EEN WANDELING OP DE NORAH EN DOOR GROEN VOORBURG
een wandeling op de norah en door groen voorburg - Haags ...
een wandeling op de norah en door groen voorburg - Haags ...
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>E<strong>EN</strong></strong> <strong>WAN<strong>DE</strong>LING</strong> <strong>OP</strong> <strong>DE</strong> <strong>NORAH</strong> <strong>EN</strong><br />
<strong>DOOR</strong> GRO<strong>EN</strong><br />
<strong>VOORBURG</strong><br />
1
<strong>E<strong>EN</strong></strong> <strong>WAN<strong>DE</strong>LING</strong> <strong>OP</strong> <strong>DE</strong> <strong>NORAH</strong> <strong>EN</strong> <strong>DOOR</strong> GRO<strong>EN</strong> <strong>VOORBURG</strong><br />
Samenstelling, tekst en foto’s: Tom Loorij<br />
Esperantoplein 8<br />
2518 LE <strong>DE</strong>N HAAG<br />
070 302 99 52<br />
info@haagsmilieucentrum.nl<br />
www. haagsmilieucentrum.nl<br />
TRIODOS: 19.83.86.060<br />
2
V<br />
oorburg had tot de samenvoeging met Leidschendam het<br />
record op haar naam staan dat ze de meest dichtbevolkte<br />
gemeente van Nederland was. Daarnaast is er waarschijnlijk<br />
geen gemeente in Nederland die zo vaak en intensief in conflict is<br />
gekomen met vogelbeschermers vanwege haar vogelonvriendelijke<br />
groenbeheer. Maar dankzij de inspanningen van en het overleg met<br />
de Haagse Vogelbescherming is er de laatste jaren veel verbeterd<br />
en is een wandeling door groen Voorburg nu een uiterst boeiende<br />
en aangename bezigheid.<br />
Op deze wandeling nemen wij u mee langs een gedeelte van het<br />
omstreden traject van de Noordelijke Randweg Haagse Regio<br />
(<strong>NORAH</strong>) en door een groot deel van groen Voorburg. U komt langs<br />
een molen, door ecologische verbindingszones en door zowel nieuw<br />
aangelegde als oude parken. U loopt geheel over verharde voetpaden<br />
en over trottoirs van autoluwe straten. De wandeling is geschikt<br />
voor rolstoelgebruikers en kinderwagens, op enkele punten na<br />
waarvoor in de tekst alternatieven worden gegeven.<br />
De routekaart vindt u op de achterpagina.<br />
De totale lengte bedraagt ca. 6,5 km; deze kan in een rustig wandeltempo<br />
in 2 uur gelopen worden.<br />
Start: op de P+R parkeerplaats bij station Voorburg ’t Loo aan de kant<br />
van de Wilgendreef.<br />
Dit is uitstekend te bereiken met het openbaar vervoer d.m.v. Randstadrail<br />
3,4 en E en tramlijn 2. Voor diegenen die met de auto komen is er in het<br />
weekend plaats genoeg op de parkeerplaats (ingang Wilgendreef). Voor<br />
fietsers bevindt zich bij het station een niet-bewaakte fietsenstalling.<br />
Station Voorburg ‘t Loo was oorspronkelijk een spoorwegstation aan de<br />
Hofpleinlijn, dat werd geopend in 1974. Vanaf 1977 stopten hier ook de<br />
treinen van de Zoetermeer Stadslijn.<br />
Op 3 juni 2006 werd het station tijdelijk gesloten, tegelijk met de beëindiging<br />
van de exploitatie van de Hofpleinlijn en de Zoetermeer Stadslijn door<br />
de Nederlandse Spoorwegen. Het station werd verbouwd tot sneltramstation<br />
in het kader van het lightrail-project RandstadRail 3, 4 en E (Erasmuslijn<br />
naar Rotterdam-Slinge bij het Zuidplein). Het oude station, met zijn steile<br />
trappen, was zeer slecht bereikbaar voor rolstoelgebruikers, kinderwagens<br />
en mensen met een rollator of zware bagage. In de winter met sneeuw en<br />
3
ijs waren die trappen nauwelijks begaanbaar.<br />
Het nieuwe station kreeg hellingbanen en<br />
liften. Hiermee werd een belangrijke bron<br />
van ergernis weggenomen.<br />
Vanaf de parkeerplaats linksaf op het trottoir<br />
van de Mgr. van Steelaan (het station<br />
dus in de rug) en de Wilgendreef oversteken.<br />
