ԶՐՈՒՅՑՆԵՐ ՀԱՅ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՄԱՍԻՆ

Հայկական մանրանկարչության մասին
այս դեպքում չի կարելի խոսել: Ի դեպ, այդ մոտիվները բավական
շատ են հանդիպում ուշ անտիկ խճանկարներում: Ծովային մոտիվն
առկա է, օրինակ, Գառնիի բաղնիքի խճանկարում (հելլենիստական
ժամանակաշրջան): Սա, թերևս, մոտիվ է, որ կապված
է հրեաների Եգիպտոսից դուրս գալու հետ: Եգիպտական
մոտիվներ են նաև լոտոսը, նավակները, ձուկ բռնող կամ մարդու
հոգին Աստծո համար որսացող մարդիկ և այլն, և այս մոտիվները
կարող էին շատ հին ծագում ունենալ և ինչ-որ ճանապարհով
ներթափանցել Հայաստան:
Անտիկ ազդեցությունը նկատելի է, օրինակ, Մլքեի Ավետարանում,
որը դրսևորվում է վարագույրների, ավետարանիչների
պատկերման եղանակի մեջ, ինչպես նաև վրձնաքսվածքներում,
որոնք շատ տարբեր են նույն ժամանակաշրջանի բյուզանդական
կլասիցիստական ոճից:
– Բայց հայտնի է, որ բյուզանդական արվեստում ևս նկատելի
է հելլենիստական ազդեցությունը:
– Նրանց մանրանկարներում էլ, իհարկե, առկա է հելլենիստական
ազդեցություն, բայց հայկականի համեմատությամբ այն
այլ ձևով է դրսևորվում: Եվ Մլքեի Ավետարանի այդ լայն վրձնաքսվածքները,
ազատ ոճը, որոշ չափով խախտված համամասնությունները
մենք տեսնում ենք նաև Էջմիածնի Ավետարանի փղոսկրյա
կազմի և հատկապես VIդ. Արուճի տաճարի մեկ-երկու
բեկորների վրա, որ նկատել է Ն.Քոթանջյանը:
Իհարկե, եղել են ժամանակներ, երբ հայերի մոտ հայտնվել
են մեծ թվով բյուզանդական, հունական ձեռագրեր: Դեռևս V
դարում Կորյունը հիշատակում է, որ Մեսրոպ Մաշտոցի աշակերտները
բերեցին Սուրբ գրքեր՝ Ավետարաններ և Աստվածաշնչի
մյուս գրքերը: Դրանք այն օրինակներն էին կամ նրանց
պատճենները, որոնք արել էր Եվսեբիոս Կեսարացին Կոստանդին
կայսեր համար: Այդ օրինակները, բնականաբար, պետք է
ունենային նաև ձևավորումներ, որոնք կարող էին իրենց դրոշմը
65