Rhifyn 48 Hydref 2004 - Cyd

Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 2:54 pm Page 1
Rhifyn 48 Hydref 2004
Am ddim/Free
Y cylchgrawn i siaradwyr a dysgwyr
The magazine for Welsh
y Gymraeg
speakers and learners
CYD
Cyhoeddir 15,000 o Cadwyn
Cyd bedair gwaith y
flwyddyn fel arfer. Cyfle
gwych i hysbysebu.
Tudalen/Page 4/5
Eisteddfod Genedlaethol Cymru 2004
Tudalen/Page 6
Gwefan Newydd i Cyd
Tudalen/Page 7
Ugain Mlwyddiant Cyd
Tudalen/Page 10/11
Dysgwr y Flwyddyn 2004
Tudalen/Page 13
Tlws Coffa Elvet a Mair Elvet Thomas 2004
Dawnswyr Bola Laoanna
Yn diddanu ymwelwyr â Phabell Cyd - Eisteddfod Genedlaethol Cymru Casnewydd a’r Cylch

Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 2:56 pm Page 4
Cyd yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Casnewydd a'r Cylch 2004
Tîm H
Cydra
Tîm Caerdydd
3ydd / 3rd
Cwis Cenedlaethol Cyd
Lowr
yn cy
adwe
Mhab
Tîm Llanelli
1af / 1st
Tîm Caerffili
2il / 2nd
Tîm Sir y Fflint
Cydradd 4ydd / Join

Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 2:56 pm Page 5
Tîm Hirwaun
Cydradd 4ydd / Joint 4th
Edwyn Williams
Cwisfeistr Cwis Cenedlaethol Cyd
Rhodri Francis
(Yn y canol)
yn sgwrsio
y tu allan i
Babell Cyd
Lowri Gwenllian
yn cynnal sesiwn
adweitheg ym
Mhabell Cyd
y Fflint
4ydd / Joint 4th
Sesiwn Cyd ym Mhabell y Dysgwyr
gyda Guto Dafis ar yr acordian â
botymau

Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 2:57 pm Page 6
www.cyd.org.uk gwefan newydd - new website !
Diolch i Arian i Bawb Cymru am ddyfarnu grant o
£4,750 i Cyd i greu gwefan newydd i’r
mudiad.
Daeth grw^p o Gymry Cymraeg a
dysgwyr ynghyd yn ddiweddar i drafod
rhai o’r pethau y dylai Cyd eu cynnwys
ar y wefan newydd.
Cwmni Technoleg Taliesin sy’n creu’r
wefan i ni.
Bydd pob cangen o Cyd yn cael tudalen
ei hun i gyfrannu gwybodaeth am eu
gweithgareddau, manylion a rhaglen y
gangen. Trefnir cymorth i aelodau’r
gangen i ddysgu sgiliau newydd, fel
ysgrifennu adroddiadau, tynnu lluniau a’u
paratoi i fynd ar y wefan ac ati.
Mae croeso i chi anfon eich sylwadau a’ch
syniadau am yr hyn yr hoffech chi ei weld
ar wefan Cyd i Cyd, 10 Maes Lowri,
Aberystwyth, Ceredigion SY23 2AU, neu e-
bost: cyd@aber.ac.uk
Thanks to Awards For All Wales for awarding a grant of £4,750 to
Cyd to create a new website for the organisation.
Diolch i Simon Thomas AS am gyflwyno’r siec
i Jaci Taylor, Rheolwr Canolog Cyd
A group of Welsh speakers and learners came together recently to
discuss some of the things which Cyd should have on the new website.
Company Technoleg Taliesin is
creating the website for us.
Each Cyd Branch will have
their own page to contribute
information about their
activities, branch details and
programme. Help will be
organised for branch members
to learn new skills, such as
writing reports, taking
photographs and processing
them to put on the website etc.
You are welcome to send your
comments and ideas about
what you would like to see on
the website to Cyd, 10 Maes
Lowri, Aberystwyth,
Ceredigion SY23 2AU, or
e.mail: cyd@aber.ac.uk
6

Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 2:57 pm Page 7
UGAIN MLWYDDIANT CYD
Cyfarchion y Llywydd Anrhydeddus Yr Athro Bobi Jones
Pen-blwydd hapus, bawb.
Dyma ni eleni yn cael ugeinfed pen-blwydd Cyd.
Ugain mlynedd yn ôl daeth criw bach at ei gilydd yn Aberaeron.