Links in de waterpartij het beeld ‘Haften’ van<br />
Aart van den IJssel uit 1980.<br />
Voorbij de waterpartij het tegelpad volgen<br />
naar links langs het water met aan uw<br />
rechterhand een schoolplein. Op het eind<br />
links de brug over. Vervolgens op het<br />
grijze slingerende voetpad steeds maar<br />
rechtdoor alle zijpaden negerend. Na een<br />
tijdje loopt een rood fietspad aan de rechterhand mee gelijk op.<br />
De wandeling gaat nu door Essesteijn, de<br />
laatst aangelegde woonwijk in Voorburg<br />
in de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw.<br />
Deze wijk, met veel laagbouw en groen, is<br />
de vogelrijkste van Voorburg. In voorjaar en<br />
zomer zijn de huizen nagenoeg onzichtbaar<br />
achter het groen verborgen. Om het groene<br />
karakter zo min mogelijk te verstoren heeft<br />
de gemeente geen bordjes met ‘voetpad’ en<br />
‘fietspad’ geplaatst, maar op de kruisingen<br />
van de paden op het voetpad een voetgangerssymbool aangebracht.<br />
In het kader van het zgn. Waterplan zijn veel<br />
waterpartijen vergraven, groter gemaakt en<br />
van natuurvriendelijke oevers voorzien. Aan<br />
uw linkerhand ziet u op een gegeven moment<br />
een eilandje verschijnen. Hierop zijn<br />
houtrillen gestapeld voor de vogels. Jammer<br />
is wel dat het eilandje met twee bruggetjes<br />
verbonden is met de vaste wal, waardoor de<br />
waarde voor vogels niet zo groot is. Overleg<br />
met de Haagse Vogelbescherming leidde<br />
4
tot de toezegging dat de bruggetjes (die niet van een duurzame houtsoort zijn<br />
gemaakt), als ze over een paar jaar ‘op’ zijn, niet zullen worden vervangen.<br />
Dan zal een oase van rust op het eilandje ontstaan.<br />
Vlak na het eilandje gaat de route over een nieuwe brede brug (voetpad<br />
en fietspad). Aan de overkant bij een opvallende hoop grote stenen<br />
linksaf; zijpaden worden weer genegeerd. Na een tijdje gaat het asfaltpad<br />
over in een tegelpad. Even daarna is links<br />
een grasveld waar een kinderspeelplaats<br />
is aangelegd.<br />
In de herfst en winter verzamelt zich hier<br />
iedere ochtend een groep van maximaal zo’n<br />
dertig ooievaars. Een inwoonster van Voorburg<br />
voert ze dagelijks vanuit haar achtertuin<br />
(evenals dit op het landgoed Reigersbergen<br />
in Den Haag gebeurt).<br />
Het trottoir langs het grasveld naar links volgen. Waar het ophoudt bij de<br />
verkeersdrempel de klinkerweg oversteken en de doorsteek door de beplanting<br />
in, naar het trottoir langs de Hofzichtlaan. Daar linksaf en bij het<br />
verkeerslicht de laan, inclusief het tramspoor van lijn 6, in twee etappes<br />
oversteken. Het trottoir aan de rechterzijde van de Appelgaarde volgen.<br />
Aan de overzijde de P+R parkeerplaatsen voor het station Den Haag Mariahoeve.<br />
Op drukke dagen is het aantal parkeerplaatsen echter nauwelijks toereikend.<br />
Dan wordt er in ruime mate op de Appelgaarde en zelfs in de woonerven<br />
geparkeerd, tot ergernis van de bewoners. Onlangs is het terrein bij het<br />
station gedeeltelijk heringericht. Positief is dat er een overdekte rijwielstalling<br />
gekomen is voor ca. 400 fietsen, maar merkwaardigerwijs moeten fietsers<br />
een hoge trottoirrand over om daar te kunnen komen. Onduidelijk is de functie<br />
van het grote lege plein tussen stalling en Appelgaarde; hier had beter extra<br />
broodnodige parkeerruimte voor ca. 25 auto’s gerealiseerd kunnen worden...<br />
Trottoir blijven volgen langs de permanente locatie voor woonwagens.<br />
Waar links enkele parkeerplaatsen zijn loopt het trottoir uit op de Charley<br />
Tooropstraat (rechts). Mensen die slecht ter been zijn, kinderwagens en<br />
rolstoelgebruikers gaan hier rechtsaf de Charley Tooropstraat in waar ze<br />
