บทที่ 7

บทที่ 7
จุลสาหร่าย
สาหร่ายเป็นจุลินทรีย์ยูแคริโอตเช่นเดียวกับพวกเห็ดรา เซลล์ระบบออร์แกเนลที่
ซับซ้อน และมีนิวเคลียสและเยื่อหุ้มนิวเคลียสชัดเจน สาหร่ายมีทั้งพวกที่ด ารงชีวิตแบบ
เซลล์เดี่ยว (unicellular) และพวกที่เซลล์เจริญรวมกันแบบหลายเซลล์ (multicellular)
สาหร่ายที่เจริญเป็นเซลล์เดี่ยวโดยทั่วไปจะมีขนาดเล็กจนไม่สามารถสังเกตเห็นได้ด้วยตา
เปล่า จ าเป็นต้องอาศัยกล้องจุลทรรศน์ในการศึกษาจึงจะสามารถสังเกตเห็นลักษณะ
สัณฐานและโครงของเซลล์ได้ จึงเรียกสาหร่ายกลุ่มนี้ว่า จุลสาหร่าย (microalgae) ส าหรับ
สาหร่ายที่เจริญเป็นแบบหลายเซลล์ ส่วนใหญ่จะมีการพัฒนาเป็นรูปสัณฐานขนาดใหญ่จน
สามารถมองเห็นด้วยตาเปล่าได้ จึงเรียกว่า มหสาหร่าย (microalgae) ซึ่งบางชนิดมี
ลักษณะคล้ายพืชชั้นสูง มีการพัฒนากลุ่มของเซลล์จนกลายเป็นโครงสร้างที่ซับซ้อน ท า
หน้าที่คล้ายราก ล าต้น และใบ แต่อย่างไรก็ตาม โครงสร้างที่ปรากฎเหลล่านั้นยังไม่ถือว่า
เป็นราก ล าต้น และใบที่แท้จริง เพราะขาดสมบัติของการท างานร่วมกันเป็นเนื้อเยื่อ
ภายในเซลล์ของสาหร่ายมีสารสี (pigments) ที่ช่วยตรึงพลังงานแสงมาใช้ในการ

สังเคราะห์แสงได้คล้ายกับพืช แต่แตกต่างกันที่สาหร่ายมีโครงสร้างการสืบพันธุ์แบบอาศัย
เพศอย่างง่าย ๆ และในการสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศจะมีการสร้างสปอร์ที่มีแฟลเจลลา
หรือ สปอร์ที่ไม่เคลื่อนที่อยู่ภายในสปอร์แรงเกียม สาหร่ายมีการแพร่กระจายอยู่ทั้งในน้ า
จืด น้ าเค็ม น้ ากร่อย และที่ชื้นแฉะ
ภาพที่ 7.1
(ก) โคโลนีรูปถ้วยสีสมของ
Phycopeltis arundinacea
บนผิวใบของต้นไอวี่ (ข)
สาหร่ายสีเขียวแกมน้ าเงิน
Nostoc commune ที่เจริญปก
ปกคลุมผิวดิน แซมอยู่กับพืช
ชั้นสูง (ค) สาหร่าย
Trentepohlia rigidula เจริญ
เป็นแผ่นคราบสีแดงบนเปลือก
ของไม้ยืนต้น (ง) สาหร่ายสีเขียว
Rosenvingiella radicans ที่
เจริญบนผิวคอนกรีต (ที่มา:
Rindi et al., 2009)
สัณฐานวิทยาของสาหร่าย
1. รูปทรงและขนาด
สาหร่ายมีความหลากหลายในเชิงสัณฐาน ทั้งรูปร่าง รูปทรง และขนาด เช่น
รูปทรงกลม ท่อน รูปคล้ายกระบอง รูปเกลียว รูปเรียวแหลม และโค้งงอคล้ายพระจันทร์
เสี้ยว เป็นต้น ส่วนขนาดของสาหร่ายจะแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับชนิดของสาหร่าย มีตั้งแต่
0.5 ไมครอน จนถึงประมาณ 100 ฟุต โดยจุลสาหร่ายที่ด ารงชีวิตแบบเซลล์เดียว อยู่เป็น
อิสระ อาจเคลื่อนที่ตามกระแสน้ าหรือเกาะอยู่กับวัตถุต่างๆ ในน้ า หรือมี แฟลเจลลาช่วย
ในการเคลื่อนที่ ส่วนมหสาหร่ายที่มีขนาดใหญ่ จะเป็นสาหร่ายที่อยู่รวมกันเป็นโคโลนี
เป็นสาย หรือเรียงตัวกันเป็นแผ่น บางชนิดอาจมีเมือกหุ้ม และบางชนิดสามารถเคลื่อนที่ได้

