ԶՐՈՒՅՑՆԵՐ ՀԱՅ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՄԱՍԻՆ

Հայկական մանրանկարչության մասին
ուշ հռոմեական կամ ուշ հելլենիստական արվեստի յուրահատկությունները,
ինչպես Մլքեի Ավետարանի դեպքում: Օրինակ՝
բյուզանդական ազդեցությունն ավելի նկատվում է Կարսի Ավետարանի
դեպքում: Այդ նույն ժամանակաշրջանում բյուզանդական
ազդեցություն ի հայտ է գալիս նաև վրացական ձեռագրերում:
– Ո՞րը կարելի է համարել հայ մանրանկարչության ծաղկման
շրջանը, և ո՞ր շրջանից են ամենաշատը պահպանվել ձեռագրեր:
– Դժվար է ասել, թե որն է հայ մանրանկարչության ծաղկման
շրջանը: Այն պետք է համարել մինչև XIV դարի վերջը, իսկ
Լենկթեմուրի արշավանքներից հետո սկսվում է մանրանկարչության
ճգնաժամի շրջանը, որը մի անգամ ևս ծաղկում է ապրում
XVII դարում: Ինչ վերաբերում է պահպանված ձեռագրերի քանակին,
ապա թվով ամենաշատ ձեռագրեր մեզ են հասել Կիլիկիայի
և Վասպուրականի դպրոցների վարպետներից:
– Միջնադարյան հայ կերպարվեստն ունեցե՞լ է Վերածնունդ`
եվրոպական իմաստով:
– Ոչ, մենք չենք կարող ոչ ասել, ոչ էլ փաստել, որ եղել է հայ
արվեստում Վերածնունդ, այնպես, ինչպես Իտալիայում: Միջնադարյան
հայ մատենագիրներից ոչ մեկը Վերածննդի մասին չի
խոսում: Հայտնի է, որ Իտալիայում «Վերածնունդ» հասկացությունն
առաջին անգամ կիրառել է Ջ.Վազարին իր աշխատությունում
և, ըստ նրա, այդ վարպետները վերածնում են, ի տարբերություն
բյուզանդական թույլ ոճի, գոթական բարբարոսական ոճի,
անտիկ, ազնիվ մաներաները: Հայաստանում նման երևույթ չի
նկատվում:
Վերածննդի մյուս հատկանիշն էլ՝ չհաշված տնտեսական
զարգացումը, բուրժուական հարաբերությունների ձևավորումը և
այլն, այն էր, որ դա նոր աշխարհների հայտնաբերման ժամանակաշրջան
էր՝ Ամերիկայի հայտնաբերումը, նավարկությունները
հեռավոր երկրներ, որը Հայաստանի նման փոքր և անընդհատ
68