— Աշխեն, ինչո՞ւ չես գնացել ուսումնարան: Աշխենը փոքրիկ ձեռքը տարավ դեպի թշերի վրա կապած սպիտակ թաշկինակը, պատասխանելով. — Չե՞ս տեսնում, ի՞նչպես գնամ: — Ծո՛ւյլ, — ծաղրելով նկատեց եղբայրը, — ամեն օր երեսդ կապում ես, թե ատամս է ցավում... քո ատամի ցավը չպրծավ... Աշխենը չհամբերեց եղբոր կծու նկատողությանը, այլ երկու ձեռքերը բարձրացնելով և բոլոր մատները բաց անելով, ասաց. — Դու գնա՛, գիտեմ, որ դասերդ չես սովորել... որքան զրո ես ստանալու, տասն զրո՛, տեսնո՞ւմ ես... Եղբայրը ետ չնայեց և հեռացավ: Հայրը սկսեց ժպտալ իր զավակների վրա: — Արամ, — ձայն տվեց նրա ետևից, — վարդապետիդ ասա, որ ճաշին մեզ մոտ լինի: Ասա՛, որ Արփիարը այսօր գալու է Մուշից: Աշխենը սկսեց ինքն իրան մրթմրթալ: — Տասն օր է, որ ատամս ցավում է... Նա ասում է, որ սուտ եմ երեսս կապել... — Այդ քո տասնից մենք չազատվեցանք, Աշխեն, — ծիծաղելով նկատեց հայրը, — տասն օր ո՞րտեղից կլինի, երկու օր է, որ քո ատամը ցավում է: Տասն թիվը մի խորհրդավոր թիվ էր փոքրիկ Աշխենի լեզվում, այդ թվով լրանում էին նրա ամեն հաշիվները: — Դե՛, զավակս, վազի՛ր ներքև, այգեպանին ասա՛, որ այստեղ գա: Ա՛յ, այնտեղ, թթենիների ծառաստանի մեջ կլինի. տերևներ է կտրատում շերամի համար: Աշխենը թիթեռնիկի արագությամբ անհայտացավ խիտ ծառաստանների մեջ, որոնք նրան այնքան ծանոթ էին, որքան իր պահարանի խաղալիքները: Բայց մի քանի րոպեից հետո, վազվզելուց շնչասպառ եղած, վերադարձավ, միայն դատարկ լուր բերելով: — Տասն անգամ կանչեցի, ձայն չտվեց: — Դարձյալ տասն... տո՛, չարաճճի, ես քո ձայնը միայն մեկ անգամ լսեցի, — ասաց հայրը ծիծաղելով, — սուտեր է ՞լ ես իմանում խոսել: 350
Աշխենը գլուխը քարշ ձգեց, և նրա փափուկ թշերը ավելի կարմրեցան: Հայրը բռնեց նրան և սկսեց փայփայել մետաքսի նման գեղածավալ գիսակները, որ սփռվել էին ուսերի վրա: Այդ սիրող հայրը Կարոն էր: Նա մի ժամանակ դանակով մարդիկ էր մորթում, իսկ այժմ դանակով պատվաստ էր անում: Զարմանալի փոփոխություն դարերի: Պահանջները փոխվելով, նա փոխեց և իր պարապմունքների ձևը: Արյան հետ խաղացող մարդը այժմ զբաղված էր երկրի մշակությունով: Նա իր տան լուսամուտներից ամեն օր տեսնում էր Ոստանի հին ամրոցի ավերակները, տեսնում էր իր նախահարց, Ղարա-Մելիքների, խորտակված իշխանության բեկորները: Նա այդ փլատակների մոտ հիմնեց ոչ թե ամրոց, այլ մի տուն, որ գյուղատնտեսական բոլոր հարմարություններն ուներ: Նրա նախնիքը ժողովուրդ էին կառավարում, իսկ նա կառավարում էր այժմ մի բարեկարգ, օրինակելի տնտեսություն: Տան գլխավոր դռան սեմի մոտ, որ նայում էր դեպի պարտեզը, նստած էր մի պառավ կին: Վաղորդյան արեգակի ջերմ ճառագայթները կորչում էին նրա պղնձյա դեմքի խորին կնճիռների մեջ: ճերմակ հոնքերի երկար մազերը, միախառնվելով դեռ իրանց սև գույնը պահպանած թերթերունքների հետ, մի առանձին վսեմության էին տալիս նրա խորախորհուրդ աչքերին: Նա նստած էր անշարժ, որպես մտածության արձանը: Նայում էր դեպի գեղեցիկ պարտեզը, ուր աշխատում էր Կարոն: Նայում էր դեպի սիրունիկ երեխաները, որ պտտվում էին նրա շուրջը, նայում էր դեպի կանաչ լայնածավալ անդաստանները, որ Կարոյի մշակության արդյունք