Dyma nhw’n penderfynu bod eisiau mudiad iaith i oedolion.
Mudiad i ddysgwyr a siaradwyr rhugl arfer y Gymraeg.
Doedd protestio ddim yn ddigon. Doedd cadw ddim yn ddigon.
Rhaid oedd ennill yn ôl. Rhaid oedd ymarfer siarad. Rhaid
oedd gwneud rhywbeth ein hunain. Ac felly, ar ôl penderfynu,
dyma fynd ati i sefydlu canghennau.
Wedyn, dyfal donc a dyr y garreg, o gangen i gangen.
Weithiau, fe fydd pobl o’r tu allan yn meddwl mai mudiad i
ddysgwyr yw Cyd. Ond Cyd yw’r enw. Mae’n meddwl ‘gyda’n
gilydd’. Yn wir, y dyddiau hyn mae mwy o angen Cyd ar y
Cymry Cymraeg efallai. Mae eisiau iddyn nhw wybod am yr
adfywio yn ymarferol. Mae eisiau iddyn nhw godi eu calonnau.
Mae eisiau iddyn nhw fod yn rhan o’r ennill tir.
Felly, pen-blwydd hapus BAWB
Greetings from the Honorary President Professor Bobi Jones
Happy Birthday Everyone
Here we are this year having Cyd’s 20th birthaday.
Twenty years ago a small crew came together in Aberaeron.
They decided that there was a need for a language organistion
for adults. An organisation for learners and fluent Welsh
speakers to revive the Welsh language. Protesting was not
enough. Retaining the language was not enough. It had to be
regained. It was necessary to practise speaking it. We had to
do something ourselves. And therfore, after the decision, set to
it establishing branches of Cyd. Afterwards, bit by bit knocking
away at it, from branch to branch. Sometimes, people from
outside think that Cyd is an organisation for learners.
But Cyd is the name. It means together (with each other).
Indeed, these days it is likely that Welsh speaking Welsh people
have more of a need for Cyd. They need to know about the
revival in
practical terms.
They need to lift
up their hearts.
They need to be
part of the
regaining of the
land.
So happy birthday
Aelodau gwreiddiol un o ganghennau cynharaf EVERYONE.
Cyd, Cangen Cyd Aberystwyth
Ysgoloriaeth Dan Lynn James
Scholarship 2004
Annwyl Cyd
Diolch yn fawr am eich cymorth. Rwy’n
edrych ymlaen at fynd ar y cwrs Gloywi Iaith
Ysgrifenedig.
Dyma ffoto ohono i a fy mab iau Aled.
Yn gywir
Margaret Lowe
Annwyl Cyd
Diolch yn fawr am eich llythyr am
Ysgoloriaeth Dan Lynn James. Mi es i’r
Ysgol Haf ym Mangor ac roedd hi’n
fendigedig. Mi gaethon ni lawer o hwyl yn
ein dosbarth ni ac mi wnaethon ni drafod lot
o bethau gwahanol fel bywyd yn yr ugeinfed
ganrif - sut rydyn ni’n medru rhoi pen ar road
rage?
Aeth rhai ohonon ni i’r twmpath dawns ac
roeddwn i’n meddwl bod aelodau’r band yn
ardderchog. Mi wnaethon nhw gymysgu
dipyn bach o jas efo cerddoriaeth werin.
Mi aethon ni i Pili Palas ac mi wnaethon ni
ddysgu llawer o bethau diddorol am y Siani
flewog a’r glöyn byw.
Ar ddiwedd yr Ysgol Haf fe wnaeth pob dosbarth
ganu neu wneud drama fach. Rydw i’n meddwl bod pawb wedi
mwynhau'r sioe bypedau gan ein dosbarth ni.
Rhaid i bawb fynd y tro nesa.
Yn gywir
Siân Lewis
IOGA YN GYMRAEG
GYDA VALERIE PRICE
Mae Valerie yn gobeithio sefydlu
dosbarth rheolaidd yng Nghaerdydd
y flwyddyn nesa.
Os oes diddordeb gyda chi mewn
cynnal (in holding) sesiwn ioga yn y
Gymraeg yna cysylltwch â Valerie Price.
Mae Valerie yn byw yng Nghaerdydd ond mae hi’n fodlon teithio
(willing to travel).
Rhif ffôn: 029 2071 2017 e-bost: yoga@vcprice.demon.co.uk
7

Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 2:58 pm Page 8
BBC Vocab - A groundbreaking new tool
which you can use on any computer.
