£200

Cadwyn_51 25/11/05 11:07 am Page 1
Rhifyn 51 Gaeaf 2005
Am ddim/Free
Y cylchgrawn i siaradwyr
The magazine for Welsh
a dysgwyr y Gymraeg
speakers and learners
Cyhoeddir 15,000 o Cadwyn
Cyd ddwywaith y flwyddyn.
Cyfle gwych i hysbysebu.
CYD
Dewch i Gystadlu meddai Dilwyn Iwan a Nia
Diolch i Mattel Inc. a Leisure Trends am eu caniatâd i gynnal y gystadleuaeth
Cystadleuaeth Scrabble Cymraeg 2006
Dysgwyr ar S4C
www.learnons4c.co.uk
Fideo, sain, cefndir,
hanes, mynegi barn,
rhaglenni ar S4C.
Pob lefel 24/7.
3 dosbarth:
agored
dysgwyr
timau o ddau (siaradwr rhugl + dysgwr)
Rowndiau lleol yn dechrau 2 Mawrth 2006
Rowndiau terfynol ar faes Eisteddfod Genedlaethol
Cymru Abertawe a’r Cylch
Gwobr 1af
£200
Am fwy o fanylion ac i gofrestru i gymryd rhan cysylltwch â:
www.cyd.org.uk
swyddfa@cyd.org.uk
01970 622143
Trefnir gan Cyd mewn cydweithrediad a’n partneriaid

Cadwyn_51 25/11/05 11:07 am Page 2
Llywydd Anrhydeddus
Yr Athro Bobi Jones
Cadeirydd
Nigel Callaghan
Is-Gadeirydd
Felicity Roberts
Ysgrifennydd Cofnodion
Dewi Huw Owen
Trysorydd
Lisa Hill
Cadeirydd yr Is-Bwyllgor Marchnata a Chyhoeddi
Meleri Wyn James
Gohebydd Cronfa Dan Lynn James
Emyr-Wyn Francis
Rheolwr y Gogledd
Dororthy Williams 01766 771684 dorothywillaims@yahoo.co.uk
Rheolwr Canolog/Maes
Jaci Taylor
01970 622143 e-bost: jct@aber.ac.uk
Rheolwr y De
Martin Davies 01554 776587 e-bost: davieswizlet@aol.com
Swyddogion Datblygu Cyd
Gwynedd a Môn
Elfyn Morris Williams 01286 831715
Gogledd-ddwyrain
Rheolwr y Gogledd 01766 771684 dorothywillaims@yahoo.co.uk
Ceredigion, Powys, Meirionnydd
Rheolwr Canolog/Maes 01970 622143 swyddfa@cyd.org.uk
Sir Gaerfyrddin a Chwm Tawe
Dafydd Gwylon 01834 813249 ragwen@btinternet.com
Sir Benfro
Rheolwr y De 01554 776587 e-bost: davieswizlet@aol.com
Morgannwg
Rhian James
01685 871002 rhianlj@aol.com
De-ddwyrain Cymru
Padi Phillips
02920 312293 padi@ntlworld.com
Dyma gyfnod pwysig i Cyd. Mae'r mudiad wedi bod yn
gweithio i helpu dysgwyr groesi'r bont ers dros chwarter
canrif erbyn hyn. Mae gennym dros 80 cangen ledled
Cymru ond mae miloedd o ddysgwyr a siaradwyr rhugl
dal heb glywed am y gwaith mae aelodau a
swyddogion Cyd yn ei wneud. Ar hyn o bryd rydym yn
gweithio gyda Bwrdd yr Iaith Gymraeg ar werthusiad o
waith Cyd: y gobaith yw y bydd argymhellion yn dod
allan o'r gwaith i helpu Cyd symud ymlaen ac ehangu'n
gwaith drwy Gymru a thu hwnt. Ond i wneud hyn rhaid
i ni gael cefnogaeth gan fwy o ddysgwyr a siaradwyr
rhugl. Dosberthir 15,000 copi o Cadwyn am ddim, ond
mae’r rhan fwyaf yn mynd at bobl nad yw'n aelodau unigol
- ydych CHI'n gefnogwr cenedlaethol eisoes? Os na, beth
am ymuno nawr? Fe fydd eich tâl aelodaeth yn gyfraniad
pwysig at weithgareddau Cyd ond, pwysicach fyth, mae'n
dangos cymaint o bobl sy’n rhan o ymgyrch Cyd i hybu
dyfodol ein hiaith yn ein cymunedau trwy droi dysgwyr yn
ddefnyddwyr y Gymraeg.
This is an important period for Cyd. The organisation has been
working to help learners cross the bridge for over a quarter of
a century. We have over 80 branches throughout Wales but
thousands of learners and fluent speakers are still unaware of
the work that the members and staff do. At the moment we
are working with the Welsh Language Board on an evaluation
of Cyd’s work: the hope is that recommendations will come
out of the work that will help Cyd move forward and extend
the work we do throughout Wales and beyond. But to do this
we need the support of more learners and fluent speakers.
15,000 copies of Cadwyn are distributed free, but the majority
go to people who are not individual members - are YOU a
national supporter already? If not, how about joining now?
Your membership fee will be an important contribution to
Cyd's activities, but even more important, it shows how many
people are part of Cyd's campaign to promote the future of
our language in our communities through turning learners into
users of the language.
Nigel A Callaghan
Swyddfa Cyd Office
10 Maes Lowri, Aberystwyth, Ceredigion SY23 2 AU
Ffôn/Ffacs: 01970 622143
e-bost: swyddfa@cyd.org.uk
y we: www.cyd.org.uk
Mae Cadwyn Cyd yn ymddangos dwy waith y flwyddyn
Dyddiadau cyhoeddi 2006: Mehefin, Tachwedd
Mae Cyd yn elusen gofrestredig rhif 518371
Cefnogir gwaith Cyd gan Fwrdd yr Iaith Gymraeg
Cyhoeddwyd gan/Published by: Cyd, 10 Maes Lowri, Aberystwyth, Ceredigion SY23 2AU
Argraffwyd a dyluniwyd gan/Printed and designed by: Cambrian Printers
2

