Jurisprudentietijdschrift

Jurisprudentietijdschrift
op
het gebied van
ruimtelijke ordening,
milieubeheer
en water
2005
Boom Juridische uitgevers

StAB
Jurisprudentietijdschrift op het gebied van
ruimtelijke ordening, milieubeheer en water
Inhoud algemeen
10 Artikel
15 Milieu
46 Milieu kort
57 Ruimtelijke ordening
93 Planschadevergoeding
99 Doorlopend register
Het doorlopend register tevens met
verwijzing naar jurisprudentietijdschrift
(voorheen Nieuwsbrief) StAB 2001, 2002,
2003, 2004 en 2005.
StAB
Jurisprudentietijdschrift op het gebied van ruimtelijke
ordening, milieubeheer en water. Een uitgave van
Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor
Milieu en Ruimtelijke Ordening.
Zie voor wekelijkse nieuwsberichten en diverse
zoekmogelijkheden binnen het tijdschrift: www.stab.nl
Citeertitel: StAB 2005, nr. …
In 2005 zal StAB verschijnen in de maanden maart,
juni, september en december.
Redactie
Milieuwetgeving:
Mr. H.P. Nijhoff (070) 315 01 44
Ruimtelijke Ordening en schadevergoeding:
Mevr. mr. P. van de Graaff (070) 315 01 54
Mr. drs. M. Erkens (070) 315 01 53
Annotaties:
Mevr. mr. A.B. Blomberg, mevr. mr. M.P. Jongma,
mevr. mr. V.M.Y. van ’t Lam, mr. A.G.A. Nijmeijer,
mr. J. Robbe
Aanwijzing voor auteurs
Een auteur die een bijdrage voor dit tijdschrift aanlevert,
geeft de uitgever tevens een niet exclusief recht de
bijdrage geheel of gedeeltelijk op te nemen in de door
Boom Juridische uitgevers (al dan niet in samenwerking
met derden) geëxploiteerde database(s).
Uitgever
Boom Juridische uitgevers
Koninginnegracht 135
Postbus 85576
2508 CG Den Haag
tel. (070) 330 70 33, fax (070) 330 70 30
e-mail info@bju.nl, website www.bju.nl
Abonnementen
StAB verschijnt 4 keer per jaar en kost € 95,– per jaar
(inclusief BTW en verzendkosten). Prijs per los exemplaar
€ 24,–.
Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan.
Het abonnement kan alleen schriftelijk tot uiterlijk
1 december van het lopende abonnementsjaar worden
opgezegd. Bij niet-tijdige opzegging wordt het abonnement
automatisch voor een jaar verlengd.
Voor abonnementen wende men zich tot Boom
distributiecentrum, Postbus 400, 7940 AK Meppel,
tel. (0522) 23 75 55, fax (0522) 25 38 64, e-mail
bdc@bdc.boom.nl.
Abonnement online
Het is ook mogelijk om een abonnement te nemen op de
digitale versie van dit tijdschrift. Zie voor meer details
www.bju.nl, onder ‘Periodieken online’.
ISSN 1573-806X

Inhoud
Milieu
15 05-111
ABRvS 6 juli 2005, nr. 200406882/1 inzake
art. 5:21 en 5:25 Awb (GS Overijssel)
De bestuurder van een failliet verklaarde
onderneming kan niet (meer) als overtreder
worden aangemerkt.
16 05-112
ABRvS 6 juli 2005, nr. 200409447/1 inzake
art. 27 Hinderwet en art. 4 en 7 Wet
ammoniak en veehouderij (Valkenswaard)
Geen verplichting tot het nemen van een
nieuw ontwerpbesluit, ook al strekt het ontwerpbesluit
tot weigering en het besluit tot
verlening van de vergunning.
19 05-113
ABRvS 13 juli 2005, nr. 200408111/1 inzake
art. 6, derde lid EG-richtlijn 92/43
(Habitatrichtlijn) en art. 12 Natuurbeschermingswet
(Minister LNV)
Door bestaande vergunning is gebruik
assimilatiebelichting niet zonder meer toegestaan;
gelet op het voorzorgbeginsel had verweerder
de toepassing van assimilatiebelichting
niet mogen vergunnen.
25 05-114
ABRvS 20 juli 2005, nr. 200408713/1 inzake
art. 8.19, tweede lid Wm (Meerssen)
Melding ten onrechte geaccepteerd nu (o.a.)
ten gevolge van de veranderingen een andere
inrichting ontstaat dan waarvoor vergunning
is verleend.
26 05-115
Vz. ABRvS 26 juli 2005, nr. 200504832/2
inzake art. 8.1 en 8.4 Wm (GS Zeeland)
In dit geval kan een ander soort vergunning
worden verleend dan die is aangevraagd.
27 05-116
ABRvS 27 juli 2005, nr. 200501917/1 inzake
art. 8.23 en 1.1, tweede lid Wm (Helmond)
Gelet op verbruik kon een energiebesparingsonderzoek
worden voorgeschreven.
28 05-117
ABRvS 3 augustus 2005, nr. 200408865/1
inzake art. 15 en 21 Kew en art. 39 Besluit
kerninstallaties, splijtstoffen en ertsen
(Staatssecretaris VROM en Minister EZ)
Stellen van financiële zekerheid in kader
Kernenergiewet niet mogelijk.
29 05-118*
Vz. ABRvS 4 augustus 2005, nr.
200505054/2 inzake art. 8.8, derde lid en
art. 8.11, derde lid Wm (Ridderkerk)
Ondanks dat de wettelijk geldende geluidsgrenswaarden
in acht zijn genomen, dient de
stand der techniek (alara) te worden toegepast.
31 05-119
ABRvS 10 augustus 2005, nr.
200406867/1 inzake art. 1.1, eerste lid en
18.2 Wm en EG-richtlijn 75/442 (GS Overijssel)
Nu geen sprake is van beoogd product en het
restproduct een bewerking nodig heeft om te
kunnen worden hergebruikt, is sprake van
een afvalstof.
34 05-120
Vz. ABRvS 22 augustus 2005, nr.
200506476/1 inzake art. 5:32 Awb (Nunspeet)
Gedoogverklaring is geen duurzaam beletsel
om handhavend op te treden.
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

Inhoud
3
35 05-121*
ABRvS 31 augustus 2005, nr.
200500849/1 inzake art. 5:32 Awb, art.
1.1a en 8.1, eerste lid Wm en art. 13 Wbb
(GS Gelderland)
De milieuvergunning is bepalend voor de
reikwijdte van de zorgplicht. Bij de toepassing
van bestuursdwang is uitgegaan van
een onjuiste rechtsgrondslag.
39 05-122*
ABRvS 14 september 2005, nr.
200503495/1 inzake art. 1.1, vierde lid
Wm (Mill en Sint Hubert)
Mede door het bestaan van zeggenschap is
in dit geval sprake van één inrichting in de
zin van de Wet milieubeheer.
41 05-123
ABRvS 21 september 2005, nr.
200407989/1 inzake art. 1.1.1 Vuurwerkbesluit
en art. 3 Verdrag inzake de rechten
van het kind (Enschede)
Tuinen geen kwetsbare objecten in de zin
van het Vuurwerkbesluit. Geen sprake van
strijd met het Verdrag inzake de rechten van
het kind.
42 05-124
ABRvS 28 september 2005, nr.
200502481/1 inzake art. 8.11, tweede lid,
8.17 en 8.24 Wm en art. 12, tweede lid
EG-richtlijn 96/61 (IPPC-richtlijn) (GS Limburg)
De IPPC-richtlijn is niet van toepassing nu
geen sprake is van een wijziging van de installatie.
Vergunningstermijnen kunnen met
toepassing van procedure ex artikel 8.24
Wm worden verlengd, mits doelmatigheidsgronden
zich hier niet tegen verzetten.
Milieu Kort
46 K76
ABRvS 6 juli 2005, nr. 200407549/1 inzake
art. 8.11, derde lid Wm (Purmerend)
De ontheffing van geluidsgrenswaarden geldt
voor incidentele situaties en dient aan beperkingen
te worden gebonden.
46 K77
ABRvS 13 juli 2005, nr. 200407037/1 inzake
art. 1:2 Awb (GS Zuid-Holland)
College van burgemeester en wethouders
geen belanghebbende bij besluit tot vaststelling
hogere geluidsgrenswaarden.
46 K78
ABRvS 13 juli 2005, nr. 200408474/1 inzake
art. 7:15 en 8:75 Awb en art. 15.20
Wm (GS Utrecht).
De kosten van juridische bijstand – voorzover
het de fase voorafgaand aan de bezwaarfase
betreft – kunnen worden vergoed op
grond van artikel 15.20 Wet milieubeheer.
47 K79
ABRvS 20 juli 2005, nr. 200407458/1 inzake
art. 8.11, derde lid Wm (GS Groningen)
Geurnormen voor baggerspeciedepot toereikend
om stankhinder afdoende te beperken.
Geen sprake van inbreuk op persoonlijke levenssfeer.
47 K80
ABRvS 20 juli 2005, nr. 200410395/1 inzake
art. 18.14 Wm (Eindhoven)
De vaststelling of de geluidsvoorschriften al
dan niet worden overtreden, dient te zijn gebaseerd
op representatieve geluidsmetingen.
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

4
Inhoud
47 K81
ABRvS 27 juli 2005, nr. 200406130/1 inzake
art. 8.11, derde lid Wm (Haelen)
Het afwijken van de geluidsnormen is
slechts mogelijk na het bepalen van het referentieniveau
van het omgevingsgeluid.
48 K82*
ABRvS 3 augustus 2005, nr. 200408443/1
inzake art. 8.2 Wm en art. 8:72, vierde lid
Awb (Pijnacker-Nootdorp)
Afdeling voorziet zelf in de zaak door drempelwaarde
voor opslag afvalstoffen te verlagen
tot 49 m 3 waardoor verweerder bevoegd
gezag blijft.
48 K83
ABRvS 3 augustus 2005, nr. 200409361/1
inzake art. 75 Flora- en faunawet (Minister
LNV)
Voor aantasten voortplantingspoel rugstreeppad
is ontheffing Flora- en faunawet vereist.
49 K84
ABRvS 3 augustus 2005, nr. 200410286/1
inzake art. 6:11 Awb (Staatssecretaris
VROM)
Ondanks de niet aangetekende verzending
heeft verweerder voldoende aannemelijk gemaakt
dat de verzending van het besluit
heeft plaatsgevonden.
49 K85
ABRvS 3 augustus 2005, nr. 200502105/1
inzake art. 8.18 Wm (Dongen)
Voor stelling dat vergunning is vervallen, is
geen begin van bewijs geleverd.
49 K86
ABRvS 10 augustus 2005, nr.
200406846/1 inzake art. 8.10 en 8.11
Wm (GS Zuid-Holland)
Emissie van fijn stof behoeft in dit geval
geen nader onderzoek; geen plicht voor vergunninghoudster
om toestemmingsbesluit te
publiceren.
50 K87
ABRvS 10 augustus 2005, nr.
200407293/1 inzake art. 8.11, tweede lid
Wm (Rijssen-Holten)
Geen voorzieningen voorschrijven waarbij de
medewerking van derden is vereist.
50 K88
ABRvS 10 augustus 2005, nr.
200407698/1 inzake art. 8.11, tweede lid
Wm (GS Gelderland)
Cumulatie van stank in dit geval geen reden
tot weigering van de vergunning.
50 K89
ABRvS 17 augustus 2005, nr.
200500695/1 inzake art. 2, aanhef en
onder 4 EG-richtlijn 96/61 (IPPC) (GS
Noord-Brabant)
In dit geval geen sprake van een bestaande
maar van een nieuwe installatie in de zin van
de IPPC-richtlijn.
51 K90
ABRvS 24 augustus 2005, nr.
200501507/1 inzake art. 5:32 Awb (Nunspeet)
Vanwege de reële kans op herhaling is procesbelang
bij de beoordeling van het gedoogbesluit
aanwezig.
51 K91
ABRvS 24 augustus 2005, nr.
200501877/1 inzake art. 1.1, vierde lid
Wm (Heerhugowaard)
Milieugevolgen evenement dienen aan het in
werking zijn van de inrichting te worden toegerekend.
51 K92
ABRvS 31 augustus 2005, nr.
200407361/1 inzake art. 10.1 Wm (Twenterand)
Het laten liggen van puin is een overtreding
van artikel 10.1 Wet milieubeheer.
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

Inhoud
5
51 K93
ABRvS 7 september 2005, nr.
200406602/1 inzake art. 157 Wet geluidhinder
en art. 1a Besluit grenswaarden
binnen zones langs wegen (GS Noord-Holland)
Bij het vaststellen van de hogere grenswaarden
is ten onrechte nagelaten om de cumulatie
van de verschillende geluidszones
bij de beoordeling te betrekken.
52 K94*
ABRvS 7 september 2005, nr.
200407970/1 inzake art. 7.8b Wm (GS
Gelderland)
In dit geval sprake van een bijzondere omstandigheid
die vereist dat een milieueffectrapport
moet worden gemaakt.
53 K95
ABRvS 7 september 2005, nr.
200410246/1 inzake art. 8.10 Wm (Veldhoven)
Voormalige bedrijfswoning kan niet meer tot
de sfeer van de inrichting worden gerekend
en krijgt daarom bescherming tegen geluidshinder.
54 K98
ABRvS 21 september 2005, nr.
200409313/1 inzake art. 15.20 Wm
(Eindhoven)
Ten gevolge van de intrekking van de vergunning
is verplaatsingsschade ontstaan die
voor vergoeding in aanmerking komt.
54 K99*
ABRvS 21 september 2005, nr.
200504166/1 inzake art. 8.2 Wm (Nijkerk)
Bevoegdheid tot nemen besluit is ambtshalve
te beoordelen aspect.
56 K100
ABRvS 28 september 2005, nr.
200406994/1 inzake art. 5 Besluit bouwen
houtbedrijven milieubeheer (Hillegom)
Ook maatschappelijke ontwikkelingen kunnen
aanleiding vormen om de geluidsgrenswaarden
te verhogen.
53 K96
Vz. ABRvS 12 september 2005, nr.
200506205/2 inzake art. 8.1 Wm (GS
Limburg)
Geen oprichtingssituatie in de zin van het
Besluit milieueffectrapportage, ook al was de
eerder verleende vergunning ten tijde van het
bestreden besluit reeds komen te vervallen.
53 K97
ABRvS 19 september 2005, nr.
200407783/1 inzake art. 8.11, tweede lid
Wm (GS Noord-Brabant)
Bedrijfsnoodplan dient de effecten van incidenten
te beschrijven.
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

6
Inhoud
Ruimtelijke ordening
57 05-125
ABRvS 22 juni 2005, nr. 200405300/1,
De Wolden/bestemmingsplan ‘Buitengebied
De Wolden’
De gemeenteraad heeft niet onjuist gehandeld
door de geluidszone van het buiten het
plangebied gelegen motorcrossterrein in het
voorliggende plan vast te leggen.
58 05-126*
ABRvS 22 juni 2005, nr. 200407090/1,
Leeuwarden/bestemmingsplan ‘Buitengebied
Leeuwarden’
De vrijstellingsbepaling, die vergroting van
onder het overgangsrecht gebrachte bouwwerken
mogelijk maakt, heeft een algemeen
karakter. Daarom past het niet een uitzondering
te maken voor een specifiek geval.
Het ontbreken van de zinsnede ‘waarin zich
als regel een groot aantal personen bevindt’
in enkele planvoorschriften, levert geen strijd
op met het rijksbeleid omtrent de opslag van
munitie. Het letterlijk opnemen van deze zinsnede
in de planvoorschriften zou bovendien
in strijd zijn met de rechtszekerheid.
63 05-127
ABRvS 29 juni 2005, nr. 200408993/1,
Ridderkerk/bestemmingsplan ‘Ridderkerk-
Oost’
Of aan het onzorgvuldig handelen van het
gemeentebestuur gevolgen moeten worden
verbonden, kan niet los van de inhoudelijke
bezwaren van appellante worden bezien.
64 05-128*
ABRvS 6 juli 2005, nr. 200408781/1,
Coevorden/bestemmingsplan ‘Coevorden
centrum, Markt en omgeving’
De stelling van verweerder dat de cultuurhistorische
waarden van Coevorden thans
slechts beperkt uit de verf komen door een
matige inrichting van de openbare ruimte,
geeft geen antwoord op de vraag waaruit
deze waarden bestaan en waarom deze juist
door een verkleining van de Markt beter tot
hun recht zouden komen.
Ook heeft verweerder niet inzichtelijk gemaakt
in hoeverre de in het plan voorziene
bebouwing met een hoogte van maximaal 12
meter op de Markt in overeenstemming kan
worden geacht met de gemeentelijke visie
die uitgaat van het aantrekkelijk maken van
de Markt door middel van horeca en terrasjes.
Verder blijkt niet dat verweerder de in het
rapport ‘Cultuurhistorische inventarisatie
centrum Coevorden’ van Archeologisch Adviesbureau
RAAP neergelegde resultaten
heeft betrokken bij zijn besluitvorming.
69 05-129
ABRvS 6 juli 2005, nr. 200409290/1,
Lisse/bestemmingsplan ‘Centrum 1986,
herziening begraafplaats’
Verweerder heeft ten onrechte zijn belangenafweging
in de plaats gesteld van de belangenafweging
die door de gemeenteraad is
gemaakt.
71 05-130
ABRvS 6 juli 2005, nr. 200500165/1,
Wierden/vrijstelling en bouwvergunning
Een bevoegd gedane intrekking van een beroep
kan na afloop van de beroepstermijn
niet meer ongedaan worden gemaakt, tenzij
sprake is van dwang, dwaling of bedrog.
72 05-131
ABRvS 13 juli 2005, nr. 200409595/1,
Neerijnen/wijzigingsplan ‘Buitengebied
Neerijnen 2002, agrarisch bouwperceel aan
de Zwaluwstraat (ongenummerd)’
Het wijzigingsplan is in strijd met het bij de
wijziging in acht te nemen voorschrift waarin
vestiging van agrarische bedrijven waarvoor
een nieuw bouwvlak moet worden opgenomen,
wordt uitgesloten op gronden die zijn
gelegen binnen de op de waardenkaart aan-
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

Inhoud
7
gegeven differentiatie ‘draaiakkercomplex’.
De omstandigheid dat het desbetreffende
perceel feitelijk geen draaiakkercomplex betreft,
neemt de strijd met dit voorschrift niet
weg.
73 05-132*
ABRvS 20 juli 2005, nr. 200407071/1,
Den Haag/bestemmingsplan ‘Wijnhavenkwartier’
Gelet op hun sterke invloed op de lokale milieukwaliteit
moeten parkeergarages bij de
uitvoering dan wel wijziging of uitbreiding
van een stadsproject worden meegeteld bij
de berekening van de omvang van de bedrijfsvloeroppervlakte.
75 05-133
ABRvS 27 juli 2005, nr. 200405274/1,
Enkhuizen/handhaving
Voor een uitzondering op het uitgangspunt
dat na een langdurige onderbreking van het
gebruik geen aanspraak meer kan worden
gemaakt op de beschermende werking van
het overgangsrecht, kan slechts aanleiding
bestaan indien degene die zich op het overgangsrecht
beroept, aan de hand van concrete
en objectieve gegevens aannemelijk
maakt dat de onderbreking verband houdt
met zodanig bijzondere omstandigheden dat
ondanks de lange duur van die onderbreking
moet worden uitgegaan van blijvend voortgezet
gebruik.
76 05-134
ABRvS 27 juli 2005, nr. 200410444/1,
Lelystad/bestemmingsplan ‘Noordersluis
2003’
Het argument, dat eerst elf dagen voor zitting
naar voren is gebracht, dat het bestemmingsplan
niet inzichtelijk maakt of wordt voldaan
aan het Besluit luchtkwaliteit, is niet op enige
wijze nader onderbouwd of uitgewerkt. Dit
brengt mee dat de Afdeling in beginsel aan een
dergelijk argument voorbijgaat. Van verweerder
had in dit geval echter mogen worden verwacht
dat hij de in het geding zijnde plandelen met de
bestemming ‘Bedrijventerrein’, die groenstroken
omvatten, niet zou goedkeuren zonder te
motiveren waarom de herbestemming van
groen tot bedrijventerrein aanvaardbaar is.
77 05-135
ABRvS 27 juli 2005, nr. 200407247/1,
Hendrik-Ido-Ambacht/bestemmingsplan
‘Bedrijventerrein Antoniapolder’
De Afdeling acht het verzoek van de gemeenteraad
tot beperking van de kennisneming
van de exploitatieopzet als bedoeld in artikel
8:29 van de Awb gerechtvaardigd. Door haar
weigering de Afdeling toestemming te geven
van de overgelegde stukken beperkt kennis te
nemen, heeft appellante de Afdeling in zoverre
de mogelijkheid ontnomen de rechtmatigheid
van het bestreden besluit te toetsen. In
beginsel zijn de gevolgen van een dergelijke
weigering voor risico van appellante.
79 05-136*
ABRvS 10 augustus 2005, nr.
200405297/1, Meerssen/bestemmingsplan
‘Meerssen, Rothem en Weert’
Op grond van de overgangsbepalingen van
de Wet uov blijft het recht zoals dat vóór 1
juli 2005 gold, op dit geding van toepassing.
Uit de planvoorschriften volgt niet dat waterhuishoudkundige
belangen dienen te worden
betrokken bij de vraag of voor een bouwinitiatief
op de grondstrook met de (dubbel)bestemming
‘Beschermingszone a en b (watergang)’
een bouwvergunning kan worden
verkregen. De enkele verwijzing in de planvoorschriften
naar de Keur van het betrokken
waterschap is slechts informatief van aard
en niet van betekenis in het kader van de
ruimtelijke belangenafweging die de WRO
vereist bij de keuze van de bestemming van
deze grondstrook.
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

8
Inhoud
83 05-137
ABRvS 10 augustus 2005, nr.
200409285/1, Ouderkerk/bestemmingsplan
‘Geer en Zijde’
De omstandigheid dat wordt voldaan aan de
normen van het Besluit opslag- en transportbedrijven
milieubeheer en op een weg een
maximumsnelheid van 30 kilometer per uur
geldt, brengt niet zonder meer met zich dat
de geluidssituatie uit een oogpunt van goede
ruimtelijke ordening aanvaardbaar is. De in
het plan voorziene mogelijkheid tot het bouwen
van oeververbindingen brengt met zich
dat de scheiding tussen het landelijke en
stedelijke gebied diffuus wordt en een onwenselijke
relatie ontstaat tussen deze gebieden.
Bovendien brengen deze oeververbindingen
het risico met zich dat de buiten
de bebouwingscontour liggende percelen gebruikt
zullen worden in strijd met de daaraan
toegekende agrarische bestemming.
85 05-138
ABRvS 10 augustus 2005, nr.
200409932/1, Hardenberg/handhaving
De Afdeling acht handhavend optreden voor
wat betreft de permanente bewoning van het
recreatieverblijf van appellanten zodanig onevenredig
in verhouding tot de daarmee te
dienen belangen, dat het college van burgemeester
en wethouders daarvan had behoren
af te zien. Dit geldt niet voor de last tot
verwijdering van de vergroting van het recreatieverblijf,
die zonder bouwvergunning is
gerealiseerd.
86 05-139
ABRvS 17 augustus 2005, nr.
200407537/1, Margraten/handhaving
Een geslaagd beroep op de overgangsbepaling
ten aanzien van bouwen kan niet afdoen
aan de bevoegdheid van het college van burgemeester
en wethouders op te treden tegen
een bouwwerk dat zonder de daartoe benodigde
vergunning is opgericht.
87 05-140
ABRvS 17 augustus 2005, nr.
200409859/1, Oosterhout/bouwvergunning
De voorzieningenrechter heeft terecht geoordeeld
dat het college van burgemeester en
wethouders ten onrechte heeft nagelaten te
motiveren waarom het geen gebruik heeft
gemaakt van de hem in de planvoorschriften
toegekende bevoegdheid tot het stellen van
nadere eisen.
88 05-141
ABRvS 25 augustus 2005, nr.
200406819/1, Zandvoort/bestemmingsplan
‘Kostverlorenstraat e.o.’
De gemeenteraad heeft met het voorliggende
plan niet op een onjuiste wijze uitvoering gegeven
aan het contourenbeleid uit het
streekplan.
89 05-142
ABRvS 25 augustus 2005, nr.
200409186/1, Middelharnis/wijzigingsplan
‘Zesde wijziging van het bestemmingsplan
Buitengebied’
Met het voldoen aan de geluidnormen uit het
Besluit akkerbouw milieubeheer staat niet
zonder meer vast dat een goede ruimtelijke
ordening kan worden gesproken.
91 05-143
ABRvS 14 september 2005, nr.
200502447, Maasbracht/bestemmingsplan
‘Partiële thematische herziening verboden
gebruik parkeren’
De planregeling die ertoe strekt parkeren op
gronden met een tuin- of een woonbestemming
onder voorwaarden uit te zonderen van
het verbod die gronden in strijd met de bestemming
te gebruiken, is niet in strijd met
artikel 1 van het eerste protocol bij het
EVRM en artikel 8 van het EVRM.
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

Inhoud
9
Planschadevergoeding
93 05-144
ABRvS 15 juni 2005, nr. 200403992/1,
Meppel/verzoek om planschadevergoeding
De rechtbank heeft het beroep ten onrechte
gedeeltelijk niet ontvankelijk verklaard in verband
met strijd met artikel 6:6 van de Awb.
94 05-145
ABRvS 13 juli 2005, nr. 200407532/1, Elburg/verzoek
om planschadevergoeding
Dat uitbreiding van het bedrijventerrein
Oostendorp, zoals wordt voorgestaan in de in
1981 door de raad vastgestelde ‘Beleidsnota
Ruimtelijke Ordening’, niet strookte met het
toen vigerende streekplan ‘Veluwe’, betekent
niet dat appellant met een zodanige uitbreiding
geen rekening behoefde te houden toen
hij zijn perceel in 1982 kocht.
95 05-146
ABRvS, 20 juli 2005, nr. 200409514/1,
Bunnik/verzoek om planschadevergoeding
De rechtbank heeft terecht overwogen dat
niet is uitgesloten dat de bouwmogelijkheden
van de bestemming ‘Agrarische bebouwing’
onder het oude planologische regime
als gevolg van beperkende milieuvoorschriften
voor een aantal vormen van bebouwing
zouden worden beperkt, maar dat de benutting
van de bouwmogelijkheden voor andere
soorten van agrarische bedrijfsactiviteiten
daardoor niet dermate onwaarschijnlijk is
dat daar in de planvergelijking geen rekening
mee mocht worden gehouden.
96 05-147
ABRvS 17 augustus 2005, nr.
200406769/1, Middelburg/verzoek om
planschadevergoeding
De kans dat de maximale mogelijkheden van
het oude planologische regime niet daadwerkelijk
worden benut, dient uitsluitend bij de
uit te voeren planologische vergelijking te
worden betrokken.
StAB 4 / 2005

10
Artikel
Artikel
Het begrip inrichting en zeggenschap
1 Inleiding
Het begrip inrichting is het aangrijpingspunt van de regulering
van hoofdstuk 8 Wet milieubeheer (Wm) en
een kernbegrip van de wet. Niettemin bestaat er – zo
blijkt althans uit de grote hoeveelheid jurisprudentie in
dat verband – in een aantal gevallen nog steeds onduidelijkheid
over wat precies onder een inrichting moet
worden verstaan. Evenmin is altijd duidelijk wanneer
meerdere activiteiten of bedrijven één inrichting vormen.
In deze bijdrage wordt ingegaan op de reikwijdte
van het begrip inrichting en in het bijzonder op het in
de jurisprudentie ontwikkelde ‘zeggenschapscriterium’
(zie hierna). Daarbij wordt eveneens bezien in hoeverre
de Wm wat dat betreft in overeenstemming is met de
IPPC-richtlijn. Eerst wordt kort ingegaan op de wetsystematiek
van het begrip inrichting. 1
2 De wetssystematiek met betrekking tot
het begrip inrichting
Uit artikel 1.1, derde lid en vierde lid eerste volzin Wm
kan worden afgeleid dat in twee stappen moet worden
beoordeeld of sprake is van een inrichting in de zin van
de Wm. Eerst moet worden bezien of de activiteit
binnen de reikwijdte van het begrip inrichting van artikel
1.1, eerste lid Wm valt. Vervolgens moet de inrichting
binnen een categorie omschrijving vallen van het
Inrichtingen- en vergunningenbesluit. Dat in de Wm in
wezen twee inichtingsbegrippen worden gehanteerd,
namelijk een inrichting in de zin van de Wm en een inrichting
in de zin van artikel 1.1, eerste lid Wm, komt
doordat in het wetvoorstel aanvankelijk geen definitie
van het begrip inrichting was opgenomen. 2 Destijds
stond in het wetsvoorstel enkel artikel 1.1, derde lid
Wm en de eerste volzin van artikel 1.1, vierde lid Wm
(zoals deze thans nog steeds luiden). In het systeem
zoals dat door regeringszijde werd voorgestaan, zou
derhalve de omschrijving in het Ivb bepalend zijn voor
de vraag of een bepaalde activiteit vergunning- en/of
meldingsplichtig is. Het opnemen van een nadere definitie
achtte men niet aantrekkelijk. Het begrip inrichting
was al vóór de Wm een niet wettelijk gedefinieerd
aangrijpingspunt van de regulering; onder de Hinderwet
zijn veel uitspraken gewezen over de reikwijdte van
het begrip inrichting. Door de regering werd beoogd
aan te sluiten bij die jurisprudentie. Daarnaast wilde de
regering nieuwe ontwikkelingen niet afsluiten. Dat zou
evenwel kunnen gebeuren indien de bestaande jurisprudentie
in een wettelijke definitie zou worden gefixeerd.
3 Bovendien meende men dat het definiëren
van het begrip slechts zou kunnen leiden tot schijnzekerheid;
de jurisprudentie zou nodig blijven om in concrete
gevallen te bepalen of er sprake is van een ‘inrichting’.
4 Uiteindelijk is de definitie van het begrip
inrichting toch bij amendement in de wet opgenomen. 5
Hoewel het begrip inrichting reeds vele jaren (sinds
1824) wordt gebruikt als aangrijpingspunt van de regulering,
is het begrip dus pas sinds 1993 voor het
eerst wettelijk gedefinieerd. Ondanks het feit dat sinds
1993 een wettelijke definitie bestaat, is er een grote
hoeveelheid jurisprudentie over de reikwijdte van het
begrip inrichting. Hieronder zal worden ingegaan op de
reikwijdte van artikel 1.1, eerste lid Wm waarna de
reikwijdte van één inrichting van de tweede volzin van
artikel 1.1, vierde lid Wm aan bod komt.
3 Het begrip inrichting artikel 1.1, eerste
lid Wm
Het begrip inrichting wordt in artikel 1.1, eerste lid
Wm gedefinieerd als ‘elke door de mens bedrijfsmatig
of in een omvang alsof zij bedrijfsmatig was, ondernomen
bedrijvigheid die binnen een zekere begrenzing
pleegt te worden verricht’. Deze definitie is vaag en
moet (nader) worden uitgelegd. Het bestuursorgaan
heeft met betrekking tot de invulling van het begrip inrichting
geen beoordelingsvrijheid en aan een gemeen-
1. Dit artikel is gebaseerd op eerder onderzoek zoals neergelegd in (delen
van) mijn proefschrift Het begrip inrichting in de Wet milieubeheer.
Moet het begrip inrichting worden behouden als aangrijpingspunt
van de regulering in hoofdstuk 8 Wet milieubeheer?, Den Haag:
Boom Juridische uitgevers 2005, in het bijzonder de hoofdstukken 4,
5 en 7.
2. Enkele auteurs hebben hier kritiek op en vinden dit vanuit het oogpunt
van wetssystematiek verwarrend. Zie bijvoorbeeld: H.E. Woldendorp
& P.C.M. Heinen, ‘Het begrip inrichting in de Wet milieubeheer’,
BR 1999, p. 375.
3. Kamerstukken II 1988/89, 21 087, nr. 3, p. 66 en nr. 6, p. 41-42.
4. Kamerstukken II 1990/91, 21 087, nr. 13, p. 23.
5. Kamerstukken II 1990/91, 21 087, nr. 36.
StAB 4 / 2005