Just hold your mouse over a Welsh word,
and the English equivalent is instantly displayed.
BBC Vocab - Dyfais arloesol y gellwch ei
defnyddio ar unrhyw gyfrifiadur. Daliwch eich
llygoden dros air Cymraeg, a chaiff cyfieithiad
Saesneg ei arddangos yn syth.
bbc.co.uk/vocab
8

Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 2:58 pm Page 9
LANSIO CANGEN CYD NEWYDD
Clwb Cymraeg Cyd Tonteg
Croeso cynnes i gangen newydd o Cyd. Cynhaliwyd (was held) noson i lansio’r gangen ym
Mhentre’r Eglwys ganol mis Medi yng nghwmni (in the company of) Siwsann George ar y gitâr.
Bydd y gangen yn cwrdd bob nos Wener yn Festri Salem, Salem Lane, Tonteg, Pontypridd.
The branch will be meeting every Friday evening in Salem Vestry.
Croeso i aelodau newydd.
New Members welcome.
Cysylltwch â/ Contact: 02920 813662
Neu/or: Rhian James 01685 871002
e-bost: rhianlj@aol.com
Castellnewydd Emlyn 2003-04
Diolch i Margaret Hollman am ei hadroddiad cynhwysfawr ar weithgareddau Cangen Cyd Castellnewydd Emlyn am y flwyddyn 2003-04.
Many thanks to Margaret Hollman for her comprehensive report on the Castellnewydd Emlyn Branch activities for the year 2003-04
Dyma grynodeb o’r adroddiad /Here’s a summary of the report.
Medi Cyfarfod Cyffredinol Blynyddol AGM
Hydref
Cynllunio rhagen y flwyddyn.
Noson gymdeithasol
Plan the annual programme
Social evening
Tachwedd Cwis hollol anarferol gyda Keith. A very unusual quiz with Keith
Rhagfyr Cinio Nadolig ‘Tafarn y Cwper’ Christmas dinner
Diolch i’r delynores, Marian O’Toole
Thanks to Marian O’Toole the harpist
Ionawr Dysgwyr yn darllen o’u hoff lyfr Learners read from their favourite book
Chwefror Cyd Preseli’n ymuno â ni Cyd Preseli join us
Delyth Wyn, actores adnabyddus
Delyth Wyn, a famous actress talks about
yn sôn am ei phrofiadau ac yn ein
her experiences and entertains us with her
diddanu gyda’i phypedau
puppets
Mawrth Ymuno â Merched y Wawr i
Ddathlu Dydd G˘yl Dewi – teulu’r
Join Merched y Wawr to celebrate St
David’s Day – the Samson family
Samson yn ein diddanu gyda
entertained us with songs and recitations
chaneuon ac adroddiadau
Ebrill Noson gyda’r Parchedig Kevin
Davies yn gosod blodau a
An evening with the Reverend Kevin
Davies - flower and plant arranging
phlanhigion
Mai Pawb yn cyflwyno profiadau Everybody presented strange experiences -
rhyfedd - cyd-ddigwyddiad ac ati
coincidences etc
Mehefin Ymweliad ag Aberteifi yng nghwmni A visit to Cardigan in the company of the
Y Parch Percy Griffiths – hanes Aberteifi
Reverend Percy Griffiths – history of the town
Gorffennaf Cwis Cyd yn y ‘Drovers Arms, Cyd quiz in the Drovers Arms in
Caerfyrddin
Carmarthen
Diwedd y tymor a chyfle i ddathlu yn nhfl'r Cadeirydd, Ken Jones wrth chwarae gêm ‘Enwogion’ yn ogystal â chael gwledd o ddanteithion
blasus. End of the term and a chance to celebrate in the home of the Chairman, Ken Jones, whilst playing a game ‘Famous People’ as well
as having a feast of tasty delicacies.
Yn ystod y tymor roedd y dysgwyr yn eu tro yn gwneud y diolchiadau, siawns dda iddynt ddefnyddio’r Gymraeg ac ennill hyder yn ogystal.
Diolch yn fawr iddynt i gyd. During the term the learners in their turn gave a vote of thanks, a good chance for them to use Welsh and
gain confidence as well. Many thanks to all of them.
9

Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 2:59 pm Page 10
D Y S G W R Y F L W Y D D Y N L E
Profiad Cystadlu
gan Lois Arnold, Dysgwr y Flwyddyn 2004
Bob blwyddyn yn yr Eisteddfod Genedlaethol mae cystadleuaeth
o’r enw ‘Dysgwr y Flwyddyn’. Mae ITV Cymru yn
paratoi rhaglen deledu am y gystadleuaeth. Ro’n i wedi
gwylio’r rhaglen bob blwyddyn ers i mi ddechrau dysgu Cymraeg.