even verderop de route weer oppikken. De wandeling gaat verder over<br />
het trottoir schuin omhoog aan het eind van de parkeerplaatsen.<br />
Bovenop links is te zien hoe het verkeer in en uit de tunnelbuis van de<br />
Spoortunnel komt, een van de drie tunnels in het traject van de <strong>NORAH</strong> in<br />
5
Leidschendam-Voorburg. Oorspronkelijk<br />
zou de <strong>NORAH</strong> geheel op maaiveldhoogte<br />
worden aangelegd. Vanwege natuur- en<br />
milieubezwaren is uiteindelijk gekozen voor<br />
een gedeeltelijk ondergronds tracé waarbij<br />
de weg alleen bij grote kruisingen bovengronds<br />
komt. Dit was financieel alleen maar<br />
mogelijk door op en langs het traject huizen<br />
te bouwen. Op het vervolg van de route zijn<br />
verschillende laagbouw- en hoogbouwstijlen<br />
te zien; elk trajectdeel heeft zijn eigen stijl.<br />
Naar het noorden is de ecologisch beheerde groenstrook tussen de bebouwing<br />
van Leidschendam en de spoorlijn te zien. Er is een plan in de maak om<br />
hier nog meer natuurwaarden te realiseren. De gedeeltelijk begroeide helling<br />
van de <strong>NORAH</strong> rechts is te steil om met normale machines gemaaid te worden.<br />
Sinds een paar jaar wordt in de nazomer jaarlijks een kudde van ca. 200<br />
schapen tijdelijk ingezet.<br />
U gaat rechtsaf over het gele klinkerpad<br />
op het dak van de <strong>NORAH</strong>-tunnelbuis. Bij<br />
het laatste door lage haagjes omzoomde<br />
pleintje in het pad (het gele pad loopt nog<br />
even door naar een boomgaardje) rechts<br />
een steile trap af (voorzichtig!). Beneden<br />
de Charley Tooropstraat oversteken (hier<br />
komt ook de alternatieve route op uit) en<br />
rechtdoor door het Marian Gobiushof. Op<br />
het eind linksaf, verderop met de bocht<br />
mee naar rechts. Het beste kunt u een klein stukje op het trottoir aan de<br />
overkant lopen.<br />
Hier wordt het trottoir hinderlijk onderbroken door enkele opritten en parkeerplaatsen<br />
van de links van de weg gesitueerde kantoren die ook in het kader<br />
van de bebouwing van de <strong>NORAH</strong> zijn neergezet. Kennelijk werden deze<br />
voorzieningen belangrijker gevonden dan de wensen van wandelaars.<br />
Na de kantoren linksaf naar de drukke Mgr. van Steelaan met in het<br />
midden de trambaan van de lijnen 2 en 6. Oversteken is het veiligst via<br />
de zebra met voetgangerslicht aan de overkant van de splitsing met de<br />
Kersengaarde. Aan de overkant gaat de route linksaf (dus weer even<br />
de asfaltweg ter plekke oversteken) en dan schuin naar boven langs de<br />
brandweerkazerne tot weer boven op de 2e tunnel van de <strong>NORAH</strong>. Daar<br />
rechtsaf de Via Puccini in.<br />
6
Op de hoek van de Kersengaarde en bij het<br />
oversteken is links de tramtunnel onder de<br />
<strong>NORAH</strong> te zien. Aan de kant van de Kersengaarde<br />
ligt ook een fietstunnel. Het fietspad<br />
aan de overkant langs de brandweerkazerne<br />
waarlangs ook de route gaat, moet<br />
echter over de <strong>NORAH</strong> heen. Deze helling<br />
is eigenlijk te steil; aan de andere kant naar<br />
beneden ligt ook nog eens een bocht in het<br />
fietspad en beneden aangekomen is het<br />
verplicht stoppen voor een verkeerslicht om<br />
een zijstraat over te steken. In de wandelgangen (beter ‘fietsgangen’) wordt dit<br />
stuk al De Bult genoemd; veel fietsers hebben er een hekel aan.<br />
Ook verderop, waar de route straks langskomt, bevindt zich zo’n steil fietspad<br />
langs de Noordsingel over de <strong>NORAH</strong>. De hinder voor fietsers steekt des te<br />
meer omdat veel inwoners van Voorburg graag op de fiets boodschappen<br />
