Arfor - Rhanbarth newydd i'r Gorllewin Cymraeg - Plaid Cymru

Beth sydd yn allweddol wrth gwrs yw creu sylfaen economaidd gref i’r trefi
newydd yma. Gellir rhagweld nifer o elfennau gwahanol ac arbenigaethau
gwahanol yn cael eu datblygu o fewn y canolfannau gwahanol.
Un set o gyfleoedd pwysig ydy adeiladu busnesau newydd, rhai preifat ac yn
arbennig rhai cydweithredol er mwyn diwallu anghenion y gymdeithas leol
a rhanbarthol. Dyma gyfle i greu Mondragon i Gymru. Mae economegwyr
fel Karel Williams wedi dechrau datblygu proses strwythuredig o adnabod
cyfleoedd i ail-leoli'r economi leol drwy adnabod fesul cynnyrch, fesul
gwasanaeth cyfleoedd penodol i greu busnes lleol er mwyn manteisio ar
farchnad sydd ar hyn o bryd yn cael ei gyflenwi gan gwmni allanol. Gan fod
tir y trefi newydd yn eiddo i’r cwmni tref cydweithredol fydd dim modd i
Tesco fynnu mynediad. Bydd archfarchnad gydweithredol yn creu
platfform ar gyfer adeiladu cadwyn fwyd leol ac yn cysylltu’r dre a’r wlad o’i
chwmpas. Ond un enghraifft ydy hynny - mae ffatri dillad Hiut yn Aberteifi
yn dangos bod unrhyw beth yn bosib wrth i weithgynhyrchu’n lleol droi’n
economaidd unwaith eto. Ac wedyn wrth gwrs mae’r holl gyfleoedd o fewn
y sector cyhoeddus. Mae cynllun yr Evergreen Cooperatives yn Cleveland,
Ohio wedi datblygu proses o adnabod cyfleoedd i ddatblygu cwmnïau
cydweithredol i ddarparu gwasanaethau i’r sector cyhoeddus. Beth sydd yn
ganolog i hyn wrth gwrs ydy’r angen am fanc buddsoddi er mwyn cefnogi
mentrau newydd - os na chrëir Banc Cymru ar lefel cenedlaethol bydd
angen banc datblygu ar gyfer y Fro.
Mae gan y cymunedau newydd yma’r cyfle i fod yn eco-drefi: arloeswyr
mewn datblygu cynaliadwy. Fe allent ddod yn gymunedau di-garbon cyntaf
y byd, modelau ar gyfer gwydnwch ecolegol, gyda menter fwyd
cydweithredol mawr yn galon i’r gymuned a gyda’r holl anghenion ynni’n
cael eu cyflenwi drwy ynni adnewyddol. Fe fydd y rôl yma fel trefi
arddangos ar gyfer technoleg werdd yn sail ar gyfer datblygu busnesau
cysylltiol.
Cyfle arall ydy holl faes bio-economeg yn gysylltiedig gyda gwaith y
Ganolfan Biocyfansoddion yng Nghanolfan Sefydliad Cymreig dros
Adnoddau Naturiol Prifysgol Bangor. Wrth i olew ddechrau diflannu mae’r
gallu i greu rhwydwaith o meicro-burfeydd yn trawsnewid biomas mewn i
ystod o danwyddau a defnyddiau gwahanol. Yn cymryd lle cemegau
diwydiannol wedi eu cynhyrchu yn draddodiadol oddi wrth olew - agrocemegau,
biodanwydd, ireidiau, gludyddion, gwerau, caenau,
biopolymerau, defnydd pacio, cosmetigau, cynnyrch gofal personol, maeth-
11