Artikel
11
telijk gevoerd beleid respectievelijk aan buitenwettelijke
richtlijnen komt ter zake geen betekenis toe. 6
Als de rechter het oordeel van het bestuursorgaan met
betrekking tot de vraag of sprake is van een inrichting
toetst, dan toetst de rechter dat oordeel vol. Door verschillende
auteurs is de grote hoeveelheid jurisprudentie
over de reikwijdte van het begrip inrichting van artikel
1.1, eerste lid Wm reeds geanalyseerd, zodat op
deze plaats enkele hoofdlijnen die uit die jurisprudentie
kunnen worden gedestilleerd slechts kort worden weergegeven.
7 Uit de definitie kunnen drie criteria worden
afgeleid waaraan moet worden voldaan alvorens sprake
is van een inrichting in de zin van artikel 1.1, eerste
lid Wm.
In de eerste plaats moet sprake zijn van een bedrijfsmatige
of in een omvang alsof zij bedrijfsmatig
was, ondernomen bedrijvigheid. Voor de bedrijfsmatigheid
is vrijwel altijd van belang of is gebleken van een
op winst gerichte bedrijfsmatige exploitatie of van bedrijfsmatige
commerciële activiteiten. Van een bedrijfsmatige
bedrijvigheid is sprake als winst wordt behaald,
het behalen van winst althans de intentie is en/of de inkomsten
van de bedrijvigheden een hoofdbron van bestaan
vormen en/of de bedrijvigheden bedrijfsmatig
worden geëxploiteerd. Als daarvan geen sprake is,
wordt nagegaan of de bedrijvigheid in een bedrijfsmatige
omvang wordt verricht. Hiervoor zijn de omvang en
de regelmaat van de te verrichten activiteit van belang.
Zowel de vereiste omvang als de vereiste regelmaat
van de activiteiten is afhankelijk van het soort bedrijvigheid
dat wordt beoordeeld.
In de tweede plaats moeten de activiteiten binnen
een zekere begrenzing worden verricht. Bedrijvigheden
worden binnen een zekere begrenzing verricht als zij fysiek
kunnen worden begrensd. Als een bedrijvigheid
binnen een omheind gebied plaatsvindt, dan wordt de
bedrijvigheid in ieder geval binnen een zekere begrenzing
verricht. De begrenzing behoeft evenwel niet fysiek
aanwezig te zijn. Bedrijvigheden die niet fysiek
(kunnen) worden begrensd, vallen buiten de reikwijdte
van het begrip inrichting. Gedacht kan worden aan mobiele
installaties die niet op een vaste plaats in werking
zijn. Voor enkele activiteiten op openbaar terrein of op
het openbare vaarwater, zoals vervoersactiviteiten van
een veerpont of waterskiactiviteiten, wordt sinds 1999
behalve een zekere (mogelijkheid van) fysieke begrenzing
nog een exclusieve aanspraak op het desbetreffende
gedeelte van het vaarwater of openbaar terrein
geëist. Bij het ontbreken van deze aanspraak is geen
sprake van een begrenzing in de zin van artikel 1.1,
eerste lid Wm. Deze aanspraak zal waarschijnlijk worden
vereist, omdat de drijver van de inrichting ingevolge
artikel 8.20 Wm verantwoordelijk is voor het naleven
van de vergunning en de vergunningvoorschriften.
Als een activiteit op openbaar vaarwater of openbare
grond wordt verricht, dan kunnen op het betreffende
gedeelte van het vaarwater of de grond ook andere personen
activiteiten of handelingen verrichten, tenzij het
gedeelte van het water of de grond is afgesloten voor
anderen. Dit kán worden bereikt door een (rechtmatige)
fysieke begrenzing van het desbetreffende gedeelte
van de grond.
In de derde plaats moeten de activiteiten met een
zekere regelmaat of gedurende een langere periode
worden verricht. Een activiteit die wekelijks plaatsvindt,
wordt regelmatig verricht en voldoet aan het criterium
‘pleegt te worden verricht’. Activiteiten die incidenteel
worden verricht, voldoen niet aan het
criterium. Evenmin voldoen activiteiten die eenmalig
en/of in een kort tijdsbestek kunnen worden verricht,
aan het criterium. Uit het enkele feit dat activiteiten
eenmalig worden verricht, mag niet worden afgeleid
dat een activiteit niet pleegt te worden verricht. Het feit
dat een activiteit eenmalig wordt verricht, zoals bijvoorbeeld
bouwwerkzaamheden, wil namelijk niet zeggen
dat die activiteit niet gedurende een langere periode
wordt verricht. Uit de jurisprudentie kan niet
worden afgeleid welke termijn voldoende is om te kunnen
spreken van een activiteit die pleegt te worden verricht.
Een keer is expliciet overwogen dat als activitei-
6 ABRvS 6 januari 2000, AB 2000, 127 m.nt. FM, JM 2000/36 m.nt.
Zigenhorn; NStAB 2000/1, 00-05; ABRvS 10 augustus 2000, MenR
2000, 15 m.nt. Van Gestel onder 16; NStAB 2000/4, 00-83.
7 T.E.P.A. Lam, ‘De Wm-inrichting: met een definitie verder van huis’,
Gst. 1998, 7074, p. 221-226; H.E. Woldendorp & P.C.M. Heinen,
‘Agrarische activiteiten en de Wet milieubeheer’, Agrarisch recht,
1998, 12, p. 633-655; H.E. Woldendorp & P.C.M. Heinen, ‘Het begrip
inrichting in de Wet milieubeheer’, BR 1999, p. 375-389. De
beide artikelen van Woldendorp en Heinen bevatten een uitgebreid jurisprudentie
register. Th.G. Drupsteen, P.C. Gilhuis, M.G. Hordijk &
F.C.M.A. Michiels (red.), Commentaar Wet milieubeheer (losbl.), Den
Haag: Elsevier. Boeken waarin het begrip inrichting aan de orde komt:
G.H. Addink, Milieurechtspraak, Alphen aan den Rijn: Samsom
1991, p. 93-106; D. van der Meijden, Jurisprudentie milieurecht,
Alphen aan den Rijn: Samsom 1998, p. 57-66; D. van der Meijden,
Katern ‘Het begrip inrichting’, Lelystad: Koninklijke Vermande 2002;
V.M.Y. van ’t Lam, Het begrip inrichting in de Wet milieubeheer.
Moet het begrip inrichting worden behouden als aangrijpingspunt
van de regulering in hoofdstuk 8 Wm?, Den Haag: Boom Juridisch
uitgevers 2005, i.h.b. p. 71-107.
StAB 4 / 2005

12 Artikel
ten binnen ongeveer 24 weken konden worden verricht,
zij ‘plegen te worden verricht’ als bedoeld in artikel
1.1, eerste lid Wm. Een termijn van 10 tot 13
weken is te kort gebleken om te kunnen spreken van
plegen te worden verricht. Deze activiteiten zijn niet
vergunning- of meldingsplichtig, hoewel deze bedrijvigheden
nadelige gevolgen voor het milieu kunnen veroorzaken.
Gedacht kan worden aan het deponeren en
uitrijden van een kleine hoeveelheid eierschalen, het in
een korte periode uitspreiden van een grote hoeveelheid
materiaal over landbouwgrond en het tijdelijk verrichten
van bouwactiviteiten.
4 Eén inrichting artikel 1.1, vierde lid Wm
In de tweede volzin van artikel 1.1, vierde lid Wm is bepaald
dat als één inrichting worden aangemerkt ‘de tot
eenzelfde onderneming of instelling behorende installaties
die onderling technische, organisatorische of functionele
bindingen hebben en in elkaars onmiddellijke nabijheid
zijn gelegen’. Taalkundig bezien betekent mijns
inziens het feit dat in de omschrijving van één inrichting
de zinsnede ‘de tot eenzelfde onderneming of instelling
behorende installaties’ staat, dat verschillende rechtspersonen
niet één inrichting kunnen vormen. Uit de jurisprudentie
blijkt echter dat activiteiten die door verschillende
rechtspersonen worden geëxploiteerd als één
inrichting kunnen worden aangemerkt. Bepalend is dat
– naast de onmiddellijke nabijheid – er een voldoende
mate van technische, organisatorische of functionele
binding bestaat waarbij aan de organisatorische binding
een groter belang wordt toegekend dan aan de andere
twee bindingsvormen. 8 Uit het woord ‘of’ blijkt reeds
dat niet alle drie de bindingsvormen aanwezig hoeven
te zijn. Uit de jurisprudentie blijkt dat wanneer er twee
van de drie bindingsvormen aanwezig zijn en er één
(rechts)persoon zeggenschap heeft over alle activiteiten
(zeggenschapscriterium) er sprake kan zijn van één inrichting.
De zeggenschap wordt doorgaans gehanteerd
als invulling van de organisatorische binding en in enkele
gevallen als invulling van ‘eenzelfde onderneming of
instelling’. Wanneer er niet één (rechts)persoon is die
zeggenschap heeft over alle activiteiten, dan wordt
doorgaans geoordeeld dat er niet sprake is van één inrichting.
Het hebben van zeggenschap kan daarom als
hoofdregel worden aangemerkt voor de vaststelling of
sprake is van één inrichting. Eveneens kan worden geconcludeerd
dat ‘eenzelfde onderneming of instelling’ in
de jurisprudentie in beginsel geen toegevoegde waarde
heeft ten opzichte van de organisatorische binding.
Dat als hoofdregel geldt dat er één (rechts)persoon zeggenschap
moet hebben over alle activiteiten om te kunnen
spreken van één inrichting is begrijpelijk. Ingevolge
artikel 8.20, eerste lid Wm geldt de vergunning immers
voor de drijver van de inrichting. De wetgever
geeft niet aan wie de drijver van de inrichting is, of aan
de hand waarvan kan worden vastgesteld wie de drijver
is. In de jurisprudentie is verder invulling gegeven
aan wat precies onder ‘degene die de inrichting drijft’
moet worden verstaan. Hoewel de rechter verschillende
criteria lijkt te hanteren om vast te stellen wie de
drijver van de inrichting is, is vaak bepalend dat een
(rechts)persoon zeggenschap heeft over de (exploitatie)
van de inrichting, of over de activiteiten en het gebruik
van het onroerend goed ten behoeve van het verrichten
van die activiteiten (zeggenschapscriterium). Hoewel
dit niet met zoveel woorden in de jurisprudentie is uitgemaakt,
kan in verband met de handhaafbaarheid
van de vergunning worden vastgesteld dat de mate van
zeggenschap zodanig zal moeten zijn, dat kan worden
afgedwongen dat conform de vergunning wordt gehandeld
(hetgeen, zoals hierna zal blijken, ook kan worden
afgeleid uit de uitspraken waarin er binnen één inrichting
meerdere (rechts)personen activiteiten verrichten).
Met betrekking tot de vraag wie drijver van de inrichting
is als meerdere (rechts)personen binnen één inrichting
activiteiten verrichten, heeft de rechter in meer
recente jurisprudentie één (rechts)persoon aangemerkt
als drijver van de inrichting. Bepalend is, dat de drijver
op grond van een (huur)overeenkomst (die zij met elk
van de in het gebouw gevestigde bedrijven heeft) zeggenschap
heeft ten aanzien van de milieuvergunningplichtige
activiteiten. 9 Uit de jurisprudentie blijkt dat
de drijver niet zélf (alle) milieuvergunningplichtige activiteiten
hoeft te verrichten. Bepalend is dat de drijver
een voldoende mate van zeggenschap heeft over de activiteiten
die binnen het geheel worden verricht, hetgeen
waarschijnlijk – evenals hierboven met betrekking
tot de vereiste zeggenschap is vastgesteld – te maken
heeft met de handhaafbaarheid van de vergunning.
8 Zie voor een analyse van de tweede volzin van artikel 1.1, vierde lid
Wm H.J.M. Besselink, H.AE. Uniken Venema & M. Verbree, ‘Een complexvergunning
voor zelfstandige bedrijven’, MenR 1996, p. 39-43 en
de hiervoor genoemde literatuur met betrekking tot artikel 1.1, eerste
lid Wm.
9 Onder andere ABRvS 22 augustus 2001, NStAB 2001/4, 01-77; MR
2001/69; AB 2002, 88 m.nt. V.M.Y. van ’t Lam; ABRvS 9 juni 2004,
JB 2004/281.
StAB 4 / 2005

Artikel
13
In een aantal inmiddels wat oudere uitspraken zijn de
(rechts)personen die activiteiten binnen één inrichting
verrichten, allemaal als drijver aangemerkt en in die
hoedanigheid verantwoordelijk geacht voor de naleving
van de gehele vergunning. 10 In die uitspraken kan echter
worden betwijfeld of nog wel sprake was van één
inrichting. Bovendien heeft de rechter nadien niet meer
geoordeeld dat de (rechts)personen die binnen één inrichting
activiteiten verrichten, drijver van de gehele inrichting
zijn. Derhalve kan de hierboven besproken
meer recente jurisprudentie, waarin aan de hand van
het zeggenschapscriterium wordt bepaald wie de drijver
van de inrichting is, als vaste lijn in de jurisprudentie
worden aangemerkt.
5 De IPPC-richtlijn: installaties
Hierna zal blijken dat de hiervoor besproken hoofdlijnen
die uit de jurisprudentie zijn afgeleid, in overeenstemming
zijn met de IPPC-richtlijn. Anders dan de
Wm is het aangrijpingspunt van de IPPC-richtlijn
‘installatie’. Het begrip ‘installatie’ is in de IPPC-richtlijn
als volgt omschreven: een vaste technische eenheid
waarin één of meer van de in bijlage I vermelde
activiteiten en processen alsmede andere daarmee
rechtstreeks samenhangende activiteiten plaatsvinden,
die in technisch verband staan met de op die plaats ten
uitvoer gebrachte activiteiten en die gevolgen kunnen
hebben voor de emissies en de verontreiniging (artikel
2, derde lid IPPC-richtlijn). In bijlage I van de IPPCrichtlijn
zijn zes categorieën van industriële activiteiten
opgenomen: energie-industrie, produktie en verwerking
van materialen, minerale industrie, chemische industrie,
afvalbeheer en overige activiteiten. Het betreft
(aldus) grote industriële activiteiten. Een installatie valt
onder de reikwijdte van de IPPC-richtlijn als die onder
een van de zes categorieën van bijlage I van de IPPCrichtlijn
valt. Niet van belang lijkt dat (eerst) wordt
vastgesteld dat een installatie onder de omschrijving
van installatie van artikel 2, derde lid IPPC-richtlijn
valt. 11
Ingevolge de IPPC-richtlijn kunnen meerdere installaties
door middel van één vergunning worden gereguleerd.
In de IPPC-richtlijn is bepaald dat één vergunning
kan zien op meerdere installaties. Hoewel de
systematiek van de Wm en de IPPC-richtlijn met betrekking
tot het normeren van meerdere activiteiten
door middel van één vergunning verschilt (in de IPPCrichtlijn
kan één vergunning zien op meerdere installaties
en in de Wm moeten meerdere installaties die als
één inrichting in de zin van artikel 1.1, vierde lid Wm
worden aangemerkt, als zodanig worden genormeerd),
komen de voorwaarden die gelden voor het kunnen
normeren door één vergunning materieel overeen. Ingevolge
de IPPC-richtlijn moeten de installaties zich op
‘dezelfde locatie’ bevinden en door ‘dezelfde exploitant’
worden geëxploiteerd. Uit de richtlijn blijkt niet hoe
deze voorwaarden moeten worden uitgelegd. Gelet op
de bedoeling van artikel 2, negende lid IPPC-richtlijn
en artikel 1.1, vierde lid Wm, is het aannemelijk dat de
voorwaarden van artikel 2, negende lid IPPC-richtlijn
niet anders zouden moeten worden uitgelegd dan twee
van de ingevolge artikel 1.1, vierde lid Wm geldende
voorwaarden voor het kunnen normeren door middel
van één vergunning, namelijk de onmiddellijke nabijheid
en de organisatorische bindingen. Van organisatorische
binding is als gezegd sprake als één (rechts)persoon
een voldoende mate van zeggenschap heeft over
de activiteiten teneinde te kunnen zorgdragen voor de
naleving van de vergunning. Exploitant is degene die
beslissende zeggenschap heeft over de wijze waarop
de activiteiten feitelijk worden geëxploiteerd. Ook diegene
zal moeten kunnen zorgdragen voor de naleving
van de vergunning. 12
Vanwege het belang van de zeggenschap, zou kunnen
worden betoogd dat daartoe de Wm en/of het Ivb wijzing
behoeft. De uit de jurisprudentie voortvloeiende
hoofdregel zou wettelijk, bijvoorbeeld in artikel 1.1,
vierde lid Wm, kunnen worden vastgelegd. Daarnaast
zou in artikel 5.1 Ivb kunnen worden bepaald dat de
aanvrager van een vergunning bij de aanvraag een document
overlegt waaruit blijkt dat de aanvrager over
10 Vz. ABRvS 30 juli 1996, BR 1997, 49; in hoofdzaak: ABRvS 29 oktober
1998, MenR 1999, 55 m.nt. Ten Veen; Vz. ABRvS 31 juli
1998, AB 1999, 45 m.nt. C.L. Knijff.
11 Ook de wetgever lijkt het begrip installatie zo uit te leggen, hetgeen
blijkt uit het feit dat in de wetswijziging van de Wm in verband met de
IPPC-richtlijn (Stb. 2005, 432) het begrip gpbv-installatie (gpbv betekent
geïntegreerde preventie en bestrijding van verontreiniging) als
volgt is gedefinieerd: ‘installatie als bedoeld in bijlage 1 van de EGrichtlijn
geïntegreerde preventie en bestrijding van verontreiniging’.
12 Exploitant is elke natuurlijke of rechtspersoon die de installatie exploiteert
of bezit, of, indien de nationale wetgeving in die mogelijkheid
voorziet, aan wie economische beschikkingsmacht over de technische
werking is overgedragen (artikel 2, twaalfde lid IPPC-richtlijn). In de
Engelse versie wordt – evenals in de Engelse versies van een aantal
andere richtlijnen waarin het begrip exploitant wordt gedefinieerd –
economische beschikkingsmacht omschreven als ‘decisive economic
power’.
StAB 4 / 2005

14 Artikel
zeggenschap beschikt als hierboven omschreven. Een
aanvraag die niet in overeenstemming is met artikel
5.1 Ivb, mag niet in behandeling worden genomen.
Het bevoegd gezag kan aan de hand van het document
beoordelen of al dan niet sprake is van organisatorische
binding. Als daarvan sprake is, kan het bevoegd
gezag ingevolge artikel 8.11, eerste lid Wm bepalen
dat het document waaruit de zeggenschap volgt, deel
uitmaakt van de vergunning, zodat is vastgelegd dat de
inrichting in organisatorisch opzicht in overeenstemming
met dat document in werking moet zijn. Mede in
verband met de handhaving van de vergunning, verdient
het aanbeveling in de wet te bepalen, bijvoorbeeld
in artikel 8.11, eerste lid Wm of in artikel 5.1
Ivb, dat het document onderdeel moet uitmaken van
de vergunning.
Daarnaast zou het document waaruit de zeggenschap
blijkt bij het ontwerp van het besluit ter inzage
moeten worden gelegd ex artikel 3:11 Awb, zodat belanghebbenden
daarvan kennis kunnen nemen en inzicht
kunnen krijgen in de wijze waarop het bevoegd
gezag tot het oordeel is gekomen dat sprake is van organisatorische
binding. Bij het ontbreken van organisatorische
binding, zouden belanghebbenden die van mening
zijn dat wel sprake is van organisatorische binding en
die vinden dat de bedrijven gezamenlijk zouden moeten
worden genormeerd, in beroep kunnen gaan tegen één
van de vergunningen die de individuele bedrijven normeren.
Ook het omgekeerde geldt: als volgens belanghebbenden
geen sprake is van organisatorische bindingen,
dan kunnen zij daartegen in het kader van de vergunningverleningsprocedure
in beroep gaan.
6 Afsluiting
Meerdere (rechts)personen kunnen door middel van
één vergunning worden genormeerd als zij als één inrichting
in de zin van artikel 1.1, vierde lid Wm kunnen
worden aangemerkt. Hoewel de zinsnede ‘eenzelfde
onderneming of instelling’ van artikel 1.1, vierde lid
Wm doet vermoeden dat meerdere rechtspersonen niet
één inrichting kunnen vormen, blijkt uit de jurisprudentie
dat het tegendeel waar is. Hoofdregel is dat een
(rechts)persoon zeggenschap heeft over alle activiteiten
zodat daarmee kan worden afgedwongen dat conform
de vergunning gehandeld wordt. Die zeggenschap
kan ook uit een overeenkomst voortvloeien. Deze
hoofdregel lijkt in overeenstemming met de IPPC-richtlijn.
Vanwege het grote belang van de zeggenschap zou
het mijns inziens aanbeveling verdienen om in artikel
5.1 Wm te bepalen dat bij de vergunningaanvraag een
document moet worden verstrekt waaruit blijkt wie
zeggenschap heeft over de activiteiten. Dat document
zou ingevolge artikel 3:11 Awb tevens bij de vergunningaanvraag
ter inzage moeten worden gelegd.
Valérie van ’t Lam
StAB 4 / 2005

Milieu
15
05-111
ABRvS 6 juli 2005, nr. 200406882/1 (GS Overijssel)
2. Relevante 0verwegingen
2.1. Ingevolge artikel 122, eerste lid, van de Provinciewet
is het provinciaal bestuur bevoegd tot toepassing
van bestuursdwang.
Casus
Besluit tot toepassing bestuursdwang vanwege overtreding
voorschriften milieuvergunning. De bestuurder
van de betrokken vennootschappen (appellant
sub 1), voert aan dat hij (als natuurlijk persoon) ten
onrechte als overtreder is aangemerkt. Voorts acht hij
het onredelijk dat hij de kosten van bestuursdwang
geheel uit zijn eigen vermogen zou moeten vergoeden
zonder dat daarbij rekening is gehouden met persoonlijke
belangen en omstandigheden. Voorafgaand aan
het bestreden besluit zijn de beide vennootschappen
van appellant sub 1 failliet verklaard.
Rechtsvraag
Kan de bestuurder van een failliet verklaarde onderneming
als overtreder worden aangemerkt?
Uitspraak
De Afdeling overweegt dat met ingang van de dag van
het faillissement van de vennootschappen het beheer
en de beschikking over het vermogen van elke failliete
vennootschap aan de curator toekomt. Dit brengt mee
dat vanaf die dag appellante sub 1 niet meer als feitelijk
leidinggevende kan worden gezien en bijgevolg
niet (meer) als overtreder kan worden aangemerkt.
Volgt vernietiging van het besluit voor zover appellant
sub 1 is aangemerkt als overtreder en is vermeld dat
hij de kosten, verbonden aan toepassing van bestuursdwang,
is verschuldigd.
Algemene wet bestuursrecht, artikelen 5:21 en
5:25
1. Procesverloop
Bij onderscheiden, gelijkluidende, besluiten van 23
maart 2004 heeft verweerder met toepassing van artikel
122 van de Provinciewet, in samenhang met artikel
5:21 van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: de
Awb), beslist bestuursdwang toe te passen terzake van
overtreding van voorschrift 4.1 en voorschrift 8.1 van
de vergunningen.
(….)
Ingevolge artikel 5:21 van de Awb wordt onder bestuursdwang
verstaan: het door feitelijk handelen door
of vanwege een bestuursorgaan optreden tegen hetgeen
in strijd met bij of krachtens enig wettelijk voorschrift
gestelde verplichtingen is of wordt gedaan, gehouden
of nagelaten.
2.2. Niet in geschil is dat binnen de inrichting de maximaal
toegestane hoeveelheid zoutslakken in opslag
wordt overschreden. Aldus wordt in strijd gehandeld
met voorschrift 4.1 van de aan appellante sub 2b verleende
vergunning ingevolge de Wet inzake de Luchtverontreiniging
alsmede voorschrift 8.1 van de Hinderwetvergunning,
zodat verweerder terzake bevoegd was
om handhavend op te treden.
Gelet op het algemeen belang dat gediend is met handhaving,
zal in geval van overtreding van een wettelijk
voorschrift het bestuursorgaan dat bevoegd is om met
bestuursdwang of een last onder dwangsom op te treden,
in de regel van deze bevoegdheid gebruik moeten
maken. Slechts onder bijzondere omstandigheden mag
van het bestuursorgaan worden gevergd, dit niet te
doen. Dit kan zich voordoen indien concreet uitzicht op
legalisatie bestaat. Voorts kan handhavend optreden
zodanig onevenredig zijn in verhouding tot de daarmee
te dienen belangen dat van optreden in die concrete situatie
behoort te worden afgezien.
2.2.1. (….)
2.4. Appellanten voeren tevens aan dat appellant sub
1 (natuurlijk persoon) ten onrechte is aangemerkt als
overtreder. Bovendien is het volgens hen onredelijk dat
hij de kosten, verbonden aan toepassing van bestuursdwang,
uit eigen vermogen geheel zou moeten vergoeden,
zonder dat daarbij rekening is gehouden met zijn
persoonlijke belangen en omstandigheden.
2.4.1. Ingevolge artikel 5:25, eerste lid, van de Awb is de
overtreder de kosten verbonden aan de toepassing van
bestuursdwang verschuldigd, tenzij de kosten redelijkerwijze
niet of niet geheel te zijnen laste behoren te komen.
StAB 4 / 2005

16
Milieu
2.4.2. Volgens verweerder moet het er voor worden gehouden
dat appellant sub 1, als enig bestuurder van
appellante sub 2b, op de hoogte was van de overtreding.
Hij is verantwoordelijk voor het ontstaan van de
overschrijding van de maximaal toegestane hoeveelheid
zoutslakken in opslag en heeft nagelaten deze
overtreding te beëindigen. Volgens verweerder lag dit
wel in zijn macht, omdat appellant sub 1 van de curator
toestemming heeft gekregen om de zoutslakken
weg te halen.
2.5. De Afdeling stelt voorop dat de kosten van het uitoefenen
van bestuursdwang slechts aan de overtreder
ten laste kunnen worden gebracht. Als overtreder, als
bedoeld in artikel 5:25 van de Awb, is aan te merken
degene die het te handhaven voorschrift schendt. Het
voorschrift dat ten tijde van de bestuursdwangbesluiten
van 23 maart 2004 werd geschonden luidde als
volgt:
‘Maximaal mag er binnen de inrichting 120 ton aan
zoutslakken zijn opgeslagen’.
Bij beschikkingen van 22 januari 2004 heeft de rechtbank
Zwolle het faillissement uitgesproken van appellanten
sub 2a respectievelijk 2b (rechtspersonen). Met
ingang van die dag komt het beheer en de beschikking
over het vermogen van elke failliete vennootschap toe
aan de curator. Nu aan appellant sub 1 ten tijde van de
bestuursdwangbesluiten rechtens geen beheer en beschikking
over het vermogen van de respectievelijke
vennootschappen toekomt en appellant sub 1 niet (langer)
(mede) als feitelijk leidinggevende kan worden gezien,
geldt hij niet als overtreder. Dat de curator appellant
sub 1 toestemming heeft gegeven de zoutslakken
weg te halen, maakt hem niet alsnog tot overtreder.
Evenmin is van belang, anders dan verweerder meent,
dat appellant sub 1 (mede-)verantwoordelijk is voor
het ontstaan van een te veel aan zoutslakken in opslag
en wellicht voorafgaand aan een faillissement als overtreder
kon worden aangemerkt. Daartoe wijst de Afdeling
er op dat bestuursdwang een reparatoir karakter
heeft dat gericht is op het ongedaan maken van de
overtreding en niet gericht is op het straffen van de veroorzaker.
Concluderend is de Afdeling van oordeel dat appellant
sub 1 ten tijde van het nemen van de bestuursdwangbesluiten
en het besluit op bezwaar ten onrechte is
aangemerkt als overtreder in de zin van artikel 5:25
van de Awb.
2.6. Gelet op het voorgaande is het beroep gegrond.
Het bestreden besluit dient te worden vernietigd, voorzover
dit betrekking heeft op de aankondiging van
kostenverhaal aan appellant sub 1.
(…)
05-112
ABRvS 6 juli 2005, nr. 200409447/1 (Valkenswaard)
Casus
Oprichtingsvergunning krachtens de Wm voor een
paardenhouderij. Appellant voert aan dat een nieuw
ontwerpbesluit is vereist nu het ontwerpbesluit eerst
strekte tot weigering van de vergunning. Voorts meent
appellant dat de vergunningverlening in strijd is met
artikel 4 van de Wet ammoniak en veehouderij (Wav).
Op grond van deze bepaling dient de vergunning voor
het oprichten van een veehouderij te worden geweigerd,
indien een daartoe behorend dierenverblijf geheel
of gedeeltelijk is gelegen in een kwetsbaar gebied
dan wel in een zone van 250m rond een zodanig gebied.
In dit geval ligt de inrichting binnen de 250mzone.
Verweerder stelt daarentegen dat in de periode
1993-1995 sprake was van een bedrijfsmatige
paardenhouderij die thans wordt uitgebreid van 10
naar 30 paarden. Vergunningverlening is mogelijk op
grond van artikel 7 Wav waarbij is bepaald dat de vergunning
voor het veranderen van een veehouderij niet
kan worden geweigerd voorzover de uitbreiding
paarden betreft.
Rechtsvragen
Is het bevoegd gezag in dit geval verplicht om een
nieuw ontwerpbesluit te nemen? Is sprake van bestaande
rechten?
Uitspraak
De Afdeling overweegt dat de Algemene wet bestuursrecht
geen verplichting bevat om in een geval
als het onderhavige een nieuw ontwerpbesluit ter inzage
te leggen. Verder is niet gebleken van zodanige
StAB 4 / 2005

Milieu
17
omstandigheden dat verweerder uit oogpunt van zorgvuldigheid
was gehouden eerst een tweede ontwerpbesluit
te nemen alvorens de gevraagde vergunning te
kunnen verlenen.
Ten aanzien van de vergunningverlening oordeelt
de Afdeling dat slechts sprake is van bestaande rechten
indien ten aanzien van de veehouderij nog een
vergunning krachtens de Wm vigeert. Het enkele feit
dat destijds 10 paarden zijn gehouden, is daarvoor
niet voldoende. Weliswaar is in 1988 voor de inrichting
vergunning krachtens de Hinderwet verleend
voor het houden van dieren, maar omdat langer dan
drie opeenvolgende jaren geen dieren zijn gehouden,
is deze vergunning op grond van het toenmalige artikel
27 van de Hinderwet van rechtswege komen te
vervallen. Dit betekent dat niet artikel 7, maar artikel
4 van de Wav van toepassing is, hetgeen inhoudt dat
geen vergunning kan worden verleend voor het oprichten
van deze veehouderij binnen een zone van
250 meter rond een kwetsbaar gebied.
Algemene wet bestuursrecht
Hinderwet, artikel 27
Wet ammoniak en veehouderij, artikelen 4 en 7
2.2. Appellant betoogt dat de gevraagde vergunning is
verleend in strijd met artikel 4, eerste lid, van de Wet
ammoniak en veehouderij (hierna: de Wav). Hij voert
– kort samengevat – aan dat de onderhavige inrichting
is gelegen binnen een zone van 250 meter van een
kwetsbaar gebied. Omdat de eerder ten behoeve van
de onderhavige inrichting verleende Hinderwetvergunning
van rechtswege is vervallen, is sprake van de oprichting
van een veehouderij en niet van de verandering
van een reeds bestaande veehouderij, waarvan verweerder
uitgaat, aldus appellant.
2.2.1. Verweerder is van mening dat uit de door vergunninghouders
overgelegde informatie blijkt dat in de
periode van december 1993 tot januari 1995 sprake
was van een bedrijfsmatige paardenhouderij. Nu er
sprake is van een bestaande paardenhouderij die wordt
uitgebreid van 10 naar 30 paarden, heeft hij de gevraagde
vergunning verleend. Verweerder heeft de vergunningverlening
gebaseerd op artikel 7, eerste lid,
aanhef en onder c, d en e, van de Wav. Dat voor de bestaande
activiteiten geen milieuvergunning was verleend,
doet volgens verweerder niet af aan het feit dat
het om een bestaande paardenhouderij gaat.
1. Procesverloop
Bij besluit van 5 oktober 2004 heeft verweerder krachtens
de Wet milieubeheer aan [vergunninghouders] een
vergunning verleend voor het oprichten en in werking
hebben van een inrichting voor het houden, trainen en
fokken van en in beperkte mate handelen in paarden.
(…)
2. Overwegingen
2.1. Appellant voert aan dat verweerder ten onrechte
heeft nagelaten een tweede ontwerpbesluit te nemen
nadat in het eerste ontwerpbesluit het voornemen was
geuit de aangevraagde vergunning te weigeren.
2.2.2. Ingevolge artikel 4, eerste lid, van de Wav wordt
een vergunning voor het oprichten van een veehouderij
geweigerd, indien een tot de veehouderij behorend dierenverblijf
geheel of gedeeltelijk is gelegen in een
kwetsbaar gebied, dan wel in een zone van 250 meter
rond een zodanig gebied.
Ingevolge artikel 6, eerste lid, van de Wav wordt een
vergunning voor het veranderen van een veehouderij
geweigerd, indien de aanvraag betrekking heeft op een
uitbreiding van het aantal dieren van een of meer diercategorieën
en een tot de veehouderij behorend dierenverblijf
geheel of gedeeltelijk is gelegen in een kwetsbaar
gebied, dan wel in een zone van 250 meter rond
een zodanig gebied.
2.1.1. De Afdeling overweegt dat de Algemene wet bestuursrecht
geen verplichting bevat om in een geval als
het onderhavige een nieuw ontwerpbesluit ter inzage te
leggen. Verder is niet gebleken van zodanige omstandigheden
dat verweerder uit een oogpunt van zorgvuldigheid
was gehouden eerst een tweede ontwerpbesluit
te nemen alvorens de gevraagde vergunning te
kunnen verlenen. Dit beroepsonderdeel treft geen doel.
Ingevolge artikel 7, eerste lid, van de Wav wordt in afwijking
van artikel 6, eerste lid, de vergunning niet geweigerd,
voorzover:
(…)
c. de uitbreiding schapen of paarden betreft;
d. de uitbreiding dieren betreft die worden gehouden
overeenkomstig de regels die krachtens artikel 2 van
StAB 4 / 2005

18
Milieu
de Landbouwkwaliteitswet zijn gesteld ten aanzien van
de biologische productiemethoden, of
e. de uitbreiding dieren betreft die worden gehouden
uitsluitend of in hoofdzaak ten behoeve van natuurbeheer.
Ingevolge artikel 27, eerste lid, van de Hinderwet,
zoals dat gold tot 1 maart 1993, voorzover hier van
belang, vervalt de vergunning, wanneer de inrichting
niet binnen drie jaren na het onherroepelijk worden van
de vergunning voltooid en in werking is gebracht. In het
derde lid van dit artikel is bepaald dat wanneer een gedeelte
van de inrichting is verwoest dan wel gedurende
drie achtereenvolgende jaren buiten werking is geweest,
de vergunning vervalt voor dat gedeelte.
2.2.3. De Afdeling overweegt allereerst dat een oprichtingsvergunning
is aangevraagd en, blijkens het dictum
van het bestreden besluit, door verweerder is verleend.
Niet in geschil is voorts dat de onderhavige inrichting is
gelegen binnen een zone van 250 meter rond een
kwetsbaar gebied dat is gelegen in de Ecologische
Hoofdstructuur, waarvan de begrenzing op 2 juli 2002
door het college van gedeputeerde staten van Gelderland
is vastgesteld. Gelet hierop kan, gezien het bepaalde
in artikel 4, eerste lid, van de Wav, ten behoeve
van de onderhavige inrichting geen vergunning worden
verleend voor het oprichten. Het bestreden besluit is in
zoverre in strijd met artikel 4, eerste lid, van de Wav
genomen.
2.2.4. Voorzover verweerder heeft beoogd toepassing
te geven aan artikel 7, eerste lid, van de Wav, overweegt
de Afdeling allereerst dat het verlenen van een
vergunning op grond van dit artikel slechts mogelijk is,
indien het gaat om het veranderen van een bestaande
veehouderij. Dit betekent dat, anders dan verweerder
meent, sprake moet zijn van een veehouderij ten aanzien
waarvan een vergunning krachtens de Wet milieubeheer
geldt. Het enkele feit dat verweerder het aannemelijk
acht dat in 1994 10 paarden zijn gehouden,
materialen zijn geleverd, werkzaamheden zijn uitgevoerd
en advertenties zijn geplaatst die duiden op een
bedrijfsmatige paardenhouderij op het perceel [locatie]
en in zoverre sprake is van een bestaande veehouderij,
is daarvoor niet voldoende.
Appellant betoogt dat voor de inrichting nog een Hinderwetvergunning
geldt. Uit de stukken blijkt dat op 13
juni 1973 en 10 april 1988 voor de inrichting gelegen
aan toen de [locatie] krachtens de Hinderwet respectievelijk
een oprichtingsvergunning voor een mestkalverenbedrijf
en een revisievergunning voor de uitbreiding
van dit bedrijf met tuinbouwactiviteiten zijn
verleend. De inrichting bestond onder andere uit 2 stallen,
de stallen A en B. In maart 1994 is het bedrijf gesplitst
in [locaties]. Het woonhuis met stal A (thans [locatie])
is aan vergunninghouders in eigendom
overgedragen.
Uit het bestreden besluit blijkt dat tijdens een bedrijfsbezoek
op 27 april 1994 is geconstateerd dat er vóór 1
maart 1993 (toen artikel 27 van de Hinderwet is
komen te vervallen) al langer dan drie opeenvolgende
jaren geen mestkalveren meer werden gehouden in de
toenmalige, ongesplitste inrichting op de [locatie]. Blijkens
de door appellant overgelegde landbouwtellingsgegevens
waren in de jaren 1989 tot en met 1994
geen mestkalveren dan wel andere dieren op de toen
nog ongesplitste inrichting op het perceel [locatie] aanwezig.
Uit de stukken en het verhandelde ter zitting
volgt derhalve dat stal A gedurende drie achtereenvolgende
jaren niet is gebruikt voor het houden van dieren.
Vergunninghouders hebben ter zitting, mede onder
verwijzing naar een brief van verweerder van 23 februari
1990, evenwel betoogd dat omstreeks 1990 naast
stal A hokken zijn geplaatst waarin hazen zijn gehouden.
Het houden van hazen elders in de inrichting in
niet vergunde hokken, telt bij de omvang van de op
grond van de vergunning van 10 april 1988 bestaande
rechten echter niet mee. Deze vergunning voorzag,
voorzover hier van belang, uitsluitend in het houden
van dieren in stal A.
Nu gezien het vorenstaande gedurende drie achtereenvolgende
jaren geen dieren in de vergunde stal A van de
inrichting zijn gehouden, is de vergunning van 10 april
1988 – die wat de [locatie] betreft uitsluitend zag op het
houden van dieren in stal A – op grond van artikel 27,
derde lid, van de Hinderwet van rechtswege vervallen.
2.2.5. Vanwege het van rechtswege vervallen zijn van
de vergunning van 10 april 1988 heeft verweerder het
verlenen van de gevraagde vergunning ten onrechte gebaseerd
op artikel 7, eerste lid, van de Wav. Nu in het
onderhavige geval sprake is van het oprichten van een
veehouderij en de inrichting is gelegen binnen een zone
van 250 meter rond een kwetsbaar gebied, kan, gelet
StAB 4 / 2005

Milieu
19
op het bepaalde in artikel 4, eerste lid, van de Wav, ten
behoeve van de onderhavige inrichting geen vergunning
voor het oprichten worden verleend.
2.3. Het beroep is gegrond. Het bestreden besluit dient
te worden vernietigd.
05-113
ABRvS 13 juli 2005, nr. 200408111/1 (Minister LNV)
Casus
Vergunning krachtens de Natuurbeschermingwet
(Nbw) voor het gebruik van assimilatiebelichting
binnen een glastuinbouwlocatie, gelegen in de Eerste
Bathpolder te Rilland, op een afstand groter dan 500
meter van de Oosterschelde. In een eerder stadium is
het beroep tegen het bestemmingsplan ‘Glastuinbouwlocatie
Eerste Bathpolder’ bij uitspraak van 20
maart 2002 ongegrond verklaard. Aan de totstandkoming
van dit bestemmingsplan lag een milieueffectrapportage
ten grondslag.
Omdat de Oosterschelde een belangrijk overwinteringsgebied,
doortrekgebied en permanente verblijfplaats
is voor een groot aantal vogelsoorten is dit
gebied aangewezen als speciale beschermingszone
als bedoeld in de Vogelrichtlijn. Binnen de Oosterschelde
ligt het staatsnatuurmonument ‘Oosterschelde-buitendijks’.
Appellante acht het bestreden besluit in strijd met
de Habitatrichtlijn en de Vogelrichtlijn. Verweerder
(Minister LNV) stelt dat de aanleg van het glastuinbouwcomplex
reeds in 2000 is vergund en daarbij
een passende beoordeling in de zin van artikel 6,
derde lid van de Habitatrichtlijn (Hrl) heeft plaatsgevonden.
Thans is slechts sprake van het nader concretiseren
van de voorwaarden voor het toepassen
van assimilatiebelichting.
Rechtsvragen
1. Is de activiteit op grond van de vergunning uit
2000 zonder meer toegestaan?
2. Bestond ten tijde van het bestreden besluit zekerheid
dat de toepassing van assimilatiebelichting geen
schadelijke gevolgen zou hebben voor de natuurlijke
kenmerken van het betrokken gebied?
Uitspraak
1. De Afdeling stelt vast dat in 2000 voor het
glastuinbouwcomplex vergunning krachtens de Nbw
is verleend onder de voorwaarde dat bij toepassing
van assimilatiebelichting op een afstand groter dan
500 meter vanuit de Oosterschelde een lichtplan
dient te worden opgesteld, dat aan de Minister van
LNV ter goedkeuring moet worden voorgelegd. Door
middel van dit lichtplan moet worden bezien of aanvullende
maatregelen noodzakelijk zijn om schade
aan de natuur in de Oosterschelde te voorkomen. Pas
na uitvoering van de aanvullende maatregelen op
grond van dit lichtplan kan assimilatiebelichting worden
toegepast.
In tegenstelling tot verweerder is de Afdeling van
oordeel dat geen sprake is van een activiteit die op
grond van de vergunning van 2000 zonder meer is
toegestaan, nu het gebruik van assimilatiebelichting
afhankelijk is gemaakt van een nadere afweging in
het kader van het lichtplan.
2. De uitgangspunten en voorwaarden voor het toepassen
van assimilatiebelichting vinden hun grondslag
in het milieueffectrapport (MeR) dat is opgesteld
ten behoeve van het bestemmingsplan voor het betrokken
gebied en die onderdeel vormen van de vergunning
van 2000. In het MeR wordt voor het plangebied
het aandeel van assimilatiebelichting geschat op
15%. Tevens wordt in het MeR aangenomen dat het
gebied dat door assimilatiebelichting wordt beïnvloed
nooit groter is dan 500 meter. Met een gedeeltelijke
bovenafdekking kan een reductie in de lichtuitstraling
worden bereikt tot maximaal 85%.
In het deskundigenbericht van de StAB wordt gesteld
dat een belangrijke leemte in kennis bestaat over
de effecten van kunstlicht op met name vogels en niet
kan worden uitgesloten dat de thans bestreden toepassing
van assimilatiebelichting, in relatie tot de uitstraling
in andere kassen, effecten kan hebben op de vogels
die gebruik maken van de Oosterschelde. In het
glastuinbouwcomplex wordt ruimschoots meer assimilatiebelichting
toegepast dan het 15% areaal waarvan
het MeR is uitgegaan. Daarmee is dus sprake van een
andere situatie dan waarvan destijds bij de vergunning
van 2000 is uitgegaan. De in het MeR gehanteerde
500-meter grens kent geen ecologische onderbouwing
en de reductie-eis van 85% geen ecologische insteek.
Het inmiddels tot stand gekomen lichtplan dat voorziet
in een aantal lichtbeperkende maatregelen verschaft
geen antwoord op de vraag of de resterende lichtuit-
StAB 4 / 2005

20
Milieu
straling vanuit ecologisch oogpunt aanvaarbaar is. In
het deskundigenbericht wordt dan ook geconstateerd
dat geen zekerheid bestaat dat de getroffen maatregelen
afdoende zijn om mogelijk significante effecten als
bedoeld in de Hrl te voorkomen.
De Afdeling oordeelt dat sprake is van een plan of
project in de zin van artikel 6, derde lid van de Hrl dat
significante gevolgen kan hebben voor het betrokken
gebied wanneer het de instandhoudingsdoelstellingen
daarvan in gevaar dreigt te brengen. Ten tijde van het
bestreden besluit bestond geen duidelijkheid over de
gevolgen van het gebruik van assimilatiebelichting op
het ecosysteem van het gebied, in het bijzonder over
de effecten op vogels. Op grond van de passende beoordeling
in de zin van artikel 6, derde lid Hrl kan verweerder
slechts vergunning verlenen nadat hij zekerheid
heeft verkregen dat de activiteit geen significante
gevolgen zal hebben voor de natuurlijke kenmerken
van het betrokken gebied (voorzorgsbeginsel). Dit is
het geval wanneer er wetenschappelijk gezien redelijkerwijs
geen twijfel bestaat dat er geen schadelijke gevolgen
optreden. In dit geval bestond geen zekerheid
over het achterwege blijven van schadelijke gevolgen.
Dat de Afdeling in een eerdere procedure over de
goedkeuring van het bestemmingsplan geen grond
heeft gezien voor de verwachting dat significante gevolgen
zouden kunnen ontstaan, maakt dit niet anders.
In tegenstelling tot de WRO vergt toepassing van
artikel 12 Nbw immers een specifieke, op de ecologische
aspecten toegesneden, belangenafweging.
Natuurbeschermingswet, artikel 12
EG-richtlijn 92-43 (Habitatrichtlijn), artikel 6,
derde lid
1. Procesverloop
Bij besluit van 14 november 2003 heeft verweerder
een vergunning onder voorwaarden als bedoeld in artikel
12 van de Natuurbeschermingswet verleend aan de
vennootschap onder firma ‘Agro Care’ (verder te noemen:
Agro Care) voor het gebruik van assimilatiebelichting
binnen de glastuinbouwlocatie in de Eerste
Bathpolder te Rilland op een afstand groter dan 500
meter vanuit de Oosterschelde.
Bij besluit van 25 augustus 2004 heeft verweerder
het hiertegen door appellante gemaakte bezwaar ongegrond
verklaard.
(…)
2. Overwegingen
Toetsingskader
2.1. Ingevolge artikel 12, eerste lid, van de Natuurbeschermingswet
is het verboden zonder vergunning van
de Minister of in strijd met bij zodanige vergunning gestelde
voorwaarden handelingen te verrichten, te doen
verrichten of te gedogen, die schadelijk zijn voor het
natuurschoon of voor de natuurwetenschappelijke betekenis
van een beschermd natuurmonument of die
een beschermd natuurmonument ontsieren.
In het tweede lid van dit artikel is bepaald dat als
schadelijk voor het natuurschoon of voor de natuurwetenschappelijke
betekenis van een beschermd natuurmonument
in ieder geval aangemerkt worden handelingen,
die de in de beschikking tot aanwijzing
genoemde wezenlijke kenmerken van een beschermd
natuurmonument aantasten.
Volgens vaste jurisprudentie van de Afdeling is artikel
12 van de Natuurbeschermingswet van overeenkomstige
toepassing op staatsnatuurmonumenten.
Het is eveneens vaste jurisprudentie van de Afdeling
dat de vergunningplicht zich ook uitstrekt tot handelingen
die buiten het natuurmonument plaatsvinden en
schadelijk of ontsierend zijn voor het natuurmonument
(de zogeheten externe werking).
Ingevolge artikel 7 van de richtlijn 92/43/EEG van de
Raad van de Europese Gemeenschappen van 21 mei
1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats
en de wilde flora en fauna (hierna: de Habitatrichtlijn)
komen de uit artikel 6, tweede, derde en vierde
lid, van de Habitatrichtlijn voortvloeiende verplichtingen
in de plaats van de verplichtingen die voortvloeien uit
artikel 4, vierde lid, eerste volzin, van de richtlijn
79/409/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschappen
van 2 april 1979 inzake het behoud van de
vogelstand (hierna: de Vogelrichtlijn) wat betreft de speciale
beschermingszones die overeenkomstig artikel 4,
eerste lid, van die richtlijn zijn aangewezen.
Ingevolge artikel 6, derde lid, van de Habitatrichtlijn,
voor zover hier van belang, wordt voor elk plan of project
dat niet direct verband houdt met of nodig is voor
het beheer van het gebied, maar afzonderlijk of in combinatie
met andere plannen of projecten significante
StAB 4 / 2005

Milieu
21
gevolgen kan hebben voor zo’n gebied, een passende
beoordeling gemaakt van de gevolgen voor het gebied,
rekening houdend met de instandhoudingsdoelstellingen
van dat gebied. Gelet op de conclusies van de beoordeling
van de gevolgen voor het gebied en onder
voorbehoud van het bepaalde in het vierde lid, geven
de bevoegde nationale instanties slechts toestemming
voor dat plan of project nadat zij de zekerheid hebben
verkregen dat het de natuurlijke kenmerken van het betrokken
gebied niet zal aantasten.
Ingevolge artikel 6, vierde lid, van de Habitatrichtlijn
– voor zover hier van belang – neemt de lidstaat, indien
een plan of project, ondanks negatieve conclusies van
de beoordeling van de gevolgen voor het gebied, bij
ontstentenis van alternatieve oplossingen, om dwingende
redenen van groot openbaar belang, met inbegrip
van redenen van sociale of economische aard,
toch moet worden gerealiseerd, alle nodige compenserende
maatregelen om te waarborgen dat de algehele
samenhang van Natura 2000 bewaard blijft.
Standpunt appellante
2.2. Appellante stelt in beroep dat het bestreden besluit
in strijd is met de Habitatrichtlijn en de Vogelrichtlijn.
Standpunt verweerder
2.3. Bij het bestreden besluit heeft verweerder de bezwaren
van appellante tegen de vergunningverlening
aan Agro Care voor het toepassen van assimilatiebelichting
binnen de glastuinbouwlocatie in de Eerste
Bathpolder te Rilland op een afstand groter dan 500
meter vanuit de Oosterschelde ongegrond verklaard.
In het verweerschrift wijst verweerder er op dat in 2000
aan de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
‘Fortis Vastgoed B.V.’ (hierna: Fortis Vastgoed)
vergunning is verleend voor de aanleg van een glastuinbouwcomplex
in de Eerste Bathpolder te Rilland.
In het onderhavige geval worden volgens hem
slechts de voorwaarden voor het toepassen van assimilatiebelichting
door een individuele ondernemer op een
afstand groter dan 500 meter vanuit de Oosterschelde
nader geconcretiseerd. Verweerder meent dat er bij de
vergunningverlening in 2000 een passende beoordeling
in de zin van artikel 6, derde lid, van de Habitatrichtlijn
over het gebruik van assimilatiebelichting
heeft plaatsgevonden en dat er om die reden in dit stadium
geen zodanige beoordeling meer vereist is. Verweerder
stelt dat hij in het onderhavige geval – binnen
de mogelijkheden die de vergunning van 2000 hem
biedt – het gebruik van assimilatiebelichting op een
evenwichtige wijze heeft beoordeeld en nader heeft gereguleerd.
Vaststelling van de feiten
2.4. Bij haar oordeelsvorming gaat de Afdeling uit van
de volgende als vaststaand aangenomen gegevens.
2.4.1. Agro Care exploiteert een glastuinbouwbedrijf
binnen het glastuinbouwcomplex in de Eerste Bathpolder
te Rilland. Het complex ligt tussen de Oosterscheldedijk
en de rijksweg A58. Ten noorden van de dijk ligt
het in 1990 aangewezen staatsnatuurmonument en
beschermd natuurmonument ‘Oosterschelde-buitendijks’.
De Oosterschelde, waarbinnen het natuurmonument
ligt, is voorts in 1989 aangewezen als speciale
beschermingszone als bedoeld in artikel 4 van de Vogelrichtlijn.
Uit de toelichting van deze aanwijzingsbesluiten blijkt
onder meer dat de Oosterschelde van nationaal en internationaal
belang is als overwinteringsgebied, doortrekgebied
en permanente verblijfplaats voor een groot aantal
vogelsoorten. Tot de wezenlijke kenmerken behoort
onder andere de voor de fauna noodzakelijke rust.
2.4.2. Bij besluit van 7 juli 2000, gewijzigd bij besluit
van 30 oktober 2000, is aan Fortis Vastgoed een vergunning
als bedoeld in artikel 12 van de Natuurbeschermingswet
verleend voor de aanleg van het
glastuinbouwcomplex in de Eerste Bathpolder onder de
voorwaarden:
1. Het toepassen van assimilatiebelichting in de kassen
in het plangebied in een zone van 500 meter gerekend
vanuit de grens van het natuurmonument ‘Oosterschelde-buitendijks’
is alleen toegestaan indien de
reductie van verticale lichtuitstraling door gebruik te
maken van bovenafdekking, tenminste 85% bedraagt.
(…)
1c. Bij toepassing van assimilatiebelichting door een
individueel bedrijf binnen de glastuinbouwlocatie op
StAB 4 / 2005

22
Milieu
een afstand groter dan 500 meter vanuit de Oosterschelde
dient een lichtplan opgesteld te worden om in
beeld te brengen of aanvullende maatregelen noodzakelijk
zijn om schade aan de natuur in de Oosterschelde
te voorkomen. Dit lichtplan dient aan de Minister ter
goedkeuring te worden voorgelegd.
1d. Assimilatiebelichting binnen de glastuinbouwlocatie
op een afstand groter dan 500 meter vanuit de
Oosterschelde kan worden toegepast indien de aanvullende
maatregelen, voortvloeiend uit het door de Minister
goedgekeurde lichtplan, zoals genoemd in voorwaarde
1c, integraal zijn uitgevoerd.
(…)
2.4.3. De te belichten kassen van Agro Care liggen,
met uitzondering van de kas die is aangeduid als ‘1e
fase’, binnen een afstand van 500 meter vanuit de
Oosterschelde. Bij brief van 4 augustus 2003 heeft
Agro Care een vergunning op grond van artikel 12 van
de Natuurbeschermingswet aangevraagd voor het toepassen
van assimilatiebelichting binnen haar kas ‘1e
fase’. Bij de aanvraag heeft zij het ‘Lichtplan assimilatieverlichting
glastuinbouw in de Eerste Bathpolder te
Rilland’ (hierna: het lichtplan) gevoegd. Bij besluit van
14 november 2003 heeft verweerder het lichtplan
goedgekeurd en de gevraagde vergunning verleend
onder de volgende voorwaarden:
– om de zijdelingse lichtuitstraling met 95% te reduceren
dienen zijschermen in de kas te worden aangebracht;
– om de verticale lichtuitstraling te reduceren dienen
hogedruknatriumlampen met speciale armaturen
(dieptestralers) te worden toegepast;
– in de periode van 1 mei tot 1 september daaropvolgend
wordt geen assimilatiebelichting toegepast;
– in de periode van 1 september tot 1 mei daaropvolgend
wordt tussen zonsondergang en 0.00 uur
geen assimilatiebelichting toegepast;
– in de periode van 1 september tot 1 mei daaropvolgend
is het gebruik van assimilatiebelichting
tussen 0.00 uur en zonsopgang toegestaan.
2.4.4. De uitgangspunten en voorwaarden voor het
toepassen van assimilatiebelichting die zijn opgenomen
in de bij besluit van 7 juli 2000, gewijzigd bij besluit
van 30 oktober 2000, aan Fortis Vastgoed verleende
vergunning in het kader van artikel 12 van de
Natuurbeschermingswet vinden hun grondslag in het
milieueffectrapport ‘Glastuinbouwlocatie Eerste Bathpolder’
(hierna: het MER). Het MER is opgesteld ten
behoeve van het bestemmingsplan ‘Glastuinbouwlocatie
Eerste Bathpolder’ (hierna: het bestemmingsplan)
van de gemeente Reimerswaal. Aan dit bestemmingsplan
is door het college van gedeputeerde staten van
Zeeland bij besluit van 9 mei 2000 goedkeuring verleend.
Bij haar uitspraak van 20 maart 2002
(200002547/1; BR 2002,865) heeft de Afdeling het
hiertegen ingestelde beroep ongegrond verklaard.
In het MER is gesteld dat in bepaalde takken van de
glastuinbouw in toenemende mate gebruik wordt gemaakt
van assimilatiebelichting. In het plangebied wordt
dit aandeel geschat op 15%. Aangegeven wordt dat over
de effecten van assimilatiebelichting op de natuur veel
onduidelijkheden bestaan. In het MER is gesteld dat duidelijk
is dat er een relevant risico op verstoring van vogels
en zoogdieren bestaat. Waarschijnlijk is het gebied
dat door assimilatiebelichting wordt beïnvloed nooit groter
dan 500 meter, aldus het MER.
In het basisalternatief, dat voorziet in zijafscherming
van kassen, is er volgens het MER een reëel risico op
verstoring van vogels en zoogdieren op het nabijgelegen
schorgebied van de Oosterschelde door de assimilatiebelichting
in het glastuinbouwgebied. In het meest
milieuvriendelijke alternatief wordt een dergelijk risico
door het aanbrengen van een gedeeltelijke bovenafscherming
naast de algemeen vereiste zijafscherming
vrijwel geheel weggenomen, aldus het MER. In het
MER is gesteld dat met de gedeeltelijke bovenafdekking
een reductie in de lichtuitstraling kan worden bereikt
tot maximaal 85%.
2.4.5. In het lichtplan wordt opgemerkt dat de kennis
van de effecten van verlichting zeer wisselend is en dat
uitspraken over de te verwachten effecten van verlichting
in praktijksituaties derhalve niet verder kunnen
gaan dan het signaleren van mogelijke risico’s naar
hun aard en de kans van blootstelling daaraan. Volgens
het lichtplan zijn er, gelet op de belichtingsperiode en
de verticale lichtemissie, wat betreft de assimilatiebelichting
binnen de kas ‘1e fase’ van Agro Care alleen
eventuele effecten te verwachten voor drie groepen vogels,
te weten overwinteraars, doortrekkers en broedvogels.
In het lichtplan is gesteld dat:
StAB 4 / 2005

Milieu
23
– de risicoperiode vanwege het voorgenomen belichtingsregime
beperkt wordt tot de periode tussen
0.00 uur en zonsopgang;
– de verticale lichtemissie door het gebruik van diepstralers
sterk beperkt wordt;
– de kans van blootstelling aan mogelijke risico’s van
assimilatiebelichting kleiner en qua effect minder
ingrijpend zal zijn dan, tot hooguit gelijk zal zijn
aan, die van assimilatiebelichting in kassen met
bovenafscherming (85% reductie) binnen 500
meter afstand van de Oosterschelde.
2.4.6. In het deskundigenbericht is gesteld dat er een
belangrijke leemte in kennis bestaat over de effecten
van kunstlicht op met name vogels.
Op voorhand kan volgens het deskundigenbericht niet
worden uitgesloten dat de assimilatiebelichting in de kas
‘1e fase’ van Agro Care, in relatie tot de uitstraling in andere
kassen, effecten kan hebben op de vogels die gebruik
maken van de Oosterschelde. In het deskundigenbericht
is gesteld dat er in het glastuinbouwcomplex
ruimschoots meer assimilatiebelichting wordt toegepast
dan het 15% areaal waarvan in het MER is uitgegaan,
waardoor er in feite sprake is van een andere situatie dan
destijds uitgangspunt vormde voor de beoordeling. Verder
wordt opgemerkt dat de in het MER gehanteerde 500-
meter grens voor effecten van assimilatiebelichting op natuurwaarden
geen ecologische onderbouwing kent. Volgens
het deskundigenbericht kent de in het MER
verwoorde reductie-eis van 85% middels bovenafdekking
geen ecologische insteek; het is slechts een relatieve
waarde die geen verband houdt met het effect (absolute
lichtuitstraling). Over de conclusies in het lichtplan wordt
opgemerkt dat deze in beginsel vergelijkend van aard zijn.
Het belichtingsregime wordt vergeleken met de situatie
zonder de daarin opgenomen beperkingen. Die relatieve
benadering verschaft evenwel geen antwoord op de vraag
of de resterende lichtuitstraling vanuit ecologisch oogpunt
aanvaardbaar is, aldus het deskundigenbericht.
In het deskundigenbericht is gesteld dat de uitspraak in
het lichtplan dat met het gebruik van diepstralers een
vergelijkbare reductie van de verticale lichtuitstraling
kan worden bereikt als met breedstralers met 85% reducerende
bovenafscherming, niet kwantitatief wordt
onderbouwd.
Nu bovendien de ecologische onderbouwing van de
85% reductie feitelijk ontbreekt kan aan deze vergelijkende
manier van beoordelen volgens het deskundigenbericht
vanuit het oogpunt van het voorzorgsbeginsel
slechts een zeer beperkte waarde worden
toegekend. In het deskundigenbericht is gesteld dat
derhalve geen zekerheid bestaat dat de getroffen maatregelen
in de desbetreffende kas van Agro Care afdoende
zijn om mogelijk significante effecten te voorkomen.
Het oordeel van de Afdeling
2.5. Bij zijn arrest van 7 september 2004 in de zaak
C-127/02 (AB 2004, 365) heeft het Hof van Justitie
van de Europese Gemeenschappen (hierna: het Hof)
voor recht verklaard dat, wanneer een nationale rechter
moet nagaan of de toestemming voor een plan of project
in de zin van artikel 6, derde lid, van de Habitatrichtlijn
rechtmatig is verleend, hij kan toetsen of de
door deze bepaling aan de beoordelingsmarge van de
bevoegde nationale autoriteiten gestelde grenzen in
acht zijn genomen, ook als de bepaling niet in de
rechtsorde van de betrokken lidstaat is omgezet ofschoon
de daartoe gestelde termijn is verstreken.
2.5.1. Voor de uitleg van het begrip ‘plan of project’ in
de zin van artikel 6, derde lid, van de Habitatrichtlijn
dient blijkens het arrest van het Hof aansluiting te worden
gezocht bij richtlijn 85/337/EEG van de Raad van
27 juni 1985 betreffende de milieueffectbeoordeling
van bepaalde openbare en particuliere projecten (PB L
175, blz. 40; hierna: MER-richtlijn). Onder een project
in de zin van deze richtlijn wordt verstaan de uitvoering
van bouwwerken of de totstandkoming van andere installaties
of werken alsmede andere ingrepen in het natuurlijk
milieu of landschap, inclusief de ingrepen voor
de ontginning van bodemschatten.
2.5.2. Naar het oordeel van de Afdeling betreft de toepassing
van assimilatiebelichting door een individueel
bedrijf, in dit geval Agro Care, binnen de glastuinbouwlocatie
op een afstand groter dan 500 meter vanuit de
Oosterschelde de totstandkoming van andere installaties
of werken in de zin van de MER-richtlijn. Mede
gelet hierop moet worden geoordeeld dat deze activiteit
een plan of project in de zin van artikel 6, derde lid,
van de Habitatrichtlijn vormt. Anders dan verweerder
meent, vormt deze wijze van assimilatiebelichting geen
StAB 4 / 2005

24
Milieu
activiteit die op grond van de onherroepelijke vergunning
van 7 juli 2000, gewijzigd op 30 oktober 2000,
in het kader van artikel 12 van de Natuurbeschermingswet
zonder meer is toegestaan. Hierbij neemt de
Afdeling in aanmerking dat het gebruik van assimilatiebelichting
door een individuele ondernemer op een afstand
van meer dan 500 meter vanuit de Oosterschelde
in voornoemde vergunning afhankelijk is gemaakt
van een nadere afweging in het kader van een overgelegd
lichtplan.
2.5.3. Gelet op artikel 6, derde lid, van de Habitatrichtlijn,
volgt uit het voorgaande dat, behoudens de
omstandigheid dat op grond van objectieve gegevens
kan worden uitgesloten dat de toepassing van assimilatiebelichting
door Agro Care op een afstand groter dan
500 meter vanuit de Oosterschelde afzonderlijk of in
combinatie met andere plannen of projecten significante
gevolgen heeft voor dat gebied, verweerder deze activiteit
aan een passende beoordeling moet onderwerpen.
Gelet op het arrest van het Hof moet een plan of
project dat niet direct verband houdt met of nodig is
voor het beheer van een gebied, worden beschouwd
als een plan of project dat significante gevolgen kan
hebben voor het betrokken gebied wanneer het de instandhoudingsdoelstellingen
daarvan in gevaar dreigt
te brengen. Dit moet met name worden beoordeeld in
het licht van de specifieke milieukenmerken en omstandigheden
van het gebied waarop het plan of project
betrekking heeft.
2.5.4. Blijkens de stukken, waaronder het deskundigenrapport,
en het verhandelde ter zitting staat vast
dat ten tijde van het nemen van het bestreden besluit
geen duidelijkheid bestond over de gevolgen van het
gebruik van assimilatiebelichting in de nabijheid van
de Oosterschelde op het ecosysteem van het desbetreffende
gebied. In het bijzonder bestond onduidelijkheid
over de effecten op vogels. Gelet op het voorgaande
moet derhalve worden geoordeeld dat op grond van objectieve
gegevens niet kan worden uitgesloten dat de
toepassing van assimilatiebelichting door Agro Care in
haar kas ‘1e fase’ afzonderlijk of in combinatie met andere
plannen of projecten significante gevolgen heeft
voor de Oosterschelde.
Het feit dat de Afdeling bij haar uitspraak van 20 maart
2002, no. 200002547/1, in de procedure waarin het
besluit tot goedkeuring van het bestemmingsplan in
geding was, geen grond heeft gezien voor de verwachting
dat storende effecten met een significant effect
zouden kunnen ontstaan, maakt het voorgaande niet
anders. Hierbij is mede in aanmerking genomen dat
toepassing van artikel 12 van de Natuurbeschermingswet
– in tegenstelling tot de Wet op de Ruimtelijke Ordening
– een specifieke, op de ecologische aspecten
toegesneden, belangenafweging vergt.
2.5.5. Uit het vorenstaande volgt dat verweerder in het
onderhavige geval een passende beoordeling in de zin
van artikel 6, derde lid, van de Habitatrichtlijn dient te
maken alvorens een vergunning krachtens artikel 12
van de Natuurbeschermingswet te verlenen. Een zodanige
beoordeling houdt in dat, op basis van de beste
wetenschappelijke kennis ter zake, alle aspecten van
het plan of project die op zichzelf of in combinatie met
andere plannen of projecten de instandhoudingsdoelstellingen
in gevaar kunnen brengen, moeten worden
geïnventariseerd. Op basis van een passende beoordeling
van de gevolgen van assimilatiebelichting voor de
Oosterschelde, in het licht van de instandhoudingsdoelstellingen
daarvan, had verweerder slechts vergunning
kunnen verlenen nadat hij de zekerheid had verkregen
dat de activiteit geen schadelijke gevolgen zou
hebben voor de natuurlijke kenmerken van het betrokken
gebied. Dit is het geval wanneer er wetenschappelijk
gezien redelijkerwijs geen twijfel bestaat dat er
geen schadelijke gevolgen zijn.
2.5.6. De Afdeling laat de vraag of de beoordeling die
verweerder feitelijk heeft verricht als een passende beoordeling
in de zin van artikel 6, derde lid, van de Habitatrichtlijn
kan worden aangemerkt in het midden, nu
gelet op de stukken, waaronder het deskundigenbericht,
moet worden geoordeeld dat geen zekerheid bestond
dat de toepassing van assimilatiebelichting in de
kas ‘1e fase’ van Agro Care op meer dan 500 meter
vanuit de Oosterschelde onder de voorwaarden zoals
opgenomen in de vergunning geen schadelijke gevolgen
heeft voor de natuurlijke kenmerken van het betrokken
gebied.
2.5.7. Gelet op het voorgaande is het beroep gegrond en
dient het bestreden besluit wegens strijd met artikel 6,
derde lid, van de Habitatrichtlijn te worden vernietigd.
StAB 4 / 2005

05-114
ABRvS 20 juli 2005, nr. 200408713/1 (Meerssen)
Casus
Acceptatie melding als bedoeld in artikel 8.19, tweede
lid Wm voor onder meer het verbouwen van twee
veestallen tot een drietal vakantieappartementen en
een agro-taverne. Appellant meent dat de melding ten
onrechte is geaccepteerd.
Rechtsvraag
Is de melding terecht geaccepteerd?
Uitspraak
De Afdeling stelt vast dat ten gevolge van de melding
het vergunde veebestand afneemt en in de als gevolg
daarvan vrijkomende stallen drie vakantieappartementen
en een agro-taverne worden gerealiseerd. De
agro-taverne is bedoeld voor passanten. Voorts worden
acht parkeerplaatsen gerealiseerd. Deze veranderingen
leiden ertoe dat een andere inrichting ontstaat
dan waarvoor vergunning is verleend. Bovendien kunnen
de veranderingen leiden tot meer verkeersbewegingen
waardoor andere of grotere nadelige gevolgen
voor het milieu ontstaan dan door de in 1994 vergunde
inrichting. Daarmee is het bestreden besluit in
strijd met de criteria van artikel 8.19, tweede lid Wm
genomen.
Wet milieubeheer, artikel 8.19, tweede lid
1. Procesverloop
Bij besluit van 19 februari 2004 heeft verweerder
krachtens artikel 8.19, tweede lid, van de Wet milieubeheer
een melding geaccepteerd van [vergunninghoudster]
voor een verandering van haar inrichting voor
een agrarisch bedrijf.
Bij besluit van 16 september 2004 heeft verweerder
het hiertegen gemaakte bezwaar ongegrond verklaard.
(…)
2. Relevante overwegingen
2.1. Bij het bestreden besluit heeft verweerder zijn besluit
van 19 februari 2004 gehandhaafd, waarbij
Milieu
25
krachtens artikel 8.19, tweede lid, van de Wet milieubeheer
een melding ten aanzien van de onderhavige inrichting
is geaccepteerd. De melding heeft betrekking
op het wijzigen van de bestaande agrarische bedrijfsvoering
door een herinrichting van de vergunde bedrijfsactiviteiten
en het verbouwen van twee stallen
binnen de inrichting tot een drietal vakantieappartementen
en een agro-taverne.
Bij besluit van 1 februari 1994 is voor de onderhavige
inrichting krachtens de Wet milieubeheer een revisievergunning
verleend.
2.2. Appellante betoogt dat verweerder de melding ten
onrechte heeft geaccepteerd. In dit verband voert appellante
aan dat de voorgenomen veranderingen leiden
tot andere of grotere nadelige gevolgen voor het milieu
dan die de inrichting ingevolge de geldende vergunning
en de daaraan verbonden beperkingen mag veroorzaken.
Volgens appellante komen de te realiseren vakantieappartementen
en de agrotaverne, die volgens haar
als stankgevoelige objecten in de zin van de brochure
Veehouderij en Hinderwet moeten worden aangemerkt,
binnen een afstand van 50 meter van haar veehouderij
te liggen. Hierdoor wordt appellante in de uitbreidingsmogelijkheden
van haar bedrijf beperkt. Volgens appellante
heeft verweerder bij de afstandbepaling bovendien
een onjuist meetpunt gehanteerd. Daarnaast stelt
appellante zich op het standpunt dat verweerder toepassing
had moeten geven aan de artikelen 8.22, 8.23
of 8.25 van de Wet milieubeheer.
2.2.1. Ingevolge artikel 8.19, tweede lid, van de Wet
milieubeheer geldt een voor een inrichting verleende
vergunning tevens voor veranderingen van de inrichting
of van de werking daarvan die niet in overeenstemming
zijn met de voor de inrichting verleende vergunning of
de daaraan verbonden beperkingen en voorschriften,
maar die niet leiden tot andere of grotere nadelige gevolgen
voor het milieu dan die de inrichting ingevolge
de vergunning en de daaraan verbonden beperkingen
en voorschriften mag veroorzaken, onder de voorwaarde
dat:
a. deze veranderingen niet leiden tot een andere inrichting
dan waarvoor vergunning is verleend;
b. het voornemen tot het uitvoeren van de verandering
door de vergunninghouder schriftelijk overeenkomstig
de krachtens het zevende lid, onder a, gestelde regels
aan het bevoegd gezag is gemeld, en
StAB 4 / 2005

26
Milieu
c. het bevoegd gezag aan de vergunninghouder schriftelijk
heeft verklaard dat de voorgenomen verandering
voldoet aan de aanhef en onderdeel a en de verandering
naar zijn oordeel geen aanleiding geeft tot toepassing
van de artikelen 8.22, 8.23 of 8.25.
05-115
Vz. ABRvS 26 juli 2005, nr. 200504832/2 (GS Zeeland)
2.2.2. Verweerder stelt zich op het standpunt dat de
melding terecht is geaccepteerd, omdat de voorgenomen
veranderingen niet leiden tot andere of grotere nadelige
gevolgen voor het milieu dan die de inrichting ingevolge
de vergunning van 1 februari 1994 en de
daaraan verbonden beperkingen en voorschriften mag
veroorzaken.
2.2.3. Bij de onderhavige melding wordt het vergunde
veebestand gewijzigd, in die zin dat het aantal te houden
dieren afneemt. In de twee stallen die als gevolg
daarvan leeg komen te staan worden drie vakantieappartementen
en een agro-taverne gerealiseerd. Voorts
worden acht bezoekersparkeerplaatsen binnen de inrichting
gerealiseerd. Uit het verhandelde ter zitting is
gebleken dat de vakantieappartementen het gehele
jaar door worden verhuurd. De agro-taverne is met
name bedoeld voor passanten.
Gelet op het vorenstaande leidt de onderhavige melding
naar het oordeel van de Afdeling tot andere of grotere
nadelige gevolgen voor het milieu dan die de inrichting
ingevolge de vigerende vergunning en de daaraan verbonden
beperkingen en voorschriften mag veroorzaken
zoals bedoeld in artikel 8.19, tweede lid, van de Wet
milieubeheer. De Afdeling is van oordeel dat de gemelde
veranderingen ertoe leiden dat een andere inrichting
ontstaat dan waarvoor vergunning is verleend. Voorts
neemt de Afdeling in aanmerking dat de gemelde veranderingen
ertoe kunnen leiden dat meer verkeersbewegingen
van en naar de inrichting plaatsvinden dan het
aantal dat is genoemd in de aanvraag voor de vergunning
van 1 februari 1994. Het bestreden besluit is derhalve
in strijd met artikel 8.19, tweede lid, aanhef en
onder a, van de Wet milieubeheer.
Casus
Oprichtingsvergunning krachtens de Wet milieubeheer
voor het op- en overslaan van afvalstoffen. Het
ontwerpbesluit strekte tot verlening van een revisievergunning.
Rechtsvraag
Kan in afwijking van de aanvraag en gaande de vergunningprocedure
een ander soort vergunning worden
verleend?
Uitspraak
De Voorzitter overweegt dat gaande de vergunningprocedure
een besluit strekkende tot verlening van
een revisievergunning kan worden gewijzigd in een
besluit tot verlening van een oprichtingsvergunning,
indien tijdens de procedure de onderliggende vergunning
vervalt (expireert) en de aanvraag is getoetst als
oprichtingssituatie, dat wil zeggen geen rekening is
gehouden met bestaande rechten.
Wet milieubeheer, artikel 8.1 en 8.4
1. Procesverloop
Bij besluit van 12 april 2005 heeft verweerder krachtens
de Wet milieubeheer aan [vergunninghoudster]
een vergunning verleend voor het oprichten en in werking
hebben van een inrichting voor het sorteren van
bouw- en sloopafval en bedrijfsafval, het op- en overslaan
van GFT- en groenafval, het op- en overslaan van
asbesthoudende materialen en het stallen van voertuigen
en containers.
2. Relevante overwegingen
2.2.4. Gelet op het voorgaande heeft verweerder de
melding ten onrechte geaccepteerd. Het bestreden besluit
dient derhalve te worden vernietigd.
(…)
2.1. (…)
2.4. Verzoekster wijst er op dat voorafgaande aan het
nemen van het bestreden besluit tot verlening van een
oprichtingsvergunning, een ontwerpbesluit tot verlening
van een revisievergunning ter inzage heeft gelegen.
Hoewel verzoekster van mening is dat in het
StAB 4 / 2005

Milieu
27
onderhavige geval geen revisievergunning zou kunnen
worden verleend, onder meer omdat de vergunning
voor de inrichting die voorheen op de locatie was gevestigd,
is vervallen, en zich daar thans twee nieuwe
inrichtingen vestigen, kan zij zich er niet mee verenigen
dat verweerder het bestreden besluit heeft gewijzigd
ten opzichte van het ontwerpbesluit, in die zin dat alsnog
een oprichtingsvergunning is verleend. Zij stelt dat
derden hierdoor in hun belangen kunnen zijn geschaad.
2.4.1. Verweerder geeft te kennen dat de aanvraag van
meet af aan is beoordeeld als een oprichtingssituatie.
Toen hangende de procedure duidelijk werd dat voor
het nemen van het bestreden besluit de vergunning
voor de hiervoor op het perceel gevestigde inrichting
zou vervallen, heeft verweerder de bij het bestreden
besluit verleende vergunning alsnog als oprichtingsvergunning
gekwalificeerd.
energieverbruik in de inrichting reeds is gedaald, terwijl
de productiecapaciteit is toegenomen.
Rechtsvraag
Is in dit geval het voorschrijven van een energiebesparingsonderzoek
gerechtvaardigd?
Uitspraak
De Afdeling stelt vast dat verweerder aansluiting
heeft gezocht bij de circulaire ‘Energie in de milieuvergunning’
van het ministerie van VROM en EZ.
Daarin wordt geadviseerd om energievoorschriften
voor te schrijven bij een verbruik van 25.000 m 3
aardgas of 50.000 kWh elektriciteit per jaar. Aangezien
het elekriciteitsverbruik in de onderhavige inrichting
circa 82.400 kWh per jaar bedraagt en in de vigerende
vergunning ter zake geen voorschriften zijn
gesteld, heeft verweerder in redelijkheid een energiebesparingsonderzoek
kunnen voorschrijven.
2.4.2. Het systeem van de Wet milieubeheer brengt
met zich dat het bevoegd gezag, onder meer naar aanleiding
van ingebrachte bedenkingen, wijzigingen kan
aanbrengen in het definitieve besluit ten opzichte van
het ontwerpbesluit. In zoverre is de desbetreffende wijziging
geoorloofd. Verder is sprake van een oprichtingssituatie.
Nu verweerder geen rekening heeft gehouden
met bestaande rechten en de aanvraag heeft getoetst
als in een oprichtingssituatie, is de stelling van verzoekster
dat door de gang van zaken derden in hun belangen
kunnen zijn geschaad, niet te volgen.
Wet milieubeheer, artikelen 1.1, tweede lid en
8.23
1. Procesverloop
Bij besluit van 8 februari 2005 heeft verweerder krachtens
artikel 8.23, eerste lid, van de Wet milieubeheer,
ambtshalve voorschriften verbonden aan de bij besluit
van 22 januari 1991 aan appellante verleende oprichtingsvergunning
voor de inrichting voor constructie en
systeembouw.
De Voorzitter ziet dan ook in zoverre geen aanleiding
voor het treffen van een voorlopige voorziening.
05-116
ABRvS 27 juli 2005, nr. 200501917/1 (Helmond)
Casus
Ambtshalve toevoegen van voorschriften aan een milieuvergunning
voor een inrichting voor constructie en
systeembouw. Vergunninghoudster heeft bezwaar
tegen een voorschrift dat haar verplicht tot het uitvoeren
van een energiebesparingsonderzoek. Zij stelt dat
ten gevolge van maatregelen in de voorbije jaren het
2. Relevante overwegingen
2.1. (….)
2.4. Appellante voert aan, samengevat weergegeven,
dat voorschrift 5.2.1, dat een energiebesparingsonderzoek
voorschrijft, onnodig bezwarend is nu het energieverbruik
van de inrichting in de voorbije jaren als gevolg
van genomen maatregelen reeds is gedaald,
terwijl de productiecapaciteit is toegenomen. Appellante
heeft ter onderbouwing hiervan een checklist energiebesparing
en een overzicht van het elektriciteitsverbruik
van de inrichting van de jaren 1996 tot en met
2003 overgelegd.
2.4.1. Verweerder heeft voor de invulling van de hem
toekomende beoordelingsvrijheid, wat betreft de be-
StAB 4 / 2005

28
Milieu
oordeling van het energieverbruik, aansluiting gezocht
bij de circulaire ‘Energie in de milieuvergunning’ van
het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening
en Milieubeheer en het Ministerie van Economische
Zaken van oktober 1999 (hierna: de circulaire).
In deze circulaire wordt voor het voorschrijven van
energievoorschriften een ondergrens gehanteerd van
25.000 m 3 aardgas of 50.000 kWh elektriciteit per
jaar. Als het energiegebruik lager is dan deze ondergrens
wordt geadviseerd geen energievoorschriften in
de vergunning op te nemen.
Verweerder heeft gesteld dat het gasverbruik van de
onderhavige inrichting circa 15.000 m 3 per jaar bedraagt.
Het elektriciteitsverbruik bedraagt circa
82.400 kWh per jaar, hetgeen een overschrijding betekent
van de ondergrens uit de circulaire. Verweerder is
van mening dat de vigerende oprichtingsvergunning
van 1991, alsmede de voor de inrichting op 28 juni
1994 verleende veranderingsvergunning wat betreft
energiebesparing geen toereikende voorschriften bevatten.
Nu sprake is van mogelijke besparings-/ preventiemogelijkheden
en appellante geen nadere informatie
heeft verstrekt waaruit blijkt dat reeds relevante besparingsmaatregelen
zijn getroffen, heeft verweerder zich
op het standpunt gesteld dat, in het belang van de bescherming
van het milieu, voorschriften aan de vergunning
van 22 januari 1991 moeten worden verbonden.
2.4.2. Vaststaat dat het elektriciteitsverbruik in de inrichting
van appellante meer dan 50.000 kWh bedraagt.
Voorts staat vast dat in de vigerende vergunningen
geen voorschriften zijn gesteld met betrekking tot
elektriciteit. Gelet op de door verweerder gegeven motivering
en gezien het door hem gekozen toetsingskader
is de Afdeling van oordeel dat verweerder zich in redelijkheid
op het standpunt heeft kunnen stellen dat
voorschrift 5.2.1 met betrekking tot het energiebesparingsonderzoek
aan de vergunning van 22 januari
1991 moet worden verbonden.
2.5. Het beroep is, voorzover ontvankelijk, ongegrond.
05-117
ABRvS 3 augustus 2005, nr. 200408865/1 (Staatssecretaris
VROM en Minister EZ)
Casus
Vergunning krachtens de Kernenergiewet (Kew) voor
het veranderen van een kernenergiecentrale te Borsele.
Appellante-vergunninghoudster heeft beroep aangetekend
tegen enkele vergunningvoorschriften die
strekken tot het stellen van financiële zekerheid ter
dekking van de kosten die voortvloeien uit het buiten
gebruik stellen en ontmantelen van de inrichting.
Rechtsvraag
Is het stellen van financiële zekerheid in het kader
van de Kew mogelijk?
Uitspraak
De Afdeling overweegt dat het in het stelsel van de
Kew slechts mogelijk is om het stellen van financiële
zekerheid in een vergunning voor te schrijven, voorzover
in die mogelijkheid is voorzien bij algemene maatregel
van bestuur (AMvB). Artikel 39 van het Besluit
kerninstallaties, splijtstoffen en ertsen (Bkse) voorziet
slechts in de mogelijkheid van zekerheidstelling voor
aan derden toekomende schadevergoeding, maar niet
in de mogelijkheid van het stellen van financiële zekerheid.
Volgt vernietiging van de desbetreffende
voorschriften.
Kernenergiewet, artikelen 15 en 21, derde lid
Besluit kerninstallaties, splijtstoffen en ertsen,
artikel 39
1. Procesverloop
Bij besluit van 22 september 2004 hebben verweerders
krachtens artikel 15, aanhef en onder b, van de
Kernenergiewet aan appellante sub 2 vergunning verleend
voor het veranderen van een kernenergiecentrale
te Borsele. Tevens hebben zij bij dit besluit toepassing
gegeven aan de artikelen 19, 31 en 34 van de Kernenergiewet.
StAB 4 / 2005

Milieu
29
2. Relevante overwegingen
2.1. (….)
2.8. Appellante sub 2 kan zich niet vinden in de aan de
vergunning verbonden voorschriften II.B.30 tot en met
II.B.34. Ingevolge voorschrift II.B.30 dient appellante
financiële zekerheid te stellen ter dekking van de
kosten die voortvloeien uit het buiten gebruik stellen en
het ontmantelen van de inrichting. De voorschriften
II.B.30 tot en met II.B.34 bevatten verder regels omtrent
de te stellen financiële zekerheid. Volgens appellante
ontbreekt een juridische grondslag voor het eisen
van deze financiële zekerheid.
2.8.1. Ingevolge artikel 21, eerste lid, van de Kernenergiewet
kunnen, voorzover hier van belang, bij of
krachtens algemene maatregel van bestuur regels worden
gesteld ter bescherming van de bij of krachtens artikel
15b aangewezen belangen.
Ingevolge artikel 21, derde lid, van de Kernenergiewet,
voorzover hier van belang, is ten aanzien van deze regels
artikel 8.15 van de Wet milieubeheer van overeenkomstige
toepassing.
Artikel 8.15, eerste lid, van de Wet milieubeheer bepaalt,
voorzover hier van belang, dat bij algemene
maatregel van bestuur wordt bepaald dat in daarbij
aangegeven gevallen aan de vergunning voorschriften
kunnen worden verbonden die de verplichting inhouden
dat degene die de inrichting drijft, financiële zekerheid
stelt.
2.8.2. Uit de hiervoor weergegeven bepalingen, in
samenhang bezien, volgt dat het in het stelsel van de
Kernenergiewet slechts mogelijk is om het stellen van
financiële zekerheid in een vergunning voor te schrijven,
voorzover in die mogelijkheid is voorzien bij algemene
maatregel van bestuur.
Ingevolge artikel 39 van het Besluit kerninstallaties,
splijtstoffen en ertsen kan in bepaalde gevallen in een
vergunning zekerheidstelling voor aan derden toekomende
schadevergoeding worden voorgeschreven.
Voor het overige is bij algemene maatregel van bestuur
niet voorzien in de mogelijkheid om het stellen van financiële
zekerheid voor te schrijven. Er is dan ook geen
grondslag om in de voorschriften II.B.30 tot en met
II.B.34 voor te schrijven dat financiële zekerheid voor
de kosten van het buiten gebruik stellen en de ontmanteling
van de kerncentrale moet worden gesteld. Verweerders
hebben daarom deze voorschriften niet aan
de vergunning mogen verbinden.
2.9. Het beroep van appellante sub 1 is, voorzover ontvankelijk,
ongegrond. Het beroep van appellante sub 2
is gegrond. Het bestreden besluit dient te worden vernietigd
voorzover het de voorschriften II.B.30 tot en
met II.B.34 betreft.
05-118
Vz. ABRvS 4 augustus 2005, nr. 200505054/2 (Ridderkerk)
Casus
Revisievergunning krachtens de Wm voor een inrichting
voor het testen en dergelijke van pompsets. De
inrichting is gelegen op een in het kader van de Wet
geluidhinder (Wgh) gezoneerd industrieterrein en
vaststaat dat in het besluit tot vergunningverlening de
op en binnen de zone geldende geluidsgrenswaarden
in acht zijn genomen. Verzoekster om toepassing van
artikel 8:81 Awb betoogt dat verweerder ten onrechte
niet heeft getoetst aan het alarabeginsel, zoals neergelegd
in artikel 8.11, derde lid van de Wm. In dit
verband wijst zij er op dat het testen van pompinstallaties
in de buitenlucht alleen conform alara is, indien
dit met omkasting plaatsvindt.
Rechtsvraag
Dient de stand der techniek (alara) te worden toegepast
ondanks dat de geldende geluidsgrenswaarden
in acht zijn genomen?
Uitspraak
De Voorzitter overweegt dat verweerder bij de beslissing
op de aanvraag – conform artikel 8.8, derde lid,
onder a van de Wm – de op grond van de Wgh geldende
geluidsgrenswaarden op en binnen de zone in acht
heeft genomen. Dit ontslaat hem niet van de verplichting
om op grond van artikel 8.11, derde lid van de
Wm te beoordelen welke maatregelen en voorzieningen
redelijkerwijs van vergunningaanvraagster konden
StAB 4 / 2005

30
Milieu
worden gevergd ter beperking van de nadelige milieugevolgen.
Volgt schorsing van het bestreden besluit.
Wet milieubeheer, artikelen 8.8, derde lid, aanhef
en onder a en 8.11, derde lid
het milieu kan veroorzaken, niet kunnen worden voorkomen,
aan de vergunning de voorschriften verbonden,
die de grootst mogelijke bescherming bieden tegen die
gevolgen, tenzij dat redelijkerwijs niet kan worden gevergd.
1. Procesverloop
Bij besluit van 15 maart 2005 heeft verweerder aan de
besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
‘Holland Special Pumps B.V.’ (hierna te noemen: HSP)
een vergunning, als bedoeld in artikel 8.4, eerste lid,
van de Wet milieubeheer, verleend voor een inrichting
voor het ontwerpen, assembleren, onderhouden, repareren,
testen en verhandelen van pompsets.
(….)
Relevante overwegingen
2.1. (….)
2.3. Verzoekster houdt zich bezig met de herontwikkeling
van een gebied dat is gelegen in de directe omgeving
van genoemde inrichting. Zij vreest dat deze herontwikkeling
gedeeltelijk onmogelijk wordt gemaakt,
omdat in de verleende vergunning te ruime geluidgrenswaarden
zijn opgenomen. Verzoekster betoogt dat
verweerder ten onrechte niet heeft getoetst aan het alarabeginsel,
zoals neergelegd in artikel 8.11, derde lid,
van de Wet milieubeheer. In dit verband wijst zij er op
dat het testen van pompinstallaties in de buitenlucht
alleen conform alara is, indien dit met omkasting
plaatsvindt.
2.5. De inrichting ligt op het krachtens de Wet geluidhinder
gezoneerde industrieterrein IJsselmonde-Noordrand.
Blijkens de stukken heeft verweerder bij de beslissing
op de aanvraag artikel 8.8, derde lid, aanhef
en onder a, van de Wet milieubeheer in acht genomen.
Anders dan verweerder in zijn besluit heeft gesteld,
ontsloeg dit verweerder niet van de verplichting om op
grond van artikel 8.11, derde lid, van de Wet milieubeheer
te beoordelen welke maatregelen en voorzieningen
redelijkerwijs van HSP konden worden gevergd ter
beperking van de nadelige milieugevolgen.
Gelet op de stukken moet worden aangenomen dat het
proefdraaien een relevante geluidbron is. De Voorzitter
overweegt dat het hem op basis van de hem thans
voorgelegde gegevens niet mogelijk is een voorlopig
oordeel te vormen omtrent de vraag of omkasting van
de pompinstallaties in redelijkheid niet van HSP kon
worden gevergd. Aangezien de Voorzitter hierdoor niet
kan beoordelen of de aan de vergunning verbonden geluidvoorschriften
toereikend zijn met het oog op het
voorkomen dan wel zoveel mogelijk beperken van geluidhinder
en het aspect geluidhinder essentieel is voor
de vraag of vergunning kan worden verleend, acht hij
het van belang dat het besluit nog niet in werking
treedt. De Voorzitter ziet daarom aanleiding tot het treffen
van de hierna vermelde voorlopige voorziening.
2.4. Ingevolge artikel 8.8, derde lid, aanhef en onder
a, van de Wet milieubeheer, voorzover hier van belang,
neemt het bevoegd gezag bij de beslissing op de aanvraag
in ieder geval in acht de voor de onderdelen van
het milieu, waarvoor de inrichting gevolgen kan hebben,
geldende grenswaarden, voorzover de verplichting
tot het in acht nemen daarvan voortvloeit uit de artikelen
41, 46 tot en met 50, 53, 65 tot en met 68 of 72,
tweede lid, van de Wet geluidhinder.
Ingevolge artikel 8.11, derde lid, van de Wet milieubeheer
worden aan een vergunning de voorschriften verbonden,
die nodig zijn ter bescherming van het milieu.
Voorzover door het verbinden van voorschriften aan de
vergunning de nadelige gevolgen die de inrichting voor
Annotatie
Niet alleen de wettelijk geldende geluidsgrenswaarden
dienen in acht te worden genomen, maar tevens kan
van het bedrijf worden verlangd dat het die maatregelen
en voorzieningen treft die redelijkerwijs kunnen
worden verlangd, aldus de Voorzitter. De Voorzitter zegt
daarmee met zoveel woorden dat ook bij bedrijven die
op een gezoneerd industrieterrein zijn gelegen altijd de
stand der techniek dient te worden toegepast. Dit mag
voor de hand liggen maar wordt bij mijn weten in deze
uitspraak voor het eerst expliciet uitgesproken. Op
grond van artikel 8.8, derde lid, onder a, van de Wet
milieubeheer dienen bij een beslissing op een vergunningaanvraag
de op grond van de Wet geluidhinder geldende
grenswaarden in acht te worden genomen. Dit
StAB 4 / 2005

etekent dat bij een vergunningaanvraag voor een bedrijf
dat op een gezoneerd industrieterrein ligt, altijd
dient te worden getoetst of de geluidsbijdrage van dat
bedrijf tezamen met de geluidbelasting van de overige
op het industrieterrein aanwezige bedrijven niet leidt
tot overschrijding van de zonegrenswaarde [50 dB(A)]
en de binnen de zone geldende geluidsgrenswaarden.
Is dat het geval dan dient de aangevraagde vergunning
op grond van artikel 8.10, tweede lid van de Wet milieubeheer
te worden geweigerd. Op basis van enkel
deze bepalingen zou kunnen worden verondersteld dat
aan het belang van de bescherming van het milieu voldoende
is tegemoet gekomen, indien blijkt dat de geluidsbijdrage
van vergunningaanvrager (cumulatief)
niet leidt tot overschrijding van de in de Wet geluidhinder
opgenomen grenswaarden. Zoals uit de onderhavige
uitspraak blijkt, is een dergelijke veronderstelling
onjuist. Binnen de zone is sprake van een bepaalde
hoeveelheid geluidsruimte die door alle op het industrieterrein
aanwezige bedrijven moet worden gedeeld.
Een gegeven is dat het ene bedrijf een potentieel
grotere geluidsbelasting veroorzaakt dan het andere
bedrijf en daarmee dus beslag legt op een groter deel
van de beschikbare geluidsruimte. Een dergelijke ongelijkheid
tussen bedrijven valt niet te voorkomen. Wat
wel valt te voorkomen, is dat bedrijven onnodig veel
beslag leggen op de beschikbare geluidsruimte. Dit kan
worden vermeden door in alle gevallen de geluidsreducerende
maatregelen en voorzieningen te treffen die als
stand der techniek kunnen worden aangemerkt. De redactie
van artikel 8.11, derde lid van de Wet milieubeheer
biedt het bevoegd gezag de mogelijkheid om dergelijke
maatregelen en voorzieningen voor te schrijven.
Bij dominante geluidsbronnen die zich daarvoor lenen
zoals ventilatoren, compressoren en pompinstallaties is
– de door verzoekster verlangde – omkasting doorgaans
zonder meer aan te merken als toepassing van
de stand der techniek.
Hans Paul Nijhoff
Milieu
05-119
31
ABRvS 10 augustus 2005, nr. 200406867/1 (GS
Overijssel)
Casus
Lasten onder dwangsom wegens het zonder (toereikende)
vergunning bewerken van polyethyleentereftalaat
(PET) en/of het produceren van plastyn. Appellanten
betwisten dat verweerder (college van
gedeputeerde staten van Overijssel) het bevoegde
gezag is om handhavend op te treden, omdat verweerder
het in de inrichting aanwezige PET ten onrechte
als afvalstof aanmerkt.
Rechtsvraag
Is sprake van een afvalstof? Is verweerder als bevoegd
gezag aan te merken?
Uitspraak
De Afdeling overweegt dat voor de beoordeling of een
stof moet worden aangemerkt als afvalstof de wetenschap
dat een stof een productieresidu is, dat wil zeggen
een product dat niet als zodanig voor later gebruik
was beoogd, een belangrijke aanwijzing is.
Naast de hoedanigheid van productieresidu van een
stof vormt de mate waarin het waarschijnlijk is dat
deze stof zonder voorafgaande bewerking wordt hergebruikt,
een tweede criterium dat relevant is om te
beoordelen of het om een afvalstof gaat. Of sprake is
van een afvalstof moet worden beoordeeld met inachtneming
van alle omstandigheden, waarbij rekening
moet worden gehouden met de doelstelling van
richtlijn 75/442/EEG, terwijl ervoor moet worden gewaakt
dat geen afbreuk wordt gedaan aan de doeltreffendheid
daarvan.
In het onderhavige geval dienen de resten PETfolie
– die in opdracht van derden door appellanten
worden bewerkt – te worden beschouwd als een restproduct
dat niet als zodanig voor later gebruik was
beoogd. Verder heeft het restproduct een bewerking
(vermalen en eventueel kristalliseren) nodig om te
kunnen worden hergebruikt. Gelet hierop moet de
PET-folie worden beschouwd als een stof waarvan de
houder zich heeft ontdaan en mitsdien als een afvalstof.
Dat de PET-restanten dezelfde eigenschappen
zouden hebben als de grondstof, een zelfde bewerking
mogelijk is voor de productie van nieuw PET en voor
StAB 4 / 2005

32
Milieu
het hergebruik van het restmateriaal geen bijzondere
voorzorgsmaatregelen voor het milieu behoeven te
worden getroffen, leidt niet tot een andersluidend oordeel.
Gelet op de aard van de activiteiten is het college
van gedeputeerde staten als bevoegd gezag aan te
merken.
Wet milieubeheer, artikelen 1.1, eerste lid en
18.2
EG-richtlijn 75/442
1. Procesverloop
Bij besluit van 6 februari 2004 heeft verweerder aan
de afzonderlijke appellanten ieder drie lasten onder
dwangsom als geregeld in artikel 5:32, eerste lid, van
de Algemene wet bestuursrecht opgelegd. De dwangsommen
zijn vastgesteld op: a. € 1.500,00 per keer
dat geconstateerd wordt dat binnen de inrichting polyethyleentereftalaat
(hierna: PET) wordt bewerkt en/of
plastyn wordt geproduceerd, met een maximum van
15.000,00 en met dien verstande dat de constatering
op een dag maar eenmaal gedaan kan worden;
b. € 1.500,00 per week dat geconstateerd wordt
dat de binnen de inrichting aanwezige voorraad PET
en plastyn niet is afgevoerd, met een maximum van
€ 15.000,00; c. € 1.500,00 per week dat geconstateerd
wordt dat het buitenterrein niet is opgeruimd,
met een maximum van € 15.000,00.
Bij besluit van 6 juli 2004 heeft verweerder het
hiertegen gemaakte bezwaar ongegrond verklaard en
het besluit van 6 februari 2004 in zoverre herzien dat
de binnen de inrichting aanwezige voorraad gereed
product PET en plastyn uit de inrichting moeten worden
verwijderd en het PET-afval naar een daartoe vergunde
inrichting moet worden afgevoerd.
(…)
2. Relevante overwegingen
2.1. (…)
2.5. Appellanten betwisten dat verweerder het bevoegd
gezag is om handhavend op te treden. In dit
kader voeren zij aan dat verweerder het in de inrichting
aanwezige PET ten onrechte aanmerkt als afvalstof.
2.5.1. Ingevolge artikel 18.2, eerste lid, van de Wet
milieubeheer, voor zover hier van belang, heeft het bestuursorgaan
dat bevoegd is een vergunning krachtens
artikel 8.1 voor een inrichting te verlenen, tot taak zorg
te dragen voor de bestuursrechtelijke handhaving van
de op grond van de betrokken wetten voor degene die
de inrichting drijft geldende voorschriften.
Ingevolge artikel 8.2, eerste lid, van de Wet milieubeheer,
voor zover hier van belang, zijn burgemeester
en wethouders van de gemeente waarin de inrichting
geheel of in hoofdzaak zal zijn of is gelegen, bevoegd te
beslissen op de aanvraag om een vergunning.
Ingevolge artikel 8.2, tweede lid, van de Wet milieubeheer,
voor zover hier van belang, kan bij algemene
maatregel van bestuur worden bepaald dat ten aanzien
van daarbij aangewezen categorieën van inrichtingen
gedeputeerde staten van de provincie waarin de inrichting
geheel of in hoofdzaak zal zijn of is gelegen, bevoegd
zijn te beslissen op de aanvraag om een vergunning.
Ingevolge artikel 3.1 van het Inrichtingen- en vergunningenbesluit
milieubeheer (hierna te noemen: het Ivb)
zijn gedeputeerde staten van de provincie waarin de inrichting
geheel of in hoofdzaak zal zijn of is gelegen,
bevoegd te beslissen op de aanvraag om een vergunning
ten aanzien van inrichtingen die behoren tot een
categorie die daartoe in bijlage I is aangewezen.
In categorie 28.4, aanhef en onder c, sub 1°, van bijlage
I bij het Ivb, is bepaald dat gedeputeerde staten het
bevoegd gezag zijn ten aanzien van inrichtingen voor
het ontwateren, microbiologisch of anderszins biologisch
of chemisch omzetten, agglomereren, deglomereren,
mechanisch, fysisch of chemisch scheiden,
mengen, verdichten of thermisch behandelen, anders
dan verbranden, van van buiten de inrichting afkomstige
huishoudelijke afvalstoffen of bedrijfsafvalstoffen.
Ingevolge artikel 1.1, eerste lid, van de Wet milieubeheer
wordt in deze wet en de daarop berustende bepalingen
onder afvalstoffen verstaan: alle stoffen, preparaten
of andere producten die behoren tot de
categorieën die zijn genoemd in bijlage I bij richtlijn nr.
75/442/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschappen
van 15 juli 1975 betreffende afvalstoffen,
waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is zich te
ontdoen of zich moet ontdoen.
StAB 4 / 2005

Milieu
33
In zijn arrest van 15 juni 2000 (Arco Chemie Nederland
e.a., C-418/97 en C-419/97, AB 2000, 311)
heeft het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen
(hierna: het Hof) beklemtoond dat voor de
beoordeling of een stof moet worden aangemerkt als
afvalstof de wetenschap dat een stof een productieresidu
is, dat wil zeggen een product dat niet als zodanig
voor later gebruik was beoogd, een belangrijke aanwijzing
is.
Het Hof heeft in zijn arrest van 18 april 2002 (Palin
Granit, C-9/00) geoordeeld dat naast de hoedanigheid
van productieresidu van een stof de mate waarin het
waarschijnlijk is dat deze stof zonder voorafgaande bewerking
wordt hergebruikt, een tweede criterium vormt
dat relevant is om te beoordelen of het om een afvalstof
in de zin van de richtlijn 75/442 gaat.
Of sprake is van een afvalstof moet worden beoordeeld
met inachtneming van alle omstandigheden, waarbij
rekening moet worden gehouden met de doelstelling
van richtlijn 75/442/EEG, terwijl ervoor moet worden
gewaakt, dat geen afbreuk wordt gedaan aan de doeltreffendheid
daarvan (arrest Arco Chemie Nederland,
punt 88).
2.5.2. Niet in geschil is dat ten tijde van het nemen
van het besluit van 6 februari 2004 binnen de inrichting
resten PET-folie werden bewerkt. De resten PETfolie
worden in opdracht van derden door Desmepol
bewerkt door ze te vermalen en eventueel te kristalliseren,
waarna Desmepol het bewerkte PET weer teruglevert
aan voornoemde derden. Uit de stukken en het
verhandelde ter zitting blijkt dat de PET-folie bestond
uit verlooprollen en restanten die waren overgebleven
nadat uit de folie onder meer beschermhoezen voor
telefoons waren gestanst. De PET-folie die werd aangeleverd
bij de inrichting dient derhalve te worden beschouwd
als een restproduct dat niet als zodanig voor
later gebruik was beoogd. Verder blijkt uit de stukken
en het verhandelde ter zitting dat voornoemde resten
een bewerking nodig hebben om te kunnen worden
hergebruikt. De PET-folie moet, gelet hierop, worden
beschouwd als een stof waarvan de houder zich heeft
ontdaan. Dat de PET-restanten dezelfde eigenschappen
zouden hebben als de grondstof, een zelfde bewerking
mogelijk is voor de productie van nieuw PET en
voor het hergebruik van het restmateriaal geen bijzondere
voorzorgsmaatregelen voor het milieu behoeven te
worden getroffen, leidt niet tot een andersluidend oordeel.
Gelet op het vorenstaande moet de PET-folie worden
aangemerkt als een afvalstof in de zin van artikel
1.1, eerste lid, van de Wet milieubeheer.
2.5.3. Het opslaan en bewerken zoals dat ten tijde van
het nemen van het besluit van 6 februari 2004 plaatsvond
in de onderhavige inrichting valt onder de activiteiten
genoemd in categorie 28.4, aanhef en onder c
en sub 1, van Bijlage I van het Ivb. Op grond van artikel
8.2, tweede lid, van de Wet milieubeheer in
samenhang met artikel 3.1 van het Ivb, is het college
van gedeputeerde staten het tot vergunningverlening
bevoegde gezag voor de in categorie 28.4 genoemde
activiteiten. Uit artikel 18.2 van de Wet milieubeheer
volgt vervolgens dat het college van gedeputeerde staten
tot taak heeft zorg te dragen voor de bestuursrechtelijke
handhaving ten aanzien van deze categorie inrichtingen.
Het betoog van appellanten dat verweerder niet meer
bevoegd was om de beslissing op bezwaar te nemen
omdat het PET-afval is afgevoerd binnen de in het besluit
van 6 februari 2004 genoemde begunstigingstermijn,
slaagt niet. Volgens het systeem van de Algemene
wet bestuursrecht wordt de beslissing op het
bezwaar genomen door het bestuursorgaan dat het primaire
besluit heeft genomen. Die bevoegdheid blijft
bestaan, zelfs al is de overtreding inmiddels (gedeeltelijk)
beëindigd. De aard en strekking van de gegeven
last brengen met zich dat in het kader van de beslissing
op het bezwaar allereerst wordt beoordeeld of destijds
terecht tot het opleggen van de last is besloten. Deze
beroepsgrond treft geen doel.
2.6. Appellanten betogen dat geen sprake is van een
overtreding, daar de voor de inrichting geldende vergunning
de in geding zijnde activiteiten toestaat. Zij betwisten
dat op het buitenterrein opslag van IBC’s met
vloeibaar plastyn of andere chemicaliën heeft plaatsgevonden.
2.6.1. Bij besluit van 11 december 2001 heeft het
college van burgemeester en wethouders van Hof van
Twente krachtens de Wet milieubeheer aan Kleencare
Hygiëne B.V. (hierna: Kleencare) een revisievergunning
verleend voor een inrichting voor het ontwikkelen, fa-
StAB 4 / 2005

34
Milieu
briceren, opslaan en verkopen van reinigingsmiddelen
en desinfectiemiddelen op het onderhavige perceel. De
inrichting wordt thans gedreven door Desmepol B.V.
(hierna: Desmepol).
2.6.2. Anders dan door appellanten wordt aangenomen,
zijn de productie van plastyn, de bewerking van
PET-folie en de opslag van de in geding zijnde materialen
op het buitenterrein destijds niet aangevraagd,
noch vergund. Appellanten hebben niet aannemelijk
gemaakt dat niet alle genoemde materialen op het buitenterrein
zijn aangetroffen. Verweerder was derhalve
bevoegd terzake van deze overtredingen handhavend
op te treden.
05-120
Vz. ABRvS 22 augustus 2005, nr. 200506476/1
(Nunspeet)
Casus
Last onder dwangsom vanwege het zonder vergunning
schieten op een bovengrondse schietbaan. Voor
deze activiteiten zijn eerder gedoogverklaringen afgegeven.
Verzoekster om schorsing van het besluit
meent dat een (nieuwe) gedoogverklaring onder strengere
geluidsbeperkingen mogelijk moet zijn.
Rechtsvraag
Vormt een gedoogverklaring een duurzaam beletsel
om handhavend op te treden?
Uitspraak
De Voorzitter stelt vast dat in 2001 en in 2005 gedoogverklaringen
zijn afgegeven. De gedoogverklaring
van 2005 is geschorst. Met betrekking tot de gedoogverklaring
van 2001 geldt dat een dergelijke verklaring
naar haar aard niet leidt tot een duurzaam beletstel
van handhavend optreden. De verklaring is reeds
jaren terug afgegeven en verweerder heeft te kennen
gegeven niet meer achter deze verklaring te staan.
Gezien ook de omstandigheid dat in de gedoogverklaring
van 2001 geen geluidsgrenswaarden zijn opgenomen
vormt deze gedoogverklaring geen bijzondere
omstandigheid die aanleiding zou moeten geven om
van handhavend optreden af te zien.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 5:32
1. Procesverloop
Bij besluit van 12 juli 2005 heeft verweerder aan verzoekster
een last onder dwangsom opgelegd. De
dwangsom is vastgesteld voor iedere dag dat er in de
inrichting van verzoekster zonder vergunning op bovengrondse
schietbanen met hagelgeweren hagelpatronen
worden verschoten.
2. Relevante overwegingen
2.1. Verzoekster voert aan dat verweerder niet in redelijkheid
heeft kunnen overgaan tot handhaving. Zij
wijst er in dit kader op dat voor de activiteit waartegen
wordt opgetreden een gedoogverklaring is afgegeven.
Voor zover verweerder na de uitspraak van de Voorzitter
van 7 juli 2005 in zaak no. 200503766/1 stelt dat
de activiteit niet langer wordt gedoogd, omdat er geen
rechtvaardiging is voor de aanzienlijke afwijkingen van
de in de Circulaire schietlawaai aanbevolen grenswaarden
voor het rating sound level, voert verzoekster
aan dat een gedoogverklaring voor deze activiteit mogelijk
wel aanvaardbaar is indien in de voorwaarden
strengere geluidgrenswaarden voor het rating sound
level worden voorgeschreven dan in de gedoogverklaring
van 31 maart 2005. Verzoekster acht het bestreden
besluit strijdig met artikel 3:2 van de Algemene
wet bestuursrecht, nu verweerder ten tijde van het
nemen van het bestreden besluit op de hoogte was van
het feit dat zij op dat moment onderzoek liet verrichten
naar de mogelijkheden om aan een lagere geluidnormstelling
te voldoen.
2.2. Niet in geschil is dat voor de activiteit waartegen
wordt opgetreden een vergunning is verleend die nog
niet in werking is getreden, zodat is gehandeld in strijd
met artikel 8.1, eerste lid, van de Wet milieubeheer en
verweerder terzake handhavend kon optreden.
Gelet op het algemeen belang dat gediend is met handhaving,
zal in geval van overtreding van een wettelijk
voorschrift het bestuursorgaan dat bevoegd is om met
bestuursdwang of een last onder dwangsom op te treden,
in de regel van deze bevoegdheid gebruik moeten
maken. Slechts onder bijzondere omstandigheden mag
van het bestuursorgaan worden gevergd, dit niet te
doen. Dit kan zich voordoen indien concreet uitzicht op
StAB 4 / 2005

legalisatie bestaat. Voorts kan handhavend optreden
zodanig onevenredig zijn in verhouding tot de daarmee
te dienen belangen dat van optreden in die concrete situatie
behoort te worden afgezien.
2.3. De Voorzitter overweegt dat de bij besluit van 31
maart 2005 afgegeven gedoogverklaring omtrent het
bovengronds schieten bij bovengenoemde uitspraak
van de Voorzitter van 7 juli 2005 is geschorst. Het verzoek
van verzoekster om opheffing of wijziging van
deze voorlopige voorziening is bij uitspraak van de
Voorzitter van heden in zaak no. 200506472/1 afgewezen.
Wat de gedoogverklaring van 8 maart 2001 betreft,
overweegt de Voorzitter als volgt. Een gedoogverklaring
leidt naar haar aard niet tot een duurzaam
beletsel van handhavend optreden. De Voorzitter overweegt
dat de gedoogverklaring reeds jaren terug is afgegeven
en verweerder, ook al voor het besluit van 12
juli 2005, te kennen heeft gegeven niet meer achter
deze gedoogverklaring te staan, in welk kader hij ook
een nieuw gedoogbesluit heeft genomen. Dat dit nieuwe
gedoogbesluit bij bovengenoemde uitspraak van de
Voorzitter van 7 juli 2005 is geschorst doet hieraan
niets af. Gelet op het bovenstaande en gezien de omstandigheid
dat in de gedoogverklaring van 8 maart
2001 geen enkele geluidgrenswaarde is opgenomen,
vormt deze gedoogverklaring geen bijzondere omstandigheid
die verweerder thans aanleiding zou moeten
geven om af te zien van handhavend optreden. Dat het
wellicht mogelijk is een gedoogverklaring af te geven
met strengere geluidgrenswaarden dan in de gedoogverklaring
van 31 maart 2005 vormt evenmin een dergelijke
bijzondere omstandigheid.
In het feit dat een vergunning is verleend voor de in geding
zijnde activiteit ziet de Voorzitter voorts geen aanleiding
voor het oordeel dat verweerder had dienen af
te zien van handhavend optreden, nu zonder de hierin
vereiste voorzieningen, ten aanzien waarvan verzoekster
ter zitting heeft opgemerkt die niet meteen gereed
te kunnen hebben, niet aan de hierin gestelde geluidnormen
kan worden voldaan.
Nu niet is gebleken van bijzondere omstandigheden op
grond waarvan behoort te worden afgezien van handhaving,
heeft verweerder terecht tot handhavend optreden
besloten.
(…)
Milieu
05-121
35
ABRvS 31 augustus 2005, nr. 200500849/1 (GS
Gelderland)
Casus
Bestuursdwangbesluiten d.d. 10 juli 2002 en 1 april
2003 tegen een inrichting die restproducten verwerkt.
Het besluit van 10 juli 2002 is gebaseerd op
overtreding van de zorgplichtbepalingen van artikel
1.1a Wet milieubeheer (Wm) en artikel 13 Wet bodembescherming
(Wbb). Het besluit van 1 april 2003
is (o.a.) gebaseerd op overtreding van artikel 8.1, eerste
lid, aanhef en onder b van de Wm. Bij besluit van
14 december 2004 zijn de tegen deze besluiten ingediende
bezwaren ongegrond verklaard.
Rechtsvragen
Hoe ver strekt de reikwijdte van de zorgplichtbepaling
in artikel 1.1a Wm?
Is bij de toepassing van bestuursdwang uitgegaan van
de juiste rechtsgrondslag?
Uitspraak
De Afdeling overweegt ten aanzien van het besluit
van 10 juli 2002 dat de voor een inrichting verleende
milieuvergunning bepalend is voor de reikwijdte van
de zorgplicht die bij het drijven van de inrichting in
acht moet worden genomen. Vaststaat dat de activiteiten
niet in strijd zijn met de vergunning. Dat de
activiteiten zeer nadelige gevolgen voor het milieu
(kunnen) hebben, zodat de vergunning geen toereikend
beschermingsniveau biedt, levert geen schending
op van artikel 1.1a Wm. Wat betreft artikel 13
Wbb heeft verweerder niet aannemelijk gemaakt dat
appellante de in deze bepaling vervatte zorgplicht
heeft overtreden. Verweerder was dus in zoverre niet
bevoegd om handhavend op te treden.
Ten aanzien van het besluit van 1 april 2003
overweegt de Afdeling dat de vergunning op 20 mei
2003 is ingetrokken en het tegen dit besluit ingestelde
beroep ongegrond is verklaard. Volgens het bestreden
besluit is het zonder toereikende vergunning in
werking zijn in strijd met artikel 8.1, eerste lid, aanhef
en onder b van de Wm. Op grond van deze bepaling
is het verboden zonder daartoe verleende vergunning
een inrichting te veranderen of de werking
daarvan te veranderen. Uit deze bepaling vloeit niet
StAB 4 / 2005

36
Milieu
voort dat het tevens verboden is om, indien blijkt dat
een verleende vergunning ontoereikend is, de inrichting
overeenkomstig die vergunning in werking te
houden. De omstandigheid dat de vergunning niet
toereikend is, heeft dan ook niet tot gevolg dat het in
werking zijn van de inrichting in strijd is met artikel
8.1, eerste lid, aanhef en onder b van de Wm. Verweerder
was dan ook niet bevoegd om handhavend
op te treden.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 5:32
Wet milieubeheer, artikelen 1.1a en 8.1, eerste lid
Wet bodembescherming, artikel 13
1. Procesverloop
Bij besluit van 10 juli 2002 gewijzigd bij besluit van
12 juli 2002, heeft verweerder beslist bestuursdwang
toe te passen ter zake van de inrichting van appellante.
Bij besluit van 1 april 2003 heeft verweerder wederom
besloten ter zake van die inrichting bestuursdwang toe
te passen. Bij besluit van 14 december 2004 heeft
verweerder de tegen deze besluiten gemaakte bezwaren
ongegrond verklaard.
(…)
2. Relevante overwegingen
2.1. Bij besluit van 16 oktober 2001 heeft verweerder
appellante een revisievergunning krachtens de Wet milieubeheer
verleend voor de inzameling, opslag en bewerking
in voormelde inrichting van producten die vrijkomen
als organische bij- en restproducten in de
(levensmiddelen)industrie.
2.2. Op 4 juli 2002 zijn tijdens onderhoudswerkzaamheden
binnen de inrichting twee silo’s geëxplodeerd.
Bij de explosie zijn twee mensen om het leven gekomen.
De explosie is veroorzaakt doordat gassen in één
van beide silo’s tot ontploffing zijn gekomen als gevolg
van het uitvoeren van ‘hete’ onderhoudswerkzaamheden
op het dak van die silo. Verweerder heeft appellante
naar aanleiding van de explosie bij het besluit van
10 juli 2002 bestuursdwang aangezegd. Als last is
daarbij onder meer gesteld dat de inrichting met ingang
van 11 juli 2002 buiten gebruik moet worden gesteld
totdat de oorzaken van de explosie bekend zijn. Nadat
naar die oorzaken onderzoek was verricht, heeft verweerder
op 28 januari 2003 een verzoek van appellante
om een beperkte herstart toe te staan afgewezen en
tevens meegedeeld dat hij voornemens was de vergunning
in te trekken. Bij het besluit van 1 april 2003 is als
last gesteld dat appellante geen organische rest- of bijproducten
in haar inrichting mag accepteren, bewerken
en/of op- en overslaan tot het moment dat het besluit
tot intrekking van de vergunning in werking is getreden.
2.3. Verweerder heeft bij het nemen van het besluit
van 10 juli 2002, zoals gewijzigd bij besluit van 12 juli
2002, zijn bevoegdheid in de eerste plaats gebaseerd
op artikel 1.1a, tweede lid, van de Wet milieubeheer,
omdat naar zijn mening de roerwerken slechts incidenteel
werden gebruikt, er hete werkzaamheden aan de
tanks zijn verricht terwijl deze waren gevuld en het bij
appellante bekend had moeten zijn dat de organische
afvalstoffen die in de silo’s waren opgeslagen onder
anaërobe omstandigheden brandbare gassen kunnen
vormen. Voorts heeft appellante volgens verweerder artikel
8.1, eerste lid onder b, van de Wet milieubeheer
overtreden, omdat één van de autoclaven als opslagtank
in gebruik was, terwijl dat gebruik niet was vergund.
Tot slot heeft verweerder overtreding van artikel
13 van de Wet bodembescherming aan zijn besluit ten
grondslag gelegd, omdat de geëxplodeerde silo’s niet
waren voorzien van vloeistofdichte lekbakken om de
inhoud van die silo’s in geval van een calamiteit geheel
of gedeeltelijk op te vangen, waardoor die inhoud na de
explosie van het terrein van de inrichting kon stromen
en water- en bodemverontreiniging kon veroorzaken.
2.3.1. Appellante bestrijdt dat verweerder bevoegd
was handhavend op te treden. Zij stelt daartoe dat de
in overweging 2.3 genoemde wettelijke bepalingen niet
zijn overtreden. Voorts meent zij dat het toepassen van
bestuursdwang onevenredig was.
2.3.2. De Afdeling overweegt ten aanzien van de opslag
in de autoclaaf (drukketel) dat volgens de aanvraag die
aan de vergunning ten grondslag ligt onder de opslagcapaciteit
mede de beide drukketels vallen. Ingevolge
voorschrift 2.1 van die vergunning maakte de aanvraag
deel uit van de vergunning. Het gebruik van een autoclaaf
als opslagtank betekent dan ook niet dat de inrichting
niet overeenkomstig de vergunning in werking was.
Gelet hierop is artikel 8.1, eerste lid onder b, van de
Wet milieubeheer niet overtreden, zodat verweerder niet
bevoegd was terzake handhavend op te treden.
StAB 4 / 2005

Milieu
37
2.3.3. De Afdeling heeft reeds eerder overwogen, in de
uitspraak van 3 september 2003 in zaak no.
200300168/1 (AB 2003, 388), dat de voor een inrichting
verleende milieuvergunning bepalend is voor
de reikwijdte van de zorgplicht die bij het drijven van
die inrichting in acht genomen moet worden. Mede
gelet op het systeem van de Wet milieubeheer levert de
omstandigheid dat vergunde activiteiten, naar naderhand
verkregen inzicht van het bevoegd gezag, zeer nadelige
gevolgen voor het milieu (kunnen) hebben,
zodat de vergunning geen toereikend beschermingsniveau
biedt, geen schending op van artikel 1.1a van de
Wet milieubeheer. Indien het bevoegd gezag meent dat
een voor het drijven van een inrichting verleende milieuvergunning
niet langer toereikende bescherming
biedt tegen nadelige gevolgen die deze inrichting voor
het milieu kan veroorzaken, dient het na te gaan of
deze vergunning met toepassing van artikel 8.22, 8.23
of 8.25 van de Wet milieubeheer voor wijziging dan
wel intrekking in aanmerking komt. Vaststaat dat de
activiteiten die volgens verweerder een overtreding van
artikel 1.1a van de Wet milieubeheer vormen, niet in
strijd zijn met de vergunning. Derhalve was verweerder
niet bevoegd terzake handhavend op te treden.
2.3.4. Met betrekking tot de aan het besluit van 10 juli
2002 ten grondslag liggende schending van artikel 13
van de Wet bodembescherming heeft appellante gesteld
dat zij, nadat was gebleken dat de voorgeschreven
vloeistofdichte lekbakken niet goed waren te realiseren,
in overleg met verweerder andere maatregelen
heeft getroffen om bij eventuele uitstroom uit de silo’s
bodemverontreiniging te voorkomen, waardoor de overstroming
na de calamiteit ook daadwerkelijk is beperkt.
De Afdeling overweegt dat verweerder deze stelling niet
gemotiveerd heeft weersproken en ook anderszins niet
aannemelijk heeft gemaakt dat appellante de in artikel
13 van de Wet bodembescherming vervatte zorgplicht
heeft overtreden. Derhalve was verweerder ook in zoverre
niet bevoegd handhavend op te treden.
2.3.5. Gelet op de rechtsoverwegingen 2.3.2 tot en
met 2.3.4 is het beroep tegen het bestreden besluit,
voorzover daarbij het bezwaar tegen het besluit van 10
juli 2002, zoals gewijzigd bij besluit van 12 juli 2002,
ongegrond is verklaard, gegrond.
2.4. Aan de bestuursdwang die appellante bij het besluit
van 1 april 2003 is aangezegd, is bij dat besluit
overtreding van artikel 8.1, eerste lid, aanhef en onder
b, artikel 17.2, tweede lid, aanhef en onder e, en artikel
17, eerste lid, aanhef en onder d, van de Wet milieubeheer,
alsmede van een aantal aan de vergunning
verbonden voorschriften ten grondslag gelegd.
2.4.1. Appellante voert aan dat verweerder niet bevoegd
was handhavend op te treden, aangezien zij geen van de
in rechtsoverweging 2.4 genoemde wettelijke bepalingen
en vergunningvoorschriften heeft overtreden.
2.4.2. De Afdeling overweegt dat verweerder bij besluit
van 20 mei 2003 krachtens artikel 8.25, eerste
lid, aanhef en onder a, van de Wet milieubeheer de
vergunning heeft ingetrokken en krachtens artikel 20.5
van die wet heeft bepaald dat het intrekkingsbesluit
terstond in werking treedt. De Afdeling heeft het beroep
tegen dit besluit bij de uitspraak van 25 februari
2004 in zaak no. 200303650/1 ongegrond verklaard.
Zij heeft daartoe overwogen dat, nu de kans op herhaling
van de calamiteit niet is uit te sluiten, verweerder
zich in redelijkheid op het standpunt heeft kunnen stellen
dat sprake is van ontoelaatbare nadelige gevolgen
voor het milieu in de zin van artikel 8.25 van de Wet
milieubeheer. De Afdeling heeft daarbij in aanmerking
genomen dat verweerder geen toepassing aan artikel
8.23 van de Wet milieubeheer kon geven, omdat hij
met het in dat kader voorschrijven van de blijkens een
rapport van TNO noodzakelijke aanpassing van het bedrijfsproces
de grondslag van de aan de vergunning ten
grondslag liggende aanvraag zou hebben verlaten.
2.4.3. Verweerder heeft bij het bestreden besluit het
bezwaar tegen het besluit van 1 april 2003 ongegrond
verklaard en daaraan met verwijzing naar de uitspraak
van de Afdeling van 25 februari 2004 ten grondslag
gelegd dat de vergunning niet toereikend is, aangezien
bij het overeenkomstig de verleende vergunning in werking
zijn van de inrichting ontoelaatbare gevolgen voor
het milieu optreden vanwege het ontbreken van een
waarborg voor veiligheidsrisico’s. Volgens het bestreden
besluit is het zonder toereikende vergunning in
werking zijn in strijd met artikel 8.1, eerste lid, aanhef
en onder b, van de Wet milieubeheer en daarom niet
van belang welke overige voorschriften zijn overtreden.
2.4.4. De Afdeling overweegt dat het volgens artikel
8.1, eerste lid, aanhef en onder b, van de Wet milieubeheer
verboden is zonder daartoe verleende vergun-
StAB 4 / 2005

38
Milieu
ning een inrichting te veranderen of de werking daarvan
te veranderen. Uit deze bepaling vloeit niet voort
dat het tevens verboden is om, indien blijkt dat een
verleende vergunning ontoereikend is, de inrichting
overeenkomstig die vergunning in werking te houden.
De omstandigheid dat de onderhavige vergunning blijkens
de uitspraak van de Afdeling van 25 februari
2004 niet toereikend is, heeft dan ook niet tot gevolg
dat het in werking zijn van de inrichting in strijd met artikel
8.1, eerste lid, aanhef en onder b, van de Wet milieubeheer
is. Verweerder was dan ook niet bevoegd
terzake handhavend op te treden.
(…)
Annotatie
1. De aanleiding voor de onderhavige bestuursdwangaanschrijving
was een explosie in twee silo’s van de inrichting
waarbij twee mensen het leven lieten. Er was
derhalve sprake van een zeer ernstig bedrijfsongeval.
Het was aanleiding voor een aanschrijving waarbij
onder meer is gesteld dat de inrichting buiten gebruik
moest worden gesteld totdat de oorzaken van de explosie
bekend zijn. Gedeputeerde Staten van Gelderland
hebben hun bevoegdheid daartoe in de eerste plaats
gebaseerd op artikel 1.1a Wm.
2. In deze uitspraak bevestigt de rechter de eerder ingezette
koers dat de wettelijke zorgplichtbepaling van artikel
1.1a voor vergunningplichtige inrichtingen geen aanvullende
betekenis kan hebben (ABRvS 3 september 2003,
AB 2003, 388 m.nt. FM en StAB 2003/4, nr. 03-92).
Al eerder had de Afdeling uitgemaakt dat een voorschrift
dat (nagenoeg) identiek aan artikel 1.1a Wm
ook niet in de vergunning mag worden opgenomen (zie
bijvoorbeeld ABRvS 3 april 1998, MenR 1998, 104
m.nt. Ten Veen). In de literatuur werd aangenomen dat
de wettelijke zorgplicht wel degelijk naast vergunningverlening
een rol kon spelen. Ook Michiels stelt in zijn
annotatie dat noch de wettekst noch de wetsgeschiedenis
dwingt tot een resoluut onmogelijk maken van
handhaving van de zorgplicht in situaties waarin ook
een vergunning is verleend. Niettemin is nu duidelijk
dat sprake is van een bestendige jurisprudentielijn.
3. Er zijn weinig wettelijke bepalingen die voor zulke verhitte
debatten kunnen zorgen als zorgplichten. Er zijn
traditioneel voor- en (felle) tegenstanders. Voor beschouwingen
over zorgplichtbepalingen in de milieuwetgeving
zij (onder meer) verwezen naar: de (voormalige) Evaluatiecommissie
Wet milieubeheer, Zorgplichtbepalingen
uit de Wet milieubeheer: meer dan een symbool (ECWM
2001/2), Den Haag: VROM (rapport te downloaden van
). De discussie over zorgplichtbepalingen
zal de komende jaren ook nog niet zijn beëindigd. In
het kader van vergunningverlening is van belang dat het
nieuwe artikel 8.13 lid 1 onder i Wm de mogelijkheid
zal gaan bieden om ‘zorgplichten’ in de milieuvergunning
op te nemen. Deze bepaling is toegevoegd in het
kader van de wetswijziging van 16 juli 2005, aanpassing
Wet milieubeheer en de Wet verontreiniging oppervlaktewateren
aan de IPPC-richtlijn; vergunning op
hoofdzaken/vergunning op maat (Stb. 2005, 432)
welke wet naar verwachting binnenkort in werking zal
treden. Deze bepaling maakt het mogelijk ten aanzien
van bepaalde onderwerpen zorgplichten in de vergunning
op te nemen als alternatief voor gedetailleerde
technische voorschriften (Kamerstukken II 2003/04,
29 711, nr. 3, p. 34). De Raad van State adviseerde
om deze bepaling te schrappen omdat deze bepaling
niets toevoegt aan de zorgplicht krachtens artikel 1.1a
en de naleving van een dergelijke zorgplicht niet kan
worden afgedwongen. Er is echter bewust gekozen om
deze bepaling te handhaven (Kamerstukken II 2003/04,
29 711, nr. 4, p. 9). In het kader van het verlenen van
meer flexibele vergunning is in de toelichting aangegeven
dat zorgplichtbepalingen in de vergunning kunnen worden
opgenomen voor onderwerpen waarvoor geen concrete,
kwantificeerbare doelen kunnen worden bepaald
en het stellen van gedetailleerde middelvoorschriften ook
niet wenselijk wordt gevonden (Kamerstukken II
2003/04, 29 711, nr. 3, p. 16). Een zorgplicht als bedoeld
in deze bepaling moet worden toegespitst op bepaalde
milieuaspecten/onderwerpen en de toespitsing in
de vergunning moet tot een voldoende concrete bepaling
leiden om daarop handhavend te kunnen optreden. Het
voorkomt bovendien de noodzaak tot het moeten formuleren
van allerlei voorschriften in de vergunning voor
onderwerpen waarvoor het stellen van gedetailleerde
middelvoorschriften niet wenselijk wordt gevonden (Kamerstukken
II 2003/04, 29 711, nr. 4, p. 9).
4. Het is duidelijk dat met deze wetswijziging zorgplichtbepalingen
in de voorschriften van de vergunning
mogelijk zijn. Opvallend is echter dat in de toelichting
geen voorbeelden zijn genoemd. Het zal nog spannend
zijn welke zorgplichtbepalingen de rechter in dat verband
nog aanvaardbaar zal vinden, zeker indien de
voorschriften niet zozeer als vangnet dienen maar concretere
voorschriften zouden moeten vervangen.
Marlies Jongma
StAB 4 / 2005

05-122
ABRvS 14 september 2005, nr. 200503495/1 (Mill
en Sint Hubert)
Casus
Veranderingsvergunning krachtens de Wet milieubeheer
voor een veehouderij. Appellant betoogt dat de
vergunde veehouderij tezamen met een andere veehouderij
één inrichting vormt in de zin van de Wet milieubeheer.
Verweerder meent dat sprake is van twee
afzonderlijke inrichtingen omdat in het verleden twee
aparte vergunningen voor beide veehouderijen zijn
verleend en ten gevolge van de vergunningaanvraag
de samenhang tussen beide niet wordt vergroot.
Rechtsvraag
Is sprake van één inrichting in de zin van de Wet milieubeheer?
Uitspraak
De Afdeling overweegt dat bij gemachtigde sprake is
van zeggenschap over en verantwoordelijkheid voor
beide bedrijven. Tevens is sprake van gemeenschappelijk
gebruik van materiaal en materieel alsmede van
het bedrijfsterrein. Omdat bovendien de beide veehouderijen
in elkaars onmiddellijke nabijheid zijn gelegen,
is sprake van één inrichting in de zin van de
Wet milieubeheer. Dat de activiteiten van beide veehouderijen
worden verricht door twee verschillende
rechtspersonen en in het verleden aparte vergunningen
zijn verleend, doet hier niet aan af.
Wet milieubeheer, artikel 1.1, vierde lid
1. Procesverloop
Bij besluit van 22 februari 2005 heeft verweerder aan
[vergunninghoudster] een vergunning als bedoeld in artikel
8.4, eerste lid, van de Wet milieubeheer verleend
voor het veranderen van een varkens-, schapen- en geitenhouderij.
2. Relevante overwegingen
2.1. (…)
Milieu
39
2.2. Appellant heeft aangevoerd dat de veehouderij van
vergunninghoudster waarvoor bij het bestreden besluit
vergunning is verleend, gelegen aan de [locatie 1] te
[plaats], en de veehouderij van [partij], gelegen aan de
[locatie 2] te [plaats], tezamen één inrichting vormen in
de zin van artikel 1.1, vierde lid, van de Wet milieubeheer.
Hiertoe voert appellant aan dat beide veehouderijen
tot eenzelfde onderneming behoren. In dit verband
wijst appellant op de organisatorische en functionele
bindingen tussen beide veehouderijen en hun onderlinge
nabijheid. Vorenstaande leidt er volgens appellant
toe dat verweerder beide veehouderijen gezamenlijk
had moeten beoordelen in plaats van een revisievergunning
te verlenen aan [vergunninghoudster].
2.3. Verweerder is van mening dat beide veehouderijen
dienen te worden aangemerkt als twee afzonderlijke inrichtingen.
Verweerder baseert zich in dit kader op het
gegeven dat in het verleden twee aparte vergunningen
voor beide veehouderijen zijn verleend, op grond waarvan
geconcludeerd moet worden dat destijds besloten
is dat beide veehouderijen dienen te worden aangemerkt
als twee afzonderlijke inrichtingen. Ten gevolge
van de onderhavige aanvraag wordt de samenhang
tussen beide veehouderijen niet vergroot, zodat nog
steeds moet worden uitgegaan van twee afzonderlijke
inrichtingen, zo meent verweerder.
2.4. Ingevolge artikel 1.1, vierde lid, tweede volzin,
van de Wet milieubeheer worden als één inrichting beschouwd
de tot eenzelfde onderneming of instelling behorende
installaties die onderling technische, organisatorische
of functionele bindingen hebben en in elkaars
onmiddellijke nabijheid zijn gelegen.
2.5. Uit de stukken en het verhandelde ter zitting blijkt
dat [gemachtigde] bij beide veehouderijen werkzaamheden
verricht en dat zij tevens de zeggenschap heeft
over en de verantwoordelijkheid draagt voor beide veehouderijen.
Voorts rijden van tijd tot tijd vrachtwagens
bestemd voor slechts één van beide veehouderijen over
het terrein van beide veehouderijen. Tevens worden
enige machines en materialen bij beide veehouderijen
gebruikt en zijn de veehouderijen via een verharde weg
met elkaar verbonden.
Gelet hierop is de Afdeling van oordeel dat tussen de
veehouderijen zowel functionele als organisatorische
bindingen aanwezig zijn die leiden tot een zodanige
StAB 4 / 2005

40
Milieu
onderlinge verwevenheid tussen beide veehouderijen
dat ze deel uitmaken van dezelfde onderneming als bedoeld
in artikel 1.1, vierde lid, van de Wet milieubeheer.
Het gegeven dat de activiteiten van beide veehouderijen
worden verricht door twee verschillende
rechtspersonen, [vergunninghoudster] en [partij] waarvoor
in het verleden twee aparte vergunningen zijn verleend
en het gegeven dat de werkzaamheden op de
veehouderij van [partij] mede worden verricht door een
bedrijfshulp, doen hier niet aan af.
De Afdeling stelt vast dat de onderlinge afstand tussen
beide veehouderijen zodanig is dat ze in elkaars onmiddellijke
nabijheid zijn gelegen.
Op grond van het vorenstaande concludeert de Afdeling
dat de veehouderij aan de [locatie 1] en de veehouderij
aan de [locatie 2] tezamen één inrichting vormen
in de zin van de Wet milieubeheer.
Nu verweerder dit heeft miskend is het bestreden besluit
genomen in strijd met artikel 1.1, vierde lid, tweede
volzin, van de Wet milieubeheer.
2.6. Het beroep is gegrond. Het bestreden besluit dient
te worden vernietigd.
Annotatie
1. De bovenstaande uitspraak is geselecteerd omdat
zij een voorbeeld biedt van de wijze waarop de rechter
doorgaans de omschrijving van ‘één inrichting’ van de
tweede volzin van artikel 1.1, vierde lid Wm uitlegt.
Potentieel milieubelastende activiteiten moeten op
grond van hoofdstuk 8 Wm worden genormeerd als zij
een inrichting in de zin van de Wm zijn. Meerdere activiteiten
of bedrijven moeten door middel van één
vergunning worden genormeerd als zij als één inrichting
in de zin van de tweede volzin van artikel 1.1,
vierde lid Wm vormen. In de bovenstaande uitspraak
staat de uitleg van één inrichting als bedoeld in artikel
1.1, vierde lid Wm centraal.
2. Aan vergunninghoudster was een revisievergunning
verleend voor het veranderen van een varkens-, schapen-,
en geitenhouderij. Appellant komt daartegen in
beroep, omdat de veehouderij van vergunninghoudster
volgens haar één inrichting in de zin van artikel
1.1, vierde lid Wm vormt met een – hoewel uit de feiten
niet af te leiden maar naar ik aanneem – nabijgelegen
veehouderij. Volgens appellant is sprake van
eenzelfde onderneming, zijn de veehouderijen in elkaars
nabijheid gelegen en bestaan er functionele en
technische bindingen tussen de veehouderijen. Verweerders
hadden de veehouderijen gezamenlijk moeten
beoordelen, aldus appellant.
In de tweede volzin van artikel 1.1, vierde lid Wm
wordt één inrichting omschreven als ‘de tot eenzelfde
onderneming of instelling behorende installaties die
onderling technische, organisatorische of functionele
bindingen hebben en in elkaars onmiddellijke nabijheid
zijn gelegen’. Wat betreft de uitleg van één inrichting
kan uit jurisprudentie worden afgeleid dat wanneer er
twee van de drie bindingen aanwezig zijn waarvan er
een de organisatorische betreft en er daarnaast sprake
is van onmiddellijke nabijheid, activiteiten (bedrijven,
bedrijfsonderdelen of (rechts)personen) één inrichting
vormen als bedoeld in artikel 1.1, vierde lid Wm. De
hierboven opgenomen uitspraak wijkt wat dat betreft
niet af. Doordat er volgens de Afdeling zowel functionele
als organisatorische bindingen aanwezig zijn en de
bedrijven in elkaars nabijheid zijn gelegen, is sprake
van één inrichting.
3. In casu oordeelt de Afdeling dat er functionele en organisatorische
bindingen aanwezig zijn, zodat er sprake
is van eenzelfde onderneming als bedoeld in artikel
1.1, vierde lid Wm. De drie bindingen zijn dus criteria
aan de hand waarvan wordt vastgesteld dat er sprake
is van eenzelfde onderneming, hetgeen de Afdeling
overigens wel vaker doet. ‘Eenzelfde onderneming’
wordt hier dus ‘milieurechtelijk’ ingevuld, in die zin dat
meerdere rechtspersonen – zoals in casu het geval is –
eenzelfde onderneming kunnen vormen. Taalkundig
bezien doet ‘eenzelfde onderneming’ echter vermoeden
dat het om dezelfde rechtspersonen zou moeten gaan.
Dat dat – althans in het kader van de Wm – niet de
wijze is waarop ‘eenzelfde onderneming’ moet worden
uitgelegd, blijkt uit (vaste) jurisprudentie. De bovenstaande
uitspraak vormt daarop geen uitzondering.
De Afdeling somt in casu verschillende feiten op
waaruit zij afleidt dat er functionele en organisatorische
bindingen aanwezig zijn. Aannemelijk is dat de Afdeling
uit het feit dat gemachtigde zeggenschap heeft
over en verantwoordelijkheid draagt voor beide veehouderijen
de organisatorische binding heeft afgeleid.
Organisatorische binding wordt doorgaans namelijk
nader ingevuld aan de hand van de zeggenschap die
een (rechts)persoon moet hebben over alle activiteiten
(die één inrichting zullen vormen). Het is overigens
eveneens niet zeldzaam dat de Afdeling een aantal fei-
StAB 4 / 2005

Milieu
41
ten opsomt waarna zij vaststelt of al dan niet sprake is
van één inrichting. Dientengevolge is het lastig te bepalen
welke feiten voor de verschillende bindingsvormen
van belang zijn.
Vuurwerkbesluit, artikel 1.1.1
Verdrag inzake de rechten van het kind, artikel 3
1. Procesverloop
05-123
Valérie van ’t Lam
ABRvS 21 september 2005, nr. 200407989/1 (Enschede)
Casus
Revisievergunning krachtens de Wet milieubeheer
voor onder meer de opslag en verkoop van maximaal
10.000 kg consumentenvuurwerk. Appellanten voeren
aan dat de tuinen van omwonenden op kortere afstand
liggen dan de aanbevolen veiligheidsafstand
van 8 meter. Zij menen dat – mede op basis van de artikelen
3 en 19 van het Verdrag inzake de rechten van
het kind – de tuinen als kwetsbaar object in de zin
van het Vuurwerkbesluit dienen te worden aangemerkt.
Rechtsvraag
Zijn tuinen kwetsbare objecten in de zin van het Vuurwerkbesluit?
Is sprake van strijd met het Verdrag inzake
de rechten van het kind?
Uitspraak
De Afdeling overweegt dat een tuin niet kan worden
gelijkgesteld met een kwetsbaar object zoals gedefinieerd
in artikel 1.1.1 van het Vuurwerkbesluit, aangezien
de gemiddelde tijd per dag gedurende welke personen
daar verblijven, veel korter pleegt te zijn dan bij
die objecten. De omstandigheid dat de betrokken tuinen
met name door spelende kinderen worden gebruikt,
maakt dit niet anders. Wat betreft de veronderstelde
strijdigheid met het Verdrag oordeelt de
Afdeling dat – voorzover de artikelen 3 en 19 al een
direct toepasbare norm zouden inhouden – het aan de
orde zijnde besluit tot vergunningverlening geen
maatregel betreffende kinderen als bedoeld in de genoemde
bepalingen van het Verdrag, is.
Bij besluit van 13 september 2004 heeft verweerder
aan [vergunninghouder] een revisievergunning, als bedoeld
in artikel 8.4, eerste lid, van de Wet milieubeheer,
verleend voor een inrichting ten behoeve van
onderhoud, reparatie en verkoop van fietsen, opslag en
verkoop sportkleding, schaatsen en sportvoeding alsmede
opslag en verkoop van maximaal 10.000 kg consumentenvuurwerk.
(…)
2. Relevante overwegingen
2.1. (…)
2.4. (…)
In artikel 1.1.1, eerste lid, aanhef en onder a tot en
met j, van het Vuurwerkbesluit is een kwetsbaar object
gedefinieerd als een woning, een woonkeet of woonwagen
als bedoeld in de Woningwet, uitsluitend voor bewoning
bestemde woonschepen, objecten voor dagopvang
en onderwijs, ziekenhuizen, verpleeginrichtingen
en zorginstellingen, gebouwen of terreinen waar arbeid
wordt verricht, winkels, hotels, restaurants en cafés,
gebouwen ten behoeve van het belijden van godsdienst
en levensovertuiging alsmede kampeer- en recreatieterreinen.
Ingevolge voormelde bepaling, aanhef en
onder l, worden evenzeer onder kwetsbaar object verstaan
andere objecten en terreinen die met voormelde
objecten gelijkgesteld kunnen worden uit hoofde van
de aard van hun functie of de gemiddelde tijd per dag
gedurende welke personen daar verblijven.
2.5. Appellanten sub 1 en sub 2 stellen dat de tuinen
van omwonenden op kortere afstand liggen dan de
aanbevolen veiligheidsafstand van 8 meter. Appellanten
sub 1 en sub 2 voeren aan dat verweerder de tuinen
van omwonenden waaraan de inrichting grenst,
ten onrechte niet heeft aangemerkt als een kwetsbaar
object in de zin van artikel 1.1.1, eerste lid, aanhef en
onder l, van het Vuurwerkbesluit. Volgens appellant
sub 1 heeft verweerder miskend dat de tuinen een met
wonen vergelijkbare functie hebben.
StAB 4 / 2005

42
Milieu
Appellant sub 1 wijst er verder op dat veel kinderen in
de tuinen spelen en dat verweerder door de aangevraagde
vergunning te verlenen heeft gehandeld in
strijd met artikel 3, eerste lid, en artikel 19, eerste lid,
van het Verdrag inzake de rechten van het kind (hierna
te noemen: het verdrag). Op grond van genoemde bepalingen
had verweerder de tuinen als kwetsbare objecten
moeten beschouwen en ze moeten betrekken bij
het vrijwaringsgebied, bedoeld in bijlage 3, onder B,
onder 1.3, aanhef en onder c.
2.5.1. De Afdeling stelt vast dat in artikel 1.1.1, eerste
lid, van het Vuurwerkbesluit een tuin niet is genoemd
als kwetsbaar object of terrein.
Een tuin kan niet worden gelijkgesteld met de in dit artikel
genoemde kwetsbare objecten, aangezien de gemiddelde
tijd per dag gedurende welke personen daar
verblijven, veel korter pleegt te zijn dan bij die objecten.
De omstandigheid dat de aan de orde zijnde tuinen
met name door spelende kinderen wordt gebruikt,
maakt dit niet anders. Gelet op het voorgaande heeft
verweerder de tuinen van omwonenden in zoverre terecht
niet als kwetsbaar object in de zin van het Besluit
aangemerkt.
Wat het argument van appellant sub 1 betreft, ontleend
aan het verdrag, constateert de Afdeling dat in
artikel 3, eerste lid, van het verdrag is bepaald dat bij
alle maatregelen betreffende kinderen, ongeacht of
deze worden genomen door openbare of particuliere instellingen
voor maatschappelijk welzijn of door rechterlijke
instanties, bestuurlijke autoriteiten of wetgevende
lichamen, de belangen van het kind de eerste overweging
vormen. Ingevolge artikel 19, eerste lid, van het
verdrag nemen de Staten die partij zijn, alle passende
wettelijke en bestuurlijke maatregelen en maatregelen
op sociaal en opvoedkundig gebied om het kind te beschermen
tegen alle vormen van lichamelijk of geestelijk
geweld, letsel of misbruik, verwaarlozing of nalatige
behandeling, mishandeling of exploitatie, met inbegrip
van seksueel misbruik, zolang het kind onder de hoede
is van de ouder(s), wettige voogd(en) of iemand anders
die de zorg voor het kind heeft.
De Afdeling overweegt dat, voorzover de artikelen 3,
eerste lid, en 19, eerste lid, van het verdrag al een direct
toepasbare norm zouden inhouden, het aan de
orde zijnde besluit geen maatregel betreffende kinderen
als bedoeld in genoemd artikel 3, eerst lid, is.
Evenmin betreft het besluit een maatregel als bedoeld
in artikel 19, eerste lid, van het verdrag dan wel had
het besluit passende maatregelen als bedoeld in het artikellid
dienen in te houden.
Gezien het vorenoverwogene heeft verweerder in de
aanwezigheid van tuinen op een kortere afstand dan 8
meter tot de deuropeningen van de bufferbewaarplaats
en de bewaarplaats geen aanleiding hoeven zien de
vergunning te weigeren.
(…)
05-124
ABRvS 28 september 2005, nr. 200502481/1 (GS
Limburg)
Casus
Besluit tot verlenging van de geldigheidsduur van milieuvergunningen.
Appellant betoogt dat niet is getoetst
aan de IPPC-richtlijn en dat de termijn waarvoor
de vergunningen zijn verleend, niet had mogen
worden verlengd.
Rechtsvragen
1. Dient aan het beoordelingskader van de IPPCrichtlijn
te worden getoetst?
2. Is verlenging van de vergunningtermijnen mogelijk?
Uitspraak
1. De Afdeling overweegt dat ten tijde van het bestreden
besluit sprake was van een bestaande installatie
in de zin van de IPPC-richtlijn. Het bestreden besluit
dat voorziet in de verlenging van de vergunningtermijn
leidt niet tot een verandering van de kenmerken
of de werking van de installatie, of tot een uitbreiding
van de installatie. Gelet hierop treedt geen wijziging
op in een bestaande installatie als bedoeld in artikel
2, onder 10a van de IPPC-richtlijn, zodat het beoordelingskader
van de IPPC-richtlijn in dit geval niet
van toepassing is.
2. De aan de milieuvergunningen verbonden termijnen
kunnen worden beschouwd als beperkingen in de
zin van artikel 8.11, tweede lid van de Wet milieube-
StAB 4 / 2005

Milieu
43
heer (Wm). Het verlengen van deze termijnen is derhalve
aan te merken als het wijzigen van deze beperkingen
waarop de artikelen 8.24 en 8.17, tweede lid
Wm van toepassing zijn. Gelet op de laatstgenoemde
bepaling wordt de vergunningtermijn slechts verlengd,
voor zover hieraan een beoordeling in het
kader van doelmatig beheer van afvalstoffen ten
grondslag ligt. Aangezien door de verlenging van de
termijn de maximale termijn van 10 jaar, gerekend
vanaf het moment van het verlenen van de vergunningen,
niet wordt overschreden en doordat wordt voldaan
aan de minimumstandaard van het Landelijk afvalbeheersplan
(LAP) is het doelmatig beheer
gewaarborgd.
Wet milieubeheer, artikelen 8.11, tweede lid,
8.17 en 8.24
EG-richtlijn 96/61 (IPPC), artikel 12, tweede lid
1. Procesverloop
Bij besluit van 15 februari 2005 heeft verweerder op
verzoek van de besloten vennootschap met beperkte
aansprakelijkheid ‘Moxba-Metrex B.V.’ (hierna: vergunninghoudster)
de geldigheidsduur van de aan haar bij
besluiten van 25 april 2000 en 20 november 2001
verleende vergunningen als bedoeld in de artikelen
8.4, eerste lid, en 8.1, eerste lid, aanhef en onder b,
van de Wet milieubeheer verlengd tot 1 december
2006.
2. Relevante overwegingen
2.1. (…)
zijn voor beperkte duur verleend en zouden op 1 juni
2005 expireren. Bij het bestreden besluit zijn de vergunningen
verlengd tot 1 december 2006.
2.4. Ingevolge artikel 8.24, eerste lid, van de Wet milieubeheer
kan het bevoegd gezag op aanvraag van de
vergunninghouder beperkingen waaronder een vergunning
is verleend, en voorschriften die daaraan zijn verbonden,
wijzigen, aanvullen of intrekken dan wel alsnog
beperkingen aanbrengen of voorschriften aan een
vergunning verbinden.
In artikel 8.24, tweede lid, van de Wet milieubeheer is
bepaald dat met betrekking tot de beslissing ter zake
en de inhoud van die beperkingen en voorschriften de
artikelen 8.7 tot en met 8.17 van overeenkomstige
toepassing zijn.
Artikel 8.17, tweede lid, van de Wet milieubeheer bepaalt:
‘Bij algemene maatregel van bestuur worden categorieën
van inrichtingen waarin afvalstoffen nuttig
worden toegepast of worden verwijderd, aangewezen,
ten aanzien waarvan de vergunning, voorzover zij deze
handelingen betreft, slechts geldt voor een bij de vergunning
te stellen termijn van ten hoogste tien jaar. Bij
de maatregel kan worden bepaald dat de aanwijzing
slechts betrekking heeft op daarbij aangegeven categorieën
van gevallen.’
In artikel 2.2 van het Inrichtingen- en vergunningenbesluit
milieubeheer (hierna: Ivb) worden ter uitvoering
van artikel 8.17, tweede lid, van de Wet milieubeheer
de categorieën van inrichtingen aangewezen die zijn genoemd
in bijlage I, onder 27 en 28.4 tot en met 28.6.
2.3. De inrichting betreft een inrichting voor het bewerken,
thermisch verwerken alsmede op- en overslaan
van metaalhoudende afvalstoffen. Voor de inrichting
is bij besluit van 16 augustus 1994 een
oprichtingsvergunning verleend voor beperkte duur. Bij
besluit van 25 april 2000 is voor de inrichting een revisievergunning
verleend die onder meer ziet op het inzetten
van een breder pakket metaalhoudende afvalstoffen
en een uitbreiding van de innamecapaciteit van
metaalhoudende afvalstoffen. Bij besluit van 20 november
2001 is een veranderingsvergunning verleend
die onder meer ziet op de uitbreiding van het inrichtingsterrein
en de bouw van een opslagloods. De vergunningen
van 25 april 2000 en 20 november 2001
2.5. Appellant betoogt dat de termijn waarvoor de vergunningen
van 25 april 2000 en 20 november 2001
zijn verleend, niet had mogen worden verlengd. Appellant
betoogt dat ten onrechte geen voorschriften zijn
gesteld ten aanzien van de emissies van gevaarlijke
stoffen, waaronder nikkel, chroom en dioxines. Voorts
stelt hij zich op het standpunt dat ten onrechte niet is
getoetst aan onder meer de Nederlandse emissierichtlijnen
lucht (NeR), de IPPC-richtlijn en de Afvalverbrandingsrichtlijn.
Daarnaast betoogt appellant dat het
besluit tot verlenging niet deugdelijk is gemotiveerd.
2.5.1. Niet in geschil is dat de IPPC-richtlijn van toepassing
is op inrichtingen als de onderhavige.
StAB 4 / 2005

44
Milieu
De Afdeling overweegt dat op grond van artikel 5,
tweede lid, van de IPPC-richtlijn een aantal bepalingen
uit deze richtlijn vanaf 30 oktober 1999 van toepassing
is op bestaande installaties, zoals artikel 12, dat
betrekking heeft op de wijziging in de exploitatie.
Op grond van artikel 12, tweede lid, van de IPPCrichtlijn,
voorzover hier van belang, is voor een beoogde
belangrijke wijziging in de exploitatie van de installatie
een vergunning vereist die voldoet aan de IPPC-richtlijn.
In artikel 2, onder 10a, van de IPPC-richtlijn wordt
een wijziging van de exploitatie gedefinieerd als: een
wijziging van de kenmerken of de werking, of een uitbreiding
van de installatie die gevolgen voor het milieu
kan hebben.
In artikel 2, aanhef en onder 4, van de IPPC-richtlijn
wordt het begrip bestaande installaties gedefinieerd
als: een installatie die in bedrijf is of, in het kader
van de voor de datum van toepassing van deze richtlijn
bestaande wetgeving, een installatie waarvoor een vergunning
is verleend of waarvoor naar het oordeel van
de bevoegde autoriteit een volledige vergunningsaanvraag
is ingediend, op voorwaarde dat die installatie uiterlijk
een jaar na de datum van toepassing van deze
richtlijn in werking wordt gesteld.
2.5.2. Op 2 februari 1999, derhalve vóór het van toepassing
worden van de IPPC-richtlijn, is bij verweerder
een aanvraag om revisievergunning ingediend, die verweerder
als toereikend heeft aangemerkt. De installatie
moet worden geacht met de vergunning van 25 april
2000 uiterlijk een jaar na het van toepassing worden
van de IPPC-richtlijn in werking te zijn gesteld. Gezien
het vorenstaande diende de installatie, ongeacht de
vraag in hoeverre de vergunning van 16 augustus
1994 ten tijde van het van toepassing worden van de
IPPC-richtlijn was geëxpireerd, op die datum alsook
ten tijde van het bestreden besluit te worden aangemerkt
als een bestaande installatie, als bedoeld in artikel
2, aanhef en onder 4, van de IPPC-richtlijn.
De Afdeling overweegt dat het bestreden besluit voorziet
in verlenging van de vergunningtermijn. Het bestreden
besluit leidt niet tot een verandering van de kenmerken
of de werking van de installatie, of tot een
uitbreiding van de installatie. Gelet hierop is de Afdeling
van oordeel dat geen wijziging optreedt in een bestaande
installatie als bedoeld in de IPPC-richtlijn. Dit
houdt in dat het in artikel 9, derde en vierde lid, van de
IPPC-richtlijn opgenomen beoordelingskader in het
onderhavige geval niet van toepassing is. De desbetreffende
beroepsgrond treft geen doel.
2.5.3. Ingevolge artikel 3, aanhef en punt 6, aanhef en
onder a, van de Afvalverbrandingsrichtlijn wordt voor de
toepassing van deze richtlijn onder ‘bestaande verbrandings-
of meeverbrandingsinstallatie’ verstaan: een verbrandings-
of meeverbrandingsinstallatie die vóór 28
december 2002 in werking is en over een vergunning
beschikt overeenkomstig de communautaire wetgeving.
Ingevolge artikel 20, eerste lid, van de Afvalverbrandingsrichtlijn
worden, onverminderd de specifieke overgangsbepalingen
van de bijlagen van deze richtlijn, de
bepalingen van deze richtlijn met ingang van 28 december
2005 van toepassing op bestaande installaties.
Ingevolge het tweede lid van dit artikel is op nieuwe installaties,
bijvoorbeeld installaties die niet onder de definitie
van ‘bestaande verbrandings- of meeverbrandingsinstallatie’
van artikel 3, punt 6, van deze richtlijn
of onder lid 3 van dit artikel vallen, deze richtlijn met
ingang van 28 december 2002 van toepassing in
plaats van de in artikel 18 genoemde richtlijnen.
2.5.4. Gezien hetgeen hiervoor werd overwogen was
de installatie vóór 28 december 2002 in werking en
beschikte deze over een vergunning overeenkomstig de
communautaire wetgeving. Gelet op het bepaalde in
artikel 20, eerste lid, van de Afvalverbrandingsrichtlijn,
waren de bepalingen van deze richtlijn reeds hierom
niet van toepassing op de installatie. Reeds hierom
slaagt het beroep van appellant op deze richtlijn niet.
2.5.5. De Afdeling overweegt dat de aan de vergunningen
van 25 april 2000 en 20 november 2001 verbonden
termijnen kunnen worden beschouwd als beperkingen
in de zin van artikel 8.11, tweede lid, van de
Wet milieubeheer. Het verlengen van de aan de onderliggende
vergunningen verbonden termijnen moet derhalve
worden beschouwd als het wijzigen van deze beperkingen.
Uit artikel 8.24, tweede lid, van de Wet milieubeheer
volgt dat ten aanzien van het wijzigen van een beperking
dezelfde toetsingscriteria gelden als voor het opleggen
van die beperking.
StAB 4 / 2005

45
De Afdeling stelt vast dat de inrichting valt onder categorie
28.4, onder a, 5o, categorie 28.4, onder b, 2o en
categorie 28.4, onder c, 2o van bijlage I van het Ivb.
Op het verbinden van een termijn aan een vergunning
voor een dergelijke inrichting is artikel 8.17, tweede
lid, van de Wet milieubeheer van toepassing, zodat op
het wijzigen van een vergunning voor een dergelijke inrichting
artikel 8.17, tweede lid, van de Wet milieubeheer
van overeenkomstige toepassing is.
Zoals ook uit de toelichting op artikel 8.17, tweede lid,
van de Wet milieubeheer (Kamerstukken II 21087, nr.
3, p. 80) blijkt, ligt aan dit artikel de overweging ten
grondslag dat de beoordeling van de doelmatigheid van
de verwijderingsinrichting afhangt van de omstandigheden,
en dat de termijn wordt gesteld opdat de uitvoering
van het beleid met betrekking tot de doelmatige
verwijdering van afvalstoffen kan worden aangepast
aan gewijzigde omstandigheden.
Zoals de Afdeling eerder heeft overwogen, onder meer
in haar uitspraak van 4 augustus 2004 in zaak no.
200400934/1, kunnen, nu artikel 8.17, tweede lid,
van de Wet milieubeheer van overeenkomstige toepassing
is op de verlenging van de termijn, de onderliggende
vergunningen ook slechts worden verlengd, voorzover
hieraan overwegingen met betrekking tot de
doelmatigheid van het beheer van de afvalstoffen ten
grondslag liggen.
2.5.6. Bij het bestreden besluit zijn de termijnen van
de onderliggende vergunningen verlengd tot 1 december
2006. Gezien de data waarop de vergunningen zijn
verleend – 25 april 2000 en 20 november 2001 –
wordt de in artikel 8.17, tweede lid, van de Wet milieubeheer
gestelde en voor de onderhavige inrichting
geldende termijn van tien jaar gerekend vanaf de revisievergunning,
niet overschreden.
Uit de stukken en het verhandelde ter zitting blijkt verder
dat verweerder het verzoek tot het verlengen van
de geldigheidsduur van de vergunningen in het kader
van het doelmatig beheer van afvalstoffen heeft beoordeeld.
Hij heeft gesteld dat de wijze van verwerking van afvalstoffen
in de inrichting voldoet aan de minimumstandaard
van het Landelijk afvalbeheerplan, zodat een
doelmatige verwijdering gewaarborgd is. Tevens heeft
verweerder in zijn overwegingen betrokken dat klanten
van vergunninghoudster, gelet op Verordening
259/93/EEG van 1 februari 1993, betreffende toezicht
en controle op de overbrenging van afvalstoffen binnen,
naar en vanuit de Europese Gemeenschap, oranje-lijststoffen
slechts grensoverschrijdend aan haar kunnen
overdragen als vergunninghoudster daarvoor toestemming
krijgt van de Minister van VROM; deze toestemming
wordt steeds voor een periode van maximaal één
jaar afgegeven, waarbij van belang is of de inrichting
voor die hele periode een geldige milieuvergunning
heeft. Verweerder heeft bovendien willen voorkomen
dat de activiteiten moeten worden stilgelegd in afwachting
van een beslissing op de aanvraag om een nieuwe
revisievergunning.
Appellant heeft deze beoordeling niet gemotiveerd bestreden.
Ook in hetgeen appellant overigens heeft aangevoerd,
ziet de Afdeling geen grond voor het oordeel
dat verweerder redenen behoorde te zien om het verzoek
van vergunninghoudster niet in te willigen.
(…)
StAB 4 / 2005

46
Milieu kort
K76
ABRvS 6 juli 2005, nr. 200407549/1 (Purmerend)
Wet milieubeheer, artikel 8.11, derde lid
De ontheffing van geluidsgrenswaarden geldt voor incidentele
situaties en dient aan beperkingen te worden
gebonden.
Vergunning krachtens de Wet milieubeheer voor een
manege. In het besluit is een ontheffing opgenomen
van de normaal geldende geluidsnormen voor buitenevenementen.
Met verwijzing naar paragraaf 5.3 van de Handreiking
industrielawaai en vergunningverlening oordeelt
de Afdeling dat ontheffing kan worden verleend om
maximaal twaalf maal per jaar (uitgangspunt is dat het
per keer gaat om één, aaneengesloten periode van
maximaal een etmaal) activiteiten uit te voeren die
meer geluid veroorzaken dan de geluidsgrenzen voor
de representatieve bedrijfssituatie uit de vergunning.
Het gaat dan om bijzondere activiteiten (incidentele
bedrijfssituaties), welke niet worden gerekend tot de
representatieve bedrijfssituatie. Dat wil niet zeggen dat
daaraan geen limiet kan worden gesteld: jurisprudentie
en alara-beginsel vereisen dat in deze gevallen wordt
nagegaan in hoeverre de hinder kan worden beperkt.
Dat kan bijvoorbeeld door minder ontheffingen te verlenen,
geluidsgrenzen op te leggen of de duur van de ontheffingen
te beperken.
K77
ABRvS 13 juli 2005, nr. 200407037/1 (GS Zuid-
Holland)
Algemene wet bestuursrecht artikel 1:2
Milieu kort
College van burgemeester en wethouders geen belanghebbende
bij besluit tot vaststelling hogere geluidsgrenswaarden.
Besluit tot vaststelling van hogere grenswaarden bij
woningen vanwege de geluidsbelasting van een spoorweg.
Het bezwaar van het college van burgemeester en
wethouders van Westvoorne tegen dit besluit is door
verweerder niet-ontvankelijk verklaard, omdat het college
niet als belanghebbende zou zijn aan te merken.
In beroep stelt het college dat de volksgezondheid en
het milieu belangen zijn die aan zijn zorg zijn toevertrouwd
zodat hij een rechtstreeks belang heeft bij het
bestreden besluit.
De Afdeling overweegt dat geen bepaling is aan te
wijzen op grond waarvan moet worden geoordeeld dat
bij het primaire besluit van verweerder belangen zijn
betrokken die aan burgemeester en wethouders ingevolge
de Wet geluidhinder zijn toevertrouwd. Dat aan
het gemeentebestuur in algemene zin taken op het terrein
van volksgezondheid en milieu toekomen, is onvoldoende
om te kunnen spreken van de ‘hen toevertrouwde
belangen’ in de zin van het tweede lid van
artikel 1:2 van de Algemene wet bestuursrecht. Het
beroep wordt ongegrond verklaard.
K78
ABRvS 13 juli 2005, nr. 200408474/1 (GS Utrecht)
Algemene wet bestuursrecht, artikelen 7:15 en 8:75
Wet milieubeheer artikel 15.20
De kosten van juridische bijstand – voorzover het de
fase voorafgaand aan de bezwaarfase betreft – kunnen
worden vergoed op grond van artikel 15.20 Wet
milieubeheer.
Besluit tot toekenning van schadevergoeding vanwege de
intrekking van de milieuvergunning voor een vuurwerkbedrijf.
Appellante claimt compensatie van alle door haar
geleden schade, waaronder de kosten van juridische bijstand
die betrekking hebben op de schadevaststelling.
De Afdeling overweegt dat appellante in bezwaar
een post heeft opgevoerd van € 7.500,00 voor kosten
van juridische bijstand. Voorzover het kosten van juridische
bijstand in de bezwaarfase betreft, vormt artikel
7:15 van de Algemene wet bestuursrecht (in samenhang
met artikel 8:75 van de Algemene wet bestuursrecht)
hiervoor het exclusieve kader. Ten aanzien van
het in bezwaar gedane verzoek van appellante om vergoeding
van deze kosten dient verweerder bij het
nemen van een nieuw besluit op het bezwaar, op de
voet van artikel 7:15 van de Algemene wet bestuursrecht,
daaromtrent opnieuw te beslissen.
Voorzover het kosten van juridische bijstand betreft
in de fase voorafgaand aan de bezwaarfase kan op
StAB 4 / 2005

Milieu kort
47
grond van artikel 15.20 Wet milieubeheer aanleiding
bestaan voor het toekennen van een bijdrage in de
kosten van deskundigenbijstand, indien het inschakelen
van deskundigen redelijkerwijs noodzakelijk was
teneinde tot een geobjectiveerde waardebepaling te
komen en voorzover de kosten daarvan redelijk zijn te
achten. Anders dan verweerder betoogt kan hieronder
ook rechtsbijstand inzake de vaststelling van de schadevergoeding
vallen.
K79
ABRvS 20 juli 2005, nr. 200407458/1 (GS Groningen)
Wet milieubeheer, artikel 8.11, derde lid
Geurnormen voor baggerspeciedepot toereikend om
stankhinder afdoende te beperken. Geen sprake van
inbreuk op persoonlijke levenssfeer.
Vergunning krachtens de Wm voor een baggerbewerkingsinrichting.
Appellanten vrezen onder meer geurhinder
en inbreuk op hun persoonlijke levenssfeer vanwege
het in werking zijn van de inrichting.
De Afdeling overweegt hieromtrent dat de in de vergunningaanvraag
opgenomen indicatieve geurberekeningen
ervan uitgaan dat het geurhinderniveau bij aaneengesloten
woonbebouwing niet meer bedraagt dan 1
ge/m 3 als 98 percentiel en bij vrijstaande woningen 1
ge/m 3 als 95 percentiel. Deze normen zijn toereikend te
achten ter beperking van de nadelige gevolgen voor het
milieu. Gelet op de aard van de activiteiten en de afstand
tot de woning van appellanten is er geen grond
voor het oordeel dat de inrichting afbreuk doet aan de
persoonlijke levenssfeer van appellanten.
K80
ABRvS 20 juli 2005, nr. 200410395/1 (Eindhoven)
Wet milieubeheer, artikel 18.14
De vaststelling of de geluidsvoorschriften al dan niet
worden overtreden, dient te zijn gebaseerd op representatieve
geluidsmetingen.
Afwijzing verzoek om bestuurlijke handhavingsmiddelen
toe te passen ten aanzien van een jongerencentrum.
Het besluit is gebaseerd op een drietal controles
en één geluidsmeting.
De Afdeling overweegt dat de controles, uitgevoerd
door ambtenaren van de gemeente, dateren van juni
respectievelijk juli 2002. Weliswaar is tijdens deze
controles nagegaan of er sprake was van parkeeroverlast
dan wel indirecte hinder als gevolg van komende
en gaande bezoekers van de inrichting, doch vaststaat
dat tijdens deze controles geen geluidmetingen zijn
verricht om te kunnen vaststellen of aan de geldende
geluidvoorschriften wordt voldaan. De enkele waarnemingen
van de controleurs, zonder dat deze worden
gestaafd door geluidmetingen, zijn onvoldoende om
zonder meer te kunnen vaststellen of geluidvoorschriften
al dan niet worden overtreden. De op 1 september
2002 uitgevoerde geluidmeting bij de inrichting betreft
uitsluitend het piekgeluidniveau veroorzaakt door een
van de inrichting wegrijdende scooter. Dit geluidniveau
mag op grond van voorschrift 1.1.4, aanhef en onder
a, van de bijlage bij het Besluit bij de beoordeling of
aan de grenswaarden van voorschrift 1.1.1 van de bijlage
bij het Besluit wordt voldaan, buiten beschouwing
blijven.
Voorzover voor het eerst ter zitting door verweerder
is gewezen op een door de Milieudienst Regio Eindhoven
uitgebracht akoestisch rapport van 23 mei 2005
overweegt de Afdeling dat dit dateert van na het nemen
van het bestreden besluit en om die reden verder buiten
beschouwing dient te blijven. Volgt vernietiging van
het bestreden besluit.
K81
ABRvS 27 juli 2005, nr. 200406130/1 (Haelen)
Wet milieubeheer, artikel 8.11, derde lid
Het afwijken van de geluidsnormen is slechts mogelijk
na het bepalen van het referentieniveau van het
omgevingsgeluid.
Revisievergunning krachtens de Wet milieubeheer voor
een steenindustrie. Appellanten stellen dat verweerder
ten onrechte niet heeft onderzocht of de geluidsoverlast
kan worden ingeperkt. Verweerder betoogt dat hij
op grond van een bestuurlijke afweging de geluidsgrenswaarden
voor de dag- en nachtperiode heeft afge-
StAB 4 / 2005

48
Milieu kort
stemd op de feitelijke geluidsbelasting vanwege de
reeds vergunde activiteiten.
De Afdeling overweegt dat uit hoofdstuk 4 van de
Handreiking industrielawaai en vergunningverlening
volgt dat slechts na bepaling van het referentieniveau
van het omgevingsgeluid het op grond van een bestuurlijk
afwegingsproces mogelijk is om de in de Handreiking
genoemde richtwaarden te overschrijden. Verweerder
heeft ten tijde van het nemen van het
bestreden besluit geen onderzoek verricht naar het ter
plaatse heersende referentieniveau van het omgevingsgeluid.
Volgt vernietiging van het bestreden besluit.
K82
ABRvS 3 augustus 2005, nr. 200408443/1 (Pijnacker-Nootdorp)
Wet milieubeheer, artikel 8.2
Algemene wet bestuursrecht, artikel 8:72, vierde
lid
Afdeling voorziet zelf in de zaak door drempelwaarde
voor opslag afvalstoffen te verlagen tot 49 m 3
waardoor verweerder bevoegd gezag blijft.
Revisievergunning krachtens de Wet milieubeheer voor
een hoveniersbedrijf dat maximaal 50 m 3 van buiten
de inrichting afkomstige afvalstoffen opslaat. Appellant
voert aan dat ten gevolge van deze activiteit niet verweerder
maar gedeputeerde staten als bevoegd gezag
zijn aan te merken.
De Afdeling overweegt dat blijkens de aanvraag
maximaal 50 m 3 afvalstoffen wordt opgeslagen, welke
hoeveelheid bij vergunningvoorschrift is vastgelegd.
Gelet op categorie 28.4, aanhef, en onder a, 6 van het
Inrichtingen en vergunningenbesluit milieubeheer is
daarmee het college van gedeputeerde staten bevoegd
om tot vergunningverlening over te gaan. Nu echter is
beoogd om een opslagcapaciteit te vergunnen van minder
dan 50 m 3 is gehandeld in strijd met het zorgvuldigheidsbeginsel.
De Afdeling voorziet zelf in de zaak
door het desbetreffende vergunningvoorschrift te vernietigen
en in de plaats daarvan een voorschrift aan de
vergunning te verbinden dat bepaalt dat de opslagcapaciteit
van afvalstoffen binnen de inrichting maximaal
49 m 3 mag bedragen.
Annotatie
Opmerkelijk in deze zaak is dat de Afdeling de bevoegdheid
tot vergunningverlening regelt door middel
van het aan haar toegekende wettelijke instrument om
zelf in de zaak te voorzien (artikel 8:72, vierde lid Algemene
wet bestuursrecht). Sinds de afschaffing van het
Kroonberoep is de Afdeling zeer terughoudend geweest
in de mogelijkheid om zelf in de zaak te voorzien door
een voorschrift te wijzigen. In dit geval wordt het voorschrift
gewijzigd omdat er anders sprake zou zijn van
vergunningverlening door een overheidsorgaan dat
daartoe niet bevoegd is, hetgeen grond is voor vernietiging
van het bestreden besluit. Ingevolge het Inrichtingen-
en vergunningenbesluit milieubeheer (zoals dat
luidde ten tijde van het bestreden besluit) zijn namelijk
gedeputeerde staten het bevoegde gezag vanaf een opslagcapaciteit
van 50 m 3 of meer. In dit geval had verweerder
exact deze drempelwaarde opgenomen
waardoor zij feitelijk niet meer bevoegd was om de vergunning
te verlenen. Omdat dit niet was beoogd, heeft
de Afdeling gekozen voor de pragmatische oplossing
om de opslagcapaciteit te verlagen tot 49 m 3 . Overigens
is op 29 april 2005 het Inrichtingen- en vergunningenbesluit
milieubeheer aangepast. De drempelwaarde
in de betreffende categorie 28.4 onder a.6 is
verhoogd naar 1.000 m 3 of meer.
K83
Tjeerd van der Meulen
ABRvS 3 augustus 2005, nr. 200409361/1 (Minister
LNV)
Flora- en Faunawet, artikel 75
Voor aantasten voortplantingspoel rugstreeppad is
ontheffing Flora- en faunawet vereist.
Besluit van de Minister van LNV waarbij ontheffing is
verleend op grond van de Flora- en faunawet (Ffw). Tevens
blijkt uit het besluit dat voor het aantasten van
een voortplantingspoel van de rugstreeppad geen ontheffing
noodzakelijk is. Het besluit heeft betrekking op
het plangebied rondom een aan te leggen tankstation.
Dit gebied grenst aan een voortplantingspoel voor de
rugstreeppad waarbij is gepland dat een fietspad op de
StAB 4 / 2005

Milieu kort
49
plaats van deze poel komt. De Minister van LNV heeft
in zijn besluit overwogen dat deze poel niet per definitie
hoeft te verdwijnen, omdat het geplande fietspad op
de plaats van de poel zodanig kan worden aangelegd,
dat de poel kan blijven bestaan. Derhalve is naar zijn
oordeel voor wat betreft de rugstreeppad geen ontheffing
nodig van het verbod van de Ffw.
De Afdeling overweegt dat zij het standpunt van de
Minister van LNV dat geen ontheffing nodig is, niet kan
volgen. Ingevolge artikel 11 van de Ffw is het vernielen
en verstoren van een voortplantingsplaats en vaste rusten
verblijfplaats van beschermde diersoorten verboden.
Uit onderzoek is gebleken dat rugstreeppadden zich in
het plangebied voortplanten en daar overwinteren. De
aanleg van het fietspad is voorzien in het projectplan dat
ten grondslag ligt aan de aanvraag. Het staat de Minister
niet vrij om af te wijken van de aanvraag in die zin dat hij
beslist als ware het fietspad op een andere plaats gepland.
Bovendien zou de aanleg van een ander fietspad,
dat de voortplantingspoel zou ontzien, rugstreeppadden
die in de buurt van de poel overwinteren kunnen storen
in hun winterslaap. De Minister heeft dan ook onvoldoende
gemotiveerd waarom het verbod van artikel 10
Ffw ten aanzien van de padden niet zou gelden.
K84
ABRvS 3 augustus 2005, nr. 200410286/1 (Staatssecretaris
VROM)
Algemene wet bestuursrecht, artikel 6:11
Ondanks de niet aangetekende verzending heeft verweerder
voldoende aannemelijk gemaakt dat de verzending
van het besluit heeft plaatsgevonden.
Besluit waarbij niet is ingestemd met de overbrenging
van afvalstoffen naar Duitsland. Het tegen dit besluit
ingediende bezwaar is door verweerder niet-ontvankelijk
verklaard wegens overschrijding van de bezwaartermijn
van zes weken. Appellanten betogen dat de termijnoverschrijding
verschoonbaar is, omdat zij het
besluit niet hebben ontvangen en er derhalve ook geen
kennis van hebben kunnen nemen. Zij wijzen er daarbij
op dat verweerder het besluit niet heeft aangetekend of
met bericht van ontvangst heeft verzonden.
De Afdeling overweegt dat, ingeval van niet aangetekende
verzending van besluiten of andere rechtens
van belang zijnde documenten, het bestuursorgaan
aannemelijk dient te maken dat het desbetreffende
stuk is verzonden. Indien het bestuursorgaan de verzending
van het desbetreffende stuk aannemelijk heeft
gemaakt, ligt het op de weg van de geadresseerde om,
indien daartoe aanleiding bestaat, de ontvangst ervan
op niet ongeloofwaardige wijze te ontkennen. Eerst als
dat gebeurt, is het aan het bestuursorgaan dat het stuk
heeft verzonden om de ontvangst daarvan door de geadresseerde
aannemelijk te maken.
De verzending van het besluit heeft niet aangetekend
dan wel met bericht van ontvangst plaatsgevonden.
Gelet op de ter zitting door verweerder verstrekte
informatie en gelet op het feit dat het zoekraken van op
normale wijze ter post bezorgde brieven tot de hoge
uitzonderingen behoort, is het niet aannemelijk dat het
besluit appellanten niet heeft bereikt. In dit geval rust
op verweerder niet de last de ontvangst van het besluit
door appellanten aannemelijk te maken.
K85
ABRvS 3 augustus 2005, nr. 200502105/1 (Dongen)
Wet milieubeheer, artikel 8.18
Voor stelling dat vergunning is vervallen, is geen
begin van bewijs geleverd.
Revisievergunning krachtens de Wet milieubeheer voor
een veehouderij. Appellant voert aan dat verweerder
ten onrechte niet heeft onderzocht of de vergunning
van rechtswege is vervallen, nu minimaal drie jaar na
1994 geen gebruik is gemaakt van de vergunning.
De Afdeling oordeelt dat geen sprake is van het
(gedeeltelijk) vervallen van de vergunning van 1992,
nu geen begin van bewijs is geleverd dat de inrichting
niet is voltooid en in werking is gebracht.
K86
ABRvS 10 augustus 2005, nr. 200406846/1 (GS
Zuid-Holland)
Wet milieubeheer, artikelen 8.10 en 8.11
StAB 4 / 2005

50
Milieu kort
Emissie van fijn stof behoeft in dit geval geen nader
onderzoek; geen plicht voor vergunninghoudster om
toestemmingsbesluit te publiceren.
Veranderingsvergunning krachtens de Wm voor een afvalbedrijf.
Omwonenden hebben bezwaren tegen de
emissie van grof stof en fijn stof vanuit de inrichting.
Verder menen zij dat zij op de hoogte moeten worden
gesteld van het voornemen en de toestemming om
proefnemingen met afvalscheidingmethoden te verrichten.
De Afdeling overweegt dat de vergunde wijziging
een afname van de emissie van grof stof en zwevende
deeltjes (fijn stof) tot gevolg heeft. Mitsdien bestond er
geen aanleiding voor nader onderzoek. Een publicatieplicht
van het toestemmingsbesluit voor proefnemingen
kan niet in een vergunning worden opgenomen,
omdat deze verplichting niet op vergunninghoudster
kan rusten maar slechts op verweerder zelf. Een voorschrift
met als strekking dat vergunninghoudster omwonenden
vooraf op de hoogte stelt van de proefnemingen
is – gelet op het belang van de bescherming
van het milieu dat hiermee wordt gediend – in dit geval
niet nodig.
K87
ABRvS 10 augustus 2005, nr. 200407293/1 (Rijssen-Holten)
Wet milieubeheer, artikel 8.11, tweede lid
K88
ABRvS 10 augustus 2005, nr. 200407698/1 (GS
Gelderland)
Wet milieubeheer, artikel 8.11, tweede lid
Cumulatie van stank in dit geval geen reden tot weigering
van de vergunning.
Revisievergunning krachtens de Wet milieubeheer voor
een mengvoederbedrijf. Appellanten stellen dat verweerder
heeft nagelaten de cumulatie van geur, veroorzaakt
door deze inrichting tezamen met andere inrichtingen,
te beoordelen.
De Afdeling overweegt dat de in de omgeving gelegen
inrichtingen geen zodanig gelijke geurcomponenten
uitstoten, dat deze wat betreft de geurbeleving als
dezelfde geur is te beschouwen. Een methode om verschillende
geuren te cumuleren, is niet voorhanden.
Mitsdien kan cumulatie van geur(hinder) niet aan de
orde komen.
K89
ABRvS 17 augustus 2005, nr. 200500695/1 (GS
Noord-Brabant)
EG-richtlijn 96/61 (IPPC), artikel 2, aanhef en
onder 4
Geen voorzieningen voorschrijven waarbij de medewerking
van derden is vereist.
Revisievergunning krachtens de Wet milieubeheer voor
een herstelinrichting annex tankstation. Bij voorschrift
is gesteld dat bij overschrijding van de geluidsnorm die
in de woning geldt, vergunninghouder gehouden is een
geluidswering aan de woning aan te brengen zodat aan
de binnennorm kan worden voldaan.
De Afdeling overweegt dat aan de vergunning geen
voorschriften kunnen worden verbonden die strekken
tot het aanbrengen van voorzieningen aan niet tot de
inrichting behorende en bij derden in gebruik zijnde eigendommen.
In dit geval geen sprake van een bestaande maar van
een nieuwe installatie in de zin van de IPPC-richtlijn.
Revisievergunning krachtens de Wet milieubeheer voor
een veehouderij. Verweerder is ervan uitgegaan dat
sprake is van een bestaande installatie in de zin van de
IPPC-richtlijn (de Richtlijn) nu de vergunningaanvraag
is ingediend voorafgaand aan het van toepassing zijn
van de Richtlijn.
De Afdeling overweegt dat pas bij de revisievergunning
een groter veebestand is vergund dan de drempelwaarde
uit bijlage I van de Richtlijn zodat er in zoverre
geen sprake is van een bestaande situatie. Verder is de
vergunning weliswaar vóór het van toepassing worden
van de Richtlijn aangevraagd, maar zijn de eerder op
basis van deze aanvraag verleende vergunningen vernietigd.
De installatie kan om die reden niet, zoals arti-
StAB 4 / 2005

Milieu kort
51
kel 2, aanhef en onder 4, van de Richtlijn vereist, worden
geacht binnen één jaar na het van toepassing worden
van de Richtlijn in werking te zijn gesteld. Er is dan
ook sprake van een nieuwe installatie.
K90
ABRvS 24 augustus 2005, nr. 200501507/1 (Nunspeet)
Algemene wet bestuursrecht, artikel 5:32
Vanwege de reële kans op herhaling is procesbelang
bij de beoordeling van het gedoogbesluit aanwezig.
Besluit tot het gedogen van een schietevenement. Het
tegen dit besluit gemaakte bezwaar wordt niet-ontvankelijk
verklaard wegens het ontbreken van procesbelang.
Het evenement heeft reeds plaatsgevonden.
De Afdeling overweegt dat geen uitspraak van de
bestuursrechter kan worden gevraagd vanwege de
principiële betekenis ervan. Vanwege de reële kans op
herhaling van het evenement hebben appellanten procesbelang
bij de beoordeling van hun beroep. Appellanten
zijn ten onrechte niet-ontvankelijk verklaard in
hun bezwaar.
K91
ABRvS 24 augustus 2005, nr. 200501877/1 (Heerhugowaard)
Wet milieubeheer, artikel 1.1, vierde lid
Milieugevolgen evenement dienen aan het in werking
zijn van de inrichting te worden toegerekend.
Oprichtingsvergunning krachtens de Wet milieubeheer
voor een horeca-inrichting. Appellanten stellen dat de
(niet aangevraagde) grootschalige buitenevenementen
niet bij de beoordeling zijn betrokken.
De Afdeling oordeelt dat de activiteiten die tijdens
de grootschalige buitenevenementen buiten de inrichting
plaatsvinden zodanig nauw samenhangen met de
activiteiten die in die situatie binnen de inrichting
plaatsvinden, dat de milieugevolgen daarvan aan het in
werking zijn van de inrichting dienen te worden toegerekend.
Daaraan doet niet af dat op basis van de gemeentelijke
APV beperkingen kunnen worden gesteld
aan deze activiteiten.
Ten aanzien van het geluid van bezoekers van de inrichting
oordeelt de Afdeling dat niet zonder meer aansluiting
kan worden gezocht bij de geluidsnormen van
het Besluit horeca-, sport- en recreatie-inrichtingen milieubeheer,
nu de inrichting niet valt onder dit Besluit.
K92
ABRvS 31 augustus 2005, nr. 200407361/1 (Twenterand)
Wet milieubeheer, artikel 10.1
Het laten liggen van puin is een overtreding van artikel
10.1 Wet milieubeheer.
Last onder dwangsom die strekt tot het verwijderen
van puin dat in een kelder ligt. De last is gebaseerd op
overtreding van de zorgplicht van artikel 10.1 Wet milieubeheer.
Appellante stelt dat artikel 10.1 niet wordt
overtreden.
De Afdeling oordeelt dat het puin niet zonder voorafgaande
bewerking kan worden aangemerkt als bouwmateriaal
en – gelet ook op de maatschappelijke opvattingen
– als afval moet worden aangemerkt. Gezien het
landelijk afvalbeheersplan (Lap) is het in de kelder
houden van puin minder doelmatig dan het afvoeren
van puin naar een erkend afvalverwerker. Nu appellante
het gestorte puin onder zich houdt en bovendien dit
puin bij haar is ontstaan, is gehandeld in strijd met artikel
10.1, eerste lid Wet milieubeheer.
K93
ABRvS 7 september 2005, nr. 200406602/1 (GS
Noord-Holland)
Wet geluidhinder, artikel 157
Besluit grenswaarden binnen zones langs
wegen, artikel 1a
Bij het vaststellen van de hogere grenswaarden is ten
onrechte nagelaten om de cumulatie van de verschil-
StAB 4 / 2005

52
Milieu kort
lende geluidszones bij de beoordeling te betrekken.
Besluit tot vaststelling hogere grenswaarden bij woningen
vanwege het wegverkeerslawaai. Appellant betoogt
onder meer dat onvoldoende rekening is gehouden
met cumulatie van geluid. Daarbij wijst hij op het
luchtvaartverkeer en de verschillende wegen in de omgeving
van zijn woning.
De Afdeling stelt vast dat de woning van appellant
in meerdere geluidszones als bedoeld in de Wet geluidhinder
en de Luchtvaartwet is gelegen. Verweerder is
gehouden om bij het vaststellen van de hogere waarden
de cumulerende geluidsbelastingen te betrekken en te
beoordelen of al dan niet sprake is van een onaanvaardbare
geluidsbelasting. Een dergelijke beoordeling
omvat meer dan een enkele verwijzing naar de te verwachten
geluidsbelasting vanwege het luchtverkeerslawaai
en een algemene beoordeling van de toename van
het totaal aantal gehinderden in de omgeving.
De plicht van de gemeenteraad tot het treffen van
maatregelen om te voorkomen dat het geluidsniveau
binnen de woning van appellant meer dan 35 dB(A)
zal bedragen, vloeit rechtstreeks voort uit artikel 111
Wet geluidhinder en kan derhalve de rechtmatigheid
van het onderhavige besluit niet raken.
K94
ABRvS 7 september 2005, nr. 200407970/1 (GS
Gelderland)
Wet milieubeheer, artikel 7.8b
In dit geval sprake van een bijzondere omstandigheid
die vereist dat een milieueffectrapport moet worden
gemaakt.
Revisievergunning krachtens de Wet milieubeheer voor
een kartingbaan. Eén der appellanten stelt dat een milieueffectrapport
had moeten opgesteld, nu de inrichting
in een gebied ligt dat deel uitmaakt van de Ecologische
Hoofdstructuur (EHS). Verweerder meent daarentegen
dat geen sprake is van bijzondere omstandigheden als
bedoeld in artikel 7.8b van de Wm.
De Afdeling overweegt dat de functie van een milieueffectrapport
is om inzicht te verkrijgen in de gevolgen
voor het milieu die de aangevraagde activiteit kan
hebben. Aangezien de inrichting is gelegen in een gevoelig
gebied (EHS) is niet uit te sluiten dat de activiteit
belangrijke nadelige gevolgen voor het milieu heeft.
Volgt vernietiging van het bestreden besluit.
Annotatie
In artikel 7.8b Wet milieubeheer wordt een viertal criteria
opgesomd waaraan moet worden getoetst om te bepalen
of sprake is van bijzondere omstandigheden die
nopen tot het opstellen van een milieueffectrapport vanwege
de voorgenomen activiteit. De toetsing door het
bevoegd gezag aan deze criteria wordt milieueffectbeoordeling
genoemd. Tussen partijen was niet in geschil
dat het bevoegd gezag verplicht was tot milieueffectbeoordeling.
Partijen waren enkel verdeeld over de vraag
of als uitkomst van deze beoordeling een milieueffectrapport
diende te worden gemaakt.
Indien uit de milieueffectbeoordeling blijkt dat sprake
is van bijzondere omstandigheden dient een milieueffectrapport
te worden opgesteld om vast te stellen welke
milieugevolgen de voorgenomen activiteit heeft. Eén van
de criteria die worden genoemd in artikel 7.8b Wm is ‘de
plaats waar de activiteit wordt verricht’ (criterium artikel
7.8b, vierde lid, onder b). Aan de hand van de jurisprudentie
over deze bepaling kan worden geconcludeerd dat
vooral dit criterium van doorslaggevende betekenis kan
zijn bij de milieueffectbeoordeling (zie o.a. ABRvS
200102014/1, 200303118/1 en 200410359/2).
Enkel de ligging in een gevoelig gebied, in dit geval de
Ecologische Hoofdstructuur, is zo’n bijzondere omstandigheid
die moet leiden tot het opstellen van een milieueffectrapport.
Voorts blijkt uit de onderhavige uitspraak dat milieueffectbeoordeling
ex artikel 7.8 b van de Wet milieubeheer
het bevoegd gezag niet de ruimte biedt om
reeds in het kader van dat besluit een beschouwing
c.q. beoordeling te geven van de eventuele milieugevolgen.
Pas in het kader van het vervolgens op te stellen
milieueffectrapport dient te worden onderzocht of
de voorgenomen activiteit daadwerkelijk belangrijke
nadelige milieugevolgen heeft. Aan de plicht om een
milieueffectrapport op te stellen, kan dus niet worden
voorbijgegaan omdat het bevoegd gezag meent dat ten
tijde van de milieueffectbeoordeling al voldoende inzicht
bestaat in de milieugevolgen of doordat het voornemens
is deze gevolgen afdoende te regelen in de vergunning.
Deze lijn is eerder bevestigd in de uitspraak
van de Afdeling inzake de ontgronding ’t Rooth (28
april 2004, nr.200303118/1, StAB 2004/3, 04-87).
Tjeerd van der Meulen
StAB 4 / 2005

K95
ABRvS 7 september 2005, nr. 200410246/1 (Veldhoven)
Milieu kort
K96
53
Vz. ABRvS 12 september 2005, nr. 200506205/2
(GS Limburg)
Wet milieubeheer, artikel 8.10
Voormalige bedrijfswoning kan niet meer tot de sfeer
van de inrichting worden gerekend en krijgt daarom
bescherming tegen geluidshinder.
Revisievergunning krachtens de Wet milieubeheer voor
een aannemings-, transport- en grondverzetbedrijf. In
geding is de vraag op de woning van één der appellanten
bescherming toekomt tegen geluidshinder die door
de inrichting wordt veroorzaakt.
Uit de stukken is gebleken dat appellant sub 1 ten
tijde van het nemen van het bestreden besluit eigenaar
was van de woning [locatie] en tot voor kort in deze
woning heeft gewoond. De woning is een voormalige
bedrijfswoning van de inrichting. Appellant sub 1 was
voorheen tevens eigenaar van het perceel waarop de
inrichting is gelegen. Dit perceel heeft appellant sub 1
in 1992 verkocht aan vergunninghoudster. Voorts is
gebleken dat appellant sub 1 tot 1 januari 2000 werkzaam
was als directeur van de inrichting. Appellant
sub 1 heeft evenwel sinds 1 januari 2000 direct noch
indirect een binding met de inrichting. Onder deze omstandigheden
kon ten tijde van het nemen van het bestreden
besluit de woning van appellant sub 1 niet
meer tot de sfeer van de inrichting worden gerekend.
De Afdeling is dan ook van oordeel dat de woning [locatie]
bescherming tegen geluidhinder veroorzaakt
door de onderhavige inrichting behoeft. De omstandigheid
dat de woning van appellant sub 1 in het verleden
dienst deed als bedrijfswoning en op grond van het vigerende
bestemmingsplan slechts mag worden gebruikt
als bedrijfswoning van de inrichting, wat hier
ook van zij, leidt niet tot een ander oordeel. Dat de
zoon van appellant sub 1 de woning zal betrekken,
leidt evenmin tot een ander oordeel, nu ook de zoon
gezien het verhandelde ter zitting geen enkele betrokkenheid
bij de inrichting heeft. Verweerder heeft bij de
beoordeling van de aanvraag de woning van appellant
sub 1 derhalve ten onrechte buiten beschouwing gelaten.
Wet milieubeheer, artikel 8.1
Geen oprichtingssituatie in de zin van het Besluit milieueffectrapportage,
ook al was de eerder verleende
vergunning ten tijde van het bestreden besluit reeds
komen te vervallen.
Oprichtingsvergunning krachtens de Wet milieubeheer
voor een afvalverwerkingsbedrijf. Verzoekster betoogt
dat ten onrechte geen milieueffectrapport is opgesteld,
nu sprake is van de oprichting van de inrichting. Verweerder
stelt zich op het standpunt dat geen milieueffectrapport
hoeft te worden gemaakt, nu het gaat om
de voortzetting van een eerder vergunde en gerealiseerde
inrichting.
De Voorzitter gaat ervan uit dat, nu de inrichting
reeds bestaat en eerder voor de inrichting een onherroepelijke
vergunning is verleend, waarbij de inrichting
aan een milieuhygiënische toetsing onderworpen is geweest,
geen sprake is van oprichting als bedoeld in categorie
18.2 van onderdeel C van de bijlage bij het Besluit
milieueffectrapportage 1994. De omstandigheid
dat de eerder verleende vergunning is geëxpireerd, kan
daar niet aan afdoen.
K97
ABRvS 19 september 2005, nr. 200407783/1 (GS
Noord-Brabant)
Wet milieubeheer, artikel 8.11, tweede lid
Bedrijfsnoodplan dient de effecten van incidenten te
beschrijven.
Revisievergunning krachtens de Wet milieubeheer voor
een spoorwegemplacement. Appellante-vergunninghoudster
stelt onder meer dat in de voorschriften ten
onrechte de verplichting is opgenomen om in het bedrijfsnoodplan
de denkbare incidenten en de diverse
effecten daarvan onder diverse meteorologische omstandigheden
te beschrijven.
StAB 4 / 2005

54
Milieu kort
De Afdeling oordeelt dat het in het belang van de bescherming
van het milieu is aangewezen in een bedrijfsnoodplan
de effecten van incidenten in de inrichting
te beschrijven.
K98
ABRvS 21 september 2005, nr. 200409313/1 (Eindhoven)
Wet milieubeheer, artikel 15.20
Ten gevolge van de intrekking van de vergunning is
verplaatsingsschade ontstaan die voor vergoeding in
aanmerking komt.
Afwijzing van verzoek om toekenning van schadevergoeding
ten gevolge van (gedeeltelijke) intrekking vergunning.
Volgens verweerder ontbreekt causaal verband tussen
het besluit tot gedeeltelijke intrekking van de
vergunning en de geclaimde schade. Daarbij stelt hij dat
verplaatsing van de inrichting niet noodzakelijk is, omdat
met een nieuwe werkwijze de risico’s tot een aanvaardbaar
niveau kunnen worden teruggebracht en zodoende
de inrichting op de huidige locatie in werking kan
blijven. Appellante meent daarentegen dat voortzetting
van de inrichting op de huidige locatie niet mogelijk is.
De Afdeling oordeelt dat de door verweerder geopperde
nieuwe werkwijze niet mogelijk is, omdat daarvoor
onvoldoende ruimte beschikbaar is op de huidige
locatie. Verder zijn de activiteiten waarvoor de vergunning
is ingetrokken zodanig verbonden met de overige
activiteiten van de inrichting, dat voortzetting van de
inrichting zonder deze activiteiten geen reëel alternatief
is. Verweerder is er dan ook ten onrechte van uitgegaan
dat geen verband bestaat tussen het intrekkingbesluit
en de door appellante geclaimde verplaatsingsschade.
K99
ABRvS 21 september 2005, nr. 200504166/1 (Nijkerk)
Wet milieubeheer, artikel 8.2
Bevoegdheid tot nemen besluit is ambtshalve te beoordelen
aspect.
Oprichtingsvergunning krachtens de Wet milieubeheer
voor een supermarkt met afvalinzamelstation. Appellanten
betogen dat het besluit onbevoegd is genomen.
Verweerder meent dat het beroep op dit punt niet-ontvankelijk
is, omdat dit aspect niet als bedenking tegen
het ontwerpbesluit is ingebracht.
De Afdeling overweegt dat de bevoegdheid om het
besluit te nemen ambtshalve dient te worden beoordeeld.
Voor niet-ontvankelijkverklaring van dit deel van
het beroep is derhalve geen plaats.
Annotatie
1. De administratieve rechtspraak wordt over het algemeen
gekenmerkt door een actieve, althans niet lijdelijke,
houding van de instantie die de geschillen beslecht.
Deze actieve opstelling brengt in de eerste
plaats met zich mee dat de rechter bij zijn beoordeling
niet gebonden is aan de feiten en juridische kwalificaties
zoals die door partijen zijn gesteld. Hij onderzoekt
zelfstandig of een besluit voor (gedeeltelijke) vernietiging
in aanmerking komt. Daarbij kunnen zowel de feitelijke
onderbouwing van het beroep als de door appellant
aangevoerde rechtsgronden ambtshalve worden
aangevuld. De bevoegdheid daartoe is vastgelegd in artikel
8:69, tweede en derde lid van de Algemene wet
bestuursrecht.
Voor wat betreft het aanvullen van feiten zoekt de
rechter vaak steun in het op grond van artikel 8:47 van
de Algemene wet bestuursrecht uit te brengen deskundigenbericht.
Ook de zitting biedt dikwijls een uitgelezen
mogelijkheid om feiten aan te vullen of te verhelderen.
Voor wat betreft de rechtsgronden bepaalt ofwel de
rechter zelf of deze aanvulling behoeven ofwel hij
wordt daartoe verplicht door de regelgeving. Zo verplicht
het overgangsrecht van de Wet ammoniak en
veehouderij om in een aantal gevallen ambtshalve aan
deze wet te toetsen (ABRvS 20 november 2002,
NStAB 2003/1, 02-137). Tevens kan EG- of internationaal
recht daartoe verplichten voor zover dit rechtstreeks
werkende bepalingen bevat waarvan de handhaving
door de nationale rechter moet worden
verzekerd. De IPPC-richtlijn en de Vogel- en Habitatrichtlijn
zijn hier voorbeelden van (ABRvS 26 november
2003, StAB 2004/1, 04-06 en ABRvS 6 oktober
2004, StAB 2005/1, K4).
2. Door de jaren heen is de Afdeling bestuursrechtspraak
niet altijd consequent geweest in haar beslissingen
om al dan niet ambtshalve te toetsen. Voor wat be-
StAB 4 / 2005

Milieu kort
55
treft het EG-recht is al eerder in dit tijdschrift opgemerkt
dat een verschuiving heeft plaatsgevonden voor
wat betreft de toetsing aan de IPPC-richtlijn (StAB
2004/1, annotatie bij 04-06). Waar de Afdeling in
2002 nog van mening was dat beroepsgronden met
betrekking tot de IPPC-richtlijn niet-ontvankelijk zijn,
indien ze niet eerder als bedenking in de vergunningprocedure
zijn ingebracht, is de Afdeling nadien overgegaan
tot ambtshalve toetsing (beroepsgrond werd
voor het eerst ter zitting bij de Afdeling aangevoerd)
omdat het hier gaat om mogelijk rechtstreeks werkende
bepalingen van Europees recht. Opmerkelijk in dit
verband is dan weer de uitspraak van 2 maart 2005
(StAB 2005/2, 05-44) waarin het eerst ter zitting aanvoeren
van de beroepsgrond dat niet aan de IPPCrichtlijn
is getoetst, wordt afgedaan met de overweging
dat het aanvoeren van deze grond in dit stadium van
de procedure in strijd is met de goede procesorde. Kennelijk
zijn de meningen hierover binnen de Afdeling zelf
niet eensluidend.
Hetzelfde geldt voor de Vogel- en Habitatrichtlijn
getuige o.a. de uitspraken van 30 juni 2000 nr.
E03.96.1555 (NStAB 2000/77) en de al eerder genoemde
uitspraak van 6 oktober 2004 (StAB 2005/1,
K4) waarin werd beslist dat niet respectievelijk wel
ambtshalve aan deze richtlijnen diende te worden getoetst.
3. Naast de toetsing aan EG- of internationaal recht
kunnen als voorbeelden van aspecten die voor ambtshalve
toetsing in aanmerking komen worden genoemd,
de bevoegdheid van het bestuursorgaan om te beslissen,
de vraag of de juiste procedure is gevolgd, de
vraag of de inrichting vergunningplichtig is dan wel
onder een algemene maatregel van bestuur ex artikel
8.40 Wet milieubeheer valt, of er sprake is van één inrichting
of twee afzonderlijke inrichtingen, of er sprake
is van de plicht een milieueffectrapport op te stellen
(MeR-plicht), het al dan niet van toepassing zijn van
het Besluit luchtkwaliteit (fijn stof) enz. Ook ten aanzien
van enkele van deze aspecten is de lijn in de jurisprudentie
van de Afdeling niet altijd consistent te noemen.
Terwijl de Afdeling in 1998 en 1999 nog vond
dat de beroepsgrond één dan wel twee inrichtingen en
de beroepsgrond inzake MeR-plicht aspecten waren
die ambtshalve dienden te worden beoordeeld (o.a.
ABRvS 26 maart 1998, E03.96.0485, AB 1998,
215; ABRvS 12 november 1998, E03.95.0093, JM
1999, 18 en ABRvS 28 januari 1999, E03.98.0004,
JM 1999, 62) kwam zij daar later weer op terug (o.a.
ABRvS 30 juni 2000, E03.98.0358 en ABRvS 6 juli
2005, 200409085/1, beide niet gepubliceerd).
Zeer consistent is de Afdeling echter in de toetsing
van de bevoegdheid van een bestuursorgaan om een
bepaald besluit te nemen. Dit is door de jaren heen altijd
door haar als een ambtshalve te beoordelen aspect
aangemerkt (o.a. ABRvS 17 april 2001, StAB 2001/3,
K41; ABRvS 14 mei 2003, StAB 2003/3, 03-54 en
de onderhavige uitspraak van 21 september 2005).
4. Wat verder opvalt, is dat de Afdeling haar keuzes om
al dan niet ambtshalve te toetsten meestal niet motiveert.
Derhalve bestaat er geen inzicht in de criteria die
aan deze keuzes ten grondslag liggen. Een werkbaar
criterium zou kunnen zijn dat de Afdeling zich per geval
afvraagt wat in de praktijk de gevolgen van haar keuze
zouden kunnen zijn. Zoals gezegd wordt de bevoegdheid
van het bestuursorgaan om een besluit te nemen
altijd ambtshalve getoetst. Dit is ook zeer wenselijk
omdat anders in geval van handhaving twijfel blijft bestaan
over de vraag welk bestuursorgaan dient op te
treden. Bovendien brengt een bepaling als artikel 8.3,
eerste lid van de Wet milieubeheer mee dat van meet
af aan duidelijkheid moet bestaan over de bevoegdheid.
Op grond van deze bepaling worden in geval van
het overgaan van de bevoegdheid naar een ander bestuursorgaan,
de reeds verleende vergunningen gelijkgesteld
met vergunningen, verleend door dat andere orgaan.
Daarentegen zijn de gevolgen van het toepassen
van een onjuiste procedure veel minder relevant. Voorzover
ik kan overzien, is dit alleen een formele tekortkoming
die voor het vervolg niet of nauwelijks praktische
problemen veroorzaakt. Ten aanzien van de vraag
of sprake is van één inrichting of twee inrichtingen
heeft de Afdeling zelf al eens geoordeeld dat – alhoewel
deze grond niet als bedenking is aangevoerd – het toch
noodzakelijk is om deze vraag te beantwoorden, omdat
de omvang van de inrichting immers essentieel is voor
het kunnen beoordelen van de bestaande rechten en
de (milieubelasting van de) bij het bestreden besluit
verleende vergunning (ABRvS 26 maart 1998,
E03.96.0485, AB 1998, 215). Daar komt bij dat in
geval van handhaving partiële handhaving (deel van de
inrichting) niet mogelijk omdat dit in strijd wordt geacht
met het systeem van de Wet milieubeheer (Vz.
ABRvS 20 december 2001, 200105913/1, StAB
2002, K3).
StAB 4 / 2005

56
Milieu kort
Deze voorbeelden illustreren dat de eventuele gevolgen
per aspect kunnen verschillen. Het is niet ondenkbaar
dat de Afdeling weinig gevoelig is voor de gevolgen
van haar keuzes omdat deze immers geen
(directe) relatie hebben met het aan haar voorgelegde
geschil. Dat neemt niet weg dat het prettig zou zijn indien
de rechtspraktijk wat meer inzicht zou krijgen in
de criteria die de Afdeling ten aanzien van het ambtshalve
toetsen hanteert.
Hans Paul Nijhoff
K100
ABRvS 28 september 2005, nr. 200406994/1 (Hillegom)
Besluit bouw- en houtbedrijven milieubeheer,
artikel 5
Ook maatschappelijke ontwikkelingen kunnen aanleiding
vormen om de geluidsgrenswaarden te verhogen.
Nadere eis als bedoeld in het Besluit bouw- en houtbedrijven
milieubeheer (het Besluit) waarbij de geluidsnorm
voor het langtijdgemiddeld beoordelingsniveau is
verhoogd van 50 dB(A) naar 53 dB(A), teneinde de
bouw van een woning mogelijk te maken. Appellant
stelt dat de versoepeling van de norm in beginsel alleen
in het belang van het milieu kan worden gesteld.
De Afdeling overweegt dat niet uitsluitend het
heersende referentieniveau van het omgevingsgeluid
maatgevend behoeft te zijn om van de standaardnorm
van 50 dB(A) af te wijken, maar ook maatschappelijke
ontwikkelingen aanleiding daartoe kunnen vormen. De
bouw van een woning kan zo’n maatschappelijke ontwikkeling
vormen.
StAB 4 / 2005

Ruimtelijke ordening 57
05-125
worden met de doorwerking van activiteiten buiten het
plangebied op de gronden binnen het plangebied.
ABRvS 22 juni 2005, nr. 200405300/1
De Wolden/bestemmingsplan ‘Buitengebied De Wolden’
Omdat voor het motorcrossterrein, dat buiten het
plangebied is gelegen, geen geluidszone is vastgesteld
en omdat sprake is van een zogenoemde bestaande
situatie, geldt ingevolge artikel 59 van de
Wgh voor het terrein een zone waarbuiten de geluidsbelasting
vanwege dat terrein de waarde van 50
dB(A) niet te boven mag gaan. Niet aannemelijk is dat
het gebruik van het motorcrossterrein op korte termijn
zal worden beëindigd. De gemeenteraad heeft dan
ook niet onjuist gehandeld door ten aanzien van het
gebruik van de gronden binnen de geluidszone de verschillende
belangen tegen elkaar af te wegen en ter
verzekering van deze belangenafweging in de toekomst,
de geluidszone in het voorliggende plan vast te
leggen. De Wet geluidhinder staat er niet aan in de
weg dat de geluidszone in een ander plan wordt vastgelegd
dan de geluidhinder veroorzakende activiteit.
Daarbij is niet vereist dat het bestemmingsplan waarin
de geluidszone wordt vastgelegd, gelijktijdig met
het bestemmingsplan dat de vestiging van inrichtingen
als bedoeld in artikel 2.4. van het Inrichtingenen
vergunningenbesluit milieubeheer mogelijk maakt,
wordt vastgesteld, aangezien het in bestaande situaties
mogelijk is dat op 1 september 1982 reeds een
bestemmingsplan voor de inrichting gelding had, terwijl
op dat moment nog geen geluidszone vastgesteld
kon zijn. Overigens is van belang dat wanneer in dit
bestemmingsplan geen geluidszone zou worden opgenomen,
ervan moet worden uitgegaan dat dit deel van
de van rechtswege geldende geluidszone met de inwerkingtreding
van het plan zou zijn opgeheven.
Wet geluidhinder, artikelen 41, 53, 55, 57, 59
en 61
Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer,
artikel 2.4 en bijlage I
2.4.1. De gemeenteraad stelt in beroep dat verweerder
ten onrechte goedkeuring heeft onthouden aan de aandachtszone
industrielawaai die is gelegd rondom het
motorcrossterrein te Zuidwolde. Volgens appellant
heeft verweerder miskend dat rekening gehouden moet
2.4.2. Verweerder heeft aan dit deel van het plan
goedkeuring onthouden, omdat hij het niet juist acht
een geluidzone op te nemen terwijl de noodzakelijk te
doorlopen milieu- en planologische procedures voor
het motorcrossterrein niet zijn afgerond. Hij is van mening
dat sprake is van een samenhangend geheel en
het juridisch onjuist is om op een enkel onderdeel
hierop vooruit te lopen. Naar zijn mening dient een
besluit over de zone gelijktijdig te worden genomen
met een besluit over het crossterrein zelf.
2.4.3.1. Aan de noordoostkant van Zuidwolde ligt een
motorcrossterrein dat wordt gebruikt door ‘Motorcrossclub
Zuidwolde’. Het terrein ligt buiten het plangebied
en is feitelijk sinds het begin van de jaren zeventig op
deze plek aanwezig. (…) Tot op heden heeft de
‘Motorcrossclub Zuidwolde’ geen geldige vergunning
voor het oprichten en in werking hebben van een
motorcrossterrein op de genoemde locatie.
Voor de gronden waarop het motorcrossterrein ligt,
geldt ook geen bestemmingsplan terwijl noch door de
gemeenteraad, noch door verweerder met toepassing
van de Wet geluidhinder (verder te noemen:
de Wgh) een geluidszone is vastgesteld.
2.4.3.2. Een motorcrossterrein behoort tot een categorie
van inrichtingen die in artikel 2.4. van het Inrichtingen- en
vergunningenbesluit milieubeheer, gelezen in samenhang
met bijlage I bij dit besluit, is aangewezen als een categorie
van inrichtingen als bedoeld in artikel 41 van de Wgh,
die in belangrijke mate geluidhinder kan veroorzaken.
Ingevolge artikel 53 van de Wgh stelt de gemeenteraad
binnen twee jaar na het in werking treden van het
hoofdstuk waarvan artikel 53 deel uitmaakt, te weten
1 september 1982, voor elk binnen de gemeente gelegen
terrein dat op dat tijdstip reeds een bestemming
heeft die de mogelijkheid van vestiging van inrichtingen,
behorende tot een krachtens artikel 41 aangewezen
categorie, insluit, een rond dat terrein gelegen zone
vast, waarbuiten de geluidsbelasting vanwege dat terrein
de waarde van 50 dB(A) niet te boven mag gaan. In
het kader van de parlementaire behandeling van de
Wgh is toegelicht dat ook sprake is van een zogenoemde
bestaande situatie indien op 1 september 1982 een
StAB 4 / 2005

58
Ruimtelijke ordening
terrein aanwezig is terwijl een bestemmingsplan voor
dit terrein ontbreekt. De vaststelling van deze zone kan
ingevolge artikel 55 van de Wgh deel uitmaken van de
vaststelling of herziening van een bestemmingsplan. Ingevolge
artikel 57 van de Wgh wordt de zone, indien
het besluit van de gemeenteraad, houdende de vaststelling
van de zone, niet binnen de daartoe ingevolge artikel
53 geldende termijn is tot stand gekomen, door het
college van gedeputeerde staten vastgesteld. Indien op
1 juli 1993 geen zone krachtens of met overeenkomstige
toepassing van artikel 53 is vastgesteld, bevindt zich
ingevolge artikel 59 van de Wgh rond de betrokken terreinen
een zone waarbuiten de geluidsbelasting vanwege
dat terrein de waarde van 50 dB(A) niet te boven
mag gaan. Ingevolge artikel 61 van de Wgh kan een
krachtens de vermelde artikelen vastgestelde zone uitsluitend
worden gewijzigd of opgeheven bij de vaststelling
of herziening van een bestemmingsplan.
2.4.4. Als gevolg van het feit dat noch door de gemeenteraad,
noch door verweerder met toepassing van
de Wgh voor het motorcrossterrein een geluidszone is
vastgesteld en omdat sprake is van een zogenoemde
bestaande situatie, geldt ingevolge artikel 59 van de
Wgh voor het terrein een zone waarbuiten de geluidsbelasting
vanwege dat terrein de waarde van 50 dB(A)
niet te boven mag gaan. Gelet hierop, alsmede op het
feit dat de gemeenteraad en verweerder onderzoek verrichten
ten behoeve van de planologische inpassing
van het terrein en ten behoeve van de vergunningverlening
aan de ‘Motorcrossclub Zuidwolde’ en zowel in
het POP 1998 als in het POP 2004 het crossterrein
specifiek is aangeduid, is niet aannemelijk dat het gebruik
van het motorcrossterrein op korte termijn zal
worden beëindigd. Ter zitting is ook door het gemeentebestuur
en verweerder bevestigd dat het beleid erop
is gericht het motorcrossterrein in stand te houden. De
gemeenteraad heeft dan ook niet onjuist gehandeld
door ten aanzien van het gebruik van de gronden
binnen de geluidszone de verschillende belangen tegen
elkaar af te wegen en ter verzekering van deze
belangenafweging in de toekomst, de geluidszone in
het plan vast te leggen. Verweerder heeft daarentegen
niet deugdelijk gemotiveerd waarom hij desondanks
aan deze geluidszone goedkeuring heeft onthouden. In
dit verband is van belang dat de Wet geluidhinder er
niet aan in de weg staat dat de geluidszone in een
ander plan wordt vastgelegd dan de geluidhinder veroorzakende
activiteit. Daarbij is niet vereist dat het bestemmingsplan
waarin de geluidszone wordt vastgelegd,
gelijktijdig met het bestemmingsplan dat de vestiging
van inrichtingen als bedoeld in artikel 2.4. van het
Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer mogelijk
maakt, wordt vastgesteld, aangezien het in bestaande
situaties mogelijk is dat op 1 september 1982
reeds een bestemmingsplan voor de inrichting gelding
had, terwijl op dat moment nog geen geluidszone vastgesteld
kon zijn. Overigens is van belang dat wanneer in
dit bestemmingsplan geen geluidszone zou worden opgenomen,
ervan uit moet worden gegaan dat dit deel
van de van rechtswege geldende geluidszone met de inwerkingtreding
van het plan zou zijn opgeheven.
05-126
ABRvS 22 juni 2005, nr. 200407090/1
Leeuwarden/bestemmingsplan ‘Buitengebied Leeuwarden’
De opvatting van de Staatssecretaris van Defensie,
dat verweerder ten onrechte goedkeuring heeft verleend
aan de vrijstellingsbepaling, die vergroting van
onder het overgangsrecht gebrachte bouwwerken met
10% mogelijk maakt, omdat geen uitzondering is gemaakt
voor de woning die zich bevindt in veiligheidszone
A rondom het munitiedepot op vliegbasis
Leeuwarden, wordt niet gedeeld. De Afdeling overweegt
dat de bedoelde vrijstellingsbepaling een algemeen
karakter heeft. Een uitzondering voor een specifiek
geval, zoals de staatssecretaris voorstaat, past
niet in het algemene karakter van het artikel, daar dit
juist beoogt een algemene regeling te geven waarbij
in de afweging omtrent eventuele vrijstellingverlening
de specifieke omstandigheden van het geval kunnen
worden meegewogen. Als voor het perceel waarop
zich de woning bevindt, een vrijstelling wordt gevraagd,
moet een belangenafweging plaatsvinden.
Daarbij dient rekening te worden gehouden met het
rijksbeleid. Ook zijn elders in de planvoorschriften criteria
opgenomen die aansluiten bij dit beleid en die
bij de toepassing van de vrijstellingsbevoegdheid
moeten worden gehanteerd.
Evenmin wordt de opvatting van de staatssecretaris
gedeeld dat verweerder ten onrechte goedkeuring
heeft verleend aan een tweetal planvoorschriften,
StAB 4 / 2005

Ruimtelijke ordening
59
omdat die door het ontbreken van de zinsnede ‘waarin
zich als regel een groot aantal personen bevindt’, in
strijd zijn met de beleidsuitspraken in het Structuurschema
Militaire Terreinen en de Circulaire Van Houwelingen.
Na te hebben vastgesteld dat van strijd met
het rijksbeleid omtrent munitieopslag geen sprake is
en dat het bezwaar van de Staatssecretaris deels feitelijke
grondslag mist, overweegt de Afdeling overigens
nog dat het letterlijk opnemen van de betrokken
zinsnede in de planvoorschriften, zoals de Staatssecretaris
beoogt, in strijd zou zijn met de rechtszekerheid
nu dit begrip onvoldoende eenduidig is om als
rechtstreeks toetsingskader te dienen.
Het beleid houdt voorts in dat in de genoemde veiligheidszones
rond bestaande opslagplaatsen, waar sprake
is van een historisch gegroeide, strijdige situatie, het
groeps- en individueel risico aan bepaalde normen
moet voldoen. In die gevallen waarin de situatie volgens
deze normen als voldoende veilig wordt beschouwd
dient te worden uitgegaan van het minimaal
handhaven van de bestaande risiconiveaus ter plaatse.
In gevallen waarin de situatie als onvoldoende veilig
moet worden beschouwd zal de Minister van Defensie,
in overleg met de Minister van VROM en de betrokken
lagere overheden, saneringsmaatregelen voorstellen,
zodanig dat de risiconormen worden bereikt. Deze saneringsmaatregelen
kunnen gericht zijn op de munitieopslagplaats
of op de activiteiten in de omgeving.
Structuurschema Militaire Terreinen
Circulaire Van Houwelingen
2.2. Appellant [de Staatssecretaris van Defensie, red.]
stelt in beroep dat verweerder ten onrechte goedkeuring
heeft verleend aan artikel 39 van de planvoorschriften.
Appellant stelt daartoe dat in dit artikel ten
onrechte niet wordt uitgesloten dat de op het perceel
Bitgumerlân 1 gelegen woning met 10% wordt vergroot.
Een dergelijke vergroting is naar de mening van
appellant in strijd met het Structuurschema Militaire
Terreinen (verder: het SMT) en de circulaire Van Houwelingen
(verder: de circulaire).
2.4.1. Op de vliegbasis Leeuwarden wordt munitie opgeslagen.
Op deze munitieopslag is het beleid van toepassing
zoals dit is neergelegd in het SMT en de circulaire.
Dit beleid houdt – voor zover relevant – in dat
rondom een munitiecomplex drie veiligheidszones worden
geprojecteerd, die hun neerslag dienen te krijgen
in onder andere bestemmingsplannen:
A-zone: De kleinste zone, die direct om het complex is
gelegen. Binnen de A-zone mogen zich geen bebouwing,
openbare wegen, spoorwegen of druk bevaren
waterwegen bevinden. Evenmin mogen zich hier parkeerterreinen
bevinden, terwijl ook recreatie binnen
deze zone niet is toegestaan. Agrarisch grondgebruik is
mogelijk, mits zich slechts incidenteel personen in deze
zone ophouden.
B-zone: Deze zone ligt om de A-zone.
C-zone: Deze zone ligt om de B-zone (…).
2.4.2. Artikel 39 van de planvoorschriften luidt – voor
zover van belang – :
A. bouwwerken, welke ten tijde van de eerste terinzagelegging
van dit plan bestaan dan wel worden gebouwd
of kunnen worden gebouwd krachtens een voor
dat tijdstip aangevraagde bouwvergunning en in enigerlei
opzicht van het plan afwijken, mogen, mits de
bestaande afwijkingen naar de aard en omvang niet
worden vergroot:
1. gedeeltelijk worden vernieuwd of veranderd;
2. na het tenietgaan ten gevolge van een calamiteit geheel
worden vernieuwd of veranderd, mits de aanvraag
van de bouwvergunning geschiedt binnen 2 jaar na het
tenietgaan.
B. 1. Burgemeester en wethouders kunnen vrijstelling
verlenen van het bepaalde in lid A, dat de bestaande
afwijkingen naar de omvang niet mogen worden
vergroot en toestaan dat een eenmalige vergroting
plaatsvindt van de inhoud van de in lid A toegelaten
bouwwerken met ten hoogste 10%.
(…)
2.4.3. Op het perceel Bitgumerlân 1 staat een eengezinswoning
met bijgebouwen. Deze bebouwing ligt in
veiligheidszone A. De bebouwing is in het plan niet
overeenkomstig de feitelijke situatie bestemd. Het gemeentebestuur
heeft hiertoe besloten omdat deze bebouwing
in strijd is met het veiligheidsbeleid omtrent
munitieopslag zoals neergelegd in het SMT en de circulaire
en voorts aannemelijk is dat deze strijdige situatie
binnen de planperiode zal worden opgeheven. Omdat
het hier een algemene vrijstellingsbevoegdheid betreft
waarvoor bovendien een nadere beleidsmatige belangenafweging
noodzakelijk is, bestaat er volgens het ge-
StAB 4 / 2005

60
Ruimtelijke ordening
meentebestuur echter geen noodzaak om expliciet te
bepalen dat juist deze woning niet mag worden vergroot.
2.4.4. Niet in geding is dat de situatie ter plaatse van
het pand op het perceel Bitgumerlân 1 volgens de normen
neergelegd in het veiligheidsbeleid omtrent munitieopslag
onvoldoende veilig is.
2.5. Gelet op de ligging van de woning op het perceel
Bitgumerlân 1 binnen zone A, doet zich ten aanzien
van dit bouwwerk een historisch gegroeide, met het
beleid omtrent munitieopslagdepots strijdige situatie
voor. De Afdeling acht het veiligheidsbeleid omtrent
munitieopslag zoals neergelegd in het SMT en de circulaire
niet onredelijk en leidt uit dit beleid af dat, in bestaande
situaties waarin de risiconorm wordt overschreden,
in de eerste plaats moet worden gestreefd
naar sanering en dat het risico in elk geval niet verder
mag toenemen. Uit het beleid vloeit niet zonder meer
voort dat de woning in afwachting van de sanering in
geen geval mag worden vergroot, nu daarmee niet
noodzakelijkerwijs ook het risiconiveau toeneemt.
Voor zover de vergroting van de woning op het perceel
Bitgumerlân 1 zou leiden tot een verhoging van het risiconiveau,
overweegt de Afdeling voorts dat de in artikel
39, lid B, onder 1, genoemde vrijstellingsbepaling een
algemeen karakter heeft. Een uitzondering voor een
specifiek geval zoals appellant voorstaat past niet in
het algemene karakter van het artikel, daar dit juist beoogt
een algemene regeling te geven waarbij in de afweging
omtrent eventuele vrijstellingverlening de specifieke
omstandigheden van het geval kunnen worden
meegewogen. In het voorkomend geval dat vrijstelling
voor het perceel Bitgumerlân 1 wordt gevraagd, moet
bij de toepassing van de vrijstellingsbevoegdheid een
belangenafweging plaatsvinden. Bij deze belangenafweging
moet met het rijksbeleid rekening worden gehouden.
Ook zijn in onder meer artikel 23 van de planvoorschriften
criteria opgenomen die aansluiten bij dit
beleid en die bij de toepassing van de vrijstellingsbevoegdheid
moeten worden gehanteerd. De Afdeling
merkt hierbij op dat ter zitting is gebleken dat het gemeentebestuur
van mening is dat toepassing van de in
artikel 23 van de voorschriften neergelegde toetsingscriteria
aan toepassing van de vrijstellingsbepaling op
de bebouwing op het perceel Bitgumerlân 1 in de weg
staat. (…)
2.6. Appellant stelt voorts in beroep dat verweerder
ten onrechte goedkeuring heeft verleend aan artikel
23, lid B, onder 3 en artikel 23, lid C, onder 3, van de
planvoorschriften. Appellant stelt daartoe dat deze
voorschriften in strijd zijn met de beleidsuitspraken in
het SMT en de circulaire. De voorschriften leiden er
volgens appellant toe dat, door het ontbreken van de
zinsnede ‘waarin zich als regel een groot aantal personen
bevindt’, strijd met het beleid bestaat. De voorschriften
gaan volgens appellant verder dan de circulaire
beoogt, nu ook voor gebouwen in zone C waarin zich
als regel niet een groot aantal personen bevindt de in
deze artikelonderdelen genoemde constructies niet
mogen worden gebruikt. Appellant acht kassen en tunnelkassen
met uitsluitend agrarisch gebruik binnen de
C-zone aanvaardbaar. Voorts gaat het voorschrift in artikel
23, lid C, onder 3, volgens hem anderzijds niet
ver genoeg, omdat hierdoor is toegestaan dat gebouwen
met een gezamenlijke glasoppervlakte gelijk aan
of minder dan 1000 m2 per bedrijf kunnen worden gebouwd
zonder dat daaraan de beperking wordt gesteld
ten aanzien van het aantal aanwezige personen. Met
name gelet op twee percelen aan de Mr. P.J. Troelstraweg
met een bedrijfsbestemming is het volgens appellant
van belang dat de hiervoor genoemde zinsnede in
de voorschriften wordt opgenomen.
2.8.1. Voor de inhoud van het beleid omtrent munitieopslagdepots
wordt verwezen naar overweging 2.4.1.
2.8.2. Artikel 4, lid C, onder 1b, van de planvoorschriften
heeft betrekking op de bestemming ‘Agrarisch gebied’
en luidt:
De gebouwen zullen uitsluitend worden gebouwd op
gronden die op de kaart zijn voorzien van de aanduiding
‘bouwperceel’.
2.8.3. Artikel 23, lid B, onder 3, van de planvoorschriften
luidt:
De op grond van de basisbestemmingen binnen de veiligheidszone
na wijziging of vrijstelling toelaatbare bebouwing
binnen zone C mag niet worden opgericht met
vlies- en/of gordijngevelconstructies of met grote glasoppervlakten.
2.8.4. Artikel 23, lid C, onder 3, van de planvoorschriften
luidt:
In afwijking van het bepaalde bij de andere op de kaart
aangewezen bestemmingen mogen op of in de gron-
StAB 4 / 2005

Ruimtelijke ordening
61
den, die gelegen zijn buiten zone A en B en binnen
zone C, geen gebouwen met vlies- of gordijngevelconstructies
of met gezamenlijke glasoppervlakten groter
dan 1.000 m2 per bedrijf worden gebouwd.
2.8.5. De gronden binnen zone C hebben hoofdzakelijk
de bestemming ‘Agrarisch gebied’. Op de gronden met
de bestemming ‘Agrarisch gebied’ binnen zone C geldt
niet de aanduiding ‘bouwperceel’.
Aan de mr. P.J. Troelstraweg zijn onder meer gronden
gelegen met de bestemmingen ‘Agrarisch gebied’,
‘Tuincentrum’, ‘Bedrijfsdoeleinden’, ‘Woondoeleinden’
en ‘Maatschappelijke doeleinden’.
2.9. De voorschriften zoals neergelegd in artikel 23, lid
B, onder 3 en artikel 23, lid C, onder 3, bevatten niet
de zinsnede ‘waarin zich als regel een groot aantal personen
bevindt’. Uit deze voorschriften vloeit voort dat
binnen zone C geen gebouwen met vlies- en/of gordijngevelconstructies
of grote glasoppervlakten mogen
worden gebouwd. De Afdeling stelt vast dat de planvoorschriften
door het ontbreken van de zinsnede
‘waarin zich in de regel een groot aantal personen bevindt’
in zoverre een verdere beperking van de bebouwingsmogelijkheden
inhouden dan is vereist ingevolge
het rijksbeleid omtrent munitieopslagdepots. De Afdeling
stelt dan ook vast dat de voorschriften niet in strijd
zijn met het beleid, nu aan de normen uit het beleid
wordt voldaan, gelet op het doel dat hiermee wordt nagestreefd.
Dat de voorschriften daarbij een verdergaande
beperking van de bebouwingsmogelijkheden inhouden
dan in het rijksbeleid is neergelegd, doet hier niet
aan af. De gemeenteraad komt vrijheid toe om bestemmingen
aan te wijzen en voorschriften te geven die de
raad uit een oogpunt van goede ruimtelijke ordening
nodig acht. Het enkele feit dat uit het oogpunt van het
rijksbeleid inzake veiligheidszones rondom munitiedepots
geen bezwaar bestaat tegen elke vorm van kassen-
of glasbouw, houdt niet in dat de gemeenteraad
deze bebouwingsmogelijkheden om die reden in het
plan dient toe te staan. Nu gesteld noch gebleken is
dat bijzondere belangen aanwezig zijn die zich ertegen
verzetten dat de gemeenteraad de beperkingen heeft
opgenomen, treft dit betoog derhalve geen doel.
2.9.1. Evenmin bestaat grond voor het oordeel dat artikel
23, lid C, onder 3 van de planvoorschriften in
strijd is met het SMT en de circulaire omdat daarin gebouwen
met gezamenlijke glasoppervlakten van minder
dan 1.000 m 2 kunnen worden opgericht zonder
dat daaraan een beperking is gesteld wat betreft het
aantal personen. Gelet op de bestemmingen en bebouwingsbepalingen
die ingevolge het plan binnen
zone C gelden, is de Afdeling van oordeel dat verweerder
in redelijkheid heeft kunnen menen dat het rijksbeleid
omtrent munitieopslagdepots hiermee op juiste
wijze in het plan is vertaald