ԶՐՈՒՅՑՆԵՐ ՀԱՅ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՄԱՍԻՆ

Հայկական հուշարձանների պահպանման խնդիրները
– Դուք խորհրդային տարիներին աշխատել եք Հուշարձանների
պահպանության գլխավոր վարչությունում և տեղյակ եք այդ
ժամանակաշրջանում իրականացված գործընթացներին: Պատմեք
այդ մասին:
– Հայաստանի Հանրապետության տարածքում հուշարձանների
հաշվառման և վավերացման աշխատանքները սկզբունքորեն
սկսվել են 1920-ականներից ի վեր: 1960-ականներից մինչև 1980-
ականները, Հուշարձանների պահպանության գլխավոր վարչությունը
գործում էր Նախարարների խորհրդին առընթեր և ուներ
բարձր կարգավիճակ. Գլխավոր վարչության տնօրենը գրեթե նախարարին
հավասար պաշտոն էր վարում: Այդ հաստատությունն
ուներ բազմաթիվ մասնաճյուղեր, նախագծային գրասենյակ, որտեղ
տասնյակ ճարտարապետներ նախագծում էին վերականգնվելիք
հուշարձանները: Ես այդ մասնաճյուղի աշխատակիցն էի:
Գործուղումների ընթացքում կատարում էինք ճարտարապետական
հուշարձանի չափագրումը, որից հետո այդ գծագրերը մաքրագծվում
էին, նրանց հիման վրա վերականգնման նախագծեր էին
արվում, վերջիններս քննարկվում էին գիտխորհրդում, որից հետո
սկսվում էին վերականգնողական աշխատանքները:
Հիմնարկությունն ուներ նաև հուշարձանների հաշվառման
և համահավաքի բաժին, որտեղ ևս աշխատել եմ 1983-ից սկսած:
Այդ բաժինը հաշվառում էր Հայաստանի Հանրապետության տարածքում
գտնվող հուշարձանները, որի գործունեության ընթացքում
հաշվառվել են 24 հազարից ավելի հուշարձաններ:
Կար մեկ այլ բաժին, որն ուսումնասիրում էր հուշարձանների
պահպանման գոտին, այսինքն` ապահովում էր հուշարձանին հարող
տարածքը, որի սահմանները հստակեցվելուց հետո՝ այն անձեռնմխելի
էր դառնում: Վարչության շրջանակներում գործում էին
նաև երկաթե և փայտե իրերի վերականգնման արհեստանոցներ,
որտեղ կատարվում էին եկեղեցիների վանդակաճաղերի, երկաթե
խաչերի, փայտե դռների վերականգնողական աշխատանքները:
Գործում էր նաև ամբարձիչ կռունկների և բեռնատար ավտոմեքե-
56