Cadwyn_51 25/11/05 11:08 am Page 3
Llinos: Mam, wyt ti eisiau chwarae
‘Dewis Anifail’?
Mam: Ydw, dw i wedi dewis anifail.
Llinos: Ydy e’n byw ar y fferm?
Mam: Nac ydy.
Llinos: Ydy e’n byw yn y s˘?
Mam: Ydy.
Llinos: Ydy e’n fwy na sebra?
Mam: Ydy.
Llinos: Ydy e’n llwyd?
Mam: Ydy.
Llinos: Dw i’n gwybod – eliffant yw e!
Mam: Ie, da iawn Llinos.
Llinos: Mam.....wyt ti eisiau chwarae
eto?
Mam: Aaaaaaaa!
Hazel a Llinos yn chwarae gêm
Sue Massey, Meleri Williams- Swyddog Dysgwyr 2005,
Baudewijn Morgan, Elwyn Hughes – Cadeirydd
Pwyllgor Dysgwyr 2005, Robert Hughes
Mae Cyd yn falch o longyfarch Sue Massey ar
ennill cystadleuaeth Dysgwr y Flwyddyn eleni
yn Eisteddfod Gendlaethol Cymru Eryri a’r
Cyffiniau.
Dyma Jane Davidson Gweinidog dros Addysg
a Dysgu Gydol Oes yn cyflwyno’r dlws i Sue
Noson Dysgwr y Flwyddyn
Llongyfarchiadau hefyd i Gwanwyn Bartlett,
Robert Hughes, a Baudewijn Morgan am
gyrraedd y rownd derfynol.
Mae’r 4 yn aelodau Cyd nawr.
3

Cadwyn_51 25/11/05 11:08 am Page 4
Derby
Ysgol Undydd Derby Medi 2005
Roedd dros 40 o bobl wedi cymryd rhan (taken part) yn
Ysgol Undydd Derby eleni. Dyma ni yn yr haul amser
cinio a Jaci wedi dod yr holl ffordd (all the way) o
Aberystwyth i dynnu ein llun. Roedd pobl o bobman -
dysgwyr a Chymry Cymraeg o Derby, Chesterfield,
Nottingham, Belper, Sheffield, a Burton-on-Trent
Diolch i Jonathan Simcock, Tony Rees, Ellen Hutchings,
Delyth Neil, Susan Jones o Gangen Cyd Matlock a’r
Cylch, ynghyd â Chylch Siarad Cymraeg Derby, a Gwyn
Davies a Viv Harris o Gymdeithas Cymry Nottingham a
Chymdeithas Addysg y Gweithwyr Derby (WEA) am
drefnu Ysgol Undydd mor llwyddiannus.
1 2
1. Dyma Marilyn Simcock o Derby, a Helen o Sheffield yn cael hwyl (having fun) wrth olchi’r llestri!
2. Mam a mab yn dysgu siarad Cymraeg gyda’i gilydd
Llais Y Derwent
Yn ôl ym mis Ionawr eleni gwnaeth gr˘p o bobl sy wedi dysgu
Cymraeg yn Derby, benderfynu dechrau cyhoeddi Papur Bro
uniaith Gymraeg ar gyfer Dysgwyr Cymraeg yng
Nghanolbarth Lloegr. Ar hyn o bryd dan ni'n casglu'r erthyglau
am y 4ydd rhifyn, sef Gaeaf 2005. Dan ni’n bwriadu cyhoeddi
Llais Y Derwent bedair gwaith y flwyddyn. Hyd yn hyn mae
’na bobl o Derby, Matlock, Nottingham, Bradford, Belper a
Chymru sy wedi ysgrifennu erthyglau i’r "Llais". Ymhlith y
bobl sy wedi cyfrannu mae ’na nifer o ddysgwyr a Chymry
Cymraeg.
Hefyd, dan ni wedi derbyn cymorth ymarferol sylweddol oddi
wrth Delyth Neil, sef athrawes dosbarth Cymraeg yn Derby.
Diben Llais Y Derwent ydy rhoi cyfle i ddysgwyr ymarfer eu
sgiliau ysgrifennu, ac i gysylltu â dysgwyr eraill. Hefyd dan
ni’n gobeithio tynnu dysgwyr yr iaith Gymraeg a Chymry
Cymraeg sy’n byw yr ochr yma i glawdd Offa at ei gilydd er
mwyn siarad yr iaith.
Dydyn ni ddim yn cynhyrchu nifer fawr o gopïau hyd yn hyn,
dim ond cant, ond dan ni’n edrych ymlaen at ddosbarthu
copïau i bob dosbarth yr iaith Gymraeg yn Lloegr. Felly os oes
gwybodaeth gyda chi ynglfln â dosbarthiadau Cymraeg neu
unigolion sy’n dysgu Cymraeg yn unrhyw rhanbarth yn Lloegr
wnewch chi roi’r wybodaeth i ni! Cysylltwch â Jonathan
Simcock, Golygydd Llais Y Derwent: 01773 827513
Welsh Learners who live in Derby have published a local
newspaper in Welsh for learners who live in England. Llais y
Derwent gives learners a chance to practise their writing skills
and enables them to contact other learners. If you know of any
Welsh classes or individuals who are learning Welsh in
England please pass information on to Jonathan Simcock (with
individuals’ consent of course) .
Tony Rees a Jonathan Simcock
4

