Րաֆֆի Կայծեր մաս 2
Կայծեր մաս 2 Կայծեր մաս 2
Թեոս ախպոր սրճատունը քաղաքի առաջնակարգ սրճատներից մեկն էր: Նրա պահողը, երկար տարիներ Կ. Պոլսում մնալով, մտցրել էր իր սրճատան մեջ մի քանի մայրաքաղաքյան կարգեր, բայց, այնուամենայնիվ, նրա սրճատունը պահպանել էր իր գավառական բնավորությունը: Այստեղ ամեն ինչ պատրաստվում էր, ամեն ինչ կատարվում էր այցելվի աչքի առջև: Նրա աչքի առջև եփում էին ղահվեն և շերեփի նման երկար սրճամանի պոչից բռնած, բերում էին և հենց պահանջողի մոտ լցնում էին փոքրիկ ֆինջանի մեջ և մատուցանում էին նրան: Այդ երկար, պոչավոր սրճամանները զանազան մեծություն ունեին: Նրանցից ամենափոքրիկը մի մատնոցի չափ հազիվ լիներ, իսկ նրա համեմատ ֆինջանը իր մեծությամբ չէր տարբերվում սրճամանից, այնպես որ, միանգամից եփածը նա կարող էր ամբողջությամբ իր մեջ առնել և մի մարդու պահանջին բավականսւթյուն տալ: Բայց այդ պահանջները կրկնվում էին ամեն րոպեում մի քանի անգամ: «Ղահվե մը», — գոչում էր պահանջողը: «Շաքարո՞վ, թե անշաքա՞ր», հարցնում էր պատրաստողը, և երբ հյուրի կամքը իմանում էր, իսկույն մի քանի կաթիլ ջուր էր ածում մատնոցի` այսինքն սրճամանի մեջ, բռնում էր մանղալի վրա, հետո սղկած ղահվեն ածում էր նրա մեջ, սև հեղուկը արդեն պատրաստ էր, մատուցանում էր պահանջողին, իսկ հաշիվը պահելու համար` ածուխով մի սև գիծ էր քաշում պատի վրա: Այդ գծերից` ամեն մեկի անունով` կարելի էր համարել հարյուրներով, այն ևս մի քանի ժամվա մեջ: Նարգիլեն ծխում էին և անդադար ձայն էին տալիս. «Ղահվե մը»... Թեոա ախպոր սրճատունը բավականություն էր տալիս հաճախորդների և այլ պահանջներին: Ահա այնտեղ, մի կողմում, շատախոս սափրիչը զերծել, վերջացրել է մի թուրք էֆենդիի գլուխը և երեսը, այժմ, նրա առջև չոքած, սկսել է իր փոքրիկ մաղաշով ականջի մազերը դուրս տալ և, այդ ձանձրալի աշխատությունը հեշտացնելու համար, պատմում է նրան օրվա զանազան նորություններ, պատմում է նրան զանազան սիրային արկածներ «չոջուխների» կյանքից: Սափրիչի օգնականը այդ միջոցին զբաղված էր մի այլ, ավելի կոպիտ գործողությամբ. նա պատրաստվում էր դուրս քաշել մեկի ատամը. հիվանդին, մի դատապարտյալի նման, չոքեցրել էին նրա առջև, մի մարդ, ետևից կանգնած, բռնել էր հիվանդի գլուխը, մի այլ մարդ բռնել էր նրա ձեռքերը. սափրիչի օգնականը, ահագին աքցանը ձեռքին, մի կառափնահատ դահճի նման, մոտեցավ իր զոհին և աքցանի գլուխը տարավ նրա բերանը. մի քանի զորեղ ցնցումներ, մի քանի խուլ հառաչանքներ, — գործողությունը վերջացավ. աքցանը երկու արյունաթաթախ ատամներ ուներ բռնած իր բերանում... — Կեցցե՜ս, — ձայն տվին նայողները, — մեկի փոխարեն երկուսը հանեցիր... — Քո տունը քանդվի՜, — ձայն տվեց հիվանդը, — ցավեցած ատամը մնաց իր տեղում... Բոլորը ծիծաղեցին: Ուր և նայում էի, մի նոր տեսարան գրավում էր ինձ. ահա այնտեղ ժողովրդի երաժիշտները, խումբով հատակի վրա նստած, ածում են իրանց նահապետական նվագարանները. մի աշուղ ոգևորությամբ պատմում է իր երգախառն վեպը. շրջապատողները խորին հիացմունքով լսում են նրան: Փոքր-ինչ հեռու, ջերմեռանդ մահմեդականը, իր լվացման ծեսը վերջացնելով, նույն իսկ քարյա փոքրիկ ավազանի մեջ, որտեղ նարգիլեների ջուրն էին փոխում, այժմ բարձրացել էր տախտակյա 122
բազմոցի վրա և, բոլոր բազմության առջև, չոքելով, կանգնելով, և զանազան ձևով կուզուպարզ անելով, կատարում էր իր նամազը: Այստեղ ավելի ուշադրություն էին գրավում մի տեսակ անձիք, որոնց կոչում էին «թիրիաքիներ». դրանց իսկույն կարելի է ճանաչել. ծալապատիկ նստած են ավելի խուլ և մթին անկյուններում, և ծուլանում են նայել, թե ինչ է կատարվում իրանց շուրջը: Գլուխները քարշ ձգած, նարգիլեի ծխաքարշը ատամների մեջ պինդ բռնած, աչքերը կիսախուփ, կարծես թե նիրհում են նրանք: Ծխի ներկայությունը միայն, որ երբեմն դուրս է հոսում նրանց շրթունքների միջից, ցույց է տալիս, որ այդ թմրած, անշարժ էակները արթուն են: Դրանք վաղ-առավոտյան, իրանց տներից դուրս եկածին պես, իսկույն դիմում են սրճատունը. այստեղ լվացվում, այստեղ սանդրվում, այստեղ կատարում են իրանց առավոտյան աղոթքը և այստեղ դուրս են բերում իրանց նախորդ օրվա «խումարությունից»: Սրճատան սպասավորները ծանոթ են նրանց յուրաքանչյուրի սովորություններին, և մեծ պատրաստակամությամբ կատարում են նրանց բոլոր քմահաճությունները: Ամբողջ օրը, իրանց տեղում անշարժ նստած, այդ ողորմելի մարդիկը գրգռում են իրանց ուղեղը դառն ղահվեով, թամբաքուի ծուխով և ափիոնի փոքրիկ դեղահատներով: Այդ մարդիկը ապուշի դեմք ունեն, ապակու նման սառն և անշարժ աչքեր և դողդոջուն ձեռքեր: Հենց նույն ապուշների մոտ Ավետարանի լույսը ծավալող միսիոնարի գործակալը բաց է արել Աստվածաշունչը և զբաղված է կրոնական վիճաբանություններով: Մի քանի հարցասերներ շրջապատել են նրան, լսում են, վիճում են և հայհոյում են: Իսկ իմ ուշադրությունը գրավեցին երեք հոգի, որ հեռու նստած էին մի բոլորակ սեղանի շուրջը, որի վրա դրած էր մի շիշ օղի: Նրանցից մեկը միջահասակ երիտասարդ էր և իր հագուստի ձևերով ավելի նման էր Մուսուլի կամ Բաղդադի կողմերի հայերին: Նա փաթաթված էր սև և սպիտակ զոլերով երկար աբայի (վերարկվի) մեջ, որի նմանը կրում են հիջազի ուխտավորները: Գլխի արաբական ապարոշը իր ծոպավոր վերջավորություններով ծածկում էր նրա ուսերը, իսկ ճակատը, հոնքերը և մինչև անգամ աչքերը հազիվ էին երևում մետաքսյա գույնզգույն փաթոթի տակից, որը կապել էր իր գլխին: Ես իսկույն մտածեցի, թե դա այն մուսուլցի վաճառականը պետք է լիներ, որի հետ տեսնվելու համար եկած էր Ասլանը: Իսկ մուսուլցու երկու խոսակիցները ինձ ավելի օտարոտի մարդիկ էին երևում. այդ ցույց էր տալիս նրանց հնամաշ կիսաեվրոպական և կիսաասիական հագուստը, որ սաստիկ աչքի էր զարկում: Շատ հավանական էր, որ այդ մարդիկ երկար թափառել էին այն երկրներում, որտեղ նեղ վարտիք, լայնեզրյա գլխարկ և սերթուկ են հագնում, իսկ հետո, վերադառնալով Ասիա, եվրոպական հագուստի միայն կտորտանքներ էր մնացել նրանց վրա: — Ո՞վ է այն երիտասարդը, — հարցրի ես Թեոս ախպորից, ցույց տալով մուսուլցուն: — Նա խոջա Թորոսն է, մուսուլցի է, այստեղ թումաջի վաճառականություն է անում, — հանգամանորեն պատասխանեց Թեոս ախպերը: — Իսկ այս մյուս երկո՞ւսը, որ մուսուլցու մոտ նստած են: — Նրանց չեմ ճանաչում, նոր մարդիկ են: 123