էին, նայում էր դեպի բլուրների վրա արածացող անասունները, որ Կարոյի ախոռատնից էին դուրս եկել: Նայում էր, և պառավի երկար տարիներով վշտացած սիրտը լցվում էր անսահման մխիթարությամբ: Ո՛րքան տանջանք, ո՛րքան հալածանք էր կրել այդ զառամյալ պառավը... ո՛րքան թափառել էր նա... իսկ այսօր տեսնում էր իր դառն աշխատությունների քաղցր պտուղը և ուրախանում էր: Դա պառավ Սուսանն էր: Այստեղից երևում էր գյուղը: Առավոտյան կիսամռայլի մեջ նա ավելի գեղեցիկ էր երևում: Այլևս հին, գետնափոր խրճիթները չկային: Այնտեղ, ներքևում, մի հովտաձև տափարակի վրա, մինը մյուսի մոտ` շարքով բարձրանում էին ծառազարդ տները, ուղիղ և լայն փողոցների վրա: Շինական կոկիկ եկեղեցին, նրա մոտ դպրոցի շենքը, աչք էին շլացնում: Առողջ գյուղացիները մաքուր հագնված, յուրաքանչյուրը գոհ և ուրախ, դիմում էին իրանց գործին: Կարծես, ամեն օր այդ մարդկանց համար տոն էր, կարծես, նրանք երբեք վիշտ ու նեղություն չէին տեսել: Պառավը շարունակում էր նայել: Դուրս եկավ մի վայելչահասակ կին, թուխ դեմքով, սևորակ, կրակոտ աչքերով, խոհանոցի ղենջակը գոգնոցի տեղ կապած: Այդ նազելի կինը, թեև վաղուց անցուցել էր երիտասարդական տարիները, բայց դեռևս չէր կարելի առանց հիացմունքի նայել նրա վրա: Նա ներկայացնում էր գեղեցկությունը իր հասունության մեջ: Նա մի ժամանակ Դինբուլիների ամրոցի զարդն էր, հափշտակված Ավղանիստանի անապատներից: Իսկ այսօր մի շինական խաղաղ տան ժրաջան տանտիկինն էր: 351
- Page 1 and 2:
Րաֆֆի Կայծեր մաս 2 Ա
- Page 3:
աշտանակներ, ափսենե
- Page 7 and 8:
— Լավ կլիներ, — պատ
- Page 9 and 10:
Արդյոք դեպի ո՞ր կող
- Page 11 and 12:
— Ես կատակ չեմ անու
- Page 13 and 14:
գործվածներից պատրա
- Page 15 and 16:
կհամարեին և չէին գո
- Page 17 and 18:
Ինչ որ ավելի աչքի է
- Page 19 and 20:
Ներկարարի գործարան
- Page 21 and 22:
Արևը դեռ նոր էր բար
- Page 23 and 24:
զավակը խոսում էր...
- Page 25 and 26:
քաղաքների հայերը ե
- Page 27 and 28:
թանաքամանը կազմված
- Page 29 and 30:
— Բաղաամի էշը, վարժ
- Page 31 and 32:
— Երևի, եթե խոսեցած
- Page 33 and 34:
խումբերով, համարձա
- Page 35 and 36:
պատահել են (ո՛րտեղ
- Page 37 and 38:
Խոսակցությունը դար
- Page 39 and 40:
հրապուրում են իրան
- Page 41 and 42:
հիշատակարանի մեջ, ի
- Page 43 and 44:
նախաճաշիկի ժամանակ
- Page 45 and 46:
զննում էր նրանց ուղ
- Page 47 and 48:
կրոնավորներով: Իսկ
- Page 49 and 50:
արգելված է այդ սարս
- Page 51 and 52:
գալով փողոցը, տեսա,
- Page 53 and 54:
— Մեր աշխարհում այ
- Page 55 and 56:
ցուցամատի ու բթամա
- Page 57 and 58:
է ՀՈԳԵՎՈՐ ԱՌԱՋՆՈՐԴ
- Page 59 and 60:
ծանրությամբ մոտեցա
- Page 61 and 62:
— Գրչագիր բժշկարան
- Page 63 and 64:
Ուղիղն ասած, ես էլ չ
- Page 65 and 66:
ինչի՞ համար, իրանք
- Page 67 and 68:
խրճիթը. այնտեղից ու
- Page 69 and 70:
Մեր հյուրընկալին կ
- Page 71 and 72:
Օրվա տոթը անտանելի
- Page 73 and 74:
էր. նա գոնե ընտրում
- Page 75 and 76:
«Տան գաղտնիքը երեխ
- Page 77 and 78:
գրավեց իմ ուշադրու
- Page 79 and 80:
— Այն օրից անցել են
- Page 81 and 82:
հանդեպ` ծերունի արհ
