzondere flora. De stichter<br />
ervan, dichter en staatsman Jacob Cats, bevloeide zijn land<br />
met water van de <strong>Haagse</strong> Beek die door dit duingebied liep. Hij<br />
gebruikte de bagger van de Beek voor bemesting en om er een<br />
prachtige tuin mee aan te leggen. Het huis dat hij liet bouwen<br />
staat er nog steeds en wordt nu het Catshuis genoemd.<br />
Het park is toegankelijk voor mensen met een jaarkaart (voor<br />
€ 6,50 verkrijgbaar bij de VVV).<br />
Wij laten Zorgvliet nu links liggen. Loop een klein stukje langs<br />
de muur en steek na 25 meter rechtsaf de weg (Adriaan Goekooplaan)<br />
over. Neem het eerste voetpad langs de Scheveningseweg<br />
en loop dit af.<br />
Aan het eind van het pad staat links<br />
een bronzen standbeeld van een<br />
hert.<br />
?<br />
Wie heeft dit beeld gemaakt, en in welk<br />
jaar?<br />
We zijn nu op de Willem Lodewijklaan. Deze<br />
locatie is onderdeel van wat de ‘Internationale<br />
Zone’ heet, met diverse belangrijke juridische instellingen. Den Haag is na New York en<br />
Wenen de belangrijkste stad voor de Verenigde Naties en de Internationale stad voor<br />
echt en vrede. Waar de school (het Mariscollege) en de naastgelegen villa met appartementen<br />
staan, wil de gemeente een groot nieuw kantoor bouwen. Hier zou Eurojust<br />
moeten komen, de Europese organisatie<br />
De gids die hier staat kan iets<br />
voor samenwerking op juridisch gebied.<br />
over de bouwplannen en de<br />
Dit plan roept bij de wijkorganisatie en in<br />
Internationale Zone vertellen.<br />
de gemeenteraad het nodige verzet op.
Steek de Verlengde Tolweg over en loop linksaf langs de ambassade van Korea terug<br />
naar de Adriaan Goekoopweg. Steek deze over en sla rechtsaf, langs de muur van Park<br />
Zorgvliet.<br />
In veel van de grote kantoorvilla’s zijn ambassades gevestigd, bijvoorbeeld de met<br />
hoge, groenen hekken beveiligde ambassade van de nieuwe wereldmacht China.<br />
Aan het eind van de weg ziet u links een ingang van het Catshuis, de officiële woning<br />
of residentie van onze minister-president. Nederlandse premiers blijven echter liever<br />
in hun eigen huis wonen, en dat geldt vooralsnog ook voor Mark Rutte. Het gebruik van<br />
het Catshuis blijft beperkt tot speciale ontvangsten en gelegenheden.<br />
Sla voorbij het hek van het Catshuis linksaf.<br />
U loopt nu langs de drukke Johan de Wittlaan, waar u in de middenberm de vlaggen<br />
ziet van alle 192 landen die lid zijn van de Verenigde Naties – in alfabetische volgorde.<br />
Aan de overkant staat het gebouw van de OPCW, de organisatie die wereldwijd strijdt<br />
tegen het gebruik van chemische wapens, zoals gifgassen.<br />
De Johan de Wittlaan maakt een knik naar links, en die volgt u. Hier vindt u de andere<br />
toegang tot het Catshuis. Het water links van die ingang is de eerste kennismaking met<br />
de <strong>Haagse</strong> Beek. Die stroomt aan deze kant Park Zorgvliet binnen.<br />
Steek via het zebrapad de Johan de Wittlaan recht over en loop verder over het voetpad<br />
langs het water aan uw linkerhand.<br />
We lopen nu in het laag gelegen Stadhoudersplantsoen, één van de plantsoenen waar<br />
de <strong>Haagse</strong> Beek doorheen loopt. Vanaf dit punt gaan we de loop van de Beek zuidwaarts<br />
volgen.<br />
Wat de flora betreft vallen vooral de vele waterplanten op, zoals de witte waterlelie, de<br />
gele plomp, veenwortel en het grof hoornblad.<br />
Het plantsoen en de waterloop zijn op een natuurlijke wijze heringericht.<br />
Door de aanleg van ‘zachte’ oevers, een nieuwe begroeiing<br />
en een verbeterde waterkwaliteit moet dit<br />
De gids die hier<br />
staat kan u er meer<br />
een nog aangenamer wandel- en verblijfsgebied<br />
over vertellen.<br />
worden.