ก
ข
ค
ง
จ
ฉ
ภาพที่ 7.1 ลักษณะสาหร่ายแบบต่าง ๆ
ก เซลล์เดี่ยว เคลื่อนที่ไม่ได้ ข เซลล์เดี่ยว เคลื่อนที่ได้
ค กลุ่ม เคลื่อนที่ไม่ได้ ง กลุ่ม เคลื่อนที่ได้
จ สาย ไม่แตกแขนง ฉ สาย แตกแขนง
ที่มา (มัณฑนา, 2547, หน้า 8-9)

ก
ภาพที่ 7.2 ลักษณะสาหร่ายแบบต่าง ๆ
ก ท่อหรือหลอด ข คล้ายพืชชั้นสูง
ที่มา (มัณฑนา, 2547, หน้า 9)
ข
โครงสร้างของเซลล์สาหร่าย
โครงสร้างระดับเซลล์ของสาหร่าย โดยทั่วไปจะมีองค์ประกอบเช่นเดียวกับเซลล์
ของยูแครีโอตกลุ่มอื่นๆ แต่จะมีรายละเอียดของโครงสร้างบางอย่างแปลกแยกออกไป เป็น
ลักษณะจ าเพาะที่ท าให้สาหร่ายถูกจัดจ าแนกออกมาจากสิ่งมีชีวิตกลุ่มอื่นๆ ดังต่อไปนี้
แฟลเจลลา
ผนังเซลล์
แป้ ง
กอลจิบอดี
ไมโทคอนเดรีย
คอนแทรกไทล์แวควิโอล
นิวเคลียส
ร่างแหเอนโดพลาสซึม
แวควิโอล
ไพรินอยด์
คลอโรพลาสต์
เยื่อหุ ้มเซลล์
ภาพที่ 7.3 ลักษณะสัณฐานวิทยาของสาหร่าย
ที่มา (Prescott, Harley and Klein, 2005, p.556)

แฟลเจลลา
จุลสาหร่ายที่เคลื่อนที่ได้หลายชนิดมีแฟลเจลลาเป็นโครงสร้างส าคัญช่วยในการ
เคลื่อนที่ ซึ่งจ านวนของแฟลเจนลาจะขึ้นอยู่กับชนิดของสาหร่าย บางชนิดมีเพียงหนึ่งเส้น
บางชนิดมีมากว่าหนึ่งเส้น นอกจากนั้นแฟลเจลลาของสาหร่ายยังมีรายละเลียดที่แตกต่าง
กันไปตามชนิดของสาหร่าย โดยสามารถแยกเป็นประเภทได้ ดังนี้ หรือเป็นกลุ่มที่ด้านใน
ด้านหนึ่งของเซลล์ สามารถแบ่งออกเป็นหลายชนิด ดังนี้
วิปแลช (whiplash) เป็นแฟลเจลลาที่มีลักษณะเป็นเส้นหรือรูปทรงเป็น
กระบอกยาวและเรียบ
ทินเซิล (tinsel) เป็นแฟลเจลลาที่มีลักษณะเป็นทรงกระบอกยาว และมีขน
เล็ก ๆ ยื่นออกมาโดยรอบ
ริบบอน (ribbon) เป็นแฟลเจลลาที่มีลักษณะเป็นแถบแบนคล้ายริบบิน
ทินเซล
วิปแลป
ภาพที่ 7.4 แฟลเจลลาของสเปริ์มของสาหร่ายสีน้ าตาลฟาคัส (Facus) (ที่มา Bauman,
2003, p.370)

