1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ն նշ<strong>ան</strong>ակում է «եկ եղիցի»՝ իբր «Քրիստոսի գալուստը եղիցի», որն այլաբ<strong>ան</strong>որեն հավասարազոր է<br />
լույսի ծագելուն:<br />
Վ<strong>ան</strong>ք. «Վ<strong>ան</strong>ք»-ի արմատը «վ<strong>ան</strong>=ավ<strong>ան</strong>»-ն է: Իսկ «օթեւ<strong>ան</strong>ատուր»-Վ<strong>ան</strong>ատուրի պաշտամունքից<br />
կարծելի է, որ նրա տաճարը Բագավ<strong>ան</strong>ում, ուր օթեւ<strong>ան</strong>ածները կերակրվում էին տաճարին ընծայված<br />
բարիքներով, միակը չէր: Նմ<strong>ան</strong> օժ<strong>ան</strong>դակ դեր ունեին վ<strong>ան</strong>քերն ու կաթոլիկ աբբայությունները: <strong>Ու</strong>ստի,<br />
վ<strong>ան</strong>քերը օթեւ<strong>ան</strong>ատուն-տաճարներ էին:<br />
Մատուռ. Մատուռը որեւէ մարտիրոսի նահատակությ<strong>ան</strong> վայրում կամ շիրմին շինված փոքր<br />
աղոթար<strong>ան</strong> կամ եկեղեցի է: Իրապես մարտիրոսը մարտում զոհվածն է, որը վերագրվել է եւ հավատքի<br />
նահատակին: Իսկ «մատուռ»-ը հիշեցնում է «մարտ»-ը: <strong>Ու</strong>ստի, մատուռները կռվում զոհված քաջերի,<br />
հավատքի նահատակ քրմերի հուշատեղերն էին: Մատուռ է կոչվում նաեւ եկեղեցու բեմի հյուսիսային<br />
կողմի սենյակը, որ ժամ<strong>ան</strong>ակին որպես խորհրդ<strong>ան</strong><strong>ոց</strong> է ծառայել (միգուցե, այստեղ պահվել են սրբերի,<br />
իսկ մեհյ<strong>ան</strong>ների համարժեք տեղում՝ քրմերի մասունքները):<br />
Պաշտամունքավարներ. <strong>Հա</strong>յ եկեղեցու սպասավորների կոչումների հիմնակ<strong>ան</strong> մասը մեհենակ<strong>ան</strong><br />
պաշտամունքավարների կոչումներ են:<br />
Կղեր. Կղեր է կոչվում եւ եկեղեցակ<strong>ան</strong> խավը, եւ եկեղեցակ<strong>ան</strong>ը: Այն կազմված է «եկեղեցի» բառի «եկեղ»<br />
առաջնամասից: Եվ ք<strong>ան</strong>ի որ եկեղեցիները Անահիտի պաշտելատեղերն էին, ուստի կղերներն էլ<br />
Անահիտի պաշտամունքավարներն էին:<br />
Տիրացու. Այսպես են նաեւ կոչվում եկեղեցակ<strong>ան</strong> դպիրները: Սրա «տիր» արմատը վկայում է Տիրի հետ<br />
ուղղակի կապը (տես. մատաղացու, հարսնացու): Ընդ որում, Տիրը Արամազդի դպիրն է: Այսինքն,<br />
տիրացուն Տիրի պաշտամունքավարն էր:<br />
Սարկավագ. «Սարկավագ»-ը մեկնաբ<strong>ան</strong>վում է իբրև «սարկար<strong>ան</strong>ի ավագ»՝ մեհենակ<strong>ան</strong> սպասքի<br />
պահապ<strong>ան</strong> կամ դր<strong>ան</strong>ց ավագ: Նկատելի է Սարգիս-սարկավագ նմ<strong>ան</strong>ությունը:<br />
Երեց. Այսպես են կոչում քահ<strong>ան</strong><strong>ան</strong>երին: Այն նշ<strong>ան</strong>ակում է ավագ, իսկ «երիցս» բառը՝ եռապատիկ:<br />
«Երեց»-ը համահունչ է «երեսին»-ին, իսկ «երեցուկ-իրիցուկ»-ը նշ<strong>ան</strong>ակում է այրված: Երես է կոչվում եւ<br />
մարդու դեմքը, եւ առարկ<strong>ան</strong>երի դրսի մակերեւույթը: Իսկ երեսի ու լույսի-հրո խորհրդավոր կապը<br />
