บทที่ 8 ไวรัส

บทที่ 8 

ไวรัส

่ 

ไวรัส 

• มีขนาดเล็กมาก : ตั ้งแต่ 20-300 นาโนเมตร 

• เป็ นปรสิตที่แท้จริง เจริญเพิ่มจ านวนได้เฉพาะเมื่อเข้าไปอาศัยอยู 

ภายในเซลล์ของสิ่งมีชีวิตอื่นเท่านั ้น 

ไวรัสเป็ นสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กมาก ไม่มีองค์ประกอบเหมือนเซลล์สิ่งมีชีวิตอื่น 

จึงเรียกว่าอนุภาค

ใบที่เป็ นโรค ใบปกติ 

ที่มา (Bauman, 2003, p.382)

โครงสร้างของไวรัส 

1. จีโนม (genome) 

เป็ นกรดนิวคลิอิกท าหน้าที่เป็ นสารพันธุกรรม 

อาจเป็ นDNA/RNA เพียงชนิดใดชนิดหนึ ่งเท่านั ้น 

อาจอยู ่ในรูปของสายคู่ สายเดี่ยว เส้นตรง หรือวงกลมก็ได้

2. แคปซิด (capsid) 

เป็ นส่วนที่ห่อหุ้มจีโนมของไวรัส 

ท าให้ไวรัสเกิดเป็ นรูปร่างต่าง ๆ กัน 

เกิดจากการเรียงตัวกันของแคปโซเมอร์ (capsomer) 

ท าหน้าที่ป้ องกันจีโนม 

กลุ่มของโปรตีนจ านวนหลายหน่วย 

ส าหรับไวรัสที่มี แคปซิดเป็ นส่วนประกอบชั ้นนอกสุดของอนุภาคจะท า 

หน้าที่เกาะติดกับที่รับ (receptor site) ที่ผิวของโฮสต์ (host) เพื่อให้อนุภาค 

ของไวรัสสามารถผ่านเข้าสู ่เซลล์ได้

3. เยื่อหุ ้มแคปซิด (envelop) 

พบในไวรัสบางชนิด 

อาจเรียกไวรัสที่มีเยื่อหุ้มแคปซิดว่าเอนวีลอปไวรัส (envelop virus) 

และไวรัสที่ไม่มีเยื่อหุ้มแคปซิดว่าเน็กซ์ไวรัส (naked virus) 

เยื่อหุ้มแคปซิดของไวรัสประกอบด้วยชั ้นไขมันสองชั ้น (lipid 

bilayers) 

มีต้นก าเนิดมาจากเยื่อหุ้มของเซลล์โฮสต์ (host cell) โดยมีโปรตีนและ 

ไกลโคโปรตีนของไวรัสแทรกตัวอยู ่

4. อินเทอร์นัลโปรตีน (internal protein) 

เป็ นโปรตีนที่อยู ่ภายในอนุภาคของไวรัส 

มักท าหน้าที่เป็ นเอนไซม์ที่ใช้ในการเพิ่มจ านวนของไวรัส และอาจมี 

โปรตีนอื่น ๆ ด้วย 

แคปซิด 

อนุภาคของไวรัสมีส่วนประกอบ 

ต่าง ๆ ครบทั ้ง 4 ส่วน 

เรียกว่าวิริออน (virion) 

ที่มา (Bauman, 2003, p.378) 

กรดนิวคลีอิก

SX18AC/SX20AC/SX28AC/SX18AC75/SX20AC75/SX28AC75 

3.1.1 Read-Modify-Write Considerations 

Caution must be exercised when performing two successive 

read-modify-write instructions (SETB or CLRB operations) 

on I/O port pin. Input data used for an instruction 

must be valid during the time the instruction is executed, 

and the output result from an instruction is valid only after 

that instruction completes its operation. Unexpected 

results from successive read-modify-write operations on 

I/O pins can occur when the device is running at high 

speeds. Although the device has an internal write-back 

section to prevent such conditions, it is still recommended 

that the user program include a NOP instruction 

as a buffer between successive read-modify-write 

instructions performed on I/O pins of the same port. 