- Page 71 and 72: Օրվա տոթը անտանելի
- Page 73 and 74: էր. նա գոնե ընտրում
- Page 75 and 76: «Տան գաղտնիքը երեխ
- Page 77 and 78: գրավեց իմ ուշադրու
- Page 79 and 80: — Այն օրից անցել են
- Page 81 and 82: հանդեպ` ծերունի արհ
- Page 83 and 84: — Ա՛ռ, թող քեզ լինի:
- Page 85 and 86: սուրբ հայրերին, որտ
- Page 87 and 88: վայրկյան ծփացին կո
- Page 89 and 90: դադարել, և սաստիկ ց
- Page 91 and 92: — Չե՞ս իմանում, — բ
- Page 93 and 94: — Ինչո՞ւ դուք Ծովի
- Page 95 and 96: Առհասարակ բոված ղա
- Page 97 and 98: — Թող այդ տանջանքը
- Page 99 and 100: ջերմեռանդությամբ մ
- Page 101 and 102: — Ինչո՞ւ հիմա չկան:
- Page 103 and 104: — Անապատական մոլեռ
- Page 105 and 106: հայտնի էին, այժմ կա
- Page 107 and 108: հայտնվում են Քյոր-Օ
- Page 109 and 110: Թագավորական հրովար
- Page 111 and 112: Կարծեմ, իմ այդ համա
- Page 113 and 114: Ես չկարողացա առանց
- Page 115 and 116: — Չեմ հավատում: Բայ
- Page 117 and 118: — Առեցի: Բավական հե
- Page 119 and 120: — Գնացե՜ք բարյավ...
- Page 121: բարեձևությունը, եթ
- Page 125 and 126: գործակատարը, որ Աստ
- Page 127 and 128: սկսում է նույն լեզվ
- Page 129 and 130: չորս դար հրաշալի սո
- Page 131 and 132: — Դուք չճանաչեցի՞ք
- Page 133 and 134: — Ի՞նչն էր առիթ տվե
- Page 135 and 136: արհամարհում է խավա
- Page 137 and 138: պահվեն: Իսկ ռամիկ ժ
- Page 139 and 140: — Փշրում են, ոչնչաց
- Page 141 and 142: բացի բազմաթիվ կորս
- Page 143 and 144: տալիս իրան կողոպտե
- Page 145 and 146: դրանից, իրանց անընդ
- Page 147 and 148: — Կարող է, և անպատճ
- Page 149 and 150: Տիկինը պատմեց, թե մ
- Page 151 and 152: խղճուկ Հայաստանից,
- Page 153 and 154: — Մարո՜ և Սոնա, — կ
- Page 155 and 156: — Պատճառը շատ պարզ
- Page 157 and 158: — Հարցրի, թե այն ո՞
- Page 159 and 160: Իմ խոսակիցները երե
- Page 161 and 162: — Իհարկե, պետք է վա
- Page 163 and 164: Սիրե՜, կաքավիկ, քո ս
- Page 165 and 166: — Դուք, երևի, օտար ե
- Page 167 and 168: Տեր հայրը իր շուրջը
- Page 169 and 170: — Հրաշքների դարը ի
- Page 171 and 172: — Դա մեր հայ հասարա
Թեոս ախպոր սրճատունը քաղաքի առաջնակարգ սրճատներից մեկն էր: Նրա պահողը, երկար<br />
տարիներ Կ. Պոլսում մնալով, մտցրել էր իր սրճատան մեջ մի քանի մայրաքաղաքյան կարգեր,<br />
բայց, այնուամենայնիվ, նրա սրճատունը պահպանել էր իր գավառական բնավորությունը:<br />
Այստեղ ամեն ինչ պատրաստվում էր, ամեն ինչ կատարվում էր այցելվի աչքի առջև: Նրա աչքի<br />
առջև եփում էին ղահվեն և շերեփի նման երկար սրճամանի պոչից բռնած, բերում էին և հենց<br />
