ԶՐՈՒՅՑՆԵՐ ՀԱՅ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՄԱՍԻՆ

Հայկական կինոարվեստի ծագումը, վերելքն ու մերօրյա ճգնաժամը
նոր լեզու` կինոն: «Նամուսն» իսկապես գեղարվեստական նվաճում
էր, որից հետո, հատկապես 20-ականներից մինչև 30-ականների
կեսերը, մենք այլ ձեռքբերումներ ևս ունեցանք` «Մեքսիկական
դիպլոմատները», «Շորն ու Շորշորը», «Գիքորը»…
Այս ֆիլմերը շատ արագ ստեղծեցին հայկական կինոյի ազգային
հասցեն: Պետք է նկատի ունենալ, որ 20-ականներին
խորհրդային ամբողջատիրական համակարգը դեռևս լիովին չէր
ձևավորվել, և դրանք հարաբերական ազատության տարիներ
էին` ՆԷՊ-ի տարիները, երբ դեռ չկար ստալինիզմի երկաթե
կրունկը, որի տակ ամեն ինչ չափվում էր գաղափարական քանոնով:
Այդ քանոնն էլ հետագայի հայկական կինոյի գեղարվեստական
աղքատացման պատճառը դարձավ: Պրոֆեսիոնալիզմն,
իհարկե, պահպանվեց, սակայն արվեստը նահանջեց` դառնալով
գաղափարախոսության սպասավոր: Համոզվելու համար բավական
է համեմատել Բեկնազարյանի «Պեպոն» (1935թ.)` նույն ռեժիսորի
«Զանգեզուրի» (1938թ.) հետ, և կտեսնենք ակնհայտ տարբերությունները,
որոնք «Զանգեզուրում» պայմանավորված են գաղափարական
կարկինով: Ի վերջո, «Պեպոյի» ու «Զանգեզուրի»
միջև ընկած էր աղետաբեր 37-ը, որից հետո ամբողջ խորհրդային
արվեստը հայտնվել էր ճաղավանդակի մեջ:
– Մեր դասական շրջանի գլուխգործոցը համարվում է հենց
«Պեպո» ֆիլմը:
– «Պեպոն» էկրան է բարձրանում «Նամուսից» տասը տարի
անց: Մեր կինոն, ընդամենը տասը տարվա ճանապարհ անցնելուց
հետո, ստեղծում է գլուխգործոց, որը ամենանշանակալի
նվաճումներից մեկն էր այն ժամանակվա կինոյի ընդհանուր համատեքստում:
Ո՞րն է գաղտնիքը: Նախ` տաղանդների երջանիկ
ներդաշնակությունը, զորեղ դրամատուրգիան` նույնքան հարուստ
ու հետաքրքիր կինոհավելումներով, և ֆիլմից ֆիլմ թափ
առնող արտադրությունը, որը կարևորագույն նախապայման է
գեղարվեստական ու մասնագիտական զարգացման համար: Այս-
121