Also note that reading an I/O port is actually reading the 

pins, not the output data latches. That is, if the pin output 

driver is enabled and driven high while the pin is held low 

externally, the port pin will read low. 

3.2 Port Configuration 

Each port pin offers the following configuration options: 

• data direction 

• input voltage levels (TTL or CMOS) 

• pullup type (pullup resistor enable or disable) 

• Schmitt trigger input (for Port B and Port C only) 

Port B offers the additional option to use the port pins for 

the Multi-Input Wakeup/Interrupt function and/or the analog 

comparator function. 

Port configuration is performed by writing to a set of control 

registers associated with the port. A special-purpose 

instruction is used to write these control registers: 

• mov !RA,W (move W to Port A control register) 

• mov !RB,W (move W to Port B control register) 

• mov !RC,W (move W to Port C control register) 

Each one of these instructions writes a port control register 

for Port A, Port B, or Port C. There are multiple control 

registers for each port. To specify which one you want to 

access, you use another register called the MODE register. 

3.2.1 MODE Register 

The MODE register controls access to the port configuration 

registers. Because the MODE register is not memory-mapped, 

it is accessed by the following specialpurpose 

instructions: 

• mov M, #lit (move literal to MODE register) 

• mov M,W (move W to MODE register) 

• mov W,M (move MODE register to W) 

The value contained in the MODE register determines 

which port control register is accessed by the “mov !rx,W” 

instruction as indicated in Table 3-3. MODE register values 

not listed in the table are reserved for future expansion 

and should not be used. Therefore, the MODE 

register should always contain a value from 08h to 0Fh. 

Upon reset, the MODE register is initialized to 0Fh, which 

enables access to the port direction registers. 

After a value is written to the MODE register, that setting 

remains in effect until it is changed by writing to the 

MODE register again. For example, you can write the 

value 0Eh to the MODE register just once, and then write 

to each of the three pullup configuration registers using 

the three “mov !rx,W” instructions. 

Table 3-3. MODE Register and Port 

Control Register Access 

MODE Reg. mov !RA,W mov !RB,W mov !RC,W 

08h not used CMP_B not used 

09h not used WKPND_B not used 

0Ah not used WKED_B not used 

0Bh not used WKEN_B not used 

0Ch not used ST_B ST_C 

0Dh LVL_A LVL_B LVL_C 

0Eh PLP_A PLP_B PLP_C 

0Fh RA Direction RB Direction RC Direction 

The following code example shows how to program the 

pullup control registers. 

mov M,#$0E ;MODE=0Eh to access port pullup 

;registers 

mov W,#$03 ;W = 0000 0011 

mov !RA,W ;disable pullups for A0 and A1 

mov W,#$FF ;W = 1111 1111 

mov !RB,W ;disable all pullups for B0-B7 

mov W,#$00 ;W = 0000 0000 

mov !RC,W ;enable all pullups for C0-C7 

First the MODE register is loaded with 0Eh to select 

access to the pullup control registers (PLP_A, PLP_B, 

and PLP_C). Then the MOV !rx,W instructions are used 

to specify which port pins are to be connected to the 

internal pullup resistors. Setting a bit to 1 disconnects the 

corresponding pullup resistor, and clearing a bit to 0 connects 

the corresponding pullup resistor. 

3.2.2 Port Configuration Registers 

The port configuration registers that you control with the 

MOV !rx,W instruction operate as described below. 

RA, RB, and RC Data Direction Registers (MODE=0Fh) 

Each register bit sets the data direction for one port pin. 

Set the bit to 1 to make the pin operate as a high-impedance 

input. Clear the bit to 0 to make the pin operate as 

an output. 

