ԽՆԴԻՐՆԵՐԻ ՇՈՒՐՋ

Ռուբեն ՄԵԼՔՈՆՅԱՆ
Ինչպես նշվում է Հինգերորդ հանձնաժողովի զեկույցում, գտնել
նրանց գրեթե անհնարին էր, քանի որ «այդ հանցանքին մեղսակից
էր ողջ ժողովուրդը» (ընդգծումը մերն է- Ռ.Մ.)» 1 :
1921թ. օգոստոսի 30-ին Ազգերի լիգայի խորհրդին է ներկայացվում
զեկույց, որի տվյալների համաձայն՝ 90.819 հայ երեխա
և կին է ազատվել մուսուլմանների ընտանիքներից, և շուրջ
այդքան էլ դեռ պահվում է 2 :
Հայ երեխաների բռնի իսլամացման խնդրի համատեքստում
առկա են նաև որոշակի փաստեր, որոնք թույլ են տալիս
խոսելու Օսմանյան կայսրության, թերևս, վերջին և Թուրքիայի
Հանրապետության առաջին՝ հայ որբերից կազմված ենիչերիների
մասին։ Հայտնի է, որ Օսմանյան կայսրությունը հարուստ է
եղել ոչ մուսուլման բնակչության երեխաներին բռնի իսլամացնելու
և նրանցից ենիչերի ռազմական միավորների ստեղծման
փորձով։ 20-րդ դարի սկզբներին` 1919-1921թթ., տխրահռչակ
թուրք զորավար Քազըմ Քարաբեքիրն արևելյան ճակատում`
Էրզրումում, Կարսում, Սարիղամիշում, Երզնկայում և այլուր,
հավաքելով որբ, անտուն, անխնամ հայ երեխաներին, նրանց
ռազմական բազմակողմանի կրթություն է տալիս, ինչպես նաև
դաստիարակում մոլի «թուրքականության» ոգով, մասնավորապես
«հավանական թշնամիների, առաջին հերթին` հայերի
նկատմամբ ատելության և «վրեժխնդրության» ոգով» 3 ։ Նաև այս
երեխաներից է հետագայում կազմավորվում այսպես կոչված
«Գյուրբուզլեր օրդուսու» զորամիավորումը, որը թարգմանաբար
1
Նույն տեղում:
2
Նույն տեղում:
3
Ավագյան Ա., Թուրքական բանակի բարձրաստիճան սպայության էթնիկական
կազմի խնդրի շուրջ, Հայկական բանակ, Երևան, 2007, թիվ 1, էջ 41:
22