1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
պաշտամունքային տեղեր լինելը: Մասիսից հարավ գտնվող քարի մասին ասվում է, թե իբր այստեղ<br />
բույն է դրել Նոյի ագռավը: Իսկ Գորիսի մոտի Շոր ձորում գտնվող քարի մասին ասվում է, թե<br />
ժամ<strong>ան</strong>ակին մի պառավ ագռավ է ունեցել, որի հետ սիրով ապրել է: Սակայն երբ մի օր ագռավն<br />
<strong>ան</strong>գիտությամբ սպ<strong>ան</strong>ում է պառավի հավի ճուտերից մեկին, պառավն <strong>ան</strong>իծում է նր<strong>ան</strong>, եւ ագռավը<br />
քար է դառնում (պետք է ասել, որ «պառավ»-ը Դիցամորը ծաղրակ<strong>ան</strong> <strong>ան</strong>ունն է):<br />
Ագռավը եւս խորհրդավոր է: Նա Դիցամոր պատգամաբերն է: Ագռավը (նշ<strong>ան</strong>ակում է «սեւ հավք»)<br />
խորհրդ<strong>ան</strong>շում է հողը, ցամաքը (ինչպես Նոյի ագռավը), եւ հայրենի հողը (նր<strong>ան</strong>ք չեն չվում)3: Եվ<br />
հիշված զրույցներից երեւում է ագռավի փրկչակ<strong>ան</strong> կերպարը, որը տարբեր է մեզ<strong>ան</strong>ում տարածված<br />
չարագույժ կերպարից: Այսպիսով, թվարկված տեղերը Դիցամոր պաշտելատեղերն էին:<br />
դ) <strong>Հա</strong>յտնի են վ<strong>ան</strong>քերի հարեւ<strong>ան</strong>ությամբ Արջի գերեզմ<strong>ան</strong>ներ, որոնցում իբր վ<strong>ան</strong>քերին ծառայած<br />
արջեր են թաղված: Հոգյաց վ<strong>ան</strong>քի մոտի ուխտատեղի-գերեզմ<strong>ան</strong>ի համար ասվում է, թե այստեղ<br />
թաղված արջը վ<strong>ան</strong>քը շինելիս փայտ էր բերում <strong>ան</strong>տառից: Մշո Կարապետից ոչ հեռու թաղված արջը,<br />
տեղացիների ասելով՝ ծառայել է վ<strong>ան</strong>քին (արդյո՞ք Կաղ դեւը չի): Ըստ ավ<strong>ան</strong>դությ<strong>ան</strong>՝ Արցախի<br />
Պակսաբերկ հինավուրց եկեղեցու մոտի ուխտատեղի-գերեզմ<strong>ան</strong>ում թաղված արջը եկեղեցին շինելիս<br />
քար էր կրում շրջակայքից: Ալաշկերտի գերեզմ<strong>ան</strong>ատ<strong>ան</strong> մոտ գտնվող Սուրբ Կիրակոս վ<strong>ան</strong>քի համար<br />
ասվում է, թե երբ վ<strong>ան</strong>քում հաց էր թխվում, մի արջ այն տաք-տաք հասցնում էր հարեւ<strong>ան</strong> Վարդեհեր<br />
վ<strong>ան</strong>քի միաբ<strong>ան</strong>ներին:<br />
Կ<strong>ան</strong> նաեւ արջի <strong>ան</strong>ունով վ<strong>ան</strong>քեր: Օրինակ, Արջակու էր կոչվում Տոսպ գավառի Արճակ (խոսակց.<br />
Արջակ, Արչակ) գյուղին Աստվածածին վ<strong>ան</strong>քը: Գյուղը հայտնի էր խորհրդավոր վայրերով: Ըստ<br />
ավ<strong>ան</strong>դությ<strong>ան</strong>՝ մոտի լճում բնակվում են հրեղեն այր ու կին, եւ ձի: Եվ գյուղի մոտի աղբյուրում էր միշտ<br />
լող<strong>ան</strong>ում հրեղեն կինը: Ասում են, թե աղբյուրի ջուրը խմողը սիրատենչ ու երգեցիկ է դառնում: Արջ<strong>ոց</strong><br />
կամ Աղջ<strong>ոց</strong> է կոչվում Արտաշատի Գիլ<strong>ան</strong>լար գյուղի մոտի վ<strong>ան</strong>քը, որն ըստ ավ<strong>ան</strong>դությ<strong>ան</strong> հիմնել է<br />
Գրիգորը, եւ <strong>ան</strong>ունն էլ մեկնաբ<strong>ան</strong>վում է՝ «աղջիկների» կամ «արջերի» վ<strong>ան</strong>ք: Արջրո է կոչվում Տարոնի<br />
Բզնունիք գավառի Արճեշ (խոսակց. Արչեշ, Արջիշ) քաղաքի մոտի համ<strong>ան</strong>ուն գյուղի վ<strong>ան</strong>քը:<br />
Արջնաղբյուր է կոչվում ուխտավայր Սասունում, Տավրոս լեռ<strong>ան</strong> լ<strong>ան</strong>ջին (մոտերքում սառնորակ<br />
աղբյուրներ էին բխում): Մեկ այլ աղբյուր էլ կա Արցախի Դիզափայտ լեռ<strong>ան</strong> լ<strong>ան</strong>ջին: Ըստ<br />