© 2000 Scenix Semiconductor, Inc. All rights reserved. - 9 - www.scenix.com

รูปร่าง 

รูปร่างของไวรัสมีได้หลายแบบด้วยกัน อาจกลม แท่ง เป็ นสายยาว หรือมี 

รูปร่างได้หลายแบบ (pleomorphism) 

ขึ ้นอยู ่กับการเรียงตัวของแคปซิด และการมีหรือไม่มีเยื่อหุ้มแคปซิด 

เฮลิคอลไวรัส 

(helical virus) 


โพลิเฮดรัลวิริออน 

(polyhedral virion) 

ไวรัสโรคฝี ดาษ 

(smallpox virus) 


การเพิ่มจ านวนของไวรัส 

ไวรัสจะเพิ่มจ านวนได้เฉพาะเมื่ออาศัยอยู ่ภายในเซลล์ของสิ่งมีชีวิตที่ 

เหมาะสมเท่านั ้น 

เนื่องจากอนุภาคของไวรัสไม่สามารถมีเมแทบอลิซึมได้เอง ท าให้ต้อง 

อาศัยออร์แกเนลล์ต่าง ๆ ภายในเซลล์โฮสต์เป็ นตัวสร้างองค์ประกอบ 

ของไวรัสขึ ้นมา 

จีโนมของไวรัสท าหน้าที่ในการก าหนดสิ่งที่ต้องการสร้างเพื่อใช้ในการ 

เพิ่มจ านวนของไวรัส

เมื่อสร้างองค์ประกอบที่จ าเป็ นส าหรับการเพิ่มจ านวนของไวรัสครบถ้วน 

ประกอบองค์ประกอบเหล่านั ้นเข้าเป็ นอนุภาคที่สมบูรณ์ 

ที่มีองค์ประกอบและคุณสมบัติเหมือนเดิมทุกประการ 

ไวรัสจะออกจากเซลล์โฮสต์เดิม 

เข้าสู ่เซลล์ใหม่ที่เหมาะสม และเพิ่มจ านวนต่อไป

การเกาะติด (attachment) 

เป็ นกระบวนการแรกที่ไวรัสจะจับกับเซลล์โฮสต์ในต ต าแหน่งจ าเพาะบนผิวของเซลล์ 

มีอยู ่ประมาณ 100,000-500,000 ต าแหน่งต่อหนึ ่งเซลล์ 

มีมากที่สุดเมื่อเซลล์เจริญอยู ่ในช่วงเอ็กโพเนนเชียลเฟส

อัตราการเกาะติดของไวรัสกับเซลล์ 

ไม่ขึ ้นอยู ่กับอุณหภูมิ 

ไม่ต้องการพลังงาน 

แต่เกิดได้ดีเมื่อมีเกลืออนินทรีย์ (inorganic salt) ที่มีประจุบวก : Ca 2+ 

Mg 2+

การเข้าสู ่เซลล์ (penetration) 

เกิดขึ ้นอย่างรวดเร็วหลังจากที่อนุภาคของไวรัสเกาะติดกับผิวของเซลล์ 

ใช้เวลาน้อย และต้องอาศัยพลังงาน 

เซลล์กลืนอนุภาคไวรัส (receptor-mediated endocytosis) 

การหลอมเชื่อมระหว่างเยื่อหุ้มแคปซิดของไวรัสกับเยื่อหุ้มเซลล์ 

การแทรกผ่านเข้าเซลล์โดยตรง (direct penetration)

เซลล์กลืนอนุภาคไวรัส (receptor-mediated endocytosis) 

พบบ่อยที่สุด 

ไวรัสจะถูกกลืนเข้าไปภายในเซลล์ และอยู ่ในรูปของแวคิวโอ 

หรือเอ็นโดโซม (endosome) 