Vervolg uw wandeling over het pad langs de Beek door het plantsoen.<br />
Aan de overkant van de President Kennedylaan (aan uw rechterhand) staan drie bijzondere<br />
gebouwen. In het Omniversum worden speciale films op een breed, koepelvormig<br />
scherm vertoond. Het Museon, daarnaast, is er voor educatieve tentoonstellingen<br />
over natuur en techniek. En daar weer<br />
Verderop in het plantsoen staat de<br />
naast ligt het Gemeentemuseum, de 75<br />
beeldengroep Twee Meisjes van<br />
jaar jonge en tegelijk tijdloze creatie<br />
Jos van Riemsdijk uit 1953.<br />
van architect H.P. Berlage.<br />
Steek bij het zebrapad de Stadhouderslaan over en loop verder langs de Beek. Steek<br />
bij de volgende verkeerslichten over en loop het tweede voetpad in dat direct naast de<br />
Beek ligt.<br />
Rechts ligt een nieuw kunstgrasveld voor voetbal en basketbal, daarnaast een nieuwe<br />
speeltuin met een glijbaan. Speelt u liever dam of schaak? In de stenen zitrand om de<br />
speeltuin zijn een dambord en een schaakbord ingebouwd.<br />
Zo vredig ging het er zeventig jaar geleden op deze plek echter niet aan toe...<br />
De Atlantik Wall<br />
De aanleg van de Atlantik Wall is van grote invloed geweest op de loop van de<br />
<strong>Haagse</strong> Beek. In 1942 wilde de Duitse bezetter een geallieerde landing vanuit<br />
zee voorkomen door de kust in een waar fort te veranderen, met tankgrachten,<br />
bunkers en prikkeldraad. Het <strong>Haagse</strong> deel van deze verdedigingslinie - de Atlantik<br />
Wall - volgde de loop van de Beek van de Bosjes van Pex tot aan Zorgvliet.<br />
Het stroomgebied van de Beek werd over een lengte van ruim 3,3 kilometer<br />
beschadigd en op meerdere plaatsen gedicht.<br />
Voor de aanleg van de Atlantik Wall werden hele straten gesloopt en gingen<br />
parken op de schop. Grote delen van Duinoord en de Bomen- en Bloemenbuurt<br />
gingen zo verloren. Op het nippertje ontliep het Catshuis dit lot.<br />
Na de oorlog werd de <strong>Haagse</strong> Beek waar dat mogelijk was opgenomen in de<br />
nieuwe aanleg van het Stadhoudersplantsoen en het Rode Kruisplantsoen.<br />
?<br />
Welke is het dambord en welke het schaakbord?
Verderop in het plantsoen staat de<br />
bronzen beeldengroep “Schelpen”<br />
van Rein Draayer uit 1967.<br />
Buig rechtsaf en loop verder langs de drukke President Kennedylaan.<br />
Geloof het of niet: het Verhulstplein, links van u, met het tankstation en de leegstaande<br />
kantoren, is ecologisch een heel belangrijk punt voor Den Haag. De gemeente legt dan<br />
ook voorwaarden op aan projectontwikkelaars die hier willen bouwen (namelijk het<br />
doortrekken van de ecologische zone <strong>Haagse</strong> Beek, het vertrek van het tankstation en<br />
een maximale bouwhoogte van 50 meter). Nieuwbouwplannen bevinden zich momenteel<br />
in een impasse.<br />
Het kantoorgebouw dat u passeert is het voormalige hoofdkantoor van oliemaatschappij<br />
Caltex (gebouwd in 1957). Het betonreliëf in de gevel is ontworpen door H.M. op de<br />
Laak en verbeeldt werkzaamheden van haven en industrie.<br />
Steek voorbij het gebouw bij het zebrapad de Conradkade over. U bent nu op de<br />
Houtrustbrug over het Afvoerkanaal (of Verversingskanaal).<br />
Rechts ziet u de dam liggen die het<br />
Links bij de brug staat het bronzen<br />
einde van de open verbinding van het<br />
beeld Amazone (Vrouw op paard)<br />
Verversingskanaal naar zee betekende.<br />
uit 1960 van Bram Roth.<br />
Iets verder weg ziet u een windmolen<br />
van een ouderwets type met twee wieken. Deze is vorig jaar dankzij een initiatief van<br />
wijkbewoners opnieuw in gebruik genomen en kreeg een heuse naam, bedacht door een<br />
scholiere: De Duinvogel, onder verwijzing naar de omliggende wijken Duindorp en de<br />
Vogelwijk.
