— Ես ամենևին չէի սպասում, որ այդ գյուղում կտեսնեմ քեզ, — ընդհատեցի ես մեր մեջ տիրող լռությունը: — Իսկ ես սպասում էի, — պատասխանեց նա, ձեռքը դնելով իմ ուսի վրա: — Ուրեմն դու գիտեի՞ր, որ մենք գալու ենք այստեղ: — Ինչպես չգիտեի... Ասա՛, — խոսքը փոխեց նա, — հավանո՞ւմ ես այդ գյուղը: — Շատ գեղեցիկ տեղ է, հիանալի տեսարաններ ունի: — Եվ լավ բնակիչներ, — ավելացրեց նա: Ասլանը մեզանից հեռու, գրասեղանի մոտ, պարապում էր: Նրան չխանգարելու համար մենք կամաց էինք խոսում: Նա ինչ-որ թվաբանական հաշիվներ էր անում և խորասուզված էր խնդրի լուծման մեջ: Վերջը մատիտը մի կողմ դրեց, ինքն իրան ասելով, — է ՜հ, սատանան տանե... չէ դուրս գալիս... Վարժապետը թողեց ինձ, մոտեցավ գրասեղանին և, մատը թղթի վրա դնելով, ասաց, — Այդ թվանշանները պետք է միացնել մյուսների հետ... — Այդ ես փորձել եմ... — Բայց դու մի սխալ ես արել... ահա այստեղ... Ասլանը կրկին վեր առեց մատիտը: Վարժապետը կրկին վերադարձավ ինձ մոտ: — Հիմա պատմիր, — ասաց նա, այժմ իսկապես վարժապետի եղանակով, — ո՞ր երկրներում եղար, ի՞նչ մարդկանց հետ տեսնվեցար, ի՞նչ տպավորություններ գործեցին քո վրա տեսածներդ: — Կարծեմ դու այդ բոլորը գիտես, թե որտեղերում եղել եմ և ի՛նչ մարդկանց հետ տեսնվել եմ, — պատասխանեցի ես ժպտալով: — Այո՛, գիտեմ, բոլորը գիտեմ... — Էլ ո՞ւր ես հարցնում: — Ինձ հետաքրքրում են քո տպավորությունները և քո կարծիքները: Ես համառոտ կերպով պատմեցի իմ ճանապարհորդական տպավորությունները, պատմեցի, թե որպիսի մտքեր էին զարթեցնում իմ մեջ հայրենի աշխարհի ավերակները, պատմեցի և իմ կրած 262
հոգեկան տանջանքները ժողովրդի թշվառության <strong>մաս</strong>ին: Նա ուշադրությամբ լսում էր, իսկ ես նրա դեմքի վրա նշմարում էի ճշմարիտ վարժապետի ուրախությունը, երբ սիրած աշակերտի մեջ մի փոքրիկ հառաջադիմություն է նկատում: Նա դարձյալ գրկեց ինձ, ասելով. — Քո մեջ միտք կա, Ֆարհատ: Դու բավական զարգացել ես: — Այդ մարդուն եմ պարտական: — Ես ցույց տվի Ասլանի վրա: Նա գրասեղանի վրայից գլուխը բարձրացրեց և գոհունակությամբ ժպտաց, չգիտեմ, իմ հայտնած շնորհակալության համար, թե նրա համար, որ դժվարին խնդիրը լուծվեցավ: Վերջինը պետք է հավանական լիներ, որովհետև նա մատիտը դարձյալ ցած դրեց և ինքն իրան ասաց. «Հիմա դուրս եկավ»... Որպես հետո իմացա, Ասլանը հաշվում էր, թե ո՞րքան ծախք է հարկավոր, եթե մինչև Դատվանի նավահանգիստը սայլակի հարթ ճանապարհ շինվի, և ո՞րքան ժամանակ է հարկավոր մի այդպիսի ճանապարհ պատրաստելու համար: Ես տեր հոր նկարագրություններից առաջուց այնքան շատ տեղեկություններ էի ստացել վարժապետի դպրոցի, սենյակների, կացության, սովորությունների և առհասարակ նրա կյանքի <strong>մաս</strong>ին, որ այժմ ինձ մնում էր միայն ստուգել, թե որքան ճշմարիտ էին նրանք: Մի հայացք բավական էր բոլորը ստուգելու համար: Ամեն ինչ ակներև էր: Բայց նրա դպրոցը, կացարանը, նրա տարօրինաւկ սովորությունները և նրա ամբողջ գործունեությունը, որ տեր հոր զարմացք էին պատճառում և մինչև անգամ օտարոտի էին թվում, ընդհակառակն, ինձ վրա բոլորովին այլ տպավորություն էին գործում: Ես այդ բոլորի մեջ տեսնում էի իմ անձնազոհ միսիոնարի առաքելություն՝ անկիրթ ժողովրդի մեջ: Այդ առաքելությունը` իր ինքնուրույն ձևերով` ամենևին միակողմանի նպատակ չուներ. նա այնքան բազմակողմանի էր, որքան բազմակողմանի էին ժողովրդի պետքերը, որի կրթությանը, որի բարօրությանը նվիրել էր անխոնջ գործիչը իր անձը և իր գործունեությունը: Բայց ինձ զբաղեցնում էր մի միտք. այն բոլորը, որ ես տեսա, որ ես լսեցի, այն բոլորը, որ կատարվել էր այստեղ, չէր կարող փոքր ժամանակի աշխատության արդյունք լինել: Այն օրից, որ ես վերջին անգամ բաժանվեցա նրանից Որսորդի տանը, շատ ժամանակ չէր անցել: Մի՞թե այդքան կարճ միջոցում կարելի էր այդքան շատ գործ կատարել: Անտարակույս, նա շատ վաղուց հարաբերություններ ուներ այդ գյուղացիների հետ: Ռեսի տան խոսակցություններից երևաց, որ նա գլխավորապես ձմեռն է պարապում երեխաների հետ, իսկ տարվա մյուս եղանակներում ազատ է: Այդ ազատ ժամանակներում նա կամ պարապում է գյուղացիների հետ, կամ գնում է իր հայրենիքը բարեկամներին տեսնելու: Ո՞վքեր էին նրա բարեկամները, որտեղ էր նրա հայրենիքը, — այդ ես լավ գիտեի... Երևի, հենց այդ արձակուրդների ժամանակ նա գալիս էր մեզ մոտ, և ես առիթ էի ունենում տեսնելու նրան: Իսկ երբ բաժանվում էր մեզանից, կամ վերադառնում էր այդ գյուղը, սկսում էր իր աշխատանքը կամ ուրիշ տեղերում ճանապարհորդություններ էր անում: Անկասկած, այդ պետք է լիներ պատճառը, որ նա երբեմն հայտնվում էր մեզ մոտ և դարձյալ շուտով անհայտանում էր... 263
- Page 1 and 2:
Րաֆֆի Կայծեր մաս 2 Ա
- Page 3:
աշտանակներ, ափսենե
- Page 7 and 8:
— Լավ կլիներ, — պատ
- Page 9 and 10:
Արդյոք դեպի ո՞ր կող
- Page 11 and 12:
— Ես կատակ չեմ անու
- Page 13 and 14:
գործվածներից պատրա
- Page 15 and 16:
կհամարեին և չէին գո
- Page 17 and 18:
Ինչ որ ավելի աչքի է
- Page 19 and 20:
Ներկարարի գործարան
- Page 21 and 22:
Արևը դեռ նոր էր բար
- Page 23 and 24:
զավակը խոսում էր...
- Page 25 and 26:
քաղաքների հայերը ե
- Page 27 and 28:
թանաքամանը կազմված
- Page 29 and 30:
— Բաղաամի էշը, վարժ
- Page 31 and 32:
— Երևի, եթե խոսեցած
- Page 33 and 34:
խումբերով, համարձա
- Page 35 and 36:
պատահել են (ո՛րտեղ
- Page 37 and 38:
Խոսակցությունը դար
- Page 39 and 40:
հրապուրում են իրան
- Page 41 and 42:
հիշատակարանի մեջ, ի
- Page 43 and 44:
նախաճաշիկի ժամանակ
- Page 45 and 46:
զննում էր նրանց ուղ
- Page 47 and 48:
կրոնավորներով: Իսկ
- Page 49 and 50:
արգելված է այդ սարս
- Page 51 and 52:
գալով փողոցը, տեսա,
- Page 53 and 54:
— Մեր աշխարհում այ
- Page 55 and 56:
ցուցամատի ու բթամա
- Page 57 and 58:
է ՀՈԳԵՎՈՐ ԱՌԱՋՆՈՐԴ
- Page 59 and 60:
ծանրությամբ մոտեցա
- Page 61 and 62:
— Գրչագիր բժշկարան
- Page 63 and 64:
Ուղիղն ասած, ես էլ չ
- Page 65 and 66:
ինչի՞ համար, իրանք
- Page 67 and 68:
խրճիթը. այնտեղից ու
- Page 69 and 70:
Մեր հյուրընկալին կ
- Page 71 and 72:
Օրվա տոթը անտանելի
- Page 73 and 74:
էր. նա գոնե ընտրում
- Page 75 and 76:
«Տան գաղտնիքը երեխ
- Page 77 and 78:
գրավեց իմ ուշադրու
- Page 79 and 80:
— Այն օրից անցել են
- Page 81 and 82:
հանդեպ` ծերունի արհ
- Page 83 and 84:
— Ա՛ռ, թող քեզ լինի:
- Page 85 and 86:
սուրբ հայրերին, որտ
- Page 87 and 88:
վայրկյան ծփացին կո
- Page 89 and 90:
դադարել, և սաստիկ ց
- Page 91 and 92:
— Չե՞ս իմանում, — բ
- Page 93 and 94:
— Ինչո՞ւ դուք Ծովի
- Page 95 and 96:
Առհասարակ բոված ղա
- Page 97 and 98:
— Թող այդ տանջանքը
- Page 99 and 100:
ջերմեռանդությամբ մ
- Page 101 and 102:
— Ինչո՞ւ հիմա չկան:
- Page 103 and 104:
— Անապատական մոլեռ
- Page 105 and 106:
հայտնի էին, այժմ կա
- Page 107 and 108:
հայտնվում են Քյոր-Օ
- Page 109 and 110:
Թագավորական հրովար
- Page 111 and 112:
Կարծեմ, իմ այդ համա
- Page 113 and 114:
Ես չկարողացա առանց
- Page 115 and 116:
— Չեմ հավատում: Բայ
- Page 117 and 118:
— Առեցի: Բավական հե
- Page 119 and 120:
— Գնացե՜ք բարյավ...