Weithiau ro’n i wedi breuddwydio am gymryd rhan yn y
gystadleuaeth – ac ennill! Ond do’n i ddim wedi meddwl o ddifrif
am gystadlu – dim tan eleni, pan ddaeth yr Eisteddfod i Went.
Does dim llawer o bobl yn siarad Cymraeg yn yr ardal yma, ond
mae miloedd yn dysgu. Ro’n ni eisiau i bobl weld bod y Gymraeg
yn bwysig i ni yma. Felly, cytunais i roi cynnig ar y gystadleuaeth.
Ro’n i’n teimlo’n swil ac yn nerfus, ond penderfynais fwynhau’r
profiad a chael hwyl.
Yn y rownd gyntaf roedd rhaid i ni fynd am y diwrnod i Dfl
Tredegar, safle’r Eisteddfod eleni. Daeth dysgwyr eraill o bob rhan
o Gymru ac roedd hi’n hyfryd cwrdd a siarad â nhw. Yn ystod y
dydd cawson ni gemau, cwis, sgyrsiau gan siaradwyr a lot o hwyl!
Cawson ni i gyd gyfweliad gyda’r tri beirniad, hefyd. Roedd pawb
yn nerfus, ond roedd y beirniaid yn gyfeillgar ac yn gefnogol iawn!
Ar ôl mynd adre roedd rhaid aros i glywed a o’n i wedi cyrraedd y
pedwar olaf. Faswn i ddim wedi synnu taswn i ddim wedi cael fy
newis, gan fod pawb yn siarad Cymraeg mor dda. Ond ro’n i wrth
fy modd pan glywais fy mod i wedi cyrraedd y ffeinal, a theimlais
ei bod hi’n anrhydedd fawr. Roedd pethau’n gyffrous iawn wedyn.
Daeth Nia Parry a chriw teledu i ffilmio fi ar gyfer y rhaglen.
Wedyn roedd rhaid paratoi am y rownd derfynol ar Faes yr
Eisteddfod. Roedd hi’n help mawr siarad ar y ffôn â’r tri arall oedd
yn y rownd derfynol - Jane, Alison a Nick.
Roedd hi’n boeth iawn ar ddiwrnod y ffeinal a ro’n ni i gyd
yn nerfus ac yn chwyslyd! Roedd rhaid i ni siarad ar y
llwyfan ym Mhabell y Dysgwyr. Yna cawson ni ginio
hyfryd ym Mhabell ITV a gweld y ffilm o’n nhw wedi’i
wneud amdanon ni. Wedyn yn ôl i Babell y Dysgwyr i
siarad am ein ‘trysorau’ (ro’n ni wedi dod â phethau oedd
yn bwysig i ni), ac yn olaf, cyfweliadau gyda’r beirniaid.
Lansiais i fy llyfr i ddysgwyr, ‘Cysgod yn y Coed’ hefyd,
felly roedd hi’n ddiwrnod llawn cyffro! Roedd hi’n braf
iawn wedyn cael mynd i fy mhabell ar y Maes Carafannau
i orffwys, cyn newid a mynd i’r Noson Wobrwyo.
Roedd hi’n noson hyfryd pan gyrhaeddon ni’r gwesty ac
roedd pawb yn ymlacio, yn yfed gwin ac yn mwynhau –
pawb ond Alison, Jane, Nick a fi! Ond o’r diwedd daeth
yr amser i’r beirniaid gyhoeddi pwy oedd wedi cael ei
ddewis fel Dysgwr y Flwyddyn 2004. Ces i sioc pan
glywais fy enw i! Ces i dlws hyfryd yn wobr a chafodd
y pedwar ohonon ni sawl gwobr arall, gan gynnwys
aelodaeth o Cyd.
Os dych chi’n ffansio rhoi cynnig ar y gystadleuaeth yn y dyfodol,
ewch amdani! Mae’n llawer o hwyl ac mae’n brofiad
bythgofiadwy.