Net over de brug staat het <strong>Haagse</strong> Beekgemaal, een bakstenen gebouw van<br />
het Hoogheemraadschap van Delfland. Dit is rond 1970 in gebruik genomen.<br />
De gids die hier staat kan u van alles vertellen over waterbeheer.<br />
Steek bij het gemaal via het zebrapad de Segbroeklaan over. Echt waar, als u op de<br />
knop drukt springt óóit het verkeerslicht op groen. Sla voorbij het fietspad linksaf,<br />
het wandelpad langs de <strong>Haagse</strong> Beek in. U passeert een gebouw met een uitbouw over<br />
de Beek. Loop daarna rechtsaf de brug over en neem het Generaal Dufourpad. Sla iets<br />
verderop links het Prof. Bosschapad in.<br />
U komt op een vlonder, die door moerasachtig gebied loopt. In perioden<br />
van hevige regenval doet dit gebied dienst als natuurlijke waterberging.<br />
De gids die hier staat, kan u er meer over vertellen.<br />
Vervolg uw pad langs de Beek. Naast een blauwe, metalen bank vindt een intrigerende<br />
ontmoeting tussen natuur en techniek plaats: een fietsslot aan een boom. Wat is hier<br />
gebeurd?<br />
Hou na de bank links aan en loop verder langs de vijver van de Beek tot aan de Fahrenheitstraat.<br />
Aan de overkant ziet u het Haga-ziekenhuis (voorheen Rode Kruisziekenhuis).<br />
De <strong>Haagse</strong> Beek gaat door het Rode Kruisplantsoen en onderlangs de Sportlaan en de<br />
Machiel Vrijenhoeklaan verder naar Kijkduin, maar wij gaan hier linksaf om de Beek<br />
stroomafwaarts terug te volgen. U loopt nu over het Henry Dunantpad, vernoemd naar de<br />
stichter van het Rode Kruis.<br />
Het riet langs het water is een favoriete plek<br />
van waterhoentjes.<br />
Nadat u links enkele prachtige treurwilgen<br />
bent gepasseerd die over de Beek hangen, ziet<br />
u rechts tegenover de witte brug een aantal<br />
bijzondere, met klimop begroeide bomen. Aan<br />
het blad te zien lijken het wel verschillende<br />
soorten klimop.<br />
?<br />
Hoeveel soorten klimop groeien hier?
Sla 25 meter verder rechtsaf en steek voorzichtig de Segbroeklaan over. U komt nu in<br />
de Ieplaan. De eerste straat links, de Hanenburglaan, brengt u op de Beeklaan.<br />
Op Beeklaan nummer 502 heeft de beroemdste Hagenaar van de vorige eeuw gewoond:<br />
Dr. Willem Drees, oud-wethouder van Den Haag en na WOII jarenlang ministerpresident.<br />
U loopt langs het naar ‘Vadertje Drees’ vernoemde Dr. W. Dreeshuis en slaat linksaf de<br />
Morsestraat in. Vervolgens aan het eind weer linksaf, de Groot Hertoginnelaan op.<br />
Vanaf de brug over het Afvoerkanaal ziet u links het voormalige stoomgemaal en de<br />
oude sluiskom. Het stoomgemaal ging in 1970 uit dienst toen het elektrische gemaal<br />
Morsestraat – het lage betonnen gebouw links – in bedrijf werd genomen. Dit gemaal<br />
pompt het koelwater van de <strong>Haagse</strong> elektriciteitsfabriek via een ondergrondse pijp<br />
naar het water bij de Valkenboskade. Voorheen werd het gebruikte water rechtstreeks<br />
op zee geloosd. De <strong>Haagse</strong> Electriciteitsfabriek dateert uit 1906 en is de oudste nog<br />
in bedrijf zijnde centrale van Nederland. Deze staat een stuk verder stroomopwaarts<br />
langs het Afvoerkanaal. Vanaf het zebrapad tussen de brug en de trambaan kunt u met<br />
enige moeite rechts de schoorstenen zien.
