1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Վարդապետ. Վարդապետը գիտակ<strong>ան</strong> պատվաաստիճ<strong>ան</strong> ունեցող կուսակրոն քահ<strong>ան</strong><strong>ան</strong> է: Նր<strong>ան</strong>ց<br />
պատվաստիճ<strong>ան</strong>ները տասներկուսն են: Վարդապետի պաշտոնը քրիստոնեակ<strong>ան</strong> վարդապետությ<strong>ան</strong><br />
ուսուց<strong>ան</strong>ումն ու տեքստերի մեկնությունն է: Նա Աստղիկի պաշտամունքավարն էր. Աստղիկը հայտնի<br />
էր «վարդամայր» կոչումով, նրա տոնն էր Վարդավառը: <strong>Հա</strong>յտնի է Աստղիկի նշ<strong>ան</strong>ակների կապը մտքի<br />
ու գիտելիքի հետ: Այսպես, Լուսինը ազդում է ուղեղին, արծաթը խորհրդ<strong>ան</strong>շում է մտքի մաքրությունն<br />
ու գիտելիքը, գետը՝ գիտելիքի հարահոսությունը: Նրա ենթադաս էակների՝ հավերժահարսջրահարսների<br />
համար ասվում է, թե նր<strong>ան</strong>ք բնույթով գիտուն են, սակայն եւ զուրկ են հ<strong>ան</strong>ճարից:<br />
Աբեղա. Այսպես էին կոչում կուսակրոն վ<strong>ան</strong>ակ<strong>ան</strong>ներին: Ժամ<strong>ան</strong>ակին աբեղ<strong>ան</strong>երը ասորակ<strong>ան</strong><br />
դպրությ<strong>ան</strong> կամ ասորի եկեղեցակ<strong>ան</strong>ներն էին, որոնք մեծ կշիռ ունեին կղերակ<strong>ան</strong> խավի ներսում:<br />
Կարծվում է, որ «աբեղա»-ն ասորի հոգեւորակ<strong>ան</strong>ների ընդհ<strong>ան</strong>ուր կոչումն էր, եւ հնարավոր է, որ<br />
դր<strong>ան</strong>ք Բելի պաշտամունքավարներն էին (տես. Բել-Աբել(ա)- Աբեղա բառ<strong>ան</strong>ցումը):<br />
Եպիսկոպոս. «Եպիսկոպոս»-ը հունարեն բառ է եւ նշ<strong>ան</strong>ակում է տեսուչ, վերակացու: Սակայն սրա<br />
«եպիս» առաջնամասին նմ<strong>ան</strong>ահունչ դից<strong>ան</strong>ուններ կ<strong>ան</strong>: Հնդիկների մոտ ապսար են կոչվել երկնաերկրային<br />
ջրերի դիցուհիները՝ վերին երկնքում կենող լուսաճառագ գ<strong>ան</strong>դխարվների կ<strong>ան</strong>այք, եւ Ապաս<br />
են կոչվել այդ ջրերը: Ընդ որում, գ<strong>ան</strong>դխարվներին <strong>ան</strong>վամբ եւ վարքով նմ<strong>ան</strong>եցնում են<br />
կենտավրոսներին, իսկ երբեմն աղեղնաձիգ կենտավրոս է ներկայ<strong>ան</strong>ում Դիցահորը բնորոշող<br />
Աղեղնավոր աստղատունը: Նշ<strong>ան</strong>ավոր ապսարները համարվում են Բրահմայի երեւակայությ<strong>ան</strong><br />
ծնունդ (հմմտ. Դիցահորից մտահղացմամբ Դիցամոր ծնունդի հետ): Ապսարից ու գ<strong>ան</strong>դխարվից են<br />
ծնվել առաջին այրն ու էգը՝ Յամ<strong>ան</strong> ու Յամին (հմմտ. Որմիզդից ու Ս<strong>ան</strong>դարամետից Գայոմարտի<br />
(<strong>Հա</strong>յամարդի՞-հեղ.) եւ նր<strong>ան</strong>ից Մեշիա-Մեշի<strong>ան</strong>ա զույգի ծնունդի հետ): Շումերների մոտ Ապսու են<br />
կոչել Դիցահորն ու նրա կացար<strong>ան</strong>ը՝ ստորերկրյա քաղցրահամ ջրերի ավազ<strong>ան</strong>ը (հմմտ. «ափսե»-ի՝<br />
հնում երկրի մտացածին մոդելի՞ հետ), ուր թաքնված են խորհրդավոր, մյուս դիցերին <strong>ան</strong>հաս<strong>ան</strong>ելի<br />
«մե» (ծնո՞ղ-հեղ.) ուժերը: Ապսուի տիրակալն էր Էյա-<strong>Հա</strong>յ<strong>ան</strong>՝ իմաստությ<strong>ան</strong> ու ստեղծիչ դիցը, որ<br />
պատկերվում էր որպես երկու կամ չորս գետեր (իմա՝ Տիգրիսը, Եփրատը եւ Արաքսը, Քուռը) իրենից<br />