GEIRFA
cystadleuaeth
Ro’n i wedi
ers i mi ddechrau
roi cynnig
Faswn i ddim wedi synnu
taswn i ddim wedi cael fy newis
Ro’n i wrth fy modd
Pan glywais i fy mod wedi cyrraedd
ewch amdani
profiad bythgofiadwy
competition
I had … (pluperfect)
since I started
give it a try
I wouldn’t have been
surprised
if I hadn’t been chosen
I was delighted
When I heard that I
had reached …
go for it
unforgettable
experience
10

Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 2:59 pm Page 11
L E A R N E R O F T H E Y E A R
Llongyfarchiadau i Lois Arnold ar ennill Tlws Dysgwr y
Flwyddyn.
Congratulations to Lois Arnold on winning the Learner of the Year
Trophy
Mae Lois yn dod o Loegr yn wreiddiol.
Mae hi’n byw yn y Fenni, Sir Fynwy
Mae hi’n gweithio mewn iechyd meddwl.
Mae hi hefyd yn diwtor Cymraeg i Oedolion.
Mae hi’n hoffi ysgrifennu a marchogaeth.
Mae hi’n aelod brwd o Gymdeithas Cymreigyddion y Fenni.
Mae hi’n aelod o Cyd.
Cafodd Lois wobr o aelodaeth oes gan Cyd.
Llongyfarchiadau hefyd i Nicholas Davies, Jane Hafren
Green ac Alison White a oedd wedi cyrraedd y rownd
derfynol (who reached the final round)
Lois, Alican, Jane, Nicholas gyda’u tystysgrifau aelodaeth gan Cyd
Nicholas Davies
Cafodd Nicholas ei eni yn Northampton.
Aeth e i Goleg Prifysgol Cymru, Casnewydd.
Dechreuodd e ddysgu Cymraeg yn y coleg.
Mae e’n gweithio i Gyngor Celfyddydau Cymru.
Mae e’n trefnu gr˘p dysgwyr Cymraeg yn y swyddfa.
Ei uchelgais yw bod yn rhugl yn y Gymraeg.
Mae e’n aelod o Cyd.
Cafodd Nicholas wobr o aelodaeth 10 mlynedd gan Cyd.
Jane Hafren Green
Cafodd Jane ei geni ym Mryste.
Cafodd hi ei magu yn Nyfnaint, ger Caerwysg.
Mae hi’n byw ym Mhontyberem nawr.
Dechreuodd hi ddysgu Cymraeg ym Medi 2000.
Mae hi’n gwneud gwaith gwirfoddol yn benodol ar gyfer
dysgwyr Cwm Gwendraeth.
Mae ei phlant hi’n siarad Cymraeg.
Mae hi’n aelod o Cyd.
Cafodd Jane wobr o aelodaeth 10 mlynedd gan Cyd.
Alison White
Un o Wrecsam yw Alison.
Mae hi’n aelod o gôr Clywedog.
Mae hi’n cynnal sesiwn sgwrsio i ddysgwyr o bob lefel yn
wirfoddol yng Ngholeg Iâl.
Mae hi’n gobeithio dod yn diwtor Cymraeg i Oedolion ar
ôl iddi ennill ei thystysgrif arholiad A2 Cymraeg ail iaith.
Mae ei phlant hi’n dysgu Cymraeg hefyd.
Mae hi’n aelod o Cyd
Cafodd Alison wobr o aelodaeth 10 mlynedd gan Cyd.
Neges i Ganghennau Cyd
Message for Cyd Branches
Beth am roi gwahoddiad i Lois i ddod i siarad â chi?
Mae hi’n edrych ymlaen at eich cyfarfod.
What about inviting Lois to come and talk to you?
She’s looking forward to meeting you.
Rhif ffôn Lois: 01873 856524
Ffôn 01286 674409 Ffacs 01286 677599
E-bost: cymen@btconnect.com
www.cymen.co.uk
11

Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 3:00 pm Page 12
Newyddion o Gangen Cyd Llanfairfechan
Annwyl Gyfeillion
Mi aeth pedwar aelod o gangen Llanfairfechan i’r Eisteddfod
Genedlaethol yng Nghasnewydd eleni. Yno derbyniodd Flo a Louis
Brady dystysgrifau am basio’r arholiad lefel sylfaen. Mae Flo a Louis
wedi bod yn dysgu Cymraeg ers blwyddyn a hanner. Hefyd yn yr
Eisteddfod mi dderbyniodd Flo (ffug enw Gwladys Emanuel) wobr am
ysgrifennu Sgwrs mewn Tafarn.
Alan Jones, Cyd Llanfairfechan
Here we hear of Flo and Louis passing their Welsh exam. Flo also won
a prize in one of the competitions for learners in the Eisteddfod A Chat
in a Pub. Flo and Louis have been learning Welsh for a year and a half.