ผนังเซลล์และเยื่อหุ้มเซลล์
ผนังเซลล์ของสาหร่ายมีลักษณะบาง แต่แข็งแรง อาจมีเมทริกซ์ (outer matrix)
ล้อมรอบ ส่วนเยื่อหุ้มเซลล์อาจยืดหยุ่นได้ เรียกว่า เพอริพลาสต์ (periplast) เช่น เยื่อหุ้ม
เซลล์ของยูกลีนา
สารสี
สารสีที่พบในสาหร่ายมีหลายชนิดด้วยกัน โดยทั้งหมดอยู่ในออร์แกเนลล์ที่ชื่อว่า
คลอโรพลาสต์ (chloroplast) โดยมีคลอโรฟิลล์เป็นสารสีส าคัญ เนื่องจากเกี่ยวข้องกับการ
สังเคราะห์แสงของสาหร่าย และสารสีมีด้วยกันหลายชนิด คือ
คลอโรฟิลล์-เอ เป็นคลอโรฟิลล์ที่พบในสาหร่ายทุกชนิด
คลอโรฟิลล์-บี พบในดิวิชันยูกลีโนไพโคไฟตา (Euglenophycophyta) และคลอ
โรไฟโคไฟตา (Chlorophycophyta)
คลอโรฟิลล์-ซี พบในดิวิชันแซนโธไฟโคไฟตา (Xanthophycophyta) บาซิลลาริ
โอไฟโคไฟตา (Bacillariophycophyta) คริสโซไฟโคไฟตา
(Chrysophycophyta) ไพร์โรไฟโคไฟตา (Pyrrophycophyta)
คริปโทไฟโคไฟตา (Cryptophycophyta) และฟีโอไฟโคไฟตา
(Phyophycophyta)
คลอโรฟิลล์-ดี พบในดิวิชันโรโดไฟโคไฟตา (Rhodophycophyta)
คลอโรฟิลล์-อี พบเฉพาะสกุลไทรโบเนียอี (Triboneaea) และซูโอสปอร์ของวูชี
เรีย (Vaucheria) ในดิวิชันแซนโธไฟโคไฟตา
นอกจากคลอโรฟิลยังมีรงควัถตุอื่นๆ ที่พบได้บ่อยในเซลล์ของสาหร่าย เช่น แคโรที
นอยด์ (carotenoid) ทั้งชนิดแคโรทีน (carotene) และแซนโธฟิล (xanthophyll) ไฟโคบิ
ลิน (phycobilin) หรือ บิลิโปรตีน (biliprotein) ที่พบในดิวิชันโรโดไฟโคไฟตา และดิวิ
ชันคริสโทไฟตาเท่านั้น นอกจากนี้ภายในเซลล์ของสาหร่ายยังมีนิวเคลียสที่สามารถ
มองเห็นได้ชัดเจน และมีเม็ดแป้ง หยดน้ ามัน และแวคิวโอล อีกด้วย

การสืบพันธุ์ของสาหร่าย
การสืบพันธุ์ของสาหร่ายมีทั้งแบบอาศัยเพศและไม่อาศัยเพศ บางชนิดอาจมีการ
สืบพันธุ์ได้ทั้งสองแบบ และบางชนิดอาจสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศเพียงอย่างเดียว
1. การสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศ มีได้หลายวิธี ดังนี้
การแบ่งสองส่วน (binary fission) เป็นการสืบพันธุ์ที่พบในสาหร่ายเซลล์
เดียวเป็นส่วนใหญ่
การแตกเป็นชิ้นส่วน (fragmentation) เป็นการสืบพันธุ์ที่แทลลัสของ
สาหร่ายหักหรือกลุดออกเป็นท่อน พบในสาหร่ายที่อาศัยอยู่รวมกันเป็นสาย
การสร้างสปอร์ (sporulation) เป็นการสืบพันธุ์ที่พบในสาหร่ายหลายเซลล์
สปอร์ที่เกิดขึ้นอาจเคลื่อนที่ได้ เรียกว่าซูโอสปอร์ ซึ่งพบในสาหร่ายที่อาศัยใน
น้ า และสปอร์ที่เคลื่อนที่ไม่ได้ เรียกว่าอะพลาโนสปอร์ (aplanospore) ซึ่ง
พบในสาหร่ายที่อาศัยอยู่บนบก อย่างไรก็ตามอะพลาโนสปอร์บางชนิดอาจ
พัฒนาไปเป็นซูโอสปอร์ได้

ก
ข
ค
ง
จ
ภาพที่ 7.5 การสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศ
ก การแบ่งสองส่วน
ค และ ง การสร้างสปอร์
ที่มา (มัณฑนา, 2547, หน้า 11)
ข การหลุดเป็นส่วน
จ การแบ่งเซลล์สร้างโคโลนี

2. การสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ
การสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศของสาหร่าย เป็นการเพิ่มจ านวนโดยการสร้างเซลล์
สืบพันธุ์เพศผู้และเมียขึ้นมา เซลล์สืบพันธุ์นี้มีจ านวนโครโมโซม 1 ชุด (n) เมื่อผสมกัน
แล้วจะเกิดเป็นไซโกต ที่มีจ านวนโครโมโซม 2 ชุด (2n)
เซลล์สืบพันธุ์นี้อาจมีรูปร่าง ขนาดเหมือนหรือต่างกันก็ได้ ขึ้นอยู่กับชนิดของ
สาหร่าย โดยการรวมกันของเซลล์สืบพันธุ์ที่มีรูปร่างและขนาดเหมือนกัน เรียกไอโซแกมี
(isogamy) และการรวมกันของเซลล์สืบพันธุ์ที่มีรูปร่างและขนาดแตกต่างกัน เรียกว่า
เฮเทอโรแกมี (heterogamy)
การจัดจ าแนกสาหร่าย
ปัจจุบันสาหร่ายถูกจัดอยู่ในอาณาจักรโพรทิสตา ประกอบด้วย 9 ดิวิชัน โดยอาศัย
หลักเกณฑ์ต่าง ๆ คือ ชนิดและคุณสมบัติของสารสี องค์ประกอบทางเคมีของอาหารสะสม
หรือผลผลิตที่ได้จากการสังเคราะห์แสง ชนิด รูปร่าง และจ านวนของแฟลเจลลา ต าแหน่ง
ที่แฟลเจลลามาเกาะติด องค์ประกอบทางเคมีและกายภาพของผนังเซลล์ ลักษณะรูปร่าง
และการจัดระเบียบของเซลล์และทัลลัส ตลอดจนวงจรชีวิต โครงสร้างและวิธีการสืบพันธุ์
1. ดิวิชันโรโดไฟโคไฟตา หรือสาหร่ายสีแดง
สาหร่ายในกลุ่มนี้เกือบทั้งหมดอาศัยอยู่ในน้ าเค็ม ไม่สามารถเคลื่อนที่ได้เนื่องจาก
ไม่มีแฟลเจลลา สืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศโดยการสร้างสปอร์ที่ไม่เคลื่อนที่ และการแตก
เป็นขิ้นส่วน ส าหรับการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ จะเป็นการผสมกันของแกมมีตของเซลล์
สืบพันธุ์เพศผู้ที่เคลื่อนที่ไม่ได้ เรียกว่าสเปอร์มาเทีย (spermatia) และอวัยวะเพศเมีย
เรียกว่าคาร์โพโกเนีย (carpogonia) สารสีที่พบในสาหร่ายกลุ่มนี้ ประกอบด้วยคลอโรฟิลล์
เอ ไฟโคอิริทริน (phycoerythrin) ไฟโคไซแอนิน ส่วนอาหารสะสมจะอยู่ในรูปของแป้ง
ชนิดฟลอริเดียน (floridean strach) และน้ ามัน