เกิดขึ ้นได้ทั ้งกับเอนวีลอปไวรัส และเน็กซ์ไวรัส 

เอนวีลอปไวรัสจะมีการหลอมรวม (fuse) ส่วนของเยื่อหุ้มแคปซิดเข้า 

กับเยื่อหุ้มของเอ็นโดโซม เพื่อปลดปล่อยนิวคลิโอแคปซิด 

(nucleocapsid) ซึ ่งประกอบด้วยแคปซิดและกรดนิวคลิอิกรวมกัน 

ออกมา

เซลล์กลืนอนุภาคไวรัส 


การหลอมเชื่อมระหว่างเยื่อหุ ้มแคปซิดของไวรัสกับเยื่อหุ ้มเซลล์ 

พบเฉพาะเอนวีลอปไวรัสเท่านั ้น 

มักเกิดขึ ้นในลักษณะที่มีการหลอมรวมโปรตีนบนเยื่อหุ้มแคปซิด 

และปลดปล่อยนิวคลิโอแคปซิดเพื่อเข้าสู ่เซลล์ 

จากนั ้นอาศัยไลโซไซม์ของเซลล์โฮสต์มาย่อยแคปซิด ให้เหลือแต่ 

กรดนิวคลีอิก

ต าแหน่งจ าเพาะบน 

เยื่อหุ้มเซลล์โฮสต์ 

ไกลโคโปรตีนของไวรัส 

เยื่อหุ้มแคปซิด 

ไกลโคโปรตีนของไวรัสที่ค้าง 

อยู ่บนเยื่อหุ้มเซลล์โฮสต์ 

จีโนม 

ของไวรัส 

การหลอมเชื่อมระหว่างเยื่อหุ้มแคปซิดของไวรัสกับเยื่อหุ้มเซลล์ 


การแทรกผ่านเข้าเซลล์โดยตรง (direct penetration) 

ไม่พบบ่อยนัก 

มักเกิดขี ้นกับเน็กซ์ไวรัสเท่านั ้น 

ไวรัสเกาะเข้ากับเซลล์ที่ต าแหน่งเฉพาะ 

อนุภาคของไวรัสทั ้งหมดหรือเฉพาะส่วนของจีโนมจะแทรกผ่าน 

เยื่อหุ้มเซลล์เข้าสู ่ไซโทพลาสซึม

ต ำแหน่งเฉพำะบน 

เยื่อหุ ้มเซลล์โฮสต์ 


จีโนมไวรัส 

ส่วนตัดของเยื่อหุ ้มเซลล์โฮสต์ 

การแทรกผ่านเข้าเซลล์โดยตรงของไวรัส 


การปล่อยจีโนมออกจากแคปซิด 

อาจเกิดขึ ้นในเอนโดโซมในไซโตพลาซึม หรือบริเวณไซโทพลา 

ซึม หรือเยื่อหุ้มนิวเคลียส 

วิธีการจะแตกต่างกันไป 

ตามชนิดของไวรัส 

อาจอาศัยไลโซไซม์ของเซลล์โฮสต์มาย่อยแคปซิด 

ให้เหลือแต่กรดนิวคลิอิก หรืออาศัยเอนไซม์ไลโซ 

โซมัล โปรทีเอส (lysosomal protease) เป็ นต้น 

HIV virus

การสังเคราะห์องค์ประกอบของไวรัส (synthesisi of viral components) 

* เริ่มด้วยการสังเคราะห์ mRNA โปรตีน และจีโนม 

* อาจเกิดขึ ้นที่นิวเคลียส หรือไซโทพลาซึมก็ได้ขึ ้นอยู ่กับชนิดของไวรัส 

1. การถอดรหัสระยะต้น (early transcription) 

2. การแปรรหัสระยะต้น (early translation) 

3. การเพิ่มจ านวนจีโนมของไวรัส (replication of viral genome) 

4. การถอดรหัสและการแปรรหัสระยะหลัง (late transcription and late translation)

การถอดรหัสระยะต้น (early transcription) 

เป็ นการสร้าง mRNA จากกรดนิวคลิอิก 

ไวรัสที่มีสารพันธุกรรมเป็ นดีเอ็นเอ จะใช้ RNA polymerase ของเซลล์ใน 

การสร้าง 

ไวรัสที่มีสารพันธุกรรมเป็ นอาร์เอ็นเอสายลบ (negative sense RNA) จะ 

ใช้เอนไซม์พอลิเมอเรสที่มีอยู ่ในอนุภาคไวรัส เรียกว่า transcriptase หรือ 

อาร์เอ็นเอโพลีเมอเรส เพื่อสร้าง mRNA สายบวก (positive sense RNA) 

ไวรัสที่มีจีโนมเป็ น mRNA สายบวก จะสามารถเกิดการแปรรหัสเพื่อสร้าง 

โปรตีนได้เลย ไม่ต้องมีขั ้นตอนการถอดรหัส

การแปรรหัสระยะต้น (early translation) 