doen in het winkelcentrum Leidsenhage - vanuit Voorburg gezien pal aan de<br />
andere kant van de <strong>NORAH</strong>.<br />
Bovenop het kortste tunneltracé is links de<br />
bebouwing in de vorm van enkele hoge vierkante<br />
flatgebouwen te zien en rechts in de<br />
vorm van korte straatjes met laagbouw. De<br />
pijpenla-achtertuintjes werden compleet met<br />
houten schuttingen opgeleverd, wat weinig<br />
vogelvriendelijk is. Hoewel veel bewoners de<br />
schuttingen gedeeltelijk hebben vervangen<br />
door een groene afscheiding dan wel ze met<br />
klimplanten aan het oog hebben onttrokken,<br />
is het oorspronkelijke schuttingwoud hier en daar nog goed te zien.<br />
Op het eind van de Via Puccini linksaf de voetgangers- en fietsbrug met<br />
de ronde boog over. Beneden ligt de NO-<br />
RAH, die hier de Noordsingel kruist. De<br />
wandelroute gaat links langs de skatebaan<br />
naar beneden, dan helemaal om<br />
de skatebaan heen en vervolgens over<br />
het bruggetje. Dan linksaf naar de zebra.<br />
Eventueel kan een stukje afgestoken<br />
worden door af te dalen via het - niet al<br />
te steile - grastalud. Laten we hopen dat<br />
deze alternatieve route niet voor eeuwig<br />
zichtbaar blijft!<br />
7
Overigens is een trap of zoiets ter plekke<br />
een duidelijke misser. Voor wandelaars die<br />
overgestoken zijn is het nu immers onmogelijk<br />
om anders dan via een geweldige omweg<br />
richting Voorburg te lopen.<br />
Het is goed om een tijdje op de brug te staan<br />
kijken hoe het verkeer op dit drukke kruispunt<br />
uit de ene tunnelbuis komt en aan de<br />
overkant de volgende tunnelbuis induikt. Aan<br />
de andere kant is er uitzicht op wat nog over<br />
is van het Zijdepark. Van deze groenstrook<br />
is veel verloren gegaan ten behoeve van de aanleg van de <strong>NORAH</strong>, waardoor<br />
het park zijn waarde voor de vogels grotendeels verloren heeft. Vlak naast de<br />
boogbrug is in het park bovendien een ‘wilde’ speelplaats aangelegd.<br />
Links van de verkeersbuis is ook de trambuis van lijn 19 te zien, die uit de<br />
tunnel komend rechtsaf gaat in de middenberm van de Noordsingel richting<br />
Leidschendam. Lijn 19 is met veel vertraging medio 2010 in gebruik genomen<br />
en is de enige tramlijn in de Haagse regio die<br />
niet door het centrum van Den Haag en langs<br />
de twee grote stations in Den Haag komt.<br />
Hij loopt van Delft via Nootdorp, Ypenburg,<br />
Leidschenveen en het punt waar we nu staan<br />
naar Antoniushove, het MCH-ziekenhuis in<br />
Leidschendam. De tunnelbuis waar hij hier<br />
door gaat is langer dan de tunnelbuis onder<br />
de Grote Marktstraat; hij gaat ook onder<br />
de Vliet door. Halverwege bevindt zich een<br />
ondergrondse halte.<br />
Aan de overkant even linksaf en dan het tegelpad rechtsaf evenwijdig<br />
aan de <strong>NORAH</strong>. Op het eind de klinkerweg (Veurselaan) oversteken en<br />
rechtsaf het trottoir op.<br />
Op dit traject is alleen halverwege een hoge<br />
woonflat. Even verderop is (niet toegankelijk)<br />
de laagbouw van een woongemeenschap te<br />
zien. De bewoners hebben een stukje van<br />
hun tuin voor de <strong>NORAH</strong> moeten inleveren.<br />
Vroeger woonden ze fraai in het kleinschalige<br />
polderland tussen Voorburg en Leidschendam.<br />
8
Op de volgende kruising, met de Dr. Beguinlaan (links) en het Burg. Nederbragtpark<br />
(rechts), rechtdoor oversteken.<br />
Links op de kruising is het tunneldak van de <strong>NORAH</strong> ingericht als een smalle<br />
groenstrook met een wandelpad, hier en daar onderbroken door kleine speelterreintjes.<br />
Aan de linkerkant is nog de oorspronkelijke bebouwing van voor<br />
de <strong>NORAH</strong> zichtbaar. De bewoners hiervan hebben het meest te lijden gehad<br />