ภาพที่ 7.7 สาหร่ายสีแดง
ที่มา (Bauman, 2003, p. 369)
2. ดิวิชันแซนโธไฟตา หรือสาหร่ายสีเขียวแกมเหลือง
สาหร่ายสีเขียวแกมเหลืองนี้เดิมจัดอยู่ในดิวิชันคลอโรไฟโคไฟตา หรือสาหร่ายสี
เขียว (green algae) พบได้มากในเขตอบอุ่น ทั้งในน้ าจืด น้ าเค็ม และดิน ทั้งในรูป
เซลล์เดี่ยว โคโลนี เส้นสายที่แตกกิ่งก้านและไม่แตกกิ่งก้าน การสืบพันธุ์มีทั้งแบบไม่
อาศัยเพศ และอาศัยเพศ โดยการสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศอาจเป็นการสร้าง ซูโอสปอร์ที่
เคลื่อนที่ได้ด้วยแฟลเจลลาซึ่งมีขนาดยาวไม่เท่ากัน เส้นที่ยาวกว่ามักมีขนเล็ก ๆ อยู่ 2
แถว บางชนิดสร้างสปอร์ที่เคลื่อนที่ไม่ได้ หรือสืบพันธุ์โดยการแตกเป็นชิ้นส่วน การแบ่ง
สองส่วน ขณะที่การสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศไม่ค่อยพบมากนัก สารสีที่พบในสาหร่ายกลุ่มนี้
ประกอบด้วยคลอโรฟิลล์เอ คลอโรฟิลล์ซี และแคโรทีน ส่วนอาหารสะสม คือ น้ ามัน
หรือคริสโซลามินาริน (chrysolaminarin)
ตัวอย่างของสาหร่ายในดิวิชันนี้ เช่น วูเชอเรีย (Vaucheria) เฮอเทอโรคอกคัส
(Heterococcus) และโบไทรโอคลอริส (Botryochloris) เป็นต้น
3. ดิวิชันคริสโทไฟตา หรือสาหร่ายสีทอง
สาหร่ายในกลุ่มนี้ส่วนใหญ่ด ารงชีวิตแบบเซลล์เดี่ยว แต่อาจมีบางชนิดที่มีลักษณะ
เป็นโคโลนี หรือมีรูปร่างกลม เป็นเส้นสายที่ไม่เคลื่อนที่ บางชนิดเคลื่อนที่โดยอาศัยแฟล
เจลลา บางชนิดเป็นอะมีบอยด์ที่มีขาเทียม (pseudopod) ท าให้สามารถกินอาหารด้วย
ขาเทียมได้ การสืบพันธุ์มีทั้งแบบอาศัยเพศและไม่อาศัยเพศ ซึ่งสาหร่ายในกลุ่มนี้ส่วน

ใหญ่จะสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศโดยการแบ่งสองส่วน แต่อาจมีการผสมกันของแกมีต
แบบไอโซแกมัส
สารสีที่พบในสาหร่ายกลุ่มนี้ ประกอบด้วยคลอโรฟิลล์เอ คลอโรฟิลล์ซี แคโรทีน
และฟิวโคแซนทิน (flucoxanthin) ส่วนอาหารสะสม คือ น้ ามัน และคริสโซลามินาริน
ตัวอย่างของสาหร่ายในดิวิชันนี้ เช่น โอโชรโมแนส (Ochromonas) ซึ่งเป็น
สาหร่ายเซลล์เดียว ที่มีแฟลเจลลาที่ยาวไม่เท่ากัน และ ไครซามีบา
(Chrysamoeba) ซึ่งเป็นสาหร่ายที่มีเซลล์คล้ายอะมีบา และมีไรโซโพเดียมยื่นออกมาจาก
โพรโทพลาซึม เป็นต้น
4. ดิวิชันฟีโอไฟโคไฟตา หรือสาหร่ายสีน้ าตาล
สาหร่ายในกลุ่มนี้มีขนาดใหญ่ที่สุด ส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในทะเล และมักอยู่ในน้ า
เย็น สาหร่ายสีน้ าตาลนี้มีแฟลเจลลา 2 เส้น ขนาดไม่เท่ากันอยู่ด้านข้างของเซลล์ มี
โครงสร้างที่ซับซ้อน หลายชนิดมีส่วนยึดเกาะคล้ายรากพืช (holdfast) บางชนิดมีถุง
อากาศ (air bladder) หรือเคลบ(kelp) ขนาดใหญ่ท าให้ลอยตัวอยู่ในน้ าได้ ส่วนการ
สืบพันธุ์มีทั้งแบบอาศัยเพศและไม่อาศัยเพศ ในการสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศจะเป็นแบบไอ
โซแกมัส และเฮเทอโรแกมัส ขณะที่การสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศ จะสร้างซูโอสปอร์
ภาพที่ 7.8 สาหร่ายสีทอง
ที่มา (http://vietsciences.free.fr/khaocuu/nguyenlandung/vitao02.htm,
2008)
สารสีที่พบในสาหร่ายกลุ่มนี้ ประกอบด้วยคลอโรฟิลล์เอ คลอโรฟิลล์ซี คาโรทีน
และฟิวโคแซนทิน ส่วนอาหารสะสม คือ น้ าตาลลามินาริน (lamiinarin) คาร์โบไฮเดรต
ที่ละลายน้ า และน้ ามัน

