1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
1 Հա ոց Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Դիցաբանութ ան Ու ...
- No tags were found...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Արեւհայր<strong>ոց</strong>ը (սրտի մոտ է) հոգու ցասումնակ<strong>ան</strong> մասի կայ<strong>ան</strong>ատեղն է (տես. «սրտոտ մարդ»՝<br />
արտահայտությունը): Պորտամասը հոգու ց<strong>ան</strong>կակ<strong>ան</strong> մասի կայ<strong>ան</strong>ատեղն է, որը վերջինն է լքում<br />
մարմինը մարդու վերջին շնչի հետ:<br />
<strong>Ու</strong>սերի մասին ժողովրդակ<strong>ան</strong> հավատալիքներից հայտնի է, որ ծննդյ<strong>ան</strong> օրից մարդու ուսերին<br />
բազմում են նր<strong>ան</strong> պահպ<strong>ան</strong>ող ու փորձող <strong>ան</strong>երեւույթ հրեշտակ-գրողները: Նր<strong>ան</strong>ցից մեկը նստում է<br />
աջ ուսին ու գրի է առնում նրա բարի գործերը, իսկ մյուսը նստում է ձախ ուսին ու գրի է առնում չար<br />
գործերը: Սր<strong>ան</strong>ք ուղեկցում են մարդուն ամբողջ կյ<strong>ան</strong>քում: Առաջինը բարությ<strong>ան</strong> է մղում, երկրորդը՝<br />
չարությ<strong>ան</strong>: Այս հավատալիքը այնք<strong>ան</strong> հարգի էր հնում, որ գործնակ<strong>ան</strong> կիրառություն ուներ. օրինակ,<br />
Վաղարշակ Ա. արք<strong>ան</strong> երկու մարդու նշ<strong>ան</strong>ակում է գրով հիշեցնողներ՝ մեկը բարին, մյուսը՝<br />
վրեժխնդրությունը: Բարին հիշեցնողին հրամայում է թագավորի բարկ<strong>ան</strong>ալու կամ <strong>ան</strong>իրավ հրամ<strong>ան</strong><br />
տալու դեպքում հիշեցնել իրավացին ու մարդասիրությունը3: Ի դեպ, ուսերին իշխում է Երկավոր<br />
աստղատունը, որը ներկայացնում է զույգ գրողներին՝ Տիրին ենթակա դիցէակներին:<br />
Պետք է ասել, որ մարմնակազմությունում նկատվել է թզաչափերի օրինաչափությունը, որով է նաեւ<br />
պայմ<strong>ան</strong>ավորված մարմնախաչերի առկայությունը: Իրարից թզաչափ են հեռու գլխագագաթը, քթի<br />
ծայրը, վզի փոսիկը, արեւհայր<strong>ոց</strong>ը, պորտը, սեռակ<strong>ան</strong> էներգակետը, թզաչափ են վզի փոսիկից մինչեւ<br />
ուսերը, բազուկներն ու արմունկները եւ այլն: Եվ, որպես կ<strong>ան</strong>ոն (համաչափ կառուցվածքի դեպքում)<br />
ինն թզաչափ է մարդու հասակը, որից չորսը կազմում է վերին մարմնամասը, իսկ հինգը՝ վարի<br />
մարմնամասը: <strong>Ու</strong>շագրավ է, որ թզաչափերի ու հայ<strong>ոց</strong> գլխավոր դիցերի թվաք<strong>ան</strong>ակները համընկնում<br />
են, ու թզաչափերի համամասնությունը համարժեք է չորս երկնաբնակ դիցերի (Արա, Միհր, Զարեհ-<br />
Բարշամ, Տիր) ու հինգ երկրաբնակ դիցերի (Մարե, Վահագն, Աստղիկ, Անահիտ, Ն<strong>ան</strong>ե)<br />
աստիճ<strong>ան</strong>ակարգին: Եվ, միգուցե, «թզաչափ»-ը նշ<strong>ան</strong>ակու՞մ է «դիցաչափ» (տես. «թիզ» ու «դից»<br />
բառերի նմ<strong>ան</strong>ությունը, մատների ու ձեռքի ափի դիցակ<strong>ան</strong> խորհուրդները, թզով գուշակությունն ու<br />
ձեռնագուշակությունը):<br />
Ազգային էպոսից հայտնի է, որ Քեռի Թորոսը կարողա- նում էր Սասնա նորածին դյուցազունների<br />