เป็ นการสร้างโปรตีน 

ในระยะต้นนี ้เป็ นการสร้างโปรตีนที่จ าเป็ นส าหรับการ 

เพิ่มจ านวนของไวรัส ซึ ่งส่วนใหญ่เป็ นเอนไซม์ต่าง ๆ ที่ 

ใช้ในการเพิ่มจ านวนจีโนม ไม่ใช่โปรตีนที่เป็ น 

ส่วนประกอบของโครงสร้างของไวรัส

การเพิ่มจ านวนจีโนมของไวรัส (replication of viral genome) 

การเพิ่มจ านวนจีโนมนี ้อาจเกิดในนิวเคลียส หรือไซโทพลาซึม 

กลไกจะแตกต่างกันไปตามชนิดของไวรัส : สารพันธุกรรมเป็ น DNA/RNA 

ลักษณะของจีโนม : สายคู่ สายเดี่ยว 

สายบวก สายลบ

ไวรัสจะใช้จีโนมของตัวเองเป็ นต้นแบบเพื่อสร้างสายที่เข้าคู่กัน (complementary 

strand) ซึ ่งเป็ นสายของกรดนิวคลิอิกที่มีล าดับเบสตรงข้ามกับสายต้นแบบ 

จากนั ้นสายที่สร้างขึ ้นนี ้จะท าหน้าที่เป็ นแม่พิมพ์ส าหรับสร้างสายกรดนิวคลิอิกที่ 

มีล าดับเบสเหมือนกับจีโนมเริ่มต้นของไวรัสขึ ้นมาเป็ นจ านวนมาก

การถอดรหัสและการแปรรหัสระยะหลัง (late transcription and late translation) 

เป็ นขั ้นตอนการถอดรหัสและแปรรหัสเพื่อสร้างโปรตีนที่เป็ นโครงสร้างของไวรัส 

ใช้ประกอบเป็ นอนุภาคของไวรัส

การประกอบเป็ นอนุภาคที่สมบูรณ์ (assembly หรือ maturation) 

เมื่อมีการสร้างจีโนม และโปรตีนต่าง ๆ เป็ นจ านวนมากพอแล้ว 

จะเกิดการรวมเป็ นอนุภาคของไวรัสที่สมบูรณ์ขึ ้น 

(อาจเกิดในนิวเคลียสหรือไซโทพลาซึม) 

การประกอบเป็ นอนุภาคที่สมบูรณ์อาจมีขั ้นตอนแตกต่างกันไปตามชนิดของไวรัส

ฐำน หำง ชีส ดีเอ็นเอ แคปซิด ส่วนหัวที่สมบูรณ์ เส้นใยหำง วิริออนสมบูรณ์ 

(sheath) 

(tail fiber) 

การประกอบเป็ นอนุภาคที่สมบูรณ์ของไวรัส 


การประกอบเป็ นอนุภาคที่สมบูรณ์อาจมีขั ้นตอนแตกต่างกันไปตามชนิดของไวรัส 

ไวรัสที่มีแคปซิดเป็ นรูปร่างหลายเหลี่ยม (icosahedral capsid) 

พบว่ามีการประกอบเป็ นแคปซิดได้แม้ไม่มีจีโนมอยู ่ภายใน 

ไวรัสที่มีแคปซิดรูปร่างท่อน (helical capsid) จะไม่สามารถ 

ประกอบกันเป็ นแคปซิดได้หากปราศจากจีโนม

ไวรัสที่ก่อให้เกิดโรคในสัตว์ที่มีจีโนมเป็ นดีเอ็นเอ และแคปซิดมี 

รูปร่างหลายเหลี่ยม จะสร้างโปรตีนหน่วยย่อยส าหรับประกอบเป็ น 

แคปซิดในไซโทพลาซึม จากนั ้นจึงเคลื่อนเข้าสู ่นิวเคลียสและ 

ประกอบกันเป็ นแคปซิด 

เยื่อหุ้มแคปซิดที่ห่อหุ้มไวรัสบางชนิดอาจมาจากการแตกหน่อ 

(budding) ผ่านเยื่อหุ้มนิวเคลียส หรือเยื่อหุ้มเซลล์

เซลล์ที่ติดเชื ้อไวรัสบางชนิด เมื่อท าการย้อมสีและส่องดูด้วยกล้อง 

จุลทรรศน์ธรรมดา อาจมองเห็นองค์ประกอบต่าง ๆ ของอนุภาคไวรัส 

จ านวนมากสะสมอยู ่ที่ต าแหน่งใดต าแหน่งหนึ ่ง เรียกว่าอินคูชันบอดี 

(inclusion bodies)