Congratulations to both of them on their achievement.
Sgwrs mewn Tafarn gan Flo Brady
Tafarn y Victoria, hanner awr wedi saith, nos Wener.
Mae Bethan, Elwyn a Gareth yn eistedd mewn ystafell fach. Mae
Gwyneth yn d˘ad i mewn yn cario’i diod.
Gw: O, dyma le dach chi!
Ga: We, wel, dyma Gwyneth o Wynedd! S’mai?
B: O’r diwedd.
Gw: Mae’n ddrwg gen i ’mod i’n hwyr.
E: S’dim ots. Doedd y cwrw ddim yn hwyr.
B: Lle wyt ti wedi bod?
Gw: Drws nesa. Ro’n i’n meddwl ’mod i yma gyntaf. Be’ sy’n bod
efo’r ystafell arferol?
B: Mae hi’n rhy swnllyd.
Gw: Rhy swnllyd? Ro’n i yno am tua ugain munud a wnes i ddim
clywed dim byd.
E: Dim eto, na. Ond mae ‘na gr˘p o bobl yno yn barod i ddechrau
canu Karaoke.
B: Fel baset ti’n gwybod, taset ti wedi d˘ad yma’r wythnos
diwethaf. Lle’r oeddet ti?
Gw: O, mae gen i hanes diddorol i chi! Mi es i i Stiwdio Barcud i
weld rhaglen Cariad@iaith.
Ga: Yn Stiwdio Barcud? Ro’n i’n meddwl bod y rhaglen yn Nant
Gwrtheyrn.
Gw: Ydi, fel arfer, pan mae’r bobl yn dysgu Cymraeg. Ond roedd
y rhaglen yno dipyn yn wahanol. Wnaethoch chi ei gweld hi?
B: Naddo, wir! Roedden ni yma yn aros amdanat ti.
Gw: Wel, mae’n ddrwg gen i. Ond fasech chi wedi gwneud fideo o’r
rhaglen, basech?
Ga:
Gw:
Sut hwyl gest ti, beth bynnag?
Roedd hi’n noson hwyliog iawn. Mi wnes i gyfarfod llawer o
bobl glên ac roedd y sioe yn ddiddorol iawn. Ac - mi gaethon
ni bedair potel o win ar un bwrdd, am ddim.
E: O, neis iawn.
B: Wel rwyt ti’n ffrind bendigedig, mae’n rhaid i mi ddeud! Pam
na ddudest ti ddim byd wrthon ni?
Gw: Doedd dim amser. Mi ddudodd fy nhiwtor wrthon ni yn y
pnawn, ac roedd rhaid i mi gychwyn o’r tfl am chwech.
B: Ac, wrth gwrs, dw i ddim yn cyrraedd adra o’r gwaith tan
chwarter i bedwar. Dim amser, wir!
Gw: Wel, mae’n ddrwg gen i eto.
Ga: Be’ am y rhaglen? Welest ti’r sêr?
Gw: Do, si˘r. Mae Ruth Madoc yn ddynes reit glên. Ac Amy! O,
mae Amy’n ddel iawn. Ac roedd y ddwy ohonyn nhw wedi
dysgu tipyn bach o Gymraeg, ’sti... Un o’r dynion hefyd – dyn
ifanc o’r enw Jamie, hogyn eithaf neis. Roedd ‘na ddyn arall,
hefyd, oedd yn actio yn Pobol Y Cwm ers talwm. Roedd o’n
reit ddoniol ond do’n i ddim yn meddwl ei fod o wedi dysgu
cymaint. Ond Tanni oedd y seren fawr! Mi sgoriodd hi gant yn
yr arholiad ar ddiwedd y cwrs bach.
E: Ond Nia oedd y seren go iawn, mae’n si˘r.
Ga:
Dyma Flo Brady yn derbyn ei gwobr gan Geraint Wilson Price ym Mhabell y Dysgwyr
O, dw i’n cytuno. Mae Nia’n hyfryd, yn brydferth, yn berffaith!
O, dw i’n ei charu hi!
B: Ych-a-fi! Nia’n fan‘ma, Nia fan‘ na, Nia’n fan acw. Well i ni
newid ein henwau i Nia, dw i’n meddwl!
E: Hei, sdim ots am Nia. Be’ ydi’r s˘n ‘na?
Gw: Pa s˘n?
B: Y Karaoke, mae’n si˘r.
E: Ond gwrandewch! Maen nhw’n canu Ar Lan y Môr.