Cadwyn_51 25/11/05 11:09 am Page 5
Dyma Nia!
Helo, shwmae! Nia Parry dw i. Dych chi’n meddwl,
pwy ydy Nia Parry?! Arhoswch funud! Dyma dipyn o fy
hanes i!
Dwi’n cyflwyno rhaglenni Cymraeg ar S4C. Dych chi
wedi fy ngweld i ar raglenni i ddysgwyr ‘Cariad@iaith’
a ‘Welsh in a Week’, efallai. Ro’n i’n dysgu Cymraeg i
Janet Street Porter ar Cariad@iaith. Mae rhai pobl yn
dweud, “Mae Janet yn arswydus!” Doedd hi ddim yn
codi ofn arna i!
Roedd gen i fywyd difyr cyn hynny hefyd. Bues i’n
dysgu Saesneg yn Istanbwl am naw mis. Mwynheais i’r
profiad yn fawr iawn. Penderfynais i ddysgu Cymraeg
yn ôl yng Nghymru.
Yna, dechreuais astudio MPhil a gweithio fel tiwtor
Cymraeg ym Mhrifysgol Caerdydd.
Roedd pobl yn dysgu Saesneg am resymau ariannol
yn Nhwrci. Mae pobl yn dysgu Cymraeg am resymau
emosiynol yng Nghymru.
Dw i wedi bod yn brysur iawn yn ddiweddar. Dw i wedi
bod ar daith o gwmpas Cymru yn dysgu Cymraeg.
Es i i Gaerdydd, Llansamlet, Llandeilo, Doc Penfro,
Amlwch a Wrecsam. Ro’n i’n rhoi blas ar ddysgu’r iaith
i bobl. Roedd pobl yn dweud ar y diwedd, “Dyn ni
wedi enjoio!”
Mae dysgwyr yn bwysig! Dw i’n gweithio i Fwrdd yr
Iaith Gymraeg. Yn ôl cynllun Iaith Pawb y Cynulliad
maen nhw eisiau 5% yn fwy o bobl i siarad Cymraeg
erbyn 2011. Mae dysgwyr Cymraeg yn rhan bwysig
iawn o hynny!
Byddwch yn amyneddgar. Meddyliwch am blant yn
dysgu iaith. Maen nhw’n deall yn gyntaf. Yna, maen
nhw’n siarad.
Peidiwch â meddwl. “Dwi ddim yn siarad Cymraeg! Dwi’n
fethiant!” Siaradwch Gymraeg pan dych chi’n barod.
Colofn Nia Parry
Mae gan S4C Safwe newydd i’ch helpu chi i ddysgu Cymraeg.
Gallwch chi wylio rhaglenni S4C trwy wasgu’r botwm coch i’ch
helpu chi. Ewch i www.s4c.co.uk neu www.acen.co.uk i weld.
Tan tro nesa’ ... hwyl fawr!
Ysgoloriaeth
Dan Lynn James
Scholarship 2006
£250
Dyddiad cau
Closing Date
I Ebrill/April 2006
Manylion a ffurflen gais:
Details and application form:
10 Maes Lowri, Aberystwyth
Ceredigion SY23 2AU
www.cyd.org.uk
Beth yw dy enw di?
Nia Parry.
O ble wyt ti’n dod yn wreiddiol?
Ces i fy ngeni yn Ynys Môn ond ces i fy magu yn Llandrillo yn
Rhos, ger Bae Colwyn.
Beth yw dy waith di?
Dwi’n diwtor Cymraeg a dwi’n cyflwyno rhaglenni teledu ar
S4C.
Ydy dysgwyr yn bwysig?
Ydyn! Maen nhw’n bwysig iawn i ddyfodol y Gymraeg!
Beth wyt ti’n ei wneud yn Cadwyn?
Dwi’n dweud tipyn bach o fy hanes i!
Bydd mwy o hanes Nia yn y rhifyn nesaf o Cadwyn
5

Cadwyn_51 25/11/05 11:09 am Page 6
YN Y SIOP
Judith:
Lowri:
Judith:
Lowri:
Judith:
Lowri:
Judith:
Lowri:
Judith:
Lowri:
Judith:
Lowri:
Judith:
Lowri:
Judith:
Lowri:
Judith:
Lowri:
Judith:
Helo, shwmae?
Helo, shwt y’ch chi?
Iawn, diolch. A chithau?
Iawn.
Dych chi’n brysur yn y siop?
Ydyn. Prysur iawn. Sut allai helpu chi?
Dwi eisiau prynu anrheg. Ond dwi ddim yn
gwybod beth i’w gael.
Dwi’n gweld. Wel, mae digon o ddewis yma.
Oes. Mae popeth yn edrych yn hyfryd!
Diolch yn fawr. I bwy mae’r anrheg?
I Marged.
Wel, beth am ffrâm? Gallwch chi roi llun
ohonoch chi yn y ffrâm.
Dwi ddim yn meddwl! Dydy hi ddim eisiau
edrych ar fy llun i trwy’r amser!
Beth am lyfr pen-blwydd?
Pert iawn! Ond na, dwi ddim yn meddwl. Dwi
ddim eisiau dweud, “Cofiwch fy mhen-blwydd
i Marged.”
Beth am sebon persawrus? Mae e’n ogleuo’n
dda.
Mmm, ydy! Mae e’n hyfryd! Ond dwi ddim yn
meddwl. Dwi ddim eisiau dweud, “Dyma
sebon. Achos rwyt ti’n drewi, Marged!”
Pwy yw’r Marged yma? Ai ffrind yw hi?
Na. Marged yw’r fam yng nghyfraith!
Noson gyda Tecwyn Ifan yn
‘Café Loco’
Braf oedd gweld un o gantorion mwyaf
gweithgar (most industrious) Cymru yn dod
i’r Drenewydd i berfformio yn noson ola’
cyfres o nosweithiau Cymraeg sydd wedi eu
cynnal (which have been held) yng
Nghaffe Loco am eleni.
Braf oedd gweld ‘Tecs’ yn esbonio i’r
gynulleidfa hanes a chefndir pob cân yn ei
berfformiad. Roedd ei berfformiad yn llawn
o glasuron o’r gorffennol fel ‘Y Dref Wen’ a
‘Nwy yn y Nen’ yn ogystal â (as well as)
chaneuon o’i gryno ddisg newydd ‘Wybren
Las’.
Mae cynlluniau ar y gweill gan Fenter
Maldwyn a Café Loco i drefnu rhagor o
nosweithiau Cymraeg. Os oes gennych
unrhyw syniadau am bwy yr hoffech ei weld
(you would like to see) yn perfformio
cysylltwch ag Euros 01686 622908 neu e-
bostio eurosr@powys.gov.uk neu
swyddfa@cyd.org.uk
Diolch i Lowri o siop Dots yn Aberystwyth am ei help
gyda’r ddeialog yma.
6

Cadwyn_51 25/11/05 11:10 am Page 7
wah_advert 25/10/05 2:57 pm Page 1
bbc.co.uk/welshathome
TYNNWCH EICH ‘SGIDIAU A GWNEWCH EICH HUNAIN YN GARTREFOL! GALLWCH DDYSGU’R IAITH WRTH DEITHIO O AMGYLCH EIN TY^ 3D. DYMA
WEFAN AR GYFER RHIENI SYDD AM FYND I’R AFAEL Â’R IAITH A CHEFNOGI ADDYSG GYMRAEG EU PLANT.
• Dysgwch hanfodion yr iaith • Sgyrsiwch â dysgwyr eraill • Ymarferwch eich Cymraeg yn y cartref
KICK OFF YOUR SHOES AND MAKE YOURSELF AT HOME! TAKE A TOUR AROUND OUR NEW 3D HOUSE AND LEARN EVERYDAY WELSH. DESIGNED FOR
PARENTS WHO WANT TO GET A HANDLE ON THE LANGUAGE AND SUPPORT THEIR CHILD’S WELSH EDUCATION.
• Get to know the essentials • Take part in a conversation • Practise your Welsh at Home
Enillodd David Greaney
radd BA gydag anrhydedd
Dosbarth Cyntaf yn y
Gymraeg eleni ar ôl treulio
deng mlynedd fel myfyriwr
allanol yn Adran y
Gymraeg, Prifysgol Cymru
Aberystwyth. Nid oedd
astudio ar gyfer y radd yn
hawdd iddo – mae’n
gweithio’n llawn amser ac
yn byw bywyd prysur.
“Mae ‘ymroddiad a
dyfalbarhad’ - arwyddair yr
Adran! - yn gwbl hanfodol,” meddai David, “ac, wrth gwrs, mae’n bwysig
rheoli amser yn effeithiol a bod yn drefnus. Roedd y daith yn hir ond yn
werth yr holl ymdrech. Braint fawr oedd dysgu wrth draed ysgolheigion yr
Adran y Gymraeg. Pob clod a diolch iddynt.”
Mae David yn aelod o Cyd Aberystwyth
7

Cadwyn_51 25/11/05 11:10 am Page 8
w w w . c y d . o r g . u k
Canghennau ac aelodau Cyd sy’n berchen ar y wefan uchod, a nhw fydd yn gyfrifol am reoli a golygu’r rhan fwyaf o’r wybodaeth
arni hi. Bydd staff Cyd yn gyfrifol am rhoi gwybodaeth am weithgareddau cenedlaethol Cyd arni hi ynghyd â dogfennau mewnol.
Bydd Cyd yn monitro cynnwys y wefan yn rheolaidd. Fel bydd mwy a mwy o bobl yn cofrestru i gael cyfrinair a chreu tudalen eu hunain
bydd y wefan yn tyfu. Os oes gennych ddiddordeb i fod yn gyfrifol am dudalen gwe cangen Cyd, neu eich bod am gael tudalen ar
gyfer eich dosbarth cysylltwch â ni swyddfa@cyd.org.uk. Os ydych am wybod am weithgareddau lleol neu yn genedlaethol ewch at
wefan Cyd. Gallwch gofrestru yno i fod ar rhestr e-bost Cyd er mwyn derbyn gwybodaeth am weithgareddau newydd Cyd.
If you are interested in being responsible for a Cyd branch web page, or if you would like to have a web page for your class contact
us swyddfa@cyd.org.uk. If you wish to know about local or national activities go to Cyd’s website. You can register there to be on Cyd’s
e.mail list in order to receive information about new Cyd activitities.
Lansiwyd gwefan newydd Cyd (Cyd’s new website was launched) gan Meri Huws, Cadeirydd Bwrdd yr Iaith Gymraeg yn Eisteddfod
Genedlaethol Cymru Eryri a’r Cyffiniau 2005. Roedd Fflur Lauton Uwch Swyddog Gwybodaeth a Gweithgareddau, Arian i Bawb Cymru
yno i ddweud gair ar ddechrau’r lansiad. Cafwyd (was received) grant gan Arian i Bawb Cymru i greu’r wefan, ac fe’i dyluniwyd (was
designed) gan ‘Technoleg Taliesin Cyf ’.
O’r chwith: Meri Huws Cadeirydd Bwrdd yr Iaith Gymraeg, Nigel Callaghan Cyfarwyddwr Cwmni Technoleg Taliesin a Chadeirydd Cyd, Fflur
Lauton Uwch Swyddog Gwybodaeth a Gweithgareddau Arian i Bawb Cymru
Penwythnos Cyd Gwersyll yr Urdd, Glan-llyn Y Bala
10 - 12 Mawrth 2006
can˘io, adeiladu rafft, hwylio, bowlio deg, datrys
problemau, cerdded, wal dringo
I archebu lle cysylltwch â Swyddfa Cyd
01970 622143 swyddfa@cyd.org.uk www.cyd.org.uk
Pris:
£95
8

Cadwyn_51 25/11/05 11:11 am Page 9
Eisteddfod Genedlaethol Cymru Eryri a’r Cyffiniau 2005
Diolch i Gangen Cyd Aberystwyth am noddi pabell Cyd ar faes yr Eisteddfod
ROWND DERFYNOL CWIS CENEDLAETHOL CYD
Tîm Prifysgol Cymru Bangor 1af
Sesiwn Gêmau iaith gyda Cyd
Tîm Aberystwyth 2il
Tîm Sir Gâr 3ydd
Diolch i Rhiain Bebb a Gwilym am arwain sesiwn
canu gwerin i Cyd ym Maes D.
9

Cadwyn_51 25/11/05 11:11 am Page 10
SCRABBLE YN GYMRAEG
Gair yn ei le
Alun Pugh (de), y Gweinidog
dros Ddiwylliant, yr Iaith
Gymraeg a Chwaraeon yn
chwarae gêm yng nghwmni
Gwerfyl Pierce Jones a Dewi
Morris Jones o’r Cyngor Llyfrau.
Am y tro cyntaf erioed, mae fersiwn
Cymraeg o’r gêm fwrdd enwog Scrabble
ar gael. Dydy’r llythrennau Q a Z ddim yn
y fersiwn Cymraeg wrth gwrs, ond mae
llythrennau LL, NG a RH yn y gêm. Un o’r
geiriau gyda’r sgôr uchaf yw
ANGENRHEIDIAETH fydd werth 164 o
bwyntiau.
Dywedodd Alun Pugh, y Gweinidog dros
Ddiwylliant, yr Iaith Gymraeg a
Chwaraeon: ‘Mae’r gêm Scrabble yn cael
ei chwarae gan filoedd o bobl ar draws y
byd, ac mae’n newyddion da bod fersiwn
Gymraeg ar gael bellach.’
Dywedodd Gwerfyl Pierce Jones,
Cyfarwyddwr y Cyngor Llyfrau bod y
Cyngor wedi credu ers tro y dylai’r gêm fod
ar gael yn Gymraeg ac roedd yn falch
bod y Cyngor wedi gallu cynnig cymorth
ariannol ac ymarferol i gefnogi’r cynllun.
Ychwanegodd: ‘Mae gan y gêm Scrabble
apêl addysgol yn ogystal ag apêl
ehangach fel gêm, ac fe fydd yn cael ei
chroesawu’n fawr gan siaradwyr
Cymraeg, gan gynnwys y nifer cynyddol o
blant ac oedolion sy’n dysgu’r iaith.’
FFEITHIAU AM Y GÊM SCRABBLE
• Daeth Scrabble i Loegr yn 1954.
• Mae dros 100 miliwn o’r gêmau wedi eu
gwerthu mewn 121 o wledydd ar draws
y byd.
FFEITHIAU AM YR IAITH GYMRAEG
• Mae oddeutu hanner miliwn o siaradwyr
Cymraeg.
• Mae’r wyddor Gymraeg yn cynnwys 28
llythyren.
10

Cadwyn_51 25/11/05 11:11 am Page 11
Taith Gerdded Cyd Medi 2005
Ar y chwith: y gr˘p o flaen enghraifft o Greigiau Aberedw
Uchod: yn mwynhau paned yng Nghaffi’r Hen Orsaf ar ôl y daith.
Cychwynnodd deg ohonon ni o Hen Orsaf Erwyd ar fore braf. Ar ôl dringfa eitha serth, cyrhaeddon ni’r
rhostir efo golygfeydd bendigedig o Fannau Brycheiniog a’r Mynydd Du. Cyn i ni gyrraedd Aberedw,
gwelon ni Ogof Llywelyn, wedyn mwynhaodd pawb ginio ardderchog yn y Seven Stars, Aberedw.
Dychwelon ni i Erwyd heibio Creigiau Aberedw (anhygoel!) ac ar lan Afon Gwy. Ar ôl taith odidog roedd
pawb yn barod am baned yng Nghaffi’r Hen Orsaf. Diolch i Gareth Jenkins am arwain y daith a
chynhyrchu gwybodaeth ddiddorol iawn am hanes yr ardal. Dan ni’n ddiolchgar am gefnogaeth
Cyngor Sir Powys tuag at y daith hon. Keith a Margaret Teare
Beth ydy RaW?
Wyt ti’n teimlo dy fod angen help i allu darllen a ‘sgwennu’n well yn
Gymraeg? Wyt ti’n cael trafferth i lenwi ffurflenni? Helpu’r plant gyda’i
gwaith cartref yn amhosib? Eisiau darllen adroddiadau am bêl-droed
ac yn methu gwneud hynny? Mae yna gynllun gwych gan y BBC ar
gael i dy helpu di. Cynllun fydd hwn i dy helpu i ddarllen a ‘sgwennu’n
well trwy ganolbwyntio ar dy ddiddordebau. Mae’n llawn hwyl a sbri ac
yma i dy helpu DI! Fe fydd yr ymgyrch yn para am dair blynedd. Mae
gwefan Gymraeg ar gael ar hyn o bryd i ti ei defnyddio
bbc.co.uk/cymru/raw. Bydd hysbysebion i’w gweld ar BBC1, rhifyn
arbennig o Eastenders ar DVD a chylchgrawn rhad ac am ddim RaW –
i gyd ar gael i dy helpu di. Yn ogystal a hyn fe fydd llinell hyfforddi
personol yn arbennig ar dy gyfer di. Wyt ti eisiau gwybod mwy? Ffonia’r
rhif yma - 0800 150950. Bydd rhywun arall ar ben arall y ffôn fydd yn
barod i dy helpu di!
Raw is a three year BBC initiative to help improve literacy skills acoss the
UK. They are working with a wide range of partner organisations,
programme makers, presenters and celebrities to help people discover
the unexpected about reading and writing and fill their Raw potential.
11

Cadwyn_51 25/11/05 11:12 am Page 12
Dyma syniad da ar gyfer anrheg Nadolig!
Dyma’r gyflwynwraig (presenter) Siân Lloyd yn cyflwyno cyfres o
fygiau, sef Geiriau o’r Gymraeg, ar stondin Nant Gwrtheyrn yn yr
Eisteddfod Genedlaethol. Y cartwnydd Mumph o Gaernarfon sy
wedi cynllunio’r mygiau (designed the mugs) a Glads, cwmni ei
wraig sy wedi eu cynhyrchu (produced them). Dwedodd Gladwen
Humphreys, perchennog (owner) cwmni Glads mai “holl bwrpas y
mygiau yw hybu’r iaith (promote the language). Bydd y mygiau yn
rhoi cyfle i’r iaith gael ei gweld a’i thrafod dros baned ledled y byd
(all over the world).”
TLWS COFFA ELVET A MAIR ELVET THOMAS 2005
Llongyfarchiadau i Elwyn Hughes, Uwch Gydlynydd Cymraeg i Oedolion,
Prifysgol Cymru Bangor ar ennill y Dlws eleni.
Derbyniodd Elwyn y wobr oherwydd ei gyfraniad i faes Cymraeg i Oedolion, ei
allu arbennig fel Tiwtor ac am iddo ysbrydoli dysgwyr. Mae yn gweithio yn y
maes ers bron i 30 mlynedd a fo sy’n gyfrifol am gyrsiau Wlpan a chyrsiau i
ddysgwyr mwy profiadol ar hyd a lled y Gogledd.
Llawer o ddiolch i Havard a
Rhiannon Gregory am
gyflwyno’r Dlws yn
flynyddol. Dyfernir y wobr
gan Gymdeithas Tiwtoriaid
Cymraeg i Oedolion a
gadeiriwyd gan Helen
Prosser.
Helen Prosser, Elwyn Hughes, Havard Gregory,
Rhiannon Gregory
12

Cadwyn_51 25/11/05 11:12 am Page 13
Offer iaith ar y we
I ddathlu lansiad gwefan newydd Cyd (http://www.cyd.org.uk/) dyma
erthygl sy’n disgrifio’r offer iaith sy’n ar gael yn rhad ac am ddim ar y
we byd eang.
Dychmygwch – rydych chi’n trio ysgrifennu erthygl i Cadwyn a dydych
chi ddim yn gallu meddwl am y gair Cymraeg. Neu efallai, dydych chi
ddim yn si˘r sut i’w sillafu. Mae hyn wedi digwydd i mi sawl gwaith wrth
ysgrifennu’r erthygl ‘ma!
Cafodd Tim Berners-Lee y syniad o greu’r we byd eang ym 1989 ac
roedd y porwr gwe cyntaf ar gael ym 1993. I ddechrau doedd dim
llawer o dudalennau ar gael ac yn bendant doedd dim byd yn y
Gymraeg! Yn ddiweddar mae’r we wedi mynd o nerth i nerth ac erbyn
hyn mae llawer o dudalennau Cymraeg ar y we. Dw i wedi
defnyddio’r Injan Chwilio Google yn y Gymraeg
(http://www.google.com/intl/cy/) i chwilio am y gair “Cymraeg” a dw
i wedi cael dros 33 miliwn o ddolennau! Ond yn yr erthygl hon dw i’n
bwriadu canolbwyntio ar wefannau sy’n eich helpu chi ysgrifennu
Cymraeg.
Mae sawl geiriadur ar gael er enghraifft - http://www.geiriadur.net/ ym
Mhrifysgol Llambed. Mae’n bosib cyfieithu geiriau unigol o’r Gymraeg
i Saesneg neu o Saesneg i’r Gymraeg ond yn anffodus os ydych chi’n
camsillafu’r gair fydd y meddalwedd ddim yn eich helpu chi. Mae’r
geiriadur gan Mark Nodine sydd ar gael ar dudalen
http://www.cs.cf.ac.uk/fun/welsh/LexiconForms.html yn un clyfar iawn!
Er enghraifft os ydych chi’n rhoi “gestyll” i mewn mae’n newid y gair i
“castell” yn awtomatig cyn ei gyfieithu i “castle”.
Mae gan y BBC gasgliad o offer iaith i helpu dysgwyr a siaradwyr rhugl.
Ewch i dudalen http://www.bbc.co.uk/wales/learnwelsh/. Ar y chwith
mae ‘na bethau fel Catchphrase a gemau Cymraeg ond ar y dde
byddwch chi’n gweld yr offer iaith. Mae geiriadur ar gael ond hefyd
gwirydd sillafu a gwirydd treigladau. Mae’n bosib gludo paragraff o
eiriau i mewn i’r ffurflen gwirydd sillafu ac mewn chwinciad byddwch
chi’n gael neges i ddweud os oedd camgymeriadau neu beidio. Os
oes camgymeriadau bydd y meddalwedd yn awgrymu cywiriadau i
chi a rydych chi’n gallu dewis y gair cywir o’r rhestr o eiriau. I
ddefnyddio’r gwirydd treigladau mae’n rhaid i chi deipio dau air i
mewn er enghraifft “cath” a “du” ac mae’r meddalwedd yn dangos
yr ateb cywir sef “cath ddu” ac hefyd yn esbonio y gramadeg i chi.
Nawr beth am i chi roi cynnig ar erthygl am eich profiadau o
ddefnyddio neu ddysgu’r Gymraeg.
Hazel Davey
13

Cadwyn_51 25/11/05 11:12 am Page 14
Welsh Rules
Heini Gruffudd
(Y Lolfa £14.95)
Adolygiad Keith a Margaret Teare)
Roedd gynnon ni “Welcome to
Welsh” gan Heini Gruffudd ar
ein silff lyfrau yn barod. Roedd
o’n ddefnyddiol iawn pan
ddechreuon ni ddysgu’r Iaith. Yr
unig anhawster oedd diffyg
mynegai (lack of an index), o’r
safbwynt hwn mae “Welsh
Rules” yn llawer gwell (a lot
better). Mae mynegai i eiriau yn ddefnyddiol iawn, mae’n
rhywbeth hollol wahanol (completely different) a syniad da iawn.
Hefyd, mae ’na fynegai i ramadeg.
Dan ni’n hoffi trefn y llyfr sy’n hawdd ei ddilyn (easy to follow) ,
mae esboniadau yn Saesneg trwy’r llyfr – Saesneg sy ddim yn rhy
dechnegol, felly dan ni’n gallu ei deall (can understand it)! Hefyd
dan ni’n hoffi’r cyfeiriadau (references) at yr iaith ffurfiol a
thafodieithoedd Gogledd a De. Mae rhan 4 (arddodiaid) yn
arbennig o dda, a dan ni’n meddwl y dylai fod yn orfodol (it
should be compulsory) i bob dysgwr i’w ddarllen e.
Dan ni’n gyfarwydd â synnwyr digrifwch
(sense of humour) Heini Gruffudd – dan
ni’n cytuno y dylech chi gael hwyl pan
ydych chi’n dysgu’r iaith. Mae’n llyfr
gramadeg cynhwysfawr – ardderchog!
Keith a Margaret Teare
Bywyd Blodwen Jones
(2 CD a recordiwyd gan Tympan gyda chyd-weithrediad Gwasg
Gomer £13.99)
Adolygiad gan Lorena Lord
Dyma recordiad o’r nofel gyntaf
mewn cyfres boblogaidd am
fywyd Blodwen Jones.
Ysgrifennwyd y nofelau hyn ar
gyfer dysgwyr. Merch sengl 38
oed yw Blodwen, llyfrgellydd
sy’n byw yng ngogledd Cymru
ac yn dysgu siarad Cymraeg.
Bethan Gwanas yw awdures y
nofel, a Siw Hughes yw’r darllenydd.
Mae’r recordiad yn dilyn fformat dyddiadur y nofel yn ffyddlon
ac mae cyflymdra a bywiogrwydd y darllenydd yn gwneud y
recordiad yn hawdd i’w ddeall, ac yn cadw diddordeb y
gwrandäwr.
Er hynny, byddai wedi bod yn ddefnyddiol i drefnu’r CDs mewn
penodau. Mae pob un yn chwarae am dros 45 munud – sef yr holl
CD (hanner llyfr) ar y tro. Does dim ffordd i ddod o hyd i
adrannau bychain (wythnosau, misoedd, ac ati). Mae dalen yn y
bocs yn cynnwys geirfa fer o tua 50 gair all fod o ddefnydd – piti
nad oedd lle i ragor o eiriau.
I bobl sy ddim wedi ddarllen y nofelau o’r blaen, mae’r CDs yn
gyflwyniad da i’r llyfrau, gan eu bod yn hawdd i’w deall ac maen
nhw’n hwyl. I’r rhai sydd wedi ddarllen y nofel hon, mae’r CDs
yn arf ddefnyddiol er mewn adolygu, gan eich bod chi’n gallu
darllen a gwrando yr un pryd a chysylltu’r iaith lafar a’r iaith
ysgrifenedig.
Os Dianc Rhai
Martin Davis
(Y Lolfa, £9.95)
Adolygiad gan Mary Burdett-Jones
Ysgrifennaf yr adolygiad hwn ar y diwrnod rydym yn coffáu’r
rhai a fu farw yn ystod yr Holocawst, y rhai na ddihangodd.
Mae’n briodol sgrifennu heddiw gan fod y nofel hon yn trafod y
cyfnod hwnnw.
Hugh Eldon-Jones yw enw’r prif gymeriad, bachgen a fagwyd
mewn plasty yn Llfln. Ni chafodd ei fagu i siarad Cymraeg ond
mynnodd ddysgu’r iaith a daeth i gydymdeimlo â
chenedlaetholdeb Cymreig. Dyma adeg y Tân yn Llfln pryd
llosgwyd yr Ysgol Fomio ym Mhenyberth fel protest yn erbyn y
llywodraeth Brydeinig. Roedd yn gam pwysig yn natblygiad yr
ymwybyddiaeth genedlaethol Gymraeg gan fod yr ysgol fomio yn
bygwth iaith y gymuned fach honno.
Ond yn fyfyriwr yn Rhydychen mae Hugh yn cwrdd ag Iddewes
ifanc, Ilse, sydd wedi dianc rhag y Nazis. Dechreua weld pethau o
safbwynt gwahanol.
Yn ôl yn Llfln mae Cymraes, Ceinwen, sy’n helpu Hugh gyda’i
Gymraeg ac yn meddwl amdano mewn ffordd ramantaidd.
Er i Martin Davis gael ei
eni yng Nghymru fe
gafodd ei fagu yn Lloegr
ac mae wedi dysgu’r
Gymraeg. Yma mae
wedi sgrifennu nofel
sy’n peri i ddyn droi’r
tudalennau er mwyn
gwybod beth sy’n
digwydd nesaf. Mae
ganddo ddawn dweud
stori. Chwarae teg iddo
am daclo pwnc sensitif.
Edrychaf ymlaen at ei
nofel nesaf.
GEIRFA
Os Dianc Rhai
coffáu
commemorate
dihangodd
escaped
priodol
appropriate
trafod
discuss
cymeriad
character
plasty
country house
mynnodd
insisted on
cydymdeimlo
sympathise
cenedlaetholdeb
nationalism
llywodraeth
government
datblygiad
development
ymwybyddiaeth
consciousness
Iddewes
Jewish woman/girl
safbwynt
viewpoint
dawn
gift
14

Cadwyn_51 25/11/05 11:13 am Page 15
Dehongli Cymru
Dydd Mercher 5 Ebrill • Dydd Gwener 7 Ebrill
Rhowch gynnig ar rywbeth newydd yn y Gymraeg
• Gwyddoniaeth
• Y Cyfryngau
• Chwaraeon
• Gwleidyddiaeth
• Hanes
• Diwylliant
˚ Gweithdai
˚ Trafodaethau
˚ Siaradwyr
˚ Ymweliadau
Gormod o ddewis?
Y dewis sy’n siŵr o blesio:
TOCYN LLYFR
Cardiau a thocynnau
ar gael yn eich
siop lyfrau leol.
Hefyd ar gael ar
www.gwales.com
Canolfan Ehangu
Cyfranogaid
Yr Hen Goleg
Stryd y Brenin
Aberystwyth SY23 2AX
01970 621890
hhh@aber.ac.uk
www.aber.ac.uk/wpsi
Castell Brychan, Aberystwyth, SY23 2JB
7192 Dehongli advert.indd 1 24/10/05 4:58:15 pm
Rhodd Gymorth/Gift Aid £
A wnewch chi ddarllen y canlynol yn ofalus? / Please read the following carefully
Rwy’n datgan fy mod yn talu rhagor o dreth incwm a/neu dreth enillion cyfalaf na’r dreth y bydd Cyd yn adennill ar fy
rhodd/nghyfraniad/tâl cefnogi, sef 28c ym mhob £1 a roddir ar hyn bryd, a fy mod yn fodlon i Cyd drin y rhodd uchod a phob
rhodd yn y dyfodol fel rhodd gymorth.
I declare that I pay income tax and/or capital gains tax at least equal to the tax that Cyd claims on my donations/supporter’s
fee in the tax year (currently 28p for each £1 you give), and I am willing for Cyd to treat the above donation and all donations in
the future as gift aid.
Llofnod/Signature
15

Cadwyn_51 25/11/05 11:13 am Page 16
Y WDA a’r Iaith
Gymraeg
Mae cydraddoldeb iaith Cymru, ei
diwylliant a’i hetifeddiaeth yn un o
werthoedd allweddol yr Awdurdod.
Mae’r WDA yn cydnabod pwysigrwydd
y Gymraeg i holl bobl Cymru a bwriedir
hyrwyddo a hwyluso defnydd o’r iaith
Gymraeg ar bob cyfle.
Trwy ei waith datblygu economaidd
a chymunedol mae’r Awdurdod yn
ceisio cyfrannu at ffyniant yr iaith
Gymraeg i’r dyfodol a bydd darparu ein
gwasanaethau yn Gymraeg a Saesneg yn
unol â dewis ein cwsmeriaid a’n clientiaid
yn rhan bwysig o’r nod hwnnw.
Ffôn: 08457 775566
The WDA and the
Welsh Language
The equality of the language of Wales,
its culture and heritage is one of the
Agency’s key values. The WDA recognises
the importance of the Welsh Language
to the culture and heritage of all the
people of Wales and will seek to promote
and facilitate the use of the Welsh
language at every opportunity.
Through its work in economic and
community development the Agency
seeks to contribute towards the future
prosperity of the Welsh Language and
providing our services in both English
and Welsh according to customer and
client choice will be an important part
of that goal.
Tel: 08457 775577
www.wda.co.uk
ST1 Advert 276 x 190 mm.indd 1
21/10/05 9:50:06 am