- Page 83 and 84:
— Ա՛ռ, թող քեզ լինի:
- Page 85 and 86:
սուրբ հայրերին, որտ
- Page 87 and 88:
վայրկյան ծփացին կո
- Page 89 and 90:
դադարել, և սաստիկ ց
- Page 91 and 92:
— Չե՞ս իմանում, — բ
- Page 93 and 94:
— Ինչո՞ւ դուք Ծովի
- Page 95 and 96:
Առհասարակ բոված ղա
- Page 97 and 98:
— Թող այդ տանջանքը
- Page 99 and 100:
ջերմեռանդությամբ մ
- Page 101 and 102:
— Ինչո՞ւ հիմա չկան:
- Page 103 and 104:
— Անապատական մոլեռ
- Page 105 and 106:
հայտնի էին, այժմ կա
- Page 107 and 108:
հայտնվում են Քյոր-Օ
- Page 109 and 110:
Թագավորական հրովար
- Page 111 and 112:
Կարծեմ, իմ այդ համա
- Page 113 and 114:
Ես չկարողացա առանց
- Page 115 and 116:
— Չեմ հավատում: Բայ
- Page 117 and 118:
— Առեցի: Բավական հե
- Page 119 and 120:
— Գնացե՜ք բարյավ...
- Page 121 and 122:
բարեձևությունը, եթ
- Page 123 and 124:
բազմոցի վրա և, բոլո
- Page 125 and 126:
գործակատարը, որ Աստ
- Page 127 and 128:
սկսում է նույն լեզվ
- Page 129 and 130:
չորս դար հրաշալի սո
- Page 131 and 132:
— Դուք չճանաչեցի՞ք
- Page 133 and 134:
— Ի՞նչն էր առիթ տվե
- Page 135 and 136:
արհամարհում է խավա
- Page 137 and 138:
պահվեն: Իսկ ռամիկ ժ
- Page 139 and 140:
— Փշրում են, ոչնչաց
- Page 141 and 142:
բացի բազմաթիվ կորս
- Page 143 and 144:
տալիս իրան կողոպտե
- Page 145 and 146:
դրանից, իրանց անընդ
- Page 147 and 148:
— Կարող է, և անպատճ
- Page 149 and 150:
Տիկինը պատմեց, թե մ
- Page 151 and 152:
խղճուկ Հայաստանից,
- Page 153 and 154:
— Մարո՜ և Սոնա, — կ
- Page 155 and 156:
— Պատճառը շատ պարզ
- Page 157 and 158:
— Հարցրի, թե այն ո՞
- Page 159 and 160:
Իմ խոսակիցները երե
- Page 161 and 162:
— Իհարկե, պետք է վա
- Page 163 and 164:
Սիրե՜, կաքավիկ, քո ս
- Page 165 and 166:
— Դուք, երևի, օտար ե
- Page 167 and 168:
Տեր հայրը իր շուրջը
- Page 169 and 170:
— Հրաշքների դարը ի
- Page 171 and 172:
— Դա մեր հայ հասարա
- Page 173 and 174:
— Ես հույս ունեմ, ո
- Page 175 and 176:
Բայց քուրդ բեկը, որ
- Page 177 and 178:
— Բարեկամս հենց իր
- Page 179 and 180:
կողոպտում էին նրան
- Page 181 and 182:
մուգ-աղյուսագույն,
- Page 183 and 184:
Ես հասկացա Ասլանի մ
- Page 185 and 186:
— Տեսնո՞ւմ ես, — ավ
- Page 187 and 188:
— Բարի ճանապա՜րհ և
- Page 189 and 190:
ծածկված լիներ ձյու
- Page 191 and 192:
ատրճանակները թամքի
- Page 193 and 194:
ջրաղաց բանեցնելու
- Page 195 and 196:
Նա գանգրահեր գլուխ
- Page 197 and 198:
զանազան իմաստասիրա
- Page 199 and 200:
— Բոլորովին ճիշտ է,
- Page 201 and 202:
հովիտը, ի՜նչ սխրագո
- Page 203 and 204:
արևի ճառագայթներից
- Page 205 and 206:
— Դեռ երկա՞ր ճանապ
- Page 207 and 208:
Ասլանը կանգնած էր ա
- Page 209 and 210:
էր, որ չնայելով իրա
- Page 211 and 212:
— Ո՞վքեր եք, ի՞նչ ե
- Page 213 and 214:
մազերը, նրա դեմքը կ
- Page 215 and 216:
— Ես և դու մեր բոլո
- Page 217 and 218:
բոլոր ընդունակությ
- Page 219 and 220:
Այդ միջոցին մոտեցա
- Page 221 and 222:
հին ամրոցի բեկորնե
- Page 223 and 224:
