1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
համընդհ<strong>ան</strong>ուր տոն է: Այն սովորաբար մեկնվում է որպես Քրիստոսի խաչափայտին նվիրված տոն:<br />
Այսպես, պարսից Խոսրով Բ թագավորը հարձակվում է Բյուզ<strong>ան</strong>դիայի վրա, ու 614թ. գրավելով<br />
Երուսաղեմը, ավար է տ<strong>ան</strong>ում Քրիստոսի խաչափայտը: Հերակլ կայսրը այն ետ բերելու համար<br />
հարձակվում է պարսիկների վրա եւ հաղթում: Կնքվում է հաշտությ<strong>ան</strong> դաշնագիր, որի կարեւոր<br />
կետերից մեկն էլ խաչափայտի վերադարձն էր: Հերակլ կայսրը 628/9թ. հ<strong>ան</strong>դիսավորությամբ այն նորից<br />
Երուսաղեմ է փոխադրում, որից հետո բոլոր քրիստոնյա եկեղեցիներում սեպտեմբերի 14-ը տոնվում էր<br />
որպես Քրիստոսի խաչափայտի գերեդարձի հիշատակի օր: Ներկայումս <strong>Հա</strong>յ եկեղեցին այն նշում է<br />
սեպտեմբերի 14-ին ամենամոտ (սեպտեմբերի 11-17-ը ընկած) կիրակի օրը:<br />
Սակայն տոնի մեկ այլ մեկնությամբ նրա ակունքները հասնում են քրիստոնեությ<strong>ան</strong> վաղ շրջ<strong>ան</strong>ը, եւ որ<br />
այն նվիրված է <strong>Հա</strong>կոբ տեառնեղբոր կողմից խաչի հրապարակային պաշտամունքի հաստատմ<strong>ան</strong>ը:<br />
Մեր կարծիքով, սա համոզիչ չէ մի ք<strong>ան</strong>ի առումներով: Նախ վաղ շրջ<strong>ան</strong>ի քրիստոնյ<strong>ան</strong>երը խաչը չէին<br />
ընդունում, իսկ տոնի Խաչվերաց կամ Վերացմ<strong>ան</strong> խաչ <strong>ան</strong>ունը ավելի շուտ նշ<strong>ան</strong>ավորում է այդ<br />
ժամ<strong>ան</strong>ակ խաչի պաշտամունքի «վերացումը», եւ ոչ թե հաստատումը: Այսինքն, գտնում ենք, որ<br />
Խաչվերացի տոնը իրակ<strong>ան</strong>ում քրիստոնեությ<strong>ան</strong> վաղ շրջ<strong>ան</strong>ում խաչի դիցակ<strong>ան</strong> պաշտամունքի<br />
վերացմ<strong>ան</strong> հիշատակի օր է:<br />
<strong>Հա</strong>յ եկեղեցին Խաչվերացում ներմուծել է հին ժամ<strong>ան</strong>ա-կների նախնիների պաշտամունքը: Աշխարհիկ<br />
միջավայրում այս տոնը գլխավորապես առնչվում է նոր մահացածի, ննջեցյալների հիշատակը<br />
հավերժացնելուն (մոմավառությամբ, խնկարկությամբ ու հոգեհացով), եւ այս առումով Խաչվերացը<br />
միակն է եկեղեցակ<strong>ան</strong> տոնացույցում: Նկատելի է տոնի մոտիկությունը աշն<strong>ան</strong>ային<br />
գիշերահավասարի օրվ<strong>ան</strong> (սեպտեմբերի 23-ին), որից հետո հուր-խաչը խորհրդ<strong>ան</strong>շակ<strong>ան</strong>որեն<br />
<strong>ան</strong>ցնում է հող տարերք՝ <strong>ան</strong>դրաշխարհ, ու մահվ<strong>ան</strong> խորհրդակիր մութը իշխում է կյ<strong>ան</strong>քի<br />
խորհրդակիր լույսի վրա: Նախնիների պաշտամունքը հավերժացնելու Խաչվերացի թաքնախորհուրդի<br />
մասին է վկայում հետեւյալը: Տավրոսյ<strong>ան</strong> լեռներում կար մի վայր, ուր դեռ մինչեւ մեր դարասկիզբը<br />
<strong>ան</strong>հիշատակելի ժամ<strong>ան</strong>ակներից, ամեն տարի սեպտեմբերի 14-ին շրջակա գավառներից հավաքվում<br />
էին բարեկամ ու թշնամի ազգերի մարդիկ (հայեր, քրդեր, ասորիներ եւ այլն)՝ զոհ մատուցելու Աստծուն<br />
որպես հիշատակ ջրհեղեղից հետո մարդկությ<strong>ան</strong> նահապետ Նոյի առաջին փրկչակ<strong>ան</strong><br />
զոհաբերությ<strong>ան</strong>: Խաչվերացի տոնի շարունակություն կազմող ութօրեքի երկուշաբթի, ուրբաթ եւ<br />
շաբաթ օրերը եւս կոչվում են Խաչի տոներ:<br />