van de aanleg van de weg. Huizen die te koop stonden werden nagenoeg<br />
onverkoopbaar. Rechts van het tracé de nieuwe bebouwing in het kader van<br />
de <strong>NORAH</strong>, korte rechte doodlopende autovrije hofjes van laagbouw.<br />
Aan het begin van het fietspad rechts een<br />
nieuw aangelegd wijkje met luxe eengezinshuizen,<br />
voor een deel alleen gelijkvloers<br />
gebouwd. Deze staan op de plaats van het<br />
vroegere terrein van twee scoutingverenigingen,<br />
die hiervoor moesten verhuizen. Hun<br />
nieuwe onderkomen ziet u even verderop<br />
rechts van de route. Hoewel zij er qua accommodatie<br />
enorm op vooruit zijn gegaan,<br />
hebben ze ondanks harde toezeggingen toch jaren in een tijdelijk onderkomen<br />
gezeten. De <strong>NORAH</strong> en de nieuwe wijk gingen voor, want daar was geld aan<br />
te verdienen!<br />
U vervolgt de wandeling op het geasfalteerde fietspad tussen twee<br />
waterpartijen (later sloten) door. Let op: hier wordt druk gefietst, loop<br />
daarom zoveel mogelijk achter elkaar uiterst links van het pad om fietsers<br />
niet te hinderen. Neem het eerste bruggetje links, Park Sijtwende in.<br />
Het pad loopt met een boog naar rechts en komt via een ander bruggetje<br />
weer op het Veurselaantje uit. Hier linksaf.<br />
Links van het fietspad bevond zich een oude rustieke boerderij, Duivesteijn<br />
geheten. Deze is voor de <strong>NORAH</strong> gesloopt.<br />
Ook de oude sportvelden die links van het<br />
pad lagen, moesten plaatsmaken voor een<br />
nieuw gebruikspark, Park Sijtwende. In het<br />
park staan enkele moderne beelden. Het<br />
pad over het eerste bruggetje loopt rechtuit<br />
tegen het oorlogsmonument aan. Op de<br />
ronde stenen bank staat een uitspraak van<br />
Koningin Juliana. De ruimte om de boom is<br />
tegenwoordig van een deksel met ventilatiegaten<br />
voorzien. Hij werd als hangplek door<br />
9
de jeugd gebruikt en elke week moest de plantsoenendienst de tientallen bierblikjes<br />
en ander afval opruimen die erin waren gegooid. De hekken worden<br />
’s avonds afgesloten uit veiligheidsoverwegen en om overlast te voorkomen.<br />
Op het eind van het Veurselaantje voorzichtig<br />
bij de oversteekplaats de klinkerweg<br />
(Rodelaan), inclusief plantsoenstrook<br />
en ventweg oversteken. Rechtsaf<br />
het trottoir volgen. Waar de ventweg ophoudt<br />
het trottoir verder volgen, de brug<br />
over en meteen na de brug het verharde<br />
fietspad op (Essepad). Ook hier zoveel<br />
mogelijk achter elkaar links van het pad<br />
lopen om fietsers niet te hinderen.<br />
De Rodelaan en de oversteekplaats zijn geheel herbestraat en heringericht<br />
vanwege de geluidsoverlast die het zware verkeer op de oude klinkerweg voor<br />
de bewoners veroorzaakte.<br />
De route over het Essepad gaat door een uniek stukje landschap in het hart<br />
van de bebouwing. Het is het laatst overgebleven stukje van het oorspronkelijke<br />
polderlandschap in Voorburg. De waterpartijen en oevers worden extensief<br />
beheerd. In het kader van het Waterplan is ook hier in 2008 en 2009 de<br />
bergingscapaciteit voor water vergroot, waarbij flauw aflopende taluds zijn<br />
aangelegd waarop zich in voorjaar en zomer een rijk bloeiende natuurlijke<br />
plantengroei heeft ontwikkeld.<br />
Rechts staat molen De Vlieger, die op zijn oorspronkelijke locatie volledig<br />
ingesloten raakte door de oprukkende bebouwing en in 1989 hiernaartoe is<br />
verplaatst. Het is een van de weinige molens in Nederland die een museum<br />
herbergen. In het weiland achter de molen staat sinds 2009 een ooievaarspaal<br />
waarop in 2010 en 2011 met succes drie jongen zijn uitgevlogen.<br />