ตัวอย่างของสาหร่ายในดิวิชันนี้ เช่น เพอริสปอโรชนัส
(Perisporochnus) ซาร์กาสซัม (Sargassum) และแลนด์สเบอเกีย (Landsburgia)
เป็นต้น
เคลบ
ภาพที่ 7.9 สาหร่ายสีน้ าตาล
ที่มา (Bauman, 2003, p. 369)
4. ดิวิชันบาซิลลาริโอไฟโคตา หรือไดอะตอม
สาหร่ายในกลุ่มนี้มีการเจริญเป็นเซลล์เดี่ยว โคโลนี หรือเส้นสายที่มี
รูปร่างแตกต่างกันหลายแบบ เซลล์สืบพันธุ์เพศผู้มีแฟลเจลลาหนึ่งเส้นที่ด้านหน้าเซลล์
สาหร่ายในกลุ่มนี้ถูกน ามาใช้ประโยชน์เป็นสารขัดต่าง ๆ เช่น ยาสีฟัน น้ ายาขัดรถ และ
น้ ายาขัดโลหะ
สารสีที่พบในสาหร่ายกลุ่มนี้ ประกอบด้วยคลอโรฟิลล์เอ
คลอโรฟิลล์ซี แคโรทีน และฟิวโคแซนทิน (fucoxanthin) ส่วนอาหารสะสม คือ น้ ามัน
และคริสโซลามินาริน (chrysolaminarin )
ตัวอย่างของสาหร่ายในดิวิชันนี้ เช่น คอคโดนีอีส พลาเซนทูลา
(Cocconeis placentula) และมีโลซิรา วาเรียนส์ (Melosira varians) เป็นต้น

ภาพที่ 7.10 ไดอะตอม
ที่มา (http://botit.botany.wisc.edu/images/130/Protista_I/Diatom_Images/
Grouped _diatoms_MC_.html, 2007)
5. ดิวิชันยูกลีโนไฟโคไฟตา หรือยูกลีนอยด์
สาหร่ายในกลุ่มนี้เป็นสาหร่ายเซลล์เดียว สีเขียวอ่อน ที่มีลักษณะ
คล้ายพืชและสัตว์ ลักษณะที่คล้ายเซลล์สัตว์คือ เป็นเซลล์เดี่ยว เคลื่อนโดยใช้ แฟล
เจลลา ซึ่งอาจมีหนึ่ง สอง หรือสามเส้นที่ปลายด้านบนของเซลล์ ผนังเซลล์ไม่มี
เซลลูโลสเป็นส่วนประกอบ มีจุดรับแสง (eyespot หรือ stigma) คอนแทรกไทล์แวคิว
โอล (contractile vacuole) และไฟบริลภายในเซลล์ แต่จะคล้ายพืชตรงที่มี
คลอโรพลาสต์ ท าให้สามารถสังเคราะห์แสงได้
สารสีที่พบในสาหร่ายกลุ่มนี้ ประกอบด้วยคลอโรฟิลล์เอ คลอโรฟิลล์
บี และเบตาคาโรทีน (-carotene) ส่วนอาหารสะสมจะอยู่ในรูปของแป้งที่ไม่ละลายน้ า
ชื่อพาราไมลอน (paramylon) และน้ ามัน
ตัวอย่างของสาหร่ายในดิวิชันนี้ เช่น ยูกลีนา แอสคัส (Euglena
ascus) และทราชีโลโมแนส (Trachelomonas) เป็นต้น
6. ดิวิชันคลอโรไฟโคไฟตา หรือสาหร่ายสีเขียว
สาหร่ายสีเขียวถือเป็นสาหร่ายกลุ่มใหญ่ที่สุดในสาหร่ายทั้งหมด พบ
อาศัยอยู่ในน้ าจืด น้ าเค็ม และบนบก มีรูปร่างและขนาดแตกต่างกัน เช่น รูปถ้วย