բխեցնող (ակնհայտ է, որ <strong>Հա</strong>յ<strong>ան</strong> բնորոշում էր <strong>Հա</strong>յքը): Ապիս էին կոչում եգիպտացիների սրբազ<strong>ան</strong><br />
(սեւաթույր եւ սպիտակ բծերով) եզ<strong>ան</strong>ը՝ Փտահի կարծեցյալ մարմնավորմ<strong>ան</strong>ը: Իսկ Փտահը՝ Մեմփիսի<br />
գերագույն դիցը, գլխավորում էր դիցերի իննյակը (էննեադ<strong>ան</strong>), որին քրմերը կոչում էին առաջին ութ<br />
դիցերի հայր եւ աշխարհի ու գոյություն ունեցող ամեն ինչի արարիչ (բացահայտ նմ<strong>ան</strong> է մեր<br />
Արամազդին): Մեզ մոտ որպես Դիցամայր հիշվում է Պիսիդովն կոչված <strong>ան</strong>հայտ ոմն (հմմտ. ծովերի<br />
տիրակալ հունակ<strong>ան</strong> Պոսեյդոնի հետ, որին կոչում էին «երկիրը ժաժքող», «երկիրը պահող», որոնք<br />
ավելի շուտ <strong>ան</strong>դրաշխարհի դիցերին են բնորոշում): Այսպիսով, «եպիսկոպոս»-ը դիցակ<strong>ան</strong><br />
հեղինակավոր պաշտամունքավարի կոչում էր:<br />
Կաթողիկոս. Կարծիք կա, որ «կաթողիկոս»-ը ծագում է «կաթողիկե»-ից, որը լատիներենում նշ<strong>ան</strong>ակում<br />
է ընդհ<strong>ան</strong>րակ<strong>ան</strong> (օրինակ, Կաթոլիկ եկեղեցին նշ<strong>ան</strong>ակում է՝ ընդհ<strong>ան</strong>րակ<strong>ան</strong>): Կաթողիկե է կոչվում եւ<br />
գահ<strong>ան</strong>իստ եկեղեցին, եւ եկեղեցու գմբեթը: Մյուս կողմից, «կաթողիկե»-ն հիշեցնում է մեր «կոթող»-ը՝<br />
եկեղեցու գմբեթին նմ<strong>ան</strong> ֆալլոս<strong>ան</strong>մ<strong>ան</strong> կառույցը: Այսինքն, «կաթողիկ»-ը բնիկ բառ է եւ կոթողների<br />
գերագույն պաշտամունքավարի կոչում էր:<br />
- * -<br />
<strong>Հա</strong>յ<strong>ոց</strong> տարածքային միավորների որոշ <strong>ան</strong>ուններ դից<strong>ան</strong>ուններ կամ դիցավայրեր են հիշեցնում: Բ<strong>ան</strong>ն<br />
այն է, որ դիցաբ<strong>ան</strong>ակ<strong>ան</strong> աշխարհայեցողությամբ դիցերն իշխում են երկրատարածքների վրա:<br />
Արվարձ<strong>ան</strong>. Այսպես է կոչվում քաղաքի ծայրամասային թաղամասը կամ մոտակա բնակավայրը:<br />
«Արվարձ<strong>ան</strong>»-ը կարելի է մեկնաբ<strong>ան</strong>ել որպես «Արայի արձ<strong>ան</strong>ի տեղ»: <strong>Ու</strong>շագրավ է, որ վրաց Մծխիթա<br />
քաղաքում Արամազդի արձ<strong>ան</strong>ը քաղաքից դուրս, գետի մյուս կողմում (փաստորեն՝ արվարձ<strong>ան</strong>ում) էր:<br />
Ավ<strong>ան</strong>. Սրա հիմքը «վ<strong>ան</strong>»-ն է, որը Դիցամոր <strong>ան</strong>ուններից է: Այսպես, «վ<strong>ան</strong>» արմատով առկա են<br />
բնակավայր նշ<strong>ան</strong>ակությամբ բառեր՝ իջեվ<strong>ան</strong>, օթեվ<strong>ան</strong>: <strong>Դիցաբ<strong>ան</strong>ութ</strong>յունում վայրը, <strong>ան</strong>ոթը բնորոշում է<br />
արարմ<strong>ան</strong> տեղը, առարկ<strong>ան</strong> ու նախախնամ Դիցամորը: Դիցամայրը մեզ<strong>ան</strong>ում հայտնի է Մարե, Մ<strong>ան</strong>ի<br />
<strong>ան</strong>ուններով, որոնցում «ար»-ը, «<strong>ան</strong>»-ը Դիցահոր <strong>ան</strong>ուններն են: <strong>Հա</strong>յերենում առկա է բառակազմակ<strong>ան</strong><br />
այն երեւույթը, երբ բառասկզբի «մ»-ն իմաստաշրջում է բառը, օրինակ՝ հայր(այր)-մայր, հառնել-մեռնել:<br />
40
![1 ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ [էջ III] ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԵՐՈՍԱԿԱՆ ԷՊՈՍԸ ...](https://img.yumpu.com/53543694/1/190x245/1-iii-.jpg?quality=85)
Change language