การออกจากเซลล์ 

ไวรัสมีการประกอบเป็ นองค์ประกอบครบสมบูรณ์ 

ไวรัสออกจากเซลล์โฮสต์ 

วิธีการแตกต่างกัน ขึ ้นอยู ่กับชนิดของไวรัส

บางชนิดจะท าให้เซลล์โฮสต์แตก และไวรัสหลุดออกมา เช่น แบคเทอริโอ 

ฟาจ์กจะใช้เอนไซม์ไลโซไซม์ย่อยชั ้นมิวโคเพปไทด์ของผนังเซลล์แบคทีเรีย 

บางชนิดออกจากเซลล์โดยการแตกหน่อ เช่น เฮอร์เพส์ไวรัส (herpesviruses) 

หลังจากแตกหน่อจากเยื่อหุ้มนิวเคลียส จะออกจากเซลล์ผ่านทาง ซิสเทอร์นี 

(cisternae) ของร่างแหเอนโดพลาซึม ฟลาวิไวรัส (flaviviruses) โคโรนาไวรัส 

(coronaviruses) และบันยาไวรัส (bunyaviruses) จะมีการแตกหน่อเข้าไปในเยื่อ 

หุ้มของกอลจิคอมเพล็กซ์ หรือร่างแหเอนโดพลาซึมในรูปของเวลซิเคิล 

จากนั ้นเยื่อหุ้มของเวลซิเคิลจะเกิดการหลวมรวมกับเยื่อหุ้มเซลล์ แล้ว 

ปลดปล่อยไวรัสออกมาด้วยกระบวนการเอกโซไซโทซิส (exocytosis)

การเกาะติด 

ชีส 

แบคเทอริโอฟำจ์กจีโนม 

เมมเบรนชั ้นนอก 

เพปทิโดไกแคน 

เยื่อหุ ้มเซลล์ 

การปล่อยจีโนมเข้าสู ่เซลล์โฮสต์ 

โครโมโซมของแบคทีเรีย 

ฟำจ์กดีเอ็นเอ 

กระบวนการไลโซจีนิกของแบคเทอริโอฟาจ์ก 

ที่มา (Bauman, 2003, p.389) 

ฟำจ์กโปรตีน

ไกลโคโปรตีนของไวรัส 


ภำพตัดขวำงของเยื่อหุ ้ม 

เซลล์ของเซลล์โฮสต์ 

เอนวีลอปวิริออน 

กระบวนการแตกหน่อของเอนวีลอปไวรัส 


การจัดจ าแนกไวรัส 

เดิมการจ าแนกชนิดของไวรัสจะอาศัยโฮสต์ที่ไวรัสเข้าไปเจริญเป็ นส าคัญ 

ท าให้เรียกชื่อไวรัสตามสิ่งมีชีวิตที่ไวรัสเข้าไปอาศัยอยู ่

ไวรัส 

bacteriophage 

animal viruses 

plant viruses 

fungal viruses 

mycoplasmal viruses 

insect viruses 

algae viruses 

protozoan viruses 

host 

แบคทีเรีย 

คน และ/หรือสัตว์ 

พืช 

รา 

ไมโครพลาสมา 

แมลง 

สาหร่าย 

โปรโตซัว

การเรียกชื่อไวรัสตามลักษณะของการ 

ก่อให้เกิดโรคกับสิ่งมีชีวิตต่าง ๆ 

ไวรัสที่ก่อให้เกิดโรคอหิวาต์ในหมู 

(hog cholera virus) 

ไวรัสที่ก่อให้เกิดโรคด่างในแตงกวา 

(cucumber mosaic virus) 

