ԶՐՈՒՅՑՆԵՐ ՀԱՅ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՄԱՍԻՆ

Հայկական գորգարվեստի շուրջ
Միաժամանակ, զգալի փոփոխությունների է ենթարկվում Հայաստանի
ժողովրդագրական պատկերը, մասնավորապես՝ երբեմնի
հայաբնակ, առևտրական ճանապարհներին տեղաբաշխված խոշոր
քաղաքներում բնակություն են հաստատում և աստիճանաբար
նստակեցության են անցնում երբեմնի քոչվոր ու կիսաքոչվոր եկվոր
ցեղերը, փոխվում են բնակավայրերի անվանումները, փոխվում
է գորգի առևտրի բնույթը. հայտնվում են գնորդներ, որոնք
գորգագործական կենտրոններում տնայնագործներից ու բնակչությունից
ձեռք են բերում մեծաքանակ գորգեր ու դրանք վերավաճառում
տվյալ դարաշրջանի առևտրաշատ այլ քաղաքներում: Ընդ
որում, դրանք արդեն սկսում են վաճառել շուկայում հեղինակություն
վայելող որևէ տիպի կամ գորգագործությամբ արդեն անուն
հանած բնավակավայրի անունով: Այս ճանապարհով էլ երբեմնի
հայկական գորգերը Եվրոպայում ու Ամերիկայում հայտնվում են
օտարահունչ անվանումներով:
Ամեն դեպքում, XIXդ. վերջերից և հատկապես XXդ. առաջին
քառորդից սկսած, երբ հրապարակ եկան արևելյան գորգերի
մասին առաջին ուսումնասիրությունները, լայնորեն կիրառվում
են «Թավրիզ», «Անատոլիա», «Թուրքմեն», «Գյանջա», «Շիրվան»,
«Ղազախ», «Դերբենտ», «Աֆշար» անվանումները և մանավանդ
«Քոչվորական գորգ», «Մուսուլմանական գորգ» հասկացությունները:
Կան գորգագիտության որոշակի կենտրոններ, որոնք ուղղակի
չեն ընդունում «հայկական գորգ» հասկացությունը:
– Փաստորեն, գորգագործական մշակույթի պատմության
բնագավառը, կարելի է ասել, քաղաքականացվա՞ծ է:
– Անտարակույս: Միանշանակորեն, դա կոնկրետ վարվող
քաղաքականություն է թե՛ թուրք, թե՛ ադրբեջանցի ուսումնասիրողների
կողմից, ըստ որոնց՝ մինչև սելջուկների մուտքն այս
տարածաշրջան հայերը բացարձակապես տեղյակ չեն եղել գորգագործությանը:
Ընդ որում, այս մոտեցումը նոր չէ: Վերը նշված անվանումները
գիտական շրջանառության մեջ մտան 1890-ական թթ.
86