Links een oude, witte ophaalbrug die naar<br />
de Stadskinderboerderij Essesteijn voert.<br />
Hier is ook het partycentrum Dekkers Hoeve,<br />
waar u desgewenst, iets over de helft van de<br />
route, een consumptie kunt gebruiken.<br />
Voorbij de volgende brug het trottoir<br />
langs het fietspad blijven volgen, eerst<br />
links van het pad, dan rechts, de oude<br />
Hofpleinspoorlijn onderdoor en dan weer<br />
links vlak langs het water. Op het eind<br />
10
een trappetje van vier treden op, meteen<br />
links. Brug links negeren en rechtdoor<br />
pad langs het water vervolgen (wandelaars<br />
met rolstoel of kinderwagen blijven<br />
gewoon het fietspad volgen en komen<br />
zo ook op dit pad uit). Eerste pad schuin<br />
naar links en weer links. Pad om het kerkgebouw<br />
rechts blijven volgen, met het<br />
water links. Op het voorplein van de kerk<br />
linksaf, enkele traptreetjes op (wandelaars<br />
met rolstoel of kinderwagen houden<br />
iets meer rechts aan) tot het trottoir van de Rembrandtlaan. Recht oversteken<br />
(voorzichtig, geen zebra, evt. even naar links bij de verkeersdrempel<br />
over de zebra). Aan de overkant rechts van de brug enkele treden<br />
van een trap af en wandeling vervolgen op het verharde voetpad door de<br />
groenstrook rechts van het water tot het einde. Wandelaars met rolstoel<br />
of kinderwagen gaan aan de overkant even rechtsaf en komen via het<br />
trottoir langs de eerstvolgende zijweg ook op dit pad uit.<br />
Bij de brug in de Rembrandtlaan aan het begin van het pad staat het beeld<br />
‘Diergroep’ van de bekende kunstenares Marian Gobius, die bijna haar hele<br />
leven in Voorburg gewoond en gewerkt heeft.<br />
De wandeling voert nu langs de Broeksloot,<br />
de hoofdwatergang die van noord naar zuid<br />
van Voorschoten via Leidschendam en Voorburg<br />
uiteindelijk in Rijswijk in de Trekvliet<br />
uitmondt. De watergang kan een belangrijke<br />
functie als ecologische verbindingszone<br />
krijgen indien deze in het kader van het<br />
groenstructuurplan van de gemeente wordt<br />
heringericht. Nu is die functie zeer beperkt,<br />
met de harde beschoeiing, intensief gemaaide<br />
gazons en de treurwilgen en populieren<br />
hierin.<br />
Aan het eind gaat het asfaltpad over in het betegelde trottoir. Daar de<br />
klinkerweg oversteken en rechtdoor het asfaltpad de groenstrook in.<br />
Eerste pad naar rechts (bankjes) negeren en bij de volgende splitsing<br />
rechts aanhouden zodat de grote waterpartij aan de rechterhand blijft.<br />
Dit is het Noteboompark. Het maakt deel uit van een smalle groenstrook die<br />
zich van het Haagse Bos in Den Haag uitstrekt tot aan de Vliet. Volgens een<br />
oud servituut dat nog steeds van kracht is, moet er onbeperkt uitzicht blijven<br />
11
uit de koepel van Huis ten Bosch op de Vliet<br />
en mag daarin geen bebouwing plaatsvinden.<br />
Tot op de dag van vandaag is hier heel<br />
aardig de hand aan gehouden. Van hier tot<br />
aan de spoorlijn Den Haag - Amsterdam (de<br />
belangrijkste doorsnijding van het gebied in<br />
strijd met het servituut), strekt zich Park ’t<br />
Loo uit dat in de jaren 90 van de vorige eeuw<br />
voor een groot deel op de schop is gegaan<br />
en is heringericht. Dit gebeurde deels in het<br />
broedseizoen. De Haagse Vogelbescherming<br />
heeft zich met succes hiertegen verzet, hetgeen de gemeente destijds<br />
een boete van ƒ 7500, - heeft gekost.<br />
Even verderop staat rechts in het water de<br />
beeldengroep ‘Dolfijnendans’ van Theo ter<br />
Have uit 2000.<br />
Voorbij het beeld het pad verder volgen in<br />
de haakse bocht naar links; uitgekomen<br />
op het trottoir rechtsaf en rechtdoor. Bij<br />