պահանջողի մոտ լցնում էին փոքրիկ ֆինջանի մեջ և մատուցանում էին նրան: Այդ երկար,<br />
պոչավոր սրճամանները զանազան մեծություն ունեին: Նրանցից ամենափոքրիկը մի մատնոցի<br />
չափ հազիվ լիներ, իսկ նրա համեմատ ֆինջանը իր մեծությամբ չէր տարբերվում սրճամանից,<br />
այնպես որ, միանգամից եփածը նա կարող էր ամբողջությամբ իր մեջ առնել և մի մարդու<br />
պահանջին բավականսւթյուն տալ: Բայց այդ պահանջները կրկնվում էին ամեն րոպեում մի քանի<br />
անգամ: «Ղահվե մը», — գոչում էր պահանջողը: «Շաքարո՞վ, թե անշաքա՞ր», հարցնում էր<br />
պատրաստողը, և երբ հյուրի կամքը իմանում էր, իսկույն մի քանի կաթիլ ջուր էր ածում<br />
մատնոցի` այսինքն սրճամանի մեջ, բռնում էր մանղալի վրա, հետո սղկած ղահվեն ածում էր նրա<br />
մեջ, սև հեղուկը արդեն պատրաստ էր, մատուցանում էր պահանջողին, իսկ հաշիվը պահելու<br />
համար` ածուխով մի սև գիծ էր քաշում պատի վրա: Այդ գծերից` ամեն մեկի անունով` կարելի էր<br />
համարել հարյուրներով, այն ևս մի քանի ժամվա մեջ: Նարգիլեն ծխում էին և անդադար ձայն էին<br />
տալիս. «Ղահվե մը»...<br />
Թեոա ախպոր սրճատունը բավականություն էր տալիս հաճախորդների և այլ պահանջներին:<br />
Ահա այնտեղ, մի կողմում, շատախոս սափրիչը զերծել, վերջացրել է մի թուրք էֆենդիի գլուխը և<br />
երեսը, այժմ, նրա առջև չոքած, սկսել է իր փոքրիկ մաղաշով ականջի մազերը դուրս տալ և, այդ<br />
ձանձրալի աշխատությունը հեշտացնելու համար, պատմում է նրան օրվա զանազան<br />
նորություններ, պատմում է նրան զանազան սիրային արկածներ «չոջուխների» կյանքից:<br />
Սափրիչի օգնականը այդ միջոցին զբաղված էր մի այլ, ավելի կոպիտ գործողությամբ. նա<br />
պատրաստվում էր դուրս քաշել մեկի ատամը. հիվանդին, մի դատապարտյալի նման, չոքեցրել<br />
էին նրա առջև, մի մարդ, ետևից կանգնած, բռնել էր հիվանդի գլուխը, մի այլ մարդ բռնել էր նրա<br />
ձեռքերը. սափրիչի օգնականը, ահագին աքցանը ձեռքին, մի կառափնահատ դահճի նման,<br />
մոտեցավ իր զոհին և աքցանի գլուխը տարավ նրա բերանը. մի քանի զորեղ ցնցումներ, մի քանի<br />
խուլ հառաչանքներ, — գործողությունը վերջացավ. աքցանը երկու արյունաթաթախ ատամներ<br />
ուներ բռնած իր բերանում...<br />
— Կեցցե՜ս, — ձայն տվին նայողները, — մեկի փոխարեն երկուսը հանեցիր...<br />
— Քո տունը քանդվի՜, — ձայն տվեց հիվանդը, — ցավեցած ատամը մնաց իր տեղում...<br />
Բոլորը ծիծաղեցին:<br />
Ուր և նայում էի, մի նոր տեսարան գրավում էր ինձ. ահա այնտեղ ժողովրդի երաժիշտները,<br />
խումբով հատակի վրա նստած, ածում են իրանց նահապետական նվագարանները. մի աշուղ<br />
ոգևորությամբ պատմում է իր երգախառն վեպը. շրջապատողները խորին հիացմունքով լսում են<br />
նրան:<br />
Փոքր-ինչ հեռու, ջերմեռանդ մահմեդականը, իր լվացման ծեսը վերջացնելով, նույն իսկ քարյա<br />
փոքրիկ ավազանի մեջ, որտեղ նարգիլեների ջուրն էին փոխում, այժմ բարձրացել էր տախտակյա<br />
122
Change language