ԶՐՈՒՅՑՆԵՐ ՀԱՅ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՄԱՍԻՆ

Մտորումներ հայ առասպելաբանության վերաբերյալ
– Հնդեվրոպական շերտը հիմնարար է մեր առասպելաբանության
մեջ, սակայն Հայկական լեռնաշխարհում բնակվում էին
նաև այլ ցեղեր ու ժողովուրդներ: Ի՞նչ ազդեցություններ, հետքեր
են նրանք թողել, հնարավո՞ր է այդ ամենը վեր հանել:
– Ես որքան հնարավոր է դուրս եմ բերել այդ ազդեցությունները:
Ես դա տեսել եմ, օրինակ, Նեմրութ սարի հետ կապված
առասպելում, որը շատ հետաքրքիր է: Այստեղ ի հայտ է գալիս
աշտարակաշինության հնագույն առասպելը, ոչ թե քրիստոնեական
ժամանակաշրջանի, անգամ, հնարավոր է, ոչ սեմական, այլ
հին արևելյան ավանդույթը: Որոշ դեպքերում նկատելի է մուսուլմանա-արաբական
առասպելաբանության ազդեցությունը:
Մի շարք դեպքերում կարելի է ենթադրել ընդհանրություններ
այլ ժողովուրդների առասպելների ու հավատալիքների հետ,
հատկապես հնագույն շրջանում, բայց ապացույցները քիչ են: Ես
չեմ կարող ենթադրությունների վրա հիմնված բաներ ասել, քանզի
իմ վերաբերմունքով այս հարցերին ես ինձ համարում եմ Աբեղյանի
աշակերտը (հոգևոր իմաստով), որն ունենալով անսպառ
գիտելիքներ՝ երբեք ենթադրաբար ոչինչ չի գրել:
– Կարո՞ղ եք որևէ առանձնահատկություն նշել, որ բնորոշ է
հայոց հին տիեզերաբանական պատկերացումներին:
– Եթե փորձենք ինչ-որ չափով վերակազմել հին հայոց տիեզերաբանական
ու կատարածաբանական պատկերացումների
յուրահատկությունն ու տարբերությունը, օրինակ, իրանականից
ու սկանդինավյանից, ապա կարելի է փաստել, որ մեր պատկերացումներին
առանձնահատուկ է եղել լավատեսությունը, չարի
մշտական պարտության ու բարու հաղթանակի գաղափարախոսությունը,
որը յուրահատուկ է հայոց դարավոր վիպական
ավանդությանը՝ պայմանավորված, անշուշտ, ժողովրդի պատմական
տառապանքի փորձով և լավագույն ապագայի նկատմամբ
ունեցած խոր հավատով:
14