ԽՆԴԻՐՆԵՐԻ ՇՈՒՐՋ

Ռուբեն ՄԵԼՔՈՆՅԱՆ
տանի տարածքներ, իսկ հազվադեպ գաղտնի այցերին միշտ
հետևել են ճնշումներ, բռնարարքներ:
Ահա այսպիսի պայմաններում գոյատևած քրիստոնեադավան
սասունցիների կղզյակների հանդեպ արդեն 1950-ականներին
սկսվում է իսլամացման ալիքը: 1950-ականների վերջին
պետական տարբեր գերատեսչությունների կողմից հայերին իսլամ
ընդունելու կոչ-պահանջ է ներկայացվել, որը, սակայն, հակազդեցություն
է առաջացրել սասունցիների մի մասի շրջանում,
որոնք մերժել են պարտադրված կրոնափոխությունը: Սակայն
ճնշումները շարունակվել են, ընդ որում՝ դրանցում ընդգրկվել
են նաև ուժային կառույցները: Այս ամենի հետևանքով
քրիստոնյա հայերի մի մասը, գոնե արտաքուստ, տեղի է տվել և
ընդունել իսլամ: Բռնի մեթոդներին զուգահեռ թուրքական պետությունը
գործի է դրել նաև այլ միջոցներ, և առանց հոգևորականի
հայկական գյուղեր հաճախ սկսել են այցելել մուսուլմանական
իմամներ, շեյխեր, որոնք փորձել են համոզել տեղի
բնակչությանը կամովին ընդունել իսլամ, որպեսզի հնարավոր
լինի կատարել իրենց արարողությունները` հարսանիք, կնունք,
թաղում և այլն: Այս մեթոդը նույնպես արդյունք է տվել, քանի որ
հովվապետից զրկված հայերը ստիպված են եղել դիմել այդ քայլին:
Սակայն ուշագրավ է, որ ըստ մեր զրուցակիցների, իրենց
ազգակիցների կրոնափոխությունը միանշանակ չի ընդունվել
շրջապատի հայերի կողմից, որոնք անթաքույց քննադատել են
կրոնափոխներին։ Երբեմն դա օգնել է իսլամացման դադարեցմանը
կամ ծավալների նվազմանը: Ըստ տարբեր աղբյուրների
վկայությունների՝ այդ վայրերում հայերի իսլամացման դեպքեր
գրանցվել են նաև ավելի ուշ տարիներին, օրինակ` 1980-ականներին:
Շարունակվող հալածանքները ստիպել են Սասունի վե-
14