verkeerslichten de Prins Bernhardlaan<br />
oversteken en betegeld trottoir rechtdoor<br />
vervolgen.<br />
Links staat een groot, markant, driehoekig flatgebouw, een beetje verscholen<br />
achter andere gebouwen (het beste te zien ter hoogte van de bibliotheek aan<br />
de overkant van de Spinozalaan), naar zijn opvallende vorm in de volksmond<br />
‘het zeilschip’ genoemd. Even verderop is rechts een standbeeld van Spinoza<br />
in het groen te zien. Meteen na het beeld is<br />
rechts een grote waterpartij, aan drie kanten<br />
omgeven door een hoge betonnen muur.<br />
Elke drie jaar raakt deze waterpartij bijna<br />
geheel dichtgegroeid met riet, waarna de<br />
gemeente de hele begroeiing weghaalt, op<br />
een paar wortelstokken na. Hierna begint<br />
het proces van dichtgroeien, tot blijdschap<br />
van de waterhoentjes en meerkoeten die er<br />
nestelen, weer opnieuw.<br />
Aan de oever staan drie grote platanen.<br />
Totdat ze hun slaapplek verplaatsten naar het Lange Voorhout en vervolgens<br />
naar de Hofvijver, hebben in deze bomen alle halsbandparkieten van Den<br />
Haag en wijde omgeving hun slaapplaats gehad. Hun aantal groeide van ca.<br />
800 tot 3400.<br />
12
Het rode fietspad dwars door het park<br />
kruisen vervolgens rechts het voetpad<br />
op. Voorbij het water linksaf en rechtdoor.<br />
Op het betegelde plein met de bloembakken<br />
langs de rechterkant blijven lopen en<br />
bijna op het eind schuin rechtsaf via het<br />
verharde voetpad het park doorsteken.<br />
Op het eind links en met de bocht mee.<br />
Links staat een ander beeld van Marian<br />
Gobius, Huiselijk geluk. Triest om te zien hoe<br />
vooral de gezichten van de beeldgroep door<br />
de luchtverontreiniging zwaar zijn aangetast.<br />
Uitkomend bij de Mgr. van Steelaan, met<br />
tramspoor in het midden, deze ter plekke<br />
voorzichtig oversteken (geen echte zebra,<br />
wel een gemarkeerde oversteekplaats). Aan de overkant het schuine<br />
pad naar links volgen; dat komt uit op een pleintje met een cirkelvormige<br />
rozenboog. Wandelaars met rolstoel of kinderwagen lopen vanaf<br />
hier rechts om de waterpartij heen (voetpad naar rechts, dan links en<br />
daarna weer links bruggetje over). De wandeling gaat rechtdoor over het<br />
water heen via de drijvende pontonbrug. Op het eind rechtsaf de vaste<br />
vlonders op (denk aan opstapjes!) en dan links tussen twee lage stenen<br />
muurtjes door.<br />
LET <strong>OP</strong>! Deze brug is tot ca. 15 mei 2012 afgesloten i.v.m. een broedende<br />
knobbelzwaan pal langs de vlonders van de brug. Volg tot die tijd de<br />
alternatieve route voor wandelaars met rolstoel of kinderwagen.<br />
Bij de herinrichting van het park is, zowel volgens milieu- en natuurorganisaties<br />
als bewoners, veel overbodig geld uitgegeven aan allerlei weinig<br />
functionele zaken. Deze wiebelbrug is er een van, nauwelijks toegankelijk<br />
voor mensen met rollator, kinderwagen e.d. en voor mensen met een slecht<br />
evenwichtsgevoel. Terwijl juist ouden-vandagen<br />
veel in het park wandelen. Het enige<br />
positieve is het kleine stukje water links van<br />
de houten vlonders, dat een natuurlijke oever<br />
heeft gekregen en waar zich in de zomer<br />
een fraaie vegetatie ontwikkelt.<br />
Vanaf de stenen muurtjes de wandeling<br />
vervolgen via het lange rechte voetpad<br />
schuin naar links dwars door het park.<br />
13
In het oorspronkelijke herinrichtingsplan voor het park was het de bedoeling<br />
dat op het grasveld dat de route nu doorsteekt een soort openlucht-beeldentuin<br />
zou komen. Die is er nooit gekomen, op één beeld na dat spoedig na de<br />
herinrichting is geplaatst. Links (het gele beeld) staat ‘De prinses in de parfumfles’<br />