Ga: O, ydyn. Mae gynnyn nhw fideo o Dafydd Iwan.
E: Gadewch i ni fynd i mewn. Brysiwch!
Llun Felicity Roberts
12

Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 3:00 pm Page 13
Tlws Coffa Elvet a
Mair Elvet Thomas 2004
Ennill mewn
Eisteddfodau lleol
Winning in local
Eisteddfodau
Llun Felicity Roberts
Llongyfarchiadau i Geraint Wilson Price ar ennill y Dlws eleni
yn Eisteddfod Genedlaethol Casnewydd a’r Cylch.
Mae Geraint yn diwtor Cymraeg yng Ngwent.
Mae e wedi helpu llawer o bobl i ddysgu Cymraeg.
Enillodd y Dlws am yr holl waith (all the work) mae e’n ei wneud
yn yr ardal.
Mair
Geraint Elvet
Dathlu yn y Dosbarth Celebrating in the Class
Dydd Sadwrn, Hydref 9fed yn Eisteddfod Powys enillwyd (was won)
Tlws y Dysgwyr gan (by) Andrew Lambert ac yn drydydd (third) yn yr
un gystadleuaeth (competition) roedd Sally Carr. Mae'r ddau (both of
them are) yn aelodau o Ddosbarth Uwch Parhad ym Machynlleth. Yn y
llun gwelir eu cyd aelodau yn y dosbarth yn eu llongyfarch. (In the
picture their fellow class members are seen congratulating them).
Llongyfarchiadau i Andrew a Sally gan Cadwyn Cyd
Eisteddfod Rhys Thomas James (Pantyfedwen) Llanbedr Pont
Steffan
Cystadleuaeth i Ddysgwyr
cerdd, stori fer, adolygiad neu brofiad arbennig
poem, short story, review, or relating to an experience
Gwobr £100 yn rhoddedig gan Cyd
Prize £100 donated by Cyd
Llongyfarchiadau i Mary Neal ar ennill y wobr eleni. Cyhoeddir ei stori
yn Cadwyn 49. (Her story will be published in Cadwyn 49).
Rhodd Gymorth/Gift Aid £
A wnewch chi ddarllen y canlynol yn ofalus? / Please read the following carefully
Rwy’n datgan fy mod yn talu rhagor o dreth incwm a/neu dreth enillion cyfalaf na’r dreth y bydd Cyd yn adennill ar fy
rhodd/nghyfraniad/tâl cefnogi, sef 28c ym mhob £1 a roddir ar hyn bryd, a fy mod yn fodlon i Cyd drin y rhodd uchod a phob
rhodd yn y dyfodol fel rhodd gymorth.
I declare that I pay income tax and/or capital gains tax at least equal to the tax that Cyd claims on my donations/supporter’s
fee in the tax year (currently 28p for each £1 you give), and I am willing for Cyd to treat the above donation and all donations in
the future as gift aid.
Llofnod/Signature
13

Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 3:01 pm Page 14
Advert 276 mm x 190 mm 10/11/04 9:55 AM Page 1
Busnesau, Cymunedau
ac Unigolion
Mae Awdurdod Datblygu Cymru’n
helpu cyflawni uchelgeisau
Llywodraeth y Cynulliad dros ein
gwlad – drwy gynorthwyo busnesau
i gychwyn a thyfu, adfywio
cymunedau a chreu cyfleoedd
ehangach i bobl Cymru.
Ffôn: 08457 775566
Typetalk: 18001 08457 775577
Ebost: ymholiadau@wda.co.uk
www.wda.co.uk
Businesses, Communities
and Individuals
The Welsh Development Agency
helps deliver the Welsh Assembly
Government’s ambitions for our
country – by assisting businesses
to start and grow, regenerating
communities and creating greater
opportunities for the people of Wales.
Tel: 08457 775577
Typetalk: 18001 08457 775577
Email: enquiries@wda.co.uk
www.wda.co.uk

Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 3:01 pm Page 15
DIRGELWCH CÔR-Y-CEWRI
Gan Rosalind Guinard, Ffrainc
Sut gwnaethpwyd Côr-y-Cewri? A oes ganddo fe ryw gysylltiad â
chwedlau’r Brenin Arthur?