Սկզբում մենք նրան մ
- Page 225 and 226:
— Բայց աստված պատժ
- Page 227 and 228:
— Գրգռում են, և ավե
- Page 229 and 230:
շքանշանով, որ ստանո
- Page 231 and 232:
վանքը իր քառասուն հ
- Page 233 and 234:
նեցուկ, որ, գետնի մե
- Page 235 and 236:
միջից: Կարմիր կակաչ
- Page 237 and 238:
էր պատահել տեսնել,
- Page 239 and 240:
— Ամոթ չէ՞, որ այդք
- Page 241 and 242:
— Այդ դեռ մեր անասո
- Page 244 and 245:
բնակարանին: Այդ օջա
- Page 246 and 247:
— Տեղային կառավարո
- Page 248 and 249:
չիբուխներին և կրակ
- Page 250 and 251:
Զարմանալին այն էր,
- Page 252 and 253:
վարժապետի մասին չա
- Page 254 and 255:
— Ձեր գյուղացիք նո
- Page 256 and 257:
հացը կխլեն մեր ձեռք
- Page 258 and 259:
Ո՜րքան փոխվել էր նա
- Page 260 and 261:
էի, թե ինչպես լվացվ
- Page 262 and 263:
— Ես ամենևին չէի սպ
- Page 264 and 265:
— Գիտե՞ք, դուք այս
- Page 266 and 267:
առավոտը, խաղաղ, երջ
- Page 268 and 269:
բաժանվել մեզանից: Ճ
- Page 270 and 271:
Երբ բոլոր շինությո
- Page 272 and 273:
որոնք միաձայն Աղթա
- Page 274 and 275:
Աղթամարա միաբաններ
- Page 276 and 277:
Ջալլադը իր միտքը ավ
- Page 278 and 279:
— Ասլանը շա՜տ ուշա
- Page 280 and 281:
դարձած սև, գանգրամա
- Page 282 and 283:
Արդեն հայտնի էր, որ
- Page 284 and 285:
— Ուրեմն ուխտավորն
- Page 286 and 287:
Նա շուտ-շուտ ուղղու
- Page 288 and 289:
— Իզուր է այդպես դա
- Page 290 and 291:
Մեր բախտից հաջի Իսա
- Page 292 and 293:
— Մենք մի բան չորոշ
- Page 294 and 295:
թաշկինակի մեջ էր դն
- Page 296 and 297:
Ես իսկույն հասկացա,
- Page 298 and 299:
Ա՜խ, ո՛րքան վսեմ, ո՛
- Page 300 and 301: շատ ազգեր: Գերի բեր
- Page 302 and 303: Ես վճարեցի բոլորը,
- Page 304 and 305: մեկին, նրա աջը համբ
- Page 306 and 307: Վերադարձին կայսրը
- Page 308 and 309: հնձվորը յուր հասկե
- Page 310 and 311: — Այո՛, ատելությու
- Page 312 and 313: տաճարներից, Լուսավ
- Page 314 and 315: կետից նայելով, պետք
- Page 316 and 317: — Դա շատ չի՞ լինի:
- Page 318 and 319: Մեր հյուրընկալը խո
- Page 320 and 321: — Կհալածեն: Բայց եթ
- Page 322 and 323: — Փող նա ո՞րտեղուց
- Page 324 and 325: ոտքի մատների վրա մա
- Page 326 and 327: էր խույս տալ ինձանի
- Page 328 and 329: միմյանցից հեռու, մի
- Page 330 and 331: — Սպանեցի՞ն նրան: Ո
- Page 332 and 333: աշխատել են մեր բազմ
- Page 334 and 335: — Դատապարտելին այն
- Page 336 and 337: Նա ոչինչ չպատասխան
- Page 338 and 339: — Գիտեմ, որ այդ լավ
- Page 340 and 341: — Կտեսնվենք, — պատ
- Page 342 and 343: — Ես մասամբ արդարա
- Page 344 and 345: միայն հաց ուտացրեք,
- Page 346 and 347: Շատ չանցավ, երկու հ
- Page 348 and 349: Հյուբբին առեց վրեժ
- Page 352 and 353: Դա պառավի աղջիկն էր
- Page 354 and 355: Այդ ծերունին որսոր
- Page 356 and 357: Նրանց փոխարեն մնաց
- Page 358 and 359: — Այդ շատ մարդասիր
- Page 360 and 361: ձեռքում: Տեսնելով ե
- Page 362 and 363: Այդ այցելությունը
- Page 364 and 365: աղքատության մեջ այ
- Page 366: Պարոնը մեկնեց նրան