Afvoer- of Verversingskanaal<br />
Het Verversingskanaal werd aangelegd omdat de <strong>Haagse</strong> grachten in de loop van<br />
de 19e eeuw ‘open riolen’ waren geworden. Afval en vuilnis werd in de grachten<br />
gestort en ‘secreten’ (toiletten) waren erop aangesloten. Na enkele epidemieën,<br />
die veel slachtoffers maakten, besloot de Gemeenteraad in 1879 tot de aanleg van<br />
het “afvoerkanaal”. Dit moest het vervuilde grachtenwater afvoeren naar zee en<br />
verversen met water uit de Vliet. Het stoomgemaal hier moest het water uit de<br />
grachten en door de spuisluis richting zee pompen.<br />
Het idee bleek in de praktijk niet te werken. Het rondpompen van het grachtenwater<br />
maakte vuil van de bodem los zodat de grachten nog meer vertroebelden en nog<br />
meer gingen stinken. Het gemeentebestuur besloot vervolgens - tot verdriet van<br />
vele hedendaagse Hagenaars - om grachten dan maar te dempen. Het begin van een<br />
echte oplossing kwam in 1907, met de aanleg van een rioleringsstelsel waardoor<br />
het afvalwater van de stad naar zee werd afgevoerd.<br />
Vervolg uw wandeling over de Groot Hertoginnelaan. De voor Den Haag hoge bebouwing<br />
en de hoge bomen verlenen aan deze brede laan een grootstedelijk karakter.<br />
Loop langs vishandel Zoutenbier en steek de Valeriusstraat over.<br />
Groot Hertoginnelaan 55, naast het Indisch restaurant, heeft een gevel met een bijzondere<br />
begroeiing. Een prachtige, oude Wilde Wingerd zet in de herfst de hele gevel in een<br />
prachtige rode gloed.<br />
Steek vervolgens de Koningin Emmakade en de Waldeck Pyrmontkade over.<br />
Bij het oversteken ziet u links en rechts nog water van de vroegere Afzanderijvaart. Deze<br />
vaart was gegraven voor het transport van afgegraven duinzand en liep vroeger door tot<br />
de <strong>Haagse</strong> grachtengordel. Het duinzand werd eind 19e eeuw afgegraven en gebruikt als<br />
bouwzand voor de woningbouw van het snelgroeiende Den Haag.<br />
Even verderop houdt de bebouwing van de Groot Hertoginnelaan aan de linkerkant op<br />
en gaat deze over in een grasveld met een mooie waterpartij. De villa’s aan de overkant<br />
van het water staan nog op oorspronkelijke duinen. Dit geeft wel aan hoe enorm veel<br />
duinzand hier is afgegraven en per boot afgevoerd. Deze ‘kunstmatige’ vijver heeft dus<br />
niets te maken met onze <strong>Haagse</strong> Beek.
Links op het grasveld staat een borstbeeld van Richard Hol. Het bekendste<br />
werk van deze vaderlandse componist is het lied ‘Waar de blanke top der<br />
duinen’. Wie kent het nog?<br />
Sla linksaf de Andries Bickerweg in en steek de brug naast de kerk over.<br />
De First Church of Christ, Scientist, is een ontwerp van Hendrik Petrus Berlage. De<br />
grote bouwmeester liet zich voor zijn enige kerk inspireren door het leerboek van de<br />
Christian Scientists, door de bijbel en onmiskenbaar ook door de revolutionaire Amerikaanse<br />
architect Frank Lloyd Wright. Het gebouw, uit 1927, staat te koop.<br />
?<br />
Hoe heet de monumentale villa tegenover de kerk?<br />
Volg het wandel/fietspad en steek aan het eind, bij het ANWB-bord, de weg over. U<br />
bent nu op de Jacob Catslaan, aan de achterkant van Park Zorgvliet.<br />
Als u langs de muur van het park loopt ontmoet u onze <strong>Haagse</strong> Beek weer.<br />
De <strong>Haagse</strong> Beek verlaat hier door<br />
een poort in de muur Park Zorgvliet,<br />
duikt onder de weg door en<br />
stroomt in het bijzondere en mooi<br />
ingepaste plantsoen tussen de<br />
Buitenrustweg en de Rustenburgweg<br />
naar het Vredespaleis. Hier<br />
staat een gids die u van alles kan<br />
vertellen over Park Zorgvliet.<br />
Steek hier de weg over en volg de Beek.<br />
Op de hoek van de Buitenrustweg<br />
en de Jacob Catslaan staat het<br />
driekoppige monument ter nagedachtenis<br />
aan Jan (J.Th.) Toorop<br />
(1858 -1928) een belangrijke<br />
avant-gardeschilder.