բ) Խաչի մյուս տոնը Գյուտխաչն է: Այն համընդհ<strong>ան</strong>ուր տոն է, եւ մեկնվում է որպես 327թ. Հեղինե<br />
թագուհու կողմից Քրիստոսի խաչափայտը Գողգոթայի բլուրին (Հիսուսի խաչվելու տեղում) գտնելու<br />
(գյուտի) հիշատակի օր: <strong>Հա</strong>յ եկեղեցին Գյուտխաչը նշում է Խաչվերացին հաջորդող յոթերորդ կիրակի<br />
օրը (հոկտեմբերի 23-29-ը): Տոնը աշխարհիկ տարածում չունի եւ նր<strong>ան</strong> դիցա-բնապաշտակ<strong>ան</strong><br />
խորհուրդներ չեն վերագրվում: Թեեւ, ըստ մեզ, չի բացառվում նր<strong>ան</strong>ում խաչի պաշտամունքի<br />
վերակ<strong>ան</strong>գնմ<strong>ան</strong> «գյուտի» թաքնախորհուրդը: Նկատելի է տոնի մոտիկությունը չարը խորհրդ<strong>ան</strong>շող<br />
արեգակնային Կարիճ աստղատ<strong>ան</strong> սկզբին (հոկտեմբերի 21-ին կամ 24-ին)՝ նշ<strong>ան</strong>ավորելով խաչի<br />
պաշտամունքի պ<strong>ան</strong>ծացումը ընդդեմ չարի ու չարություն սերմ<strong>ան</strong>ող «կարճամարդկ<strong>ան</strong>ց»՝<br />
դավաճ<strong>ան</strong>ների, ազգուրացների ու համաշխարհային «սատ<strong>ան</strong>այակ<strong>ան</strong>» ուժերի:<br />
գ) Մեկ այլ խաչատոն է Երեւմ<strong>ան</strong> խաչը, որի ծագումը կապվում է այն ավ<strong>ան</strong>դությ<strong>ան</strong> հետ, թե իբր 351թ.<br />
մայիսի 7-ին՝ Հոգեգալստյ<strong>ան</strong> օրը, ցերեկով Երուսաղեմի վրա երկնքում մի ք<strong>ան</strong>ի ժամ հսկա լուսավոր<br />
խաչ է երեւացել, որի ծայրերից մեկը հասնում էր Գողգոթայի բլուրը, իսկ մյուսը՝ Ձիթենյաց լեռը<br />
(Քրիստոսի մահվ<strong>ան</strong> ու համբառնմ<strong>ան</strong> վայրերը): Քրիստոնյա եկեղեցիները այն սկզբնապես տոնում<br />
էին մայիսի 7-ին: Կաթոլիկ եկեղեցին այս տոնը չունի: Ներկայումս <strong>Հա</strong>յ եկեղեցին Երեւմ<strong>ան</strong> խաչը նշում<br />
է Զատիկին հաջորդող հինգերորդ կիրակի օրը (ապրիլի 19-ից՝ մայիսի 23-ը): Ընդհ<strong>ան</strong>ուր առմամբ,<br />
նկատելի է տոնի կապը մայիս ամսվա հետ, որը խորհրդ<strong>ան</strong>շակ<strong>ան</strong> ամիս է հայերիս համար: Մայիսին<br />
են տեղի ունեցել հին ու նոր ժամ<strong>ան</strong>ակների հայ<strong>ոց</strong> վճռակ<strong>ան</strong> ճակատամարտերը՝ Ավարայրը (մայիսի<br />
26-ին), մեր դարասկզբի մայիսյ<strong>ան</strong> (Սարդարապատի, Ղարաքիլիսայի, Բաշ-Ապար<strong>ան</strong>ի)<br />
ճակատամարտերը, Շուշիի մերօրյա ազատագրումը (մայիսի 9-ին), ինչպես նաեւ նույն օրը<br />
<strong>Հա</strong>յրենակ<strong>ան</strong> Մեծ պատերազմի ավարտը, որի նախօրեին հայ զինվորները պարեցին հաղթությ<strong>ան</strong><br />
ավ<strong>ան</strong>դակ<strong>ան</strong> քոչարին Ռայխստագի վրա:<br />
դ) Բուն հայկակ<strong>ան</strong>-քրիստոնեակ<strong>ան</strong> խաչատոն է Վարագա խաչը: <strong>Հա</strong>յ եկեղեցին այն տոնում է<br />
Խաչվերացին հաջորդող երկրորդ կիրակի օրը (սեպտեմբերի 25-ից՝ հոկտեմբերի 1-ը): Վարագա խաչի<br />
մասին եկեղեցակ<strong>ան</strong> ավ<strong>ան</strong>դությունը պատմում է, թե Քրիստոսի խաչափայտի մի մասունքը, որն իրենց<br />
14
![1 ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ [էջ III] ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԵՐՈՍԱԿԱՆ ԷՊՈՍԸ ...](https://img.yumpu.com/53543694/1/190x245/1-iii-.jpg?quality=85)
Change language