- Page 121 and 122:
բարեձևությունը, եթ
- Page 123 and 124:
բազմոցի վրա և, բոլո
- Page 125 and 126:
գործակատարը, որ Աստ
- Page 127 and 128:
սկսում է նույն լեզվ
- Page 129 and 130:
չորս դար հրաշալի սո
- Page 131 and 132:
— Դուք չճանաչեցի՞ք
- Page 133 and 134:
— Ի՞նչն էր առիթ տվե
- Page 135 and 136:
արհամարհում է խավա
- Page 137 and 138:
պահվեն: Իսկ ռամիկ ժ
- Page 139 and 140:
— Փշրում են, ոչնչաց
- Page 141 and 142:
բացի բազմաթիվ կորս
- Page 143 and 144:
տալիս իրան կողոպտե
- Page 145 and 146:
դրանից, իրանց անընդ
- Page 147 and 148:
— Կարող է, և անպատճ
- Page 149 and 150:
Տիկինը պատմեց, թե մ
- Page 151 and 152:
խղճուկ Հայաստանից,
- Page 153 and 154:
— Մարո՜ և Սոնա, — կ
- Page 155 and 156:
— Պատճառը շատ պարզ
- Page 157 and 158:
— Հարցրի, թե այն ո՞
- Page 159 and 160:
Իմ խոսակիցները երե
- Page 161 and 162:
— Իհարկե, պետք է վա
- Page 163 and 164:
Սիրե՜, կաքավիկ, քո ս
- Page 165 and 166:
— Դուք, երևի, օտար ե
- Page 167 and 168:
Տեր հայրը իր շուրջը
- Page 169 and 170:
— Հրաշքների դարը ի
- Page 171 and 172:
— Դա մեր հայ հասարա
- Page 173 and 174:
— Ես հույս ունեմ, ո
- Page 175 and 176:
Բայց քուրդ բեկը, որ
- Page 177 and 178:
— Բարեկամս հենց իր
- Page 179 and 180:
կողոպտում էին նրան
- Page 181 and 182:
մուգ-աղյուսագույն,
- Page 183 and 184:
Ես հասկացա Ասլանի մ
- Page 185 and 186:
— Տեսնո՞ւմ ես, — ավ
- Page 187 and 188:
— Բարի ճանապա՜րհ և
- Page 189 and 190:
ծածկված լիներ ձյու
- Page 191 and 192:
ատրճանակները թամքի
- Page 193 and 194:
ջրաղաց բանեցնելու
- Page 195 and 196:
Նա գանգրահեր գլուխ
- Page 197 and 198:
զանազան իմաստասիրա
- Page 199 and 200:
— Բոլորովին ճիշտ է,
- Page 201 and 202:
հովիտը, ի՜նչ սխրագո
- Page 203 and 204:
արևի ճառագայթներից
- Page 205 and 206:
— Դեռ երկա՞ր ճանապ
- Page 207 and 208:
Ասլանը կանգնած էր ա
- Page 209 and 210:
էր, որ չնայելով իրա
- Page 211 and 212: — Ո՞վքեր եք, ի՞նչ ե
- Page 213 and 214: մազերը, նրա դեմքը կ
- Page 215 and 216: — Ես և դու մեր բոլո
- Page 217 and 218: բոլոր ընդունակությ
- Page 219 and 220: Այդ միջոցին մոտեցա
- Page 221 and 222: հին ամրոցի բեկորնե
- Page 223 and 224: Սկզբում մենք նրան մ
- Page 225 and 226: — Բայց աստված պատժ
- Page 227 and 228: — Գրգռում են, և ավե
- Page 229 and 230: շքանշանով, որ ստանո
- Page 231 and 232: վանքը իր քառասուն հ
- Page 233 and 234: նեցուկ, որ, գետնի մե
- Page 235 and 236: միջից: Կարմիր կակաչ
- Page 237 and 238: էր պատահել տեսնել,
- Page 239 and 240: — Ամոթ չէ՞, որ այդք
- Page 241 and 242: — Այդ դեռ մեր անասո