ավ<strong>ան</strong>դությ<strong>ան</strong>՝ մի արջ <strong>ան</strong>տառից ելնելով՝ սկսում է բարձր<strong>ան</strong>ալ դեպի լեռ<strong>ան</strong> գագաթը: Երբ<br />
ճ<strong>ան</strong>ապարհին խիստ ծարավում է, հ<strong>ան</strong>կարծ աղբյուր է բխում, որից կուշտ խմելով՝ արջը շարունակում<br />
է վերելքը: Սակայն տեղ հասնելուն պես շ<strong>ան</strong>թահար է լինում: Ի դեպ, Դիզափայտ լեռ<strong>ան</strong> մասին ասում<br />
են, որ նրա գագաթին հավաքվում էին դիցապաշտները, փայտ դիզում եւ խարույկ վառում, որից և՝ իբր<br />
լեռ<strong>ան</strong> <strong>ան</strong>ունը: Պարզ է, որ լեռը շ<strong>ան</strong>թարձակ Արամազդի տեղերից էր, եւ, գուցե, «Դիզափայտ»-ը<br />
«Դիցապատի»՝ դիցերի կամ Դիոսի բնակատեղի հնչյունափոխությունն է:<br />
Այս տեղերը նախկինում արջնահարգությ<strong>ան</strong> տեղեր էին: Արջը Դիցամոր կենդ<strong>ան</strong>ին է: Նա <strong>ան</strong>տառի<br />
տիրակալն է, խորհրդ<strong>ան</strong>շում է հողը (մորթին գորշ հողագույն է՝ սեւ, շագ<strong>ան</strong>ակագույն), նրա<br />
զորությունն էլ՝ հողի ծնող ուժը, իսկ արջաքունը՝ հողի ձմեռային հ<strong>ան</strong>գիստը: Արջուց էր կոչվում հայ<strong>ոց</strong><br />
իշխ<strong>ան</strong>ակ<strong>ան</strong> տներից մեկը: Արշակ <strong>ան</strong>ունը ծագում է «արջ» բառից (Արշակունի էր կոչվում Արջունի<br />
գյուղը եւ Արշակ՝ Արճակի լիճը): Յոթ ս<strong>ան</strong>ամոր աստղեր է կոչվել Մեծ արջի կամ Շերեփի<br />
համաստեղությունը, որի յոթ աստղերը խորհրդ<strong>ան</strong>շում են Դիցամոր զավակներին (Ս<strong>ան</strong>ամայրը<br />
Դիցամայրն է. օրինակ, Ծիր Կաթինը՝ Դիցամոր կաթի հետքը, կոչվել է նաեւ Ս<strong>ան</strong>ամոր հետք:): Ընդ<br />
որում, մեր նահապետակ<strong>ան</strong> տներում «շերեփի տնօրինումը»՝ ճաշի բաժ<strong>ան</strong>ումը տ<strong>ան</strong> <strong>ան</strong>դամներին,<br />
նահապետի կնոջ բացառիկ իրավունքն էր:<br />
ե) Ծիծեռնավ<strong>ան</strong>ք կամ Ծիծեռնակավ<strong>ան</strong>ք է կոչվում Գորիսի շրջ<strong>ան</strong>ում գտնվող մի վ<strong>ան</strong>ք (5-րդ կամ 6-րդ<br />
դար): Ավ<strong>ան</strong>դությունն ասում է, թե իբր այստեղ է ամփոփված Պետրոս առաքյալի ճկույթը՝ ծիծառը,<br />
որից է՝ վ<strong>ան</strong>քի <strong>ան</strong>ունը: Մինչդեռ վ<strong>ան</strong>քի <strong>ան</strong>ունները հուշում են նախկինում ծիծեռնակահարգությ<strong>ան</strong><br />
տեղ լինելը: Ընդ որում, մի ավ<strong>ան</strong>դազրույցում բացահայտվում է ծիծեռնակի ու ծիծառի խորհրդավոր<br />
կապը: Այսպես, ժամ<strong>ան</strong>ակին ծիծեռնակը ճարտարախոս ու քաղցարախոս տղա էր, որին ատում էր<br />
խորթ մայրը: Մի <strong>ան</strong>գամ մայրը սուտ հիվ<strong>ան</strong>դ է ձեւ<strong>ան</strong>ում ու պահ<strong>ան</strong>ջում ամուսնուց, որ կտրի երեխայի<br />
ճկույթը եւ տա իրեն, որպեսզի ուտի եւ առողջ<strong>ան</strong>ա: Ամուսինը ճարահատյալ կատարում է կնոջ<br />
պատվերը: Սակայն, երբ կտրում են տղայի ճկույթը, նա մեռնում է, իսկ կտրած ճկույթը ծիծեռնակ է<br />
դառնում: Այս զրույցում պատ<strong>ան</strong>ին հիշեցնում է ճարտարախոս Տիրին: Իսկ ճկույթը<br />
ձեռնագուշակությունում կոչվում է Տիր-Հերմեսի <strong>ան</strong>ունով: Այլ կերպ, ծիծեռնակը Տիրի ճկույթից է<br />
ստեղծվել, ինչպես, օրինակ, կատուն՝ Քրիստոսի (իմա՝ Միհրի) թաշկինակից (դեմքից), զույգ մկները՝<br />
46
![1 ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ [էջ III] ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԵՐՈՍԱԿԱՆ ԷՊՈՍԸ ...](https://img.yumpu.com/53543694/1/190x245/1-iii-.jpg?quality=85)
Change language