մարմնակ<strong>ան</strong> նշ<strong>ան</strong>ների միջ<strong>ոց</strong>ով որոշել նր<strong>ան</strong>ց կյ<strong>ան</strong>քի առաքելությունը: Նա Դավթի աջ թեւի վրայի<br />
«մսե խաչի» նշ<strong>ան</strong>ով կ<strong>ան</strong>խատեսում է նրա փառավորությունը: Այսինքն, մարմնակ<strong>ան</strong> խաչ<strong>ան</strong>շ<strong>ան</strong>ները՝<br />
որպես առաքելությ<strong>ան</strong> նախ<strong>ան</strong>շ<strong>ան</strong>ներ, դրոշմված են երեւելի մարդկ<strong>ան</strong>ց մարմնին, որոնք կարող են<br />
նկատել միայն բնատուր մարդիկ: Իզուր չէ, որ երեւելի մարդկ<strong>ան</strong>ց կոչում են «նշ<strong>ան</strong>ավոր»: Խաչեր կ<strong>ան</strong><br />
մարդու ձեռքի ափին, որոնց ձեռնագուշակությունում էակ<strong>ան</strong> նշ<strong>ան</strong>ակություն է վերագրվում: Օրինակ,<br />
ձեռքի ափի կենտրոնում (սրտի ու խելքի գծերի մեջտեղում) գտնվող խաչը «խորհրդավոր» է կոչվում՝<br />
հուշելով տիրոջ ինչ-որ խորհրդավոր առաքելությ<strong>ան</strong> մասին:<br />
Խաչերը առկա են նաեւ մարդու ու կենդ<strong>ան</strong>իների գենետիկակ<strong>ան</strong> միկրոկառուցվածքներում: Քառաթեւ<br />
X խաչն է հիշեցնում մարդու ու կենդ<strong>ան</strong>իների սեռորոշ «X» կոչվող քրոմոսոմը, իսկ եռաթեւ Y խաչն է<br />
հիշեցնում մարդու ու կենդ<strong>ան</strong>իների սեռորոշ «Y» կոչվող քրոմոսոմը: Քառաթեւ խաչի են նմ<strong>ան</strong>վում<br />
թռչունները ճախր<strong>ան</strong>քի ժամ<strong>ան</strong>ակ: Իսկ, օրինակ, արագիլի տեսքը ճախր<strong>ան</strong>քի ժամ<strong>ան</strong>ակ նմ<strong>ան</strong> է բուն<br />
հայ<strong>ոց</strong> քրիստոնեակ<strong>ան</strong> հավասարաթեւ խաչին:<br />
* * *<br />
Խաչի մարմնա-հոգեպահպ<strong>ան</strong> ավելի վաղ խորհրդապաշտությ<strong>ան</strong> դրսեւորում է քրիստոնեակ<strong>ան</strong><br />
խաչակնքումը: <strong>Հա</strong>յ եկեղեցին սկզբում ընդունում էր հետեւյալ խաչակնքումը. բթամատը, ցուցամատն<br />
ու միջնամատը գ<strong>ոց</strong>ված՝ աջ ձեռքը տարվում է ճակատից դեպի կուրծք, ապա ձախ ուսից՝ աջ ուս:<br />
Ավելի ուշ (8-րդ դարից) խաչակնքումը կատարվում է ամբողջ մարմնով՝ ձեռքն իջեցնելով գլխից մինչեւ<br />
փոր: Նկատելի է խաչակնքմ<strong>ան</strong> կապը արդեն թվարկված մարմնախաչերի հետ: Առաջին դեպքում<br />
ինքնադրոշմվում է բուն հայ<strong>ոց</strong> նախաքրիստոնեակ<strong>ան</strong> հավասարաթեւ խաչը՝ հ<strong>ան</strong>ձինս ճակատ-կուրծք<br />
(նույնը՝ քթարմատ-արեւհայր<strong>ոց</strong>) ու ձախ-աջ ուսեր թեւերի (երկուսն էլ երկու թզաչափ են), իսկ երկրորդ<br />
դեպքում ինքնադրոշմվում է բուն հայ<strong>ոց</strong> քրիստոնեակ<strong>ան</strong> խաչը՝ հ<strong>ան</strong>ձինս գլուխ-փոր (նույնը՝<br />
հոգետուն-պորտ) չորս թզաչափ ու ձախ-աջ ուսեր երկու թզաչափ թեւերի (երկու դեպքում էլ խաչի<br />
կենտրոնը վզի փոսիկն է): Աջ ձեռքի ձախ ուսից դեպի աջ ուս շարժումը կրում է աջակողմյ<strong>ան</strong>՝ բարի ու<br />
10
![1 ՍԱՍՈՒՆՑԻ ԴԱՎԻԹ [էջ III] ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԵՐՈՍԱԿԱՆ ԷՊՈՍԸ ...](https://img.yumpu.com/53543694/1/190x245/1-iii-.jpg?quality=85)
Change language