- Page 244 and 245: բնակարանին: Այդ օջա
- Page 246 and 247: — Տեղային կառավարո
- Page 248 and 249: չիբուխներին և կրակ
- Page 250 and 251: Զարմանալին այն էր,
- Page 252 and 253: վարժապետի մասին չա
- Page 254 and 255: — Ձեր գյուղացիք նո
- Page 256 and 257: հացը կխլեն մեր ձեռք
- Page 258 and 259: Ո՜րքան փոխվել էր նա
- Page 260 and 261: էի, թե ինչպես լվացվ
- Page 264 and 265: — Գիտե՞ք, դուք այս
- Page 266 and 267: առավոտը, խաղաղ, երջ
- Page 268 and 269: բաժանվել մեզանից: Ճ
- Page 270 and 271: Երբ բոլոր շինությո
- Page 272 and 273: որոնք միաձայն Աղթա
- Page 274 and 275: Աղթամարա միաբաններ
- Page 276 and 277: Ջալլադը իր միտքը ավ
- Page 278 and 279: — Ասլանը շա՜տ ուշա
- Page 280 and 281: դարձած սև, գանգրամա
- Page 282 and 283: Արդեն հայտնի էր, որ
- Page 284 and 285: — Ուրեմն ուխտավորն
- Page 286 and 287: Նա շուտ-շուտ ուղղու
- Page 288 and 289: — Իզուր է այդպես դա
- Page 290 and 291: Մեր բախտից հաջի Իսա
- Page 292 and 293: — Մենք մի բան չորոշ
- Page 294 and 295: թաշկինակի մեջ էր դն
- Page 296 and 297: Ես իսկույն հասկացա,
- Page 298 and 299: Ա՜խ, ո՛րքան վսեմ, ո՛
- Page 300 and 301: շատ ազգեր: Գերի բեր
- Page 302 and 303: Ես վճարեցի բոլորը,
- Page 304 and 305: մեկին, նրա աջը համբ
- Page 306 and 307: Վերադարձին կայսրը
- Page 308 and 309: հնձվորը յուր հասկե
- Page 310 and 311: — Այո՛, ատելությու
- Page 312 and 313:
տաճարներից, Լուսավ
- Page 314 and 315:
կետից նայելով, պետք
- Page 316 and 317:
— Դա շատ չի՞ լինի:
- Page 318 and 319:
Մեր հյուրընկալը խո
- Page 320 and 321:
— Կհալածեն: Բայց եթ
- Page 322 and 323:
— Փող նա ո՞րտեղուց
- Page 324 and 325:
ոտքի մատների վրա մա
- Page 326 and 327:
էր խույս տալ ինձանի
- Page 328 and 329:
միմյանցից հեռու, մի
- Page 330 and 331:
— Սպանեցի՞ն նրան: Ո
- Page 332 and 333:
աշխատել են մեր բազմ
- Page 334 and 335:
— Դատապարտելին այն
- Page 336 and 337:
Նա ոչինչ չպատասխան
- Page 338 and 339:
— Գիտեմ, որ այդ լավ
- Page 340 and 341:
— Կտեսնվենք, — պատ
- Page 342 and 343:
— Ես մասամբ արդարա
- Page 344 and 345:
միայն հաց ուտացրեք,
- Page 346 and 347:
Շատ չանցավ, երկու հ
- Page 348 and 349:
Հյուբբին առեց վրեժ
- Page 350 and 351:
— Աշխեն, ինչո՞ւ չես
- Page 352 and 353:
Դա պառավի աղջիկն էր
- Page 354 and 355:
Այդ ծերունին որսոր
- Page 356 and 357:
Նրանց փոխարեն մնաց
- Page 358 and 359:
— Այդ շատ մարդասիր
- Page 360 and 361:
ձեռքում: Տեսնելով ե
- Page 362 and 363:
Այդ այցելությունը
- Page 364 and 365:
աղքատության մեջ այ
- Page 366:
Պարոնը մեկնեց նրան