ԶՐՈՒՅՑՆԵՐ ՀԱՅ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ՄԱՍԻՆ

Հայկական կինոարվեստի ծագումը, վերելքն ու մերօրյա ճգնաժամը
ավերված երկրում` 1915-ի Եղեռնից և Առաջին հանրապետության
փլուզումից հետո: Բնակչության կեսը` ճրագի լույսի հույսին
ու աղքատ, տնտեսությունը` խղճուկ, և այդ պայմաններում,
այդպիսի Հայաստանում սկսվում է… սեփական կինոարտադրություն:
Օրընթաց մտածողության առումով կատարելապես անտեղի
ու ավելորդ մի բան, բայց ազգային հեռանկարի տեսակետից`
հսկայական նշանակություն ունեցող քայլ: Որովհետև երկիր կառուցել,
մանավանդ` ճգնաժամի մեջ գտնվող երկիր, նշանակում է
այդ երկրի ժողովրդին, հացի հետ միասին, իսկ գուցե` հացից
առավել, տալ հոգու սնունդ ու տեսիլք, լցնել նրա կյանքը
բովանդակությամբ:
20-ական թվականներին կինոն զարգացած ու առաջատար
պետությունների մենաշնորհն էր, տեխնիկական քաղաքակրթության
նորագույն լեզուն: Այդ ժամանակվա Հայաստանում կինոարտադրություն
հիմնադրելը, այսինքն` մեծ աշխարհի հետ հավասարի
հավակնություններով ոտք մեկնելը նույնն է, թե այսօր…
տիեզերակայան կառուցենք: Ընդ որում, հենց այդ թվականներին
Թամանյանը նախագծում էր մեր քաղաքը, օպերայի շենքը, որը
հետո խոյացավ միհարկանի Երևանում` ցածր տներով ու կամարամուտքերով
այդ քաղաքում, որտեղ մարդիկ պետք է կռանային`
սեփական բակերը մտնելու համար: Եվ նրանք իրենց կորացած
մեջքը շտկեցին, որպեսզի նայեին օպերայի շենքին: Հայ
ժողովրդի կորացած մեջքն էր շտկվում այդ շենքին նայելիս։
Արտադրության կազմակերպիչ Դանիել Դզնունու և դերասան
ու բեմադրիչ Համո Բեկնազարյանի հետ է կապված մեր կինոյի
սկզբնավորումը: 1923թ. կառավարությունը որոշում է ընդունում
«Արմենկինոյի» ստեղծման մասին: Ավելի վաղ` 1916-17
թվականներին, Բեկնազարյանը փորձել էր նկարահանել առաջին
հայկական ֆիլմը Թիֆլիսում, բայց չէր կարողացել գումար հայթայթել
տեղի մեծահարուստներից, որոնք լրջորեն չէին վերաբերվել
նրա առաջարկին և միջոցներ չէին տրամադրել այդ ֆիլմի
ստեղծման համար, որովհետև փող ունեցողները և գաղափարներ
ունեցողները միշտ չէ, որ հասկանում են միմյանց:
118