ตาข่าย และขดดาว เป็นต้น อาจอยู่ในลักษณะเซลล์อิสระ อยู่รวมกันเป็นโคโลนี เป็น
กลุ่มหรือเป็นสาย มีทั้งที่เคลื่อนที่ได้ โดยอาศัยแฟลเจลลา ซึ่งอาจมีหนึ่ง สอง สี่เส้น
หรือมากกว่า และพวกเคลื่อนที่ไม่ได้ สามารถสืบพันธุ์ได้ทั้งแบบอาศัยเพศ โดยวิธีไอโซ
แกมมัสและเฮเทอโรแกมมัส และแบบไม่อาศัยเพศ โดยสร้างซูโอสปอร์ ตลอดจนการ
แบ่งสองส่วน
สารสีที่พบในสาหร่ายสีเขียว ประกอบด้วยคลอโรฟิลล์เอ
คลอโรฟิลล์บี และแคโรนีน ส่วนอาหารสะสมจะอยู่ในรูปของแป้ง และน้ ามัน
ตัวอย่างของสาหร่ายในดิวิชันนี้ เช่น คลาไมโดโมแนส
(Chlamydomonas) คลอเรลลา (Chlorella) วอลว็อก (Volvox) สไปโรไจรา
(Spirogyra) อัลวา (Ulva) อะเซทาบูลาเรีย (Acetabularia) และไมคราสเทียรีอัส
(Micrasterias) เป็นต้น
แฟลเจลลา
รีเซอวอร์
สทิกมา
คลอโรพลาสต์
เพอริพลาสต์
สทิกมา
คลอโรพลาสต์
เพอริพลาสต์
พาราไมลอน
ข
นิวเคลียส
ภาพที่ ก 7.11 ยูกลีนอยด์
ก ยูกลีนา แอสคัส
ข ทราชีโลโมแนส
ที่มา (Perry and Morton, 1996, p. 18)

ก ข ค
ง ภาพที่ 7.12 สาหร่ายสีเขียว จ ฉ
ก คลอเรลลา ข วอลว็อก ค สไปโรไจรา
ง อัลวา จ อะเซทาบูลาเรีย ฉ ไมโครสเทียรีอัส
ที่มา (Prescott, Harley and Klein, 2005, p. 558)
7. ดิวิชันคริปโทไฟโคไฟตา หรือคริปโทโมแนด
สาหร่ายกลุ่มนี้ด ารงชีวิตแบบเซลล์เดี่ยว มีรูปร่างแบนทั้งด้านบนและ
ล่างคล้ายรองเท้าแตะ อาจมีผนังเซลล์ หรือไม่มีก็ได้ขึ้นอยู่กับแต่ละชนิด มีแฟลเจลลา
สองเส้นออกจากฐานร่อง (groove) สืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศ โดยการสร้างซูโอสปอร์
ซีสต์ หรือแบ่งสองส่วนตามยาว
สารสีที่พบในสาหร่ายกลุ่มนี้ ประกอบด้วยคลอโรฟิลล์เอ
คลอโรฟิลล์ซี แคโรทีน ไฟโคอิริทริน และไฟโคไซแอนิน ส่วนอาหารสะสมจะอยู่ในรูป
ของแป้ง และน้ ามัน
ตัวอย่างของสาหร่ายในดิวิชันนี้ เช่น คริปโทโมแนส ซิมิลิส
(Cryptomonas similis) และชิโลโมแนส พารามีเซียม (Chilomonas paramecium)
เป็นต้น

ภาพที่ 7.13 คริปโทโมแนส
ที่มา (http://www.chdiagnostic.com/H_Photo%20Gallery.htm,2008)
ดิวิชันไฟร์โรไฟโคไฟตา หรือไดโนแฟลเจลเลต
สาหร่ายกลุ่มนี้ด ารงชีวิตแบบเซลล์เดี่ยว พบทั้งในน้ าเค็ม น้ ากร่อย และน้ าจืด
ส่วนมากไม่มีผนังเซลล์ บางชนิดอาจมีแผ่นเซลลูโลส (cellulose plate) ในเยื่อหุ้มเซลล์
ท าให้มีลักษณะคล้ายเกราะ เรียกว่า ธีคัลเพลท (thecal plates) ไดโนแฟลเจลเลตมี
ลักษณะรูปร่างแบน มีร่องตามขวางและตามยาว และมีแฟลเจลลาสองเส้นอยู่ในร่องทั้ง
สองนี้ สารสีที่พบในสาหร่ายกลุ่มนี้ ประกอบด้วยคลอโรฟิลล์เอ คลอโรฟิลล์ซี และแคโรทีน
ส่วนอาหารสะสมจะอยู่ในรูปของแป้ง และน้ ามัน ตัวอย่างของสาหร่ายในดิวิชันนี้ เช่น
Gymnodinium neglectum และCeratium เป็นต้น

