1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
զորությունը. հացը՝ «ոսկեհատիկ» ցորենի, գինին՝ «արեւշատ» խաղողի արգասիք են (երկուսն էլ<br />
արեւասեր, արեւագույն բերք են): Իսկ որ գինին շատ հարգի էր նաեւ հնում եւ, միգուցե, ծիսակ<strong>ան</strong><br />
խմիչք էր, հուշում է այն, որ Ադրամելեքից (էպոսի Բաղդասարից) սերված Գնունիների<br />
նախարարակ<strong>ան</strong> տոհմի <strong>ան</strong>ունը մեկնաբ<strong>ան</strong>վում էր որպես «գինի ունի» եւ տոհմի գործն ու <strong>ան</strong>ունն էլ<br />
զուգադիպում էին. Գնունիները հայ<strong>ոց</strong> թագավորների համար ընտիր եւ համեղ գինիներից ըմպելիքներ<br />
էր պատրաստում: Թերեւս, ամենախորհրդավորն այս խոսքում «Տեր կենդ<strong>ան</strong>ին» (նույնը՝ «կենդ<strong>ան</strong>ի<br />
տեր» կամ «տերը կենդ<strong>ան</strong>ի է») բառերն են, որոնք նշ<strong>ան</strong>ակում են Միհրի կենդ<strong>ան</strong>ի լինելը, թեկուզ<br />
բ<strong>ան</strong>տարկված կամ փակված, եւ նր<strong>ան</strong> կենդ<strong>ան</strong>ությ<strong>ան</strong> (երկրային հայտնությ<strong>ան</strong>) մաղթ<strong>ան</strong>ք են: Օրինակ,<br />
դիցապաշտ հայերը (5-րդ դար) հավատում էին, թե դեւերից բ<strong>ան</strong>տարկված Արտավազդը (իմա՝ Միհրըհեղ.)<br />
կենդ<strong>ան</strong>ի է ու մի օր դուրս գալով, ի նպաստ մեզ, տիրելու է աշխարհին: Այս համատեքստում է<br />
նաեւ՝ հայ<strong>ոց</strong> էպոսում «չարացած» աշխարհից հիասթափված Փոքր Մհերի կենդ<strong>ան</strong>ի փակվելը<br />
քարայրում եւ այնտեղից դուրս ելնելը գալիք «բարի» ժամ<strong>ան</strong>ակներում:<br />
* * *<br />
<strong>Հա</strong>շվի առնելով քրիստոնեությ<strong>ան</strong> խորհուրդների նշ<strong>ան</strong>ակությունն ու բնույթը, գտնում ենք, որ սր<strong>ան</strong>ք<br />
բոլորն էլ ունեին իրենց համազոր խորհրդածեսերը հայ<strong>ոց</strong> դիցակ<strong>ան</strong> պաշտամունքում: Օծմ<strong>ան</strong> եւ<br />
Դրոշմմ<strong>ան</strong> նախաքրիստոնեակ<strong>ան</strong> բնույթի ու խորհրդավորությ<strong>ան</strong> մասին արդեն ասվել է: Ինչ<br />
վերաբերում է Ապաշխարհությ<strong>ան</strong>ը, Ձեռնադրությ<strong>ան</strong>ն ու Պսակին, ապա ակնհայտ է, որ առաջինը<br />
մարդու մեղայակ<strong>ան</strong>ն գերբնակ<strong>ան</strong>ի առջեւ՝ <strong>ան</strong>կախ հավատքի բնույթից, իսկ վերջին երկուսը նաեւ<br />
քրմությ<strong>ան</strong> գործառույթներ էին: Մինչդեռ դիցակ<strong>ան</strong> պաշտամունքում առկա էր նաեւ Զոհաբերությ<strong>ան</strong><br />
խորհրդածեսը, որը թեեւ քրիստոնեությ<strong>ան</strong> խորհուրդներում բացակայում է, սակայն գոյատեւել է<br />
մատաղի ու պտղիի տեսքով:<br />
Հնարավոր է, որ դիցապաշտությ<strong>ան</strong> ամենօրյա խորհրդածես էր «<strong>Հա</strong>վատքի հաստատումը», որի<br />
մասնակի դրսեւորումներն են՝ Ազգի ու <strong>Հա</strong>յրենիքի համար մարտնչելը, աստվածահաճո ապրելը, չարի<br />
դեմ պատերազմելը, աստվածակարգի աշխարհասփռումն ու աշխարհին տերություն <strong>ան</strong>ելը3:<br />
Այդպիսին են՝ իսլամում «ջիհադը»՝ յուրաք<strong>ան</strong>չյուր մուսուլմ<strong>ան</strong>ի սրբազ<strong>ան</strong> պարտքը աշխարհով մեկ<br />
տարածելու իսլամը, քրիստոնեությ<strong>ան</strong> խաչակրաց արշավ<strong>ան</strong>քներն ու միսիոներությունը՝<br />
աշակերտներին ուղղված Քրիստոսի վերջին պատվիր<strong>ան</strong>ի համաձայն՝ բոլոր ազգերի մոտ տարածելու<br />
քրիստոնեությունը: Այդպիսին էին եւ հնում դիցերի <strong>ան</strong>ունից մղվող պատերազմներն ու<br />
հաղթ<strong>ան</strong>ակները նր<strong>ան</strong>ց վերագրելը, աշխարհակալ նվաճումները, երբ նվաճվածներին նաեւ կրոնակ<strong>ան</strong><br />
արժեքներ էին պարտադրվում (օրինակ՝ Ալեքս<strong>ան</strong>դր Մակեդոնացու արշավ<strong>ան</strong>քները, երբ Հին<br />
աշխարհում սփռվեց հելլենիզմը), ժամ<strong>ան</strong>ակին հայ-արիակ<strong>ան</strong> արշավ<strong>ան</strong>քները, որի արդյունքում<br />
հայ<strong>ոց</strong> դիցաբ<strong>ան</strong>ությունը դարձավ շատերի սեփակ<strong>ան</strong>ությունը (սա ակնառու երեւում է<br />
համեմատակ<strong>ան</strong> դիցաբ<strong>ան</strong>ությ<strong>ան</strong> պարագայում): Սր<strong>ան</strong>ցում տարբեր էին տարածմ<strong>ան</strong> ձեւերը, եւ եթե<br />
սեմակ<strong>ան</strong>ների ու եբրայեցիների մոտ ընդունված էր ազգեր կոտորելը, ապա հայերիս մոտ հակառակն<br />
էր՝ սփռելով աստվածային լույսն ու տեղաբնիկ ազգերին ուսուց<strong>ան</strong>ելով իրենց գիտելիքները, մերոնք<br />
որպես կ<strong>ան</strong>ոն մերվում, ձուլվում էին դր<strong>ան</strong>ցում եւ, ցավոք սրտի, կորցնում կապը բնօրր<strong>ան</strong>ի հետ:<br />
Այսպիսով, գտնում ենք, որ դիցակ<strong>ան</strong> պաշտամունքի հիմնակ<strong>ան</strong> խորհրդածեսերը (ինչպես<br />
դիցերգությունները) ինն էին հետեւյալ հերթակարգով. Մկրտություն, Դրոշմում, <strong>Հա</strong>ղորդություն,<br />
Զոհաբերություն, Ապաշխարհություն, Ձեռնադրություն, Պսակ, Օծում, <strong>Հա</strong>վատքի տարածում:<br />
Մկրտությունն ու Դրոշմումը կարգել ենք սկզբում՝ որպես <strong>Հա</strong>վատքի տաճարին նվիրմ<strong>ան</strong><br />
խորհրդածեսեր, <strong>Հա</strong>ղորդությունը, Զոհաբերությունն ու Ապաշխարհությունը դր<strong>ան</strong>ցից հետո՝ որպես<br />
յուրաք<strong>ան</strong>չյուր հավատավորի պարտակ<strong>ան</strong>ություններ: Ձեռնադրությունը, Պսակն ու Օծումը<br />
դասավորել ենք սր<strong>ան</strong>ցից հետո, ք<strong>ան</strong>ի որ նվիրապետակ<strong>ան</strong>՝ քրմակ<strong>ան</strong> գործառույթներ են: <strong>Հա</strong>վատքի<br />
տարածումը տեղադրել ենք վերջում, ք<strong>ան</strong>ի որ այն յուրաք<strong>ան</strong>չյուր հավատավորի ու նվիրյալի (քուրմի)<br />
կյ<strong>ան</strong>քի առաքելությունն է:<br />
* * *<br />
Յոթ թվի խորհրդավորությունը երեւում է մի շարք փոխկապակցված հ<strong>ան</strong>գամ<strong>ան</strong>քներում, որոնցից մի<br />
ք<strong>ան</strong>իսում այն ներկայ<strong>ան</strong>ում է որպես ինն թվի մասնակիություն: Այսինքն, յոթ թվին վերագրվող որոշ<br />
խորհուրդներ իրակ<strong>ան</strong>ում վերաբերում են ինն թվին: Այսպես, յոթն են՝<br />
34
![1 ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ [էջ III] ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԵՐՈՍԱԿԱՆ ԷՊՈՍԸ ...](https://img.yumpu.com/53543694/1/190x245/1-iii-.jpg?quality=85)
Change language