เพล็คไวรัสในสัตว์ปี ก 

(flowl plaque virus) 

การเรียกชื่อไวรัสตามชนิดของ 

เนื ้อเยื่อที่ไวรัสเข้าไปอาศัย 

ไวรัสที่ชอบอาศัยที่เนื ้อเยื่อประสาท 

(neurotropic virus) 

ไวรัสที่ชอบอาศัยที่เนื ้อเยื่อผิวหนัง 

(dermatotropic virus)

ไวรัสชนิดเดียวกันอาจมีชื่อเรียกต่างกันไป 

จึงได้มีการจัดจ าแนกโดยอาศัยสมบัติทางกายภาพ เคมี และชีวภาพของไวรัส 

รูปร่างและขนาดของไวรัส ลักษณะของแคปซิด 

การมีหรือไม่มีเยื่อหุ้มแคปซิด การมีสไปก์ (spike) 

คุณสมบัติทางกายภาพ และเคมีกายภาพของไวรัส

คุณสมบัติทางกายภาพ และเคมีกายภาพของไวรัส 

น ้าหนักโมเลกุล ความสามารถในการตกตะกอน ความทนกรด 

ทนความร้อน สารละลาย และรังสีต่าง ๆ ลักษณะ รูปร่าง และ 

ความยาวของจีโนม ล าดับนิวคลีโอไทด์ ปริมาณเบสกัวนัน 

(guanine) และไซโทซีน (cytosine) เป็ นต้น

คุณสมบัติของโปรตีน ได้แก่ ขนาด จ านวน และหน้าที่ของโปรตีนทั ้งที่ 

เป็ นโครงสร้าง (structural protein) และไม่เป็ นโครงสร้าง (non-structural 

protein) การมีโปรตีนชนิดพิเศษ และล าดับของกรดอะมิโนในโปรตีน เป็ น 

ต้น 

คุณสมบัติของไขมัน และคาร์โบไฮเดรต ได้แก่ ชนิด ปริมาณ และอื่น ๆ

การเรียงตัวของยีนในจีโนม และการเพิ่มจ านวน ทั ้งการจัดล าดับยีน วิธีการ 

เพิ่มจ านวน การถอดรหัส การแปรรหัส ขั ้นตอนหลังการแปรรหัส 

ต าแหน่งภายในเซลล์ที่โปรตีนของไวรัสสะสมอยู ่ ต าแหน่งภายในเซลล์ที่ 

ไวรัสประกอบเป็ นอนุภาค ต าแหน่งและวิธีการที่ไวรัสเกิดเป็ นอนุภาคที่ 

สมบูรณ์ ตลอดจนวิธีการออกจากเซลล์

คุณสมบัติการเป็ นแอนติเจน และคุณสมบัติทางชีววิทยา เช่น ชนิดของ 

โฮลต์ วิธีการติดต่อในธรรมชาติ การมีพาหะ แห่งที่พบไวรัสใน 

ธรรมชาติ การก่อโรค ความจ าเพาะต่อเนื่อเยื่อ และชนิดของสิ่งมีชีวิต

ไวรอยด์ (viroid) 