ภาพที่ 7.14 ไดโนแฟลเจลเลต
ที่มา (Nester, Anderson, Roberts and Nester, 2007, p. 299)
สรุป
สาหร่ายเป็นสิ่งมีชีวิตที่มีเซลล์เป็นยูคาริโอติกเซลล์ สามารถสร้างอาหารได้จากการ
สังเคราะห์แสง เนื่องจากมีคลอโรฟิลล์เช่นเดียวกับพืชชั้นสูง มีรูปร่างและชนาดหลายแบบ
ด้วยกัน เช่น ทรงกลม ท่อน รูปร่างคล้ายกระบอง รูปเกลียว รูปเรียวแหลม และโค้งงอ
คล้ายพระจันทร์เสี้ยว เป็นต้น มีการด ารงชีวิตทั้งแบบเซลล์เดี่ยว เป็นโคโลนี เป็นเส้นสาย
บางชนิดอาจเคลื่อนที่ได้โดยอาศัยแฟลเจลลา การสืบพันธุ์ของสาหร่ายมีทั้งแบบไม่อาศัย
เพศ เช่น การแบ่งสองส่วน การแตกเป็นชิ้นส่วน และการสร้างสปอร์ เป็นต้น และแบบ
อาศัยเพศ ทั้งแบบไอโซแกมี และเฮเทอโรแกมี
นอกจากสารสีคลอโรฟิลล์แล้ว สาหร่ายยังมีสารสีอื่นๆ เช่น แคโรทีนอยด์ และ ไฟ
โคบิลิน เป็นต้น และยังมีเม็ดแป้ง หยดน้ ามัน และแวควิโอล ซึ่งเป็นอาหารสะสมภายใน
เซลล์อีกด้วย ปัจจุบันได้จ าแนกสาหร่ายออกเป็น 9 ดิวิชัน คือ ดิวิชัน ยูกลีโนไพโคไฟตา ดิวิ
ชันคลอโรไฟโคไฟตา ดิวิชันแซนโธไฟโคไฟตา ดิวิชัน บาซิลลาริโอไฟโคไฟตา ดิวิชันคริสโซ
ไฟโคไฟตา ดิวิชันไพร์โรไฟโคไฟตา ดิวิชัน คริปโทไฟโคไฟตา ดิวิชันฟีโอไฟโคไฟตา และดิวิ
ชันโรโดไฟโคไฟตา
บรรณานุกรม
มัณฑนา นวลเจริญ. 2547. สาหร่าย: สิ่งมหัศจรรย์ในแหล่งน้ า. มหาวิทยาลัยราชภัฏ
ภูเก็ต. ภูเก็ต. 128หน้า.
Bauman R. W. 2003. Microbiology. Pearson Education, Inc. San
Francisco.
http://botit.botany.wisc.edu/images/130/Protista_I/Diatom_Images/ Grouped
_diatoms_MC_.html, 25/8/2007.
http://vietsciences.free.fr/khaocuu/nguyenlandung/vitao02.htm, 14/9/2008.
http://www.chdiagnostic.com/H_Photo%20Gallery.htm, 28/8/2008.
Nester E. W., D.G. Anderson, C. E.Roberts Jr. and M. T. Nester. 2007.
Microbiology: A Human Perspective. 5 th edition. McGraw-Hill.
New York.

Perry J. W. and D. Morton. 1996. Photo Atlas for Biology. Wadsworth
Publishing Company. USA. 160p.
Perry J. W. and D. Morton. 1996. Photo Atlas for Biology. Wadsworth
Publishing company. United States of America.
Prescott L. M., J. P. Harley and D. A. Klein. 2005. Microbiology, 6 th
edition. McGraw-Hill Companies, Inc. United States of
America.
Leliaert F., Smith D.R., Moreau H., Herron M.D., Verbruggen H., Delwiche C.F.
& De Clerck O. Phylogeny and molecular evolution of the green
algae. (2012) Critical Reviews in Plant Sciences 31: 1-46.
Rindi F., Allali H. A., D. W. Lam and López-Bautista J. M. (2009) An overview
of the biodiversity and biogeography of terrestrial green algae. In
Vittore Rescigno et al. Biodiversity Hotspots, p