ԶՐՈՒՅՑՆԵՐ ՀԱՅ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՄԱՍԻՆ

Հոռովելները որպես հայ երգարվեստի ինքնատիպ ժանր
հենց վերը նշված «Լոռվա գութաներգը», նրանք ապշել էին, թե
ինչպես կարելի է մոնոդիկ կառույցում հասնել ներքին պոլիֆոն
բազմաձայնության այդօրինակ կատարելության:
– Ո՞ր ձայնակարգերում են ստեղծվում հոռովելները, որո՞նք
են բնորոշ:
– Կոնսերվատորիայում սովորելու տարիներին ես հոռովելների
մասին ունեի այն պատկերացումը, թե նրանցում առկա են
միայն փռյուգիական` փոքր մինոր և երկակի` մաժորա-մինորային
ձայնակարգերը, որոնք շատ տիպական են հայ երգի համար:
Սակայն երբ ես ձեռնարկեցի հոռովելների համահավաք ժողովածուի
կազմման աշխատանքները և շրջելով Հայաստանի
շրջաններում` գրի առա բազմաթիվ հոռովելներ, հասկացա, որ
նրանցում ձայնակարգերը սահմանափակ չեն: Այն տարիներին
մեզ ծանոթ էին 19-րդ դարավերջին և 20-րդ դարասկզբին Կոմիտասի
քսանութ, Սպ.Մելիքյանի, Ա.Քոչարյանի և այլոց կատարած
մեխանիկական ձայնագրություններից վերծանված տասներկու
հոռովելների նմուշներ, որոնք միասին շուրջ չորս տասնյակ էին:
Եվ այդ էր պատճառը, որ մեզ այդ շրջանակներում էր պատկերանում
հոռովելի երաժշտական կերտվածքը: Համահավաք անտիպ
ժողովածուում ընդգրկվել են ոչ միայն առ այսօր Արվեստի ինստիտուտի
ձայնադարանում տեղ գտած հոռովելները, այլև դաշտային
աշխատանքների ընթացքում գրանցված Ախալքալաքի,
Զանգեզուրի (Գորիսի), Արագածոտնի և այլ մարզերի 93 հոռովելներ:
Հրատարակվածների հետ դրանց թիվը 135-ն է:
– Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ հոռովելը ծնվում է
հողի հետ մարդու անմիջական աշխատանքի ընթացքում, կարելի՞
է ենթադրել, թե այն, որպես ժողովրդական ստեղծագործության
երգատեսակ, արդեն անհետացման եզրին է: Այս հարցում
հաշվի առնելով հողամշակման եղանակի վերազինման հետևանքով
բացասական անդրադարձը՝ այսօրվա գյուղի երիտասարդ
սերունդը հիշո՞ւմ է արդյոք կամ կարո՞ղ է կատարել հոռովելներ:
21