ԶՐՈՒՅՑՆԵՐ ՀԱՅ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՄԱՍԻՆ

Վաղ միջնադարյան եկեղեցական ճարտարապետության շուրջ
– Ի՞նչ դեր ունեցավ քրիստոնեության ընդունումը հայկական
ճարտարապետության մեջ:
– Ունենալով հարուստ նախապատրաստական, ներածական
պատմություն ճարտարապետության զարգացման մեջ՝
այսուհանդերձ, պետք է փաստել, որ մեր ազգային ճարտարապետությունը
ստեղծվեց և զարգացավ քրիստոնեության ընդունումից
հետո, և մեր ազգային ճարտարապետությունը քրիստոնեական է:
Հատկապես վաղ միջնադարում, քրիստոնեության ընդունումից
սկսած, IV դարից մինչև VII դարը, ստեղծվեցին մեր բոլոր մոնումենտալ
շենքերի, եկեղեցիների տիպերը, դեկորի, հարդարանքի
ազգային ձևերը: Այդ ժամանակաշրջանի ճարտարապետությունից
մեզ են հասել միայն եկեղեցիներ, իսկ աշխարհիկ շինություններ,
պալատներ չեն պահպանվել:
Եկեղեցական ճարտարապետության բնագավառում մենք
ունենք մեծ ավանդ ընդհանրապես համաքրիստոնեական եկեղեցաշինական
մշակույթի բնագավառում, որովհետև հայ ճարտարապետության
ձևավորման և զարգացման առաջին փուլում (IV-
VIIդդ.) մենք ստեղծեցինք եկեղեցական շենքերի տիպեր, որոնք
բնորոշ են Հայաստանին, և եթե հանդիպում են այլ վայրերում,
ապա դրանք կրում են կամ հայկական ազդեցությունը, կամ կառուցված
են մեր ճարտարապետների և վարպետների կողմից: Սա
շատ մեծ նվաճում է` ունենալ զուտ ազգային ճարտարապետություն,
քանզի քրիստոնյա շատ ժողովուրդներ, երկրներ չունեն:
– Ինչո՞վ էր դա պայմանավորված, չէ՞ որ Հայաստանը
գտնվում էր հզոր Բյուզանդիայի հարևանությամբ և նրա ազդեցության
գոտում:
– Այլ երկրներ վաղ միջնադարում ազդվում էին բյուզանդական
ճարտարապետությունից, անգամ այնպիսիները, որոնք չէին
գտնվում Բյուզանդիայի գերիշխանության տակ և դա բնական էր:
Բայց Հայաստանում IV դարից սկսած մեր եկեղեցու ճարտարապետությունը
զարգացավ ինքնուրույն ուղով, և դա ունի իր
45