ԶՐՈՒՅՑՆԵՐ ՀԱՅ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՄԱՍԻՆ

Հայկական գորգարվեստի շուրջ
կան մշակույթը տարբեր դարաշրջաններում ունեցել է տարբեր
կենտրոններ: Մասնավորապես, զարգացած միջնադարում կենտրոններ
էին խոշոր քաղաքները` Արտաշատը, Դվինը, Կարինը,
Վանը, Անին և այլն: Ընդհանրապես, գորգագործությունը մինչ
XXդ. սկզբները լայնորեն տարածված ու բնորոշ էր Վասպուրականի,
Բարձր Հայքի, Այրարատի, Սյունիքի, Գուգարքի, Արցախի
հայոց կենցաղամշակութային համակարգին: Ընդ որում, Սյունիքում,
Գուգարքում ու Արցախում այդօրինակ ավանդույթները,
կարելի է ասել, առկա են նաև մեր ժամանակներում:
– Հարցազրույցի այս մասից պարզվեց, որ գորգարվեստը
Հայկական լեռնաշխարհում ունի հազարամյակների ավանդույթ,
այն ի սկզբանե նաև ծիսապաշտամունքային նշանակություն է
ունեցել, այդ ավանդույթը տեղական ծագում ունի և իր բարձր
որակի ու գեղազարդման ինքնատիպ համակարգի շնորհիվ ձեռք
է բերել լայն ճանաչում ու բարձր հեղինակություն: Իսկ ինչպե՞ս
են գնահատվում հայկական գորգերն այսօր, որքանո՞վ են վայելում
իրենց երբեմնի հեղինակությունը:
– Սա շատ բարդ և ցավոտ հարց է մեզ համար: Մեր գորգագործական
մշակույթը, իբրև այդպիսին, իրականում այժմ քչերն են
ընդունում ու քչերն են օգտագործում «հայկական գորգ» տերմինը:
Ընդհանրապես առևտրի ասպարեզում, ինչպես հայտնի է, չափազանց
կարևորվում է ինչպես ապրանքանիշը, այնպես էլ արտադրողը,
հանգամանքներ, որոնք հստակ գոյություն ունեին զարգացած
միջնադարյան Հայաստանում: Խնդիրն այն է, որ հայոց պետականության
անկումից ու հայոց ավագանու ասպարեզից դուրս
գալու, այլ տնտեսաձևերի թվում նաև ապրանքային գորգագործության
զարգացման կասեցման հետևանքով, հավանաբար արդեն
XV-XVI դարերից սկսած՝ Հայաստանում ավելի գերիշխող դիրք է
ստանում տնայնագործական գորգագործությունն, ու բնականաբար,
մոռացվում են ժամանակի ընթացքում շուկայում արմատավորված
հայեցի անվանումներն ու արտադրողների անունները:
85