ԶՐՈՒՅՑՆԵՐ ՀԱՅ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՄԱՍԻՆ

Հայկական նվագարաններից զուռնայի և դուդուկի ծագման շուրջ
կոնաձև ավլոսը, սուր և զորեղ ձայն ուներ, որով նվագել են Կիբելային,
Դիոնիսոսին, Ատտիսին նվիրված բացօթյա տոնախմբությունների
ժամանակ, նաև հարվածային նվագարանների երաժշտության
ուղեկցությամբ:
Ակնհայտ է, որ նվագարանի այդպիսի նկարագրությունը և
նրա գործառույթը զուգորդվում են հայկական դուդուկի և զուռնայի
նկարագրությանն ու գործառույթին:
– Փաստորեն, ավլոս, դուդուկ, զուռնա եզրերը Դուք մե՞կ
շարքում եք դիտարկում:
– Այո, առաջին անգամ այդ դասակարգումը կատարել է հայ
անվանի երաժշտագետ Արամ Քոչարյանը, սակայն այլ երաժշտագետներ
երբեք մեկ շարքում չեն դիտարկել այս եզրերը: Եվ կարելի
է ասել, որ վերը նշված կոնաձև ավլոսը հայկական զուռնան է, իսկ
երկփողանի ավլոսը մեր դուդուկն է: Եվ Էրեբունիից հայտնաբերված
ուրարտական ռիտոնի վրա պատկերված երկփողանի ավլոսահար
կինը նվագում է երկու ավլոս–դուդուկի վրա:
– Կարո՞ղ ենք այսօր ճշգրիտ կերպով ասել` հայե՞րն են
զուռնան և դուդուկը փոխառել փռյուգիացիներից, թե՞ հակառակը:
Ինձ հայտնի է, որ լուվիական տեքստում նույնպես պահպանվում
է «զուռնա» հնչողությամբ երաժշտական գործիքի անվանումը,
և Ջ.Գրեպպինը այն համադրում է հայկական զուռնայի հետ:
– Ես չեմ կարող ստույգ ասել, թե ով ումից է փոխառել:
Ընդհանրապես հնագույն նվագարանների մասին խոսելիս դժվար
է միանշանակորեն պնդել նրանց ծագման մասին ճշգրիտ
տեսակետ, անգամ Ա.Քոչարյանը նվագարանների մասին գրելիս
նրանց ներկայացնում է ոչ թե բուն հայկական, այլ որպես ժողովրդական
նվագարաններ Հայաստանում, որովհետև դարերի հեռվից
դժվար է այդ հարցի միանշանակ պատասխանը տալ: Սակայն
հայտնի է, որ փռյուգիական բառերի իմաստը և ծագումնաբանությունը
լեզվաբանները հաճախ «վերծանում» են հայերենի
35