Volg het pad in het plantsoen (mensen in rolstoelen en met kinderwagens kunnen beter<br />
op het trottoir blijven). Links ligt de diep weggedoken en voor ons onzichtbare <strong>Haagse</strong><br />
Beek. Daal aan het eind van het heuvelachtige duinplantsoentje de trap van twaalf<br />
treden af en ga naar links naar de Rustenburgweg. De Beek stroomt hier onder de weg<br />
door, naar de tuin van het Vredespaleis.<br />
Steek bij de Rustenburgweg de Carnegielaan over, vernoemd naar de Amerikaanse<br />
staalfabrikant en financier van het Vredespaleis, en sla linksaf.<br />
Aan uw rechterhand ziet u het monument voor Mr. H.C. Dresselhuis (1870-<br />
1926), met daarop de wijze woorden: “Vrede brengen, wapenvrede of<br />
arbeidsvrede, betekent verzoenen”.<br />
Blijf het hek volgen.<br />
Bij de inham in het monumentale hek komt u de <strong>Haagse</strong> Beek weer tegen. Die verlaat<br />
hier de tuin van het Vredespaleis om ondergronds door te stromen en uiteindelijk in de<br />
Hofvijver uit te monden.<br />
Loop verder naar de ingang van het Vredespaleis.<br />
?<br />
Rechts van de ingang staat een<br />
zuil met de Wereldvredesvlam, met<br />
daaromheen in een cirkel stenen uit<br />
vrijwel alle landen van de wereld.<br />
Welk land hoort bij de stenen met het<br />
dam/schaakbord motief?<br />
Vervolgens mag u (alleen op zondag<br />
22 mei 2011) de tuin van het Vredespaleis<br />
in, waar een gids staat.<br />
Loop na het bezoek aan de tuin linksaf langs het<br />
hek terug naar het kruispunt.
Tegenover u ziet u de monumentale Van Karnebeekbron. Dit is een eerbetoon<br />
aan de Carnegiestichting, die voor de bouw van het Vredespaleis<br />
zorgde. Jhr. mr. A.P.C. van Karnebeek was voorzitter van deze stichting.<br />
Steek het andere zebrapad over, in de richting van het moderne kantoorgebouw, en<br />
vervolgens het zebrapad links van u.<br />
Het witte huis aan het begin van de Scheveningseweg is het oude tolhuis. Vroeger<br />
stond hier een groot hek en moest er voor het gebruik van de Scheveningseweg tol<br />
betaald worden. Dit gold echter níet voor de Scheveningse vrouwen die met grote manden<br />
op hun hoofd de vis naar de markt in Den Haag brachten.<br />
Passeer het Tolhuis rechts en vervolg het pad langs de Scheveningseweg. Steek bij het<br />
zebrapad de Scheveningseweg over en loop terug naar het beginpunt.<br />
We hopen dat u van de wandeling genoten heeft!
Dit routeboekje wordt<br />
u aangeboden door het<br />
Haags Milieucentrum, de<br />
<strong>Haagse</strong> Natuurverkenners<br />
en de <strong>Haagse</strong> natuur- en<br />
milieuorganisaties.<br />
Esperantoplein 8<br />
2518 LE Den Haag<br />
(070) 302 99 52<br />
www.haagsmilieucentrum.nl<br />
Colofon<br />
Ontwerp tekst en route:<br />
Louis Kanneworff (EDO-advies) en Fritz Griffin<br />
Projectleiding, eindredactie en foto’s:<br />
Haags Milieucentrum<br />
Adviezen: <strong>Haagse</strong> Natuurverkenners<br />
Ontwerp: Studio Wiesje Korf<br />
© Haags Milieucentrum, 2011