Ar wyliau yng Nghaersallog ym mis Awst eleni, sylwais fod yn yr
ardal gryn dipyn o lefydd sy’n cael eu cysylltu â Myrddin. Ac yn
wir, mae ‘na nerth rhyfedd sy’n dod allan o’r ddaear. Er enghraifft,
os byddwch chi’n cerdded o gwmpas Côr-y-Cewri gyda gwialen o
wiail ym mhob llaw, bydd y gwiail yn croesi’i gilydd o dro i dro
heb unrhyw reswm amlwg.
Y wyrth fwyaf, wrth gwrs, yw sut y cludwyd y Cerrig Gleision i
Wastadedd Caersallog o Fynydd Preseli (yr unig le sy’n ddigon
agos sydd â Cherrig Gleision). Er mwyn dathlu’r Mileniwm,
treiodd nifer o ddynion o’n cyfnod ni i ddod â cherrig o ddeorllewin
Cymru unwaith eto. Cawson anhawster anghredadwy
gydag un garreg arbennig a syrthiodd i mewn i’r môr. Yn y
diwedd, roedd y flwyddyn 2000 wedi mynd heibio cyn iddynt allu
mynd ag un garreg i Gôr-y-Cewri.
Yn ôl yr haneswyr, dechreuwyd adeiladu Côr-y-Cewri tua 2400
Cyn Crist. Er mwyn cludo’r cerrig o Fynydd Preseli, byddai rhaid
i’r bobl fod wedi eu cludo ar rafft a’u tynnu dros y tir rhwng yr
afonydd.
Ond mae Sieffre o Fynwy’n adrodd stori arall. Yn y 5ed ganrif, yn
ôl ei ‘Hanes Brenhinoedd Prydain’ (1135), daeth Aurelius
Ambrosius, Brenin y Brythoniaid, i Gaersallog. Roedd e wedi
cymryd lle Gwrtheyrn ar ôl brad ‘Noson y Cyllyll Hirion’ yn
Amesbury. Lladdwyd tua 460 o aelodau’r uchelwyr gan y
Sacsoniaid oedd wedi cael eu gwahodd i wledd i drafod cytundeb
heddwch. Claddwyd yr uchelwyr yng Ngwastadedd Caersallog ac
er mwyn codi cofadail addas daeth Myrddin, derwydd o Gymru,
â’r cerrig o Iwerddon trwy hud.
Er nad ydy’r esboniad hwn
yn debygol iawn, mae
cysylltiadau eraill rhwng y
derwydd a cherrig Côr-y-
Cewri. Yn gyntaf, nid yw
Caerfyrddin, man geni
Myrddin yn ôl y chwedl, yn
bell iawn o Fynydd Preseli.
Mae cerrig Sarsen yn dod
mae’n debyg o Avebury,
sy’n llawn ‘Nerth y Ddraig’,
sydd, gyda llaw, ger
‘Merlin’s Mount’, Marlborough,
lle y dywedir fod
Myrddin wedi’i gladdu.
Ysgoloriaeth
Dan Lynn James
Scholarship 2005
£250
Dyddiad cau
Closing Date
I Ebrill/April 2005
Manylion a ffurflen gais:
Details and application form:
10 Maes Lowri, Aberystwyth
Ceredigion SY23 2AU
www.aber.ac.uk/cyd
Yn ogystal â hyn mae gan yr
ardal gysylltiad â pherson Arthur ei hun. Yn ôl Malory, awdur
‘Morte d’Arthur’, cynhaliwyd brwydr Camlan, brwydr olaf Arthur
ar Wastadedd Caersallog. Dywedir hefyd mai yn Abaty Amesbury
oedd y Frenhines Gwenhwyfar yn lliain ar ôl marwolaeth ei g˘r.
Yn anffodus, nid oes gennyf ddigon o le yma i sôn mwy am y
testun; ond dyna rai o’r straeon sy’n cael eu hadrodd ynglfln ag
ardal Caersallog. Beth ddylen ni feddwl amdanyn nhw? Beth
ddigwyddodd mewn gwirionedd? Ac yn arbennig, beth yw
dirgelwch Côr-y-Cewri? Pwy a ˘yr?
Cydnabyddiaeth
Rwyf yn ddiolchgar i’r bobl isod am lawer o’r wybodaeth sy’n cael
ei chynnwys yn yr erthygl hon.
WYETH, Ruth – Stonehenge: the Dragon and the Godess –
Gemini, Codford, 2000
GOODMAN, Kent – Arthur, land and ledgend – Wessex Books,
Salisbury, 1999
Ac i arweinyddes ‘Guide Friday Tours’, Caersallog
15

Cadwyn_16pp.qxd 12/11/04 3:01 pm Page 16