เป็ นกรดนิวคลิอิกแบบอาร์เอ็นเอที่มีน ้าหนักโมเลกุลประมาณ 1.1-1.3 x 10 5 ดาล 

ตัน ไม่มีเปลือกโปรตีนหุ้ม 

สามารถเพิ่มจ านวนตัวเองได้เมื่อเข้าไปอยู ่ภายในเซลล์โฮสต์ 

ไวรอยด์ไม่สามารถสร้างโปรตีนได้ด้วยตัวเอง จึงเชื่อกันว่าการสังเคราะห์อาร์ 

เอ็นเอของไวรอยด์ต้องอาศัยเอนไซม์จากเซลล์โฮสต์ ท าให้สารที่มีฤทธิ ์ ยับยั ้ง 

เอนไซม์พอลิเมอเรส (polymerase) ของเซลล์โฮสต์จะสามารถยับยั ้งการเพิ่ม 

จ านวนของไวรอยด์ได้

ตารางเปรียบเทียบคุณสมบัติของไวรอยด์และอาร์เอ็นเอไวรัส 


อำร์เอ็นเอ 

ลักษณะของอำร์เอ็น 

เอ 

นิวคลิโอไทด์ 

ไวรอยด์ 

ไม่มี 

ขนำดเล็กมำก 

วงกลมสำยเดี่ยวหรือ 

เส้นตรงสำยเดี่ยวเท่ำนั ้น 

มำตรฐำน 4 ชนิด 

อำร์เอ็นเอไวรัส 

มี 

ใหญ่กว่ำไวรอยด์อย่ำง 

น้อย 10เท่ำ 

มีหลำยรูปแบบ 

อำจมีกำรดัดแปลง

ไวรอยด์พบก่อโรคในพืชเท่านั ้น ยังไม่พบการก่อโรคในคนหรือสัตว์ 

ปกติ 

ผิดปกติ 


พรีออน (Prion) 

มาจาก proteinaceous infection agent 

ส่วน on เป็ นค าลงท้าย หมายถึง อนุภาค (particle) 

ถูกค้นพบในปี ค.ศ.1982 โดยสแตนสย์ พรูสิเนอร์ Stanley Prusiner 

ท าให้ได้รับรางวัลโนเบลใน ค.ศ. 1987

พรีออน (Prion) 

ประกอบด้วยโปรตีนเพียงอย่างเดียว ไม่มีกรดนิวคลิอิก 

ทนต่ออุณหภูมิสูง 90 องศาเซลเซียส เป็ นอุณหภูมิที่สามารถท าลายไวรัส 

ทนต่อรังสีที่ท าลายจีโนมของไวรัส 

ไม่ถูกย่อยท าลายโดยเอนไซม์ที่ย่อยสลายดีเอ็นเอและอาร์เอ็นเอ แต่ถูกท าลาย 

ได้โดยสารเคมีและเอนไซม์ที่ท าลายโปรตีน เช่น ฟี นอล ยูเรีย เอสดีเอส (SDS) ทริ 

ปซิน (trypsin) และโปรตีเนส เค (proteinase K)

พรีออนเป็ นจุลินทรีย์ที่ท าให้เกิดโรคในมนุษย์และสัตว์ โดยในมนุษย์ท าให้เกิด 

โรค Creutzfeld-Jakob disease (CJD) ซึ ่งผู้ที่ป่ วยด้วยโรคนี ้สมองจะถูกท าลาย 

อย่างช้าๆ โดยใช้เวลานานหลายเดือนหรือหลายปี 

อาการที่พบคือ สติปัญญาเสื่อมลง ควบคุมการเคลื่อนไหวล าบากและเสียชีวิต 

ในที่สุด พบลักษณะพยาธิสภาพคือเนื ้อสมองจะมีรูพรุนคล้ายฟองน ้า 

(spongiform encephalopathy)

ในสัตว์พบว่าท าให้เกิดโรค Scrapie ในแพะและแกะ โรควัวบ้า (mad 

cow disease) ซึ ่งเรียกอีกชื่อว่าโรค Bovine spongiform encephalopathy 

(BSE) ในวัว ซึ ่งเกิดการระบาดในประเทศอังกฤษและติดต่อมายังผู้ที่ 

รับประทานเนื ้อวัวที่เป็ นโรค โรค feline spongiform encephalopathy 

ในแมว โรค chronic wasting disease ในกวาง โรค transmissible 

mink encephalopathy ในตัวมิงค์ (mink)

ค าถามท้ายบท 

1. จงยกตัวอย่างชื่อของไวรัสที่เรียกตามสิ่งมีชีวิตที่เข้าไปอาศัยมา 3 ชื่อ พร้อม 

อธิบาย 

2. โครงสร้างของไวรัสประกอบด้วยอะไรบ้าง อธิบาย 

3. จงยกตัวอย่างรูปร่างของไวรัส มา 3 แบบ 

4. จงอธิบายกลไกในการเพิ่มจ านวนของไวรัสมาพอเข้าใจ 

5. ไวรอยด์คืออะไร อธิบาย 

6. พรีออนคืออะไร อธิบาย

บทที่ 8 ไวรัส

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?