երեւում է հետեւյալում: Մարդու գեղեցիկ դեմքը նմ<strong>ան</strong>եցվում է արեգակին ու լուսնին (տես.<br />
«արեգակնատեսք» ու «լուսնադեմ» որակումները): Երկնային լուսատուները ներկայ<strong>ան</strong>ում են որպես<br />
դիցերի դեմքեր: Լուսերես են դիցերը, հրեշտակներն ու սրբերը: <strong>Հա</strong>վատում էին, թե փայլակը Ծովյ<strong>ան</strong>-<br />
Աստղիկի երեսի փայլն է: Կամ պայծառակերպությ<strong>ան</strong> պահին Հիսուսի երեսը արեգակի պես փայլեց:<br />
Առարկ<strong>ան</strong>երի դրսի մակերեւույթի կապը հրո հետ, թերեւս, պետք է բացատրել դրա արեւահայաց<br />
լինելով: Այսինքն, նկատելի է «երեց»-ի իմաստային կապը ավագությ<strong>ան</strong>, երեքի ու հրո հետ: Այսինքն՝<br />
երեցը հրատեղերի ավագ սպասավորն էր՝ լինելով երրորդը քրմակ<strong>ան</strong> աստիճ<strong>ան</strong>ակարգում այնպես,<br />
ինչպես քահ<strong>ան</strong>այությունը երրորդ բարձր աստիճ<strong>ան</strong>ն է քրիստոնեակ<strong>ան</strong> աստիճ<strong>ան</strong>ակարգում:<br />
Քահ<strong>ան</strong>ա. «Քահ<strong>ան</strong>ա» բառի նույնիմաստ նմ<strong>ան</strong>ակները հայտնի են սեմակ<strong>ան</strong> լեզուներում եւ այլուր: Եվ<br />
մեր հին հավատքի աշխարհասփռումը տեղիք է տալիս մտորելու նրա բնիկ ծագմ<strong>ան</strong> մասին: Նրա<br />
«քահ» արմատը հիշեցնում է «գահ»-ը (գուցե, առկա է գ-ք հնչյունափոխություն), որն իր սովորակ<strong>ան</strong><br />
իմաստից բացի նշ<strong>ան</strong>ակում է բարձունք, լեռնագագաթ: Այս դեպքում «գահ<strong>ան</strong>ա-քահ<strong>ան</strong>ա»-ն, թերեւս,<br />
ունի լեռնակատարների պաշտամունքավար նշ<strong>ան</strong>ակությունը: Իսկ լեռնակատարներին դիցերին<br />
գոհություն հայտնելու քրմերի գործառույթի նախադեպ է ներկայացնում Նոյի մասին ավ<strong>ան</strong>դազրույցը:<br />
Այսպես, Բարձր <strong>Հա</strong>յքում, Սեպուհ լեռ<strong>ան</strong> մոտ գտնվող Գոհ<strong>ան</strong>ամ լեռ<strong>ան</strong> մասին ավ<strong>ան</strong>դազրույցն ասում<br />
է, թե իբր ջրհեղեղի ժամ<strong>ան</strong>ակ, հ<strong>ան</strong>ձինս այս լեռ<strong>ան</strong>, Նոյն առաջին <strong>ան</strong>գամ ցամաքի հ<strong>ան</strong>դիպեց ու<br />
գոհություն հայտնեց Աստծուն՝ գոչելով «Գոհ<strong>ան</strong>ամ=գոհ եմ» (տես. «գոհ<strong>ան</strong>ա=գոհ լինի»-գահ<strong>ան</strong>ա<br />
նմ<strong>ան</strong>ությունը): Եվ, միգուցե, այս լեռը Աստծուն գոհություն հայտնելու հայ<strong>ոց</strong> նշ<strong>ան</strong>ավոր տեղն էր, ք<strong>ան</strong>ի<br />
որ ջրհեղեղի մասին հայ<strong>ոց</strong> ավ<strong>ան</strong>դազրույցներն աշխարհի ստեղծմ<strong>ան</strong> այլաբ<strong>ան</strong>ություններն են, ուր<br />
Նոյը ներկայացնում է համաշխարհային ջրերում լողացող Աստծուն:<br />
39
![1 ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ [էջ III] ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԵՐՈՍԱԿԱՆ ԷՊՈՍԸ ...](https://img.yumpu.com/53543694/1/190x245/1-iii-.jpg?quality=85)
Change language