van Frank Asnes (1996).<br />
Op de viersprong midden in het park rechtsaf. Langs de duiventil (links)<br />
op de volgende splitsing rechtsaf.<br />
Links een tweede voorbeeld van een totaal mislukt en overbodig inrichtingsidee:<br />
een nauwelijks nog herkenbare lichtglooiende heuvel, bedoeld als<br />
oefenhole voor golfers. Sinds de aanleg, 15 jaar geleden, is er nog nooit een<br />
balletje op geslagen en nu is het een eldorado voor mossen en korstmossen.<br />
Nog afgezien van de overbodigheid, is ook nog de locatie verkeerd gekozen.<br />
Hoeveel misgeslagen balletjes zullen wel niet verdwijnen in de achter de hole<br />
gelegen waterpartij?<br />
Na de hole bruggetje oversteken. Uitgekomen op het trottoir van de Bruinings<br />
Ingenhoeszlaan rechtsaf.<br />
In het markante gebouw schuin rechts aan<br />
de overkant zetelde vroeger het Centraal Bureau<br />
voor de Statistiek, voordat dit verhuisde<br />
naar een nieuwe locatie vlak bij het station<br />
Leidschenveen. Voor de bereikbaarheid met<br />
het openbaar vervoer een hele verbetering,<br />
want dit gebouw in een uithoek van Voorburg<br />
was nauwelijks met het OV bereikbaar. Na<br />
een periode van tijdelijk gebruik door bedrijfjes<br />
staat het nu om veiligheidsredenen leeg.<br />
De toekomst is ongewis. Er zijn opties om<br />
het als woonflats in te richten of het af te breken en het terrein bij het erachter<br />
liggende bedrijventerrein te betrekken. Hopelijk wordt het terrein echter bij het<br />
park getrokken.<br />
De Prinses Beatrixlaan oversteken, rechtdoor en verderop de Prinses<br />
Irenelaan oversteken. Rechtdoor het halfverharde voetpad door de<br />
groenstrook op.<br />
In 2009 is in het kader van het Waterplan ook hier een extra waterberging<br />
aangelegd in het oorspronkelijke gazon, dat ecologisch van geen enkele<br />
waarde was. Er zijn natuurlijke oevers aangelegd en kruidenmengsels van<br />
wilde planten ingezaaid. Reeds in het eerste jaar viel er al veel te genieten.<br />
14
Twee smalle bruggetjes over de extra berging oversteken en op het eind<br />
het brede tegelpad rechtsaf en de brede brug over de watergang over (let<br />
op: ook fietsersbrug). Op het trottoir linksaf. In de haakse bocht van de<br />
klinkerweg schuin naar links het grijze voetpad op (rechts loopt een rood<br />
fietspad) langs de spoorsloot.<br />
De taluds van de spoorlijn en de spoorsloten, hier maar vooral ook verderop,<br />
vormen een schitterende ecologische verbindingszone die vanuit het buitengebied<br />
tot diep in de stedelijke bebouwing doordringt. Op het talud broeden<br />
veel zangvogels, in de sloot veel watervogels, zelfs de ijsvogel wordt hier<br />
regelmatig gezien. Er is nauwelijks menselijke verstoring omdat het verboden<br />
gebied is. De enige dissonant is dat er regelmatig flink gemaaid wordt en er<br />
niet echt natuurlijk beheer is. Enkele keren gebeurde dat maaien zelfs midden<br />
in het broedseizoen, zodat de Haagse Vogelbescherming het werk heeft moeten<br />
laten stilleggen. Probleem is dat onduidelijk is wie verantwoordelijk is voor<br />
het slechte beheer: het waterschap, de gemeente Leidschendam-Voorburg,<br />
ProRail, de HTM of de gemeente Den Haag.<br />
Even verderop gaan voet- en fietspad samen (achter elkaar aan de linkerkant<br />
van het pad lopen i.v.m. fietsers). Bijna op het eind linksaf het in<br />
een bocht lopende tegelpad op en onder het spoor door naar het vertrekpunt,<br />
de parkeerplaats bij Station Voorburg ’t Loo.<br />
Voor de kinderen: de speelplaats in het Zijdepark<br />
15
Start- en eindpunt zijn bij het zwarte vierkantje.<br />
16<br />
Samenstelling: Tom Loorij<br />
Een uitgave van het Haags Milieucentrum,<br />
mei 2012