Rhifyn 48 Hydref 2004 - Cyd

More documents

Recommendations

Info

Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 3:01 pm Page 14 Advert 276 mm x 190 mm 10/11/04 9:55 AM Page 1 Busnesau, Cymunedau ac Unigolion Mae Awdurdod Datblygu Cymru’n helpu cyflawni uchelgeisau Llywodraeth y Cynulliad dros ein gwlad – drwy gynorthwyo busnesau i gychwyn a thyfu, adfywio cymunedau a chreu cyfleoedd ehangach i bobl Cymru. Ffôn: 08457 775566 Typetalk: 18001 08457 775577 Ebost: ymholiadau@wda.co.uk www.wda.co.uk Businesses, Communities and Individuals The Welsh Development Agency helps deliver the Welsh Assembly Government’s ambitions for our country – by assisting businesses to start and grow, regenerating communities and creating greater opportunities for the people of Wales. Tel: 08457 775577 Typetalk: 18001 08457 775577 Email: enquiries@wda.co.uk www.wda.co.uk
Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 3:01 pm Page 15 DIRGELWCH CÔR-Y-CEWRI Gan Rosalind Guinard, Ffrainc Sut gwnaethpwyd Côr-y-Cewri? A oes ganddo fe ryw gysylltiad â chwedlau’r Brenin Arthur? Ar wyliau yng Nghaersallog ym mis Awst eleni, sylwais fod yn yr ardal gryn dipyn o lefydd sy’n cael eu cysylltu â Myrddin. Ac yn wir, mae ‘na nerth rhyfedd sy’n dod allan o’r ddaear. Er enghraifft, os byddwch chi’n cerdded o gwmpas Côr-y-Cewri gyda gwialen o wiail ym mhob llaw, bydd y gwiail yn croesi’i gilydd o dro i dro heb unrhyw reswm amlwg. Y wyrth fwyaf, wrth gwrs, yw sut y cludwyd y Cerrig Gleision i Wastadedd Caersallog o Fynydd Preseli (yr unig le sy’n ddigon agos sydd â Cherrig Gleision). Er mwyn dathlu’r Mileniwm, treiodd nifer o ddynion o’n cyfnod ni i ddod â cherrig o ddeorllewin Cymru unwaith eto. Cawson anhawster anghredadwy gydag un garreg arbennig a syrthiodd i mewn i’r môr. Yn y diwedd, roedd y flwyddyn 2000 wedi mynd heibio cyn iddynt allu mynd ag un garreg i Gôr-y-Cewri. Yn ôl yr haneswyr, dechreuwyd adeiladu Côr-y-Cewri tua 2400 Cyn Crist. Er mwyn cludo’r cerrig o Fynydd Preseli, byddai rhaid i’r bobl fod wedi eu cludo ar rafft a’u tynnu dros y tir rhwng yr afonydd. Ond mae Sieffre o Fynwy’n adrodd stori arall. Yn y 5ed ganrif, yn ôl ei ‘Hanes Brenhinoedd Prydain’ (1135), daeth Aurelius Ambrosius, Brenin y Brythoniaid, i Gaersallog. Roedd e wedi cymryd lle Gwrtheyrn ar ôl brad ‘Noson y Cyllyll Hirion’ yn Amesbury. Lladdwyd tua 460 o aelodau’r uchelwyr gan y Sacsoniaid oedd wedi cael eu gwahodd i wledd i drafod cytundeb heddwch. Claddwyd yr uchelwyr yng Ngwastadedd Caersallog ac er mwyn codi cofadail addas daeth Myrddin, derwydd o Gymru, â’r cerrig o Iwerddon trwy hud. Er nad ydy’r esboniad hwn yn debygol iawn, mae cysylltiadau eraill rhwng y derwydd a cherrig Côr-y- Cewri. Yn gyntaf, nid yw Caerfyrddin, man geni Myrddin yn ôl y chwedl, yn bell iawn o Fynydd Preseli. Mae cerrig Sarsen yn dod mae’n debyg o Avebury, sy’n llawn ‘Nerth y Ddraig’, sydd, gyda llaw, ger ‘Merlin’s Mount’, Marlborough, lle y dywedir fod Myrddin wedi’i gladdu. Ysgoloriaeth Dan Lynn James Scholarship 2005 £250 Dyddiad cau Closing Date I Ebrill/April 2005 Manylion a ffurflen gais: Details and application form: 10 Maes Lowri, Aberystwyth Ceredigion SY23 2AU www.aber.ac.uk/cyd Yn ogystal â hyn mae gan yr ardal gysylltiad â pherson Arthur ei hun. Yn ôl Malory, awdur ‘Morte d’Arthur’, cynhaliwyd brwydr Camlan, brwydr olaf Arthur ar Wastadedd Caersallog. Dywedir hefyd mai yn Abaty Amesbury oedd y Frenhines Gwenhwyfar yn lliain ar ôl marwolaeth ei g˘r. Yn anffodus, nid oes gennyf ddigon o le yma i sôn mwy am y testun; ond dyna rai o’r straeon sy’n cael eu hadrodd ynglfln ag ardal Caersallog. Beth ddylen ni feddwl amdanyn nhw? Beth ddigwyddodd mewn gwirionedd? Ac yn arbennig, beth yw dirgelwch Côr-y-Cewri? Pwy a ˘yr? <strong>Cyd</strong>nabyddiaeth Rwyf yn ddiolchgar i’r bobl isod am lawer o’r wybodaeth sy’n cael ei chynnwys yn yr erthygl hon. WYETH, Ruth – Stonehenge: the Dragon and the Godess – Gemini, Codford, 2000 GOODMAN, Kent – Arthur, land and ledgend – Wessex Books, Salisbury, 1999 Ac i arweinyddes ‘Guide Friday Tours’, Caersallog 15
Page 1: Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 2:54 pm Pa
Page 5 and 6: Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 2:56 pm Pa
Page 13: Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 3:00 pm Pa

Rhifyn 48 Hydref 2004 - Cyd

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?