1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
նաեւ մեղր, որը կենդ<strong>ան</strong>ակ<strong>ան</strong> կիթ է նկատվում: Արգելվում են կթեղենը (հավկիթը), կաթնեղենը,<br />
ձկնեղենն ու մսեղենը: Պարզ պահք են օրապահքերն ու շաբաթապահքերը:<br />
Նավակատիք. Սա ամենամեղմ պահքն է, որին միայն մսեղենն է արգելվում: Նավակատիք են<br />
նախատոնակները՝ տոների նախօրեակները (հիմնակ<strong>ան</strong>ում շաբաթ օր են): Նավակատիքի սննդակ<strong>ան</strong><br />
մեղմացումը պայմ<strong>ան</strong>ավորված է նր<strong>ան</strong> հաջորդող տոնի հ<strong>ան</strong>գամ<strong>ան</strong>քով: Ըստ տևողությ<strong>ան</strong> պահքերը<br />
լինում են օրապահք ու շաբաթապահք:<br />
Օրապահք. Օրապահք են չորեքշաբթին եւ ուրբաթը: Չորեքշաբթին հիշատակում է Քրիստոսի<br />
մատնությունը, իսկ ուրբաթը՝ խաչելիությունը (ուրբաթը նաեւ մեռել<strong>ոց</strong> է): Հնում հրե<strong>ան</strong>երի մոտ պահք<br />
էին հինգշաբթին ու երկուշաբթին՝ որպես Մովսեսի Սինա լեռը բարձր<strong>ան</strong>ալու ու լեռից իջնելու օրեր:<br />
<strong>Ու</strong>րբաթի հետ կապված հայտնի է հետեւյալը: <strong>Ու</strong>րբաթ է մարդու (այր ու էգի) արարմ<strong>ան</strong> օրը՝<br />
բիբլիակ<strong>ան</strong> արարչությ<strong>ան</strong> օրերում: <strong>Ու</strong>րբաթագիրք է կոչվել հին հայ<strong>ոց</strong> հմայակ<strong>ան</strong> գիրքը, իսկ<br />
հետեւողները՝ ուրբաթատեսք կամ ուրբաթալեզք: <strong>Ու</strong>րբաթարոր է կոչվել չար զորությունից<br />
պաշտպ<strong>ան</strong>ող հուռութը, որն <strong>ան</strong>խոս պատրաստում էին դարբինները Ավագ (Զատիկի նախընթաց)<br />
ուրբաթ լուսածագին ու կարում երեխ<strong>ան</strong>երի շորին: <strong>Ու</strong>րբաթ օրերը քարայրներում (ուրբաթայրերում)<br />
պատարագ է մատուցվել ու պատվիրվել է լինել քչախոս, չտրվել վայելքների (տես. նաեւ ուրբաթախոս՝<br />
քչախոս, ուրբաթադեմ՝ տխրադեմ արտահայտությունները):<br />
Այլ մեկնաբ<strong>ան</strong>ությամբ ուրբաթ եւ չորեքշաբթի պաս պահելու, մոմավառությ<strong>ան</strong> ու խնկարկությ<strong>ան</strong><br />
նպատակը ուրբաթամուտի եւ չորեքմուտի վնասատու ոգիներից (իմա՝ դիցէակներից) պաշտպ<strong>ան</strong>վելն<br />
է: Սակայն դիցաբ<strong>ան</strong>ակ<strong>ան</strong> համակարգում այս օրերի տիրակ<strong>ան</strong> լուսատուները՝ Լուսնթագն ու<br />
Արուսյակը, բարետու եւ օրերն էլ բարի են դիտվել: Այսինքն, այս դեպքում առկա է հակասությունը<br />
դիցաբ<strong>ան</strong>ակ<strong>ան</strong> ու քրիստոնեակ<strong>ան</strong> համակարգերի միջեւ: Միգուցե, ուրբաթ եւ չորեքշաբթի պաս<br />
սահմ<strong>ան</strong>ելով՝ եկեղեցին չեզոքացրել է այս օրերի վայելքներն ու զվարճությունները:<br />
Շաբաթապահք. Շաբաթապահքի միայն առաջին հինգ օրերն են պաս. շաբաթ օրը նավակատիք է, իսկ<br />
կիրակին պահքից զերծ է: Կա տասներկու շաբաթապահք: Յուրաք<strong>ան</strong>չյուր ամիս ունի մեկ<br />
շաբաթապահք: Նույն ամսվա մեջ երկու շաբաթապահք ընդունելի չէ: Զուգադիպելու դեպքում<br />
պահվում է դր<strong>ան</strong>ցից մեկը: Գործնակ<strong>ան</strong>ում առարկայակ<strong>ան</strong> են միայն տաս շաբաթապահքը, ք<strong>ան</strong>ի որ<br />
դր<strong>ան</strong>ցից մեկն Մեծ պահքի մեջ է, իսկ երկրորդը համընկնում է Ավագ շաբաթին (Զատկաշաբաթին):<br />
Շաբաթապահքերից հինգը նախորդում են տաղավարաց տոներին, իսկ չորսը վերագրվում են տարվա<br />
եղ<strong>ան</strong>ակներին: Շաբաթապահքերից ինը հաջորդում են բարեկենդ<strong>ան</strong>ներին: Դր<strong>ան</strong>ց կարգը հետեւյալն<br />
է. հունվարին պահվում է Ծննդյ<strong>ան</strong>ը, փետրվարին՝ Առաջավորացը, մարտին՝ Մեծ պահքի երկրորդ<br />
շաբաթը (գարն<strong>ան</strong>այինն է), ապրիլին՝ Զատկաշաբաթը, մայիսին՝ Եղիայինը (հաջորդում է<br />
Հոգեգալուստին), հունիսին՝ Լուսավորչինը (ամառայինն է), հուլիսին՝ Վարդավառինը, օգոստոսին՝<br />
Վերափոխմ<strong>ան</strong>ը, սեպտեմբերին՝ աչվերացինը, հոկտեմբերին՝ Վարագա խաչինը (աշն<strong>ան</strong>այինն է),<br />
նոյեմբերին՝ Բուն հիսնակ<strong>ան</strong> շրջ<strong>ան</strong>ինը, դեկտեմբերին՝ <strong>Հա</strong>կոբինը (ձմեռայինն է):<br />
Այն, որ շաբաթապահքերը առնչվում էին դիցակ<strong>ան</strong> պաշտամունքին, հուշում է Լուսավորչի պասի հետ<br />
կապված ավ<strong>ան</strong>դազրույցը: Սա, որը հայտնի է Պառավի պաս <strong>ան</strong>վամբ, լինում է ամառվա շոգին, երբ<br />
ռ<strong>ան</strong>չպարները զբաղված են հունձով (Ռուսինյ<strong>ան</strong>ի օրացույցում հունիսը կոչվում է Հնձար՝ հունձի<br />
ամիս): Ժամ<strong>ան</strong>ակին մի պառավ ամառը պաս է պահել, որպեսզի աստված հով <strong>ան</strong>ի, եւ որդին<br />
կարող<strong>ան</strong>ա հեշտ հունձ <strong>ան</strong>ել: Իսկ «պառավ»-ը քրիստոնեակ<strong>ան</strong> ժամ<strong>ան</strong>ակներում Դիցամոր հեգնակ<strong>ան</strong><br />
<strong>ան</strong>ունն է:<br />
Այսպիսով, գտնում ենք, որ դիցապաշտությունում շաբաթապահքերը խրախճալի դիցատոներին<br />
հաջորդող, պահեցողությամբ ու ապաշխարհ<strong>ան</strong>քով դիցերին ուղղված աղերսներ էին, որպեսզի,<br />
օրինակ, դեկտեմբերը ձյունառատ լինի (Ռուսինյ<strong>ան</strong>ի մոտ դեկտեմբերը կոչվում է Ձյուներ՝ ձնաբեր),<br />
հունվարին սառնամ<strong>ան</strong>իքները մեղմ<strong>ան</strong><strong>ան</strong> (հունվար= Սառներ), փետրվարին փոթորիկներ չլինեն<br />
(փետրվար=Մրրկեր), մարտը խռովահույզ չլինի, ապրիլը ծաղկավետ լինի (ապրիլ=Ծաղկին), մայիսին<br />
մարգերն կ<strong>ան</strong>աչեն (մայիս= Մարգին), հունիսին հով <strong>ան</strong>ի, հուլիսը <strong>ան</strong>ձրեւաբերի (հուլիսին<br />
Վարդավառի պահքն է), օգոստոսը մրգատու (օգոստոս= Մրգար), սեպտեմբերը բերքառատ լինի<br />
(սեպտեմբեր=Կթոն), հոկտեմբերին բուսակ<strong>ան</strong>ությունը չփչ<strong>ան</strong>ա (հոկտեմբեր= Թառմոն), նոյեմբերը<br />
մառախլապատ չլինի (նոյեմբեր=Միգոն): Պահեցողությ<strong>ան</strong> առողջապահակ<strong>ան</strong> նկատառումները եւս ոչ<br />
պակաս կարեւոր են: Եվ պահքերի ու բարեկենդ<strong>ան</strong>ների դասավորությունը կարող է նախատիպ լինել<br />
նմ<strong>ան</strong>ատիպ աշխարհիկ համակարգերի մշակմ<strong>ան</strong> համար:<br />
24
![1 ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ [էջ III] ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԵՐՈՍԱԿԱՆ ԷՊՈՍԸ ...](https://img.yumpu.com/53543694/1/190x245/1-iii-.jpg?quality=85)
Change language