ԽՆԴԻՐՆԵՐԻ ՇՈՒՐՋ
ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ ԽՆԴԻՐՆԵՐԻ ՇՈՒՐՋ - ՀՀ սփյուռքի ... ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ ԽՆԴԻՐՆԵՐԻ ՇՈՒՐՋ - ՀՀ սփյուռքի ...
Ռուբեն ՄԵԼՔՈՆՅԱՆ թիվը մեծ է, նրանց պետք է հանձնել դժվարությամբ ապրուստը հոգող մուսուլման ընտանիքներին և ամեն երեխայի համար ամսական 30 քուրուշ վճարել նրանց: Պետք է ցուցակագրել այդ երեխաների թվի և գտնվելու վայրի մասին տվյալները, դրանք ուղարկել կենտրոն 1 : Հատուկ նշվում է, որ այս երեխաները հանձնվում են այդ ընտանիքներին այն պայմանով, որ նրանց տրվի մուսուլմանական կրթություն: Նույն բովանդակությամբ գրություններ հանդիպում են նաև հետագայում՝ ուղղված տարբեր նահանգների ղեկավարներին։ Ուշագրավ է այն, որ հրամաններում հատուկ նշվում էր, թե երեխաներին պետք է բաժանել հատկապես այն վայրերում, ուր հայեր չկան 2 : Նպատակը, ըստ երևույթին, այն էր, որ հետագայում նույնպես այդ երեխաները հնարավորություն չունենան շփվելու իրենց ազգակիցների հետ և հեշտությամբ ձուլվեն ու իսլամանան: Բացի այդ, օսմանյան կառավարությունը, չնայած պատերազմական վիճակին, իր նախաձեռնությամբ հայ որբերին հավաքել է թուրքական որբանոցներում` իսլամացնելու և թուրքացնելու նպատակով։ Օսմանյան արխիվներում պահպանվել են երիտթուրքական պարագլուխ, ռազմական նախարար Էնվերի գրությունները՝ ուղղված ներքին գործերի նախարար Թալեաթին, որտեղ նա ցանկություն էր հայտնում և պահանջում, որ հայ որբերն ուղարկվեն հատկապես թուրքական որբանոցներ: Էնվերի՝ ներքին գործերի նախարարությանն ուղղված 1916թ. մայիսի 9-ի գրության մեջ նշվում է. «Կրոնափոխ և ոչ կրոնափոխ հայ որբերին եթե վերցնեք մեր որբանոցները, ես պատ- 1 Gürün K., Ermeni dosyası, Ankara, 1988, s. 287; նույնը տե՛ս նաև Atnur İ., Türkiyede Ermeni kadınları ve çocukları meselesi (1915-1923), Ankara, 2005, s. 65. 2 Atnur İ., Türkiyede Ermeni kadınları ve çocukları meselesi (1915-1923), Ankara, 2005, s. 66. 18
ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ ԽՆԴԻՐՆԵՐԻ ՇՈՒՐՋ րաստ եմ ռազմական բյուջեից հոգալու դրա համար անհրաժեշտ ծախսերը» 1 : Կրթության նախարարության՝ Մարդինի նահանգապետարան ուղարկած 1916թ. հունիսի 1-ի ծածկագիր հեռագրում նշվում է, որ Մարդինի որբանոց պետք է վերցնել միայն իսլամացած հայ երեխաներին 2 : Ավելի վաղ՝ 1916թ. ապրիլի 30-ին, անխնամ մնացած հայ կանանց և երեխաների վերաբերյալ ներքին գործերի նախարարության հրապարակած ընդհանուր հրամանի 3-րդ կետում հստակ նշվում էր. «Մինչև 12 տարեկան հայ երեխաներին վերցնել մեր որբանոցները» 3 : Կարելի է եզրակացնել, որ Էնվերի և մյուսների՝ հայ որբերին հատկապես թուրքական որբանոցներ վերցնելու շահագրգռվածությունը պայմանավորված էր նրանց իսլամացնելու և ձուլելու ցանկությամբ, քանի որ այդ տարիներին Օսմանյան կայսրության տարածքում գործում էին եվրոպական, ամերիկյան միսիոներական որբանոցներ ևս: Որբ հայ երեխաների իսլամացման և ձուլման հարցով հետաքրքրված մյուս բարձրաստիճան պաշտոնյան հայտնի երիտթուրքական պարագլուխ Ջեմալ փաշան էր, որը զբաղվել է Սիրիայում և Լիբանանում գտնվող հայ որբերի հարցերով: Նրա նախաձեռնությամբ Ային Թուրա ֆրանսիական ճիզվիտական միսիային պատկանող մենաստանում ստեղծվել է որբանոց, ուր հավաքվել են հայ երեխաները՝ իսլամացվելու և թուրքացվելու նպատակով 4 : Ջեմալը հատուկ Ստամբուլից հրավիրել է պանթուրքիստ կին գրող Հալիդե Էդիբին, որը հայտնի է Ցեղաս- 1 Նույն տեղում, էջ 56-57: 2 Նույն տեղում, էջ 57: 3 Նույն տեղում, էջ 67: 4 Parseghian N., New revelations on the Armenian genocide, http://www.aztagdaily.com/EnglishSupplement/FEA_02012006_0001.htm 19
- Page 1 and 2: Ռուբեն Մելքոնյան Ի
- Page 3 and 4: Առաջաբան Տարբեր ժա
- Page 5 and 6: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 7 and 8: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 9 and 10: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 11 and 12: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 13 and 14: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 15 and 16: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 17: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 21 and 22: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 23 and 24: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 25 and 26: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 27 and 28: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 29 and 30: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 31 and 32: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 33 and 34: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 35: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 38 and 39: Ռուբեն ՄԵԼՔՈՆՅԱՆ ա
- Page 40 and 41: Ռուբեն ՄԵԼՔՈՆՅԱՆ և
- Page 43 and 44: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 45 and 46: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 47 and 48: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 49: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
- Page 52 and 53: Ռուբեն ՄԵԼՔՈՆՅԱՆ ք
- Page 54: Ռուբեն ՄԵԼՔՈՆՅԱՆ ն
- Page 58 and 59: Ռուբեն ՄԵԼՔՈՆՅԱՆ ր
- Page 60 and 61: Ռուբեն ՄԵԼՔՈՆՅԱՆ Շ
- Page 62: Ռուբեն ՄԵԼՔՈՆՅԱՆ տ
- Page 67: ԻՍԼԱՄԱՑՎԱԾ ՀԱՅԵՐԻ
Ռուբեն ՄԵԼՔՈՆՅԱՆ<br />
թիվը մեծ է, նրանց պետք է հանձնել դժվարությամբ ապրուստը<br />
հոգող մուսուլման ընտանիքներին և ամեն երեխայի համար<br />
ամսական 30 քուրուշ վճարել նրանց: Պետք է ցուցակագրել այդ<br />
երեխաների թվի և գտնվելու վայրի մասին տվյալները, դրանք<br />
ուղարկել կենտրոն 1 : Հատուկ նշվում է, որ այս երեխաները<br />
հանձնվում են այդ ընտանիքներին այն պայմանով, որ նրանց<br />
տրվի մուսուլմանական կրթություն: Նույն բովանդակությամբ<br />
գրություններ հանդիպում են նաև հետագայում՝ ուղղված տարբեր<br />
նահանգների ղեկավարներին։ Ուշագրավ է այն, որ հրամաններում<br />
հատուկ նշվում էր, թե երեխաներին պետք է բաժանել<br />
հատկապես այն վայրերում, ուր հայեր չկան 2 : Նպատակը,<br />
ըստ երևույթին, այն էր, որ հետագայում նույնպես այդ երեխաները<br />
հնարավորություն չունենան շփվելու իրենց ազգակիցների<br />
հետ և հեշտությամբ ձուլվեն ու իսլամանան:<br />
Բացի այդ, օսմանյան կառավարությունը, չնայած պատերազմական<br />
վիճակին, իր նախաձեռնությամբ հայ որբերին հավաքել<br />
է թուրքական որբանոցներում` իսլամացնելու և թուրքացնելու<br />
նպատակով։ Օսմանյան արխիվներում պահպանվել<br />
են երիտթուրքական պարագլուխ, ռազմական նախարար Էնվերի<br />
գրությունները՝ ուղղված ներքին գործերի նախարար Թալեաթին,<br />
որտեղ նա ցանկություն էր հայտնում և պահանջում, որ<br />
հայ որբերն ուղարկվեն հատկապես թուրքական որբանոցներ:<br />
Էնվերի՝ ներքին գործերի նախարարությանն ուղղված 1916թ.<br />
մայիսի 9-ի գրության մեջ նշվում է. «Կրոնափոխ և ոչ կրոնափոխ<br />
հայ որբերին եթե վերցնեք մեր որբանոցները, ես պատ-<br />
1<br />
Gürün K., Ermeni dosyası, Ankara, 1988, s. 287; նույնը տե՛ս նաև Atnur İ., Türkiyede<br />
Ermeni kadınları ve çocukları meselesi (1915-1923), Ankara, 2005, s. 65.<br />
2<br />
Atnur İ., Türkiyede Ermeni kadınları ve çocukları meselesi (1915-1923), Ankara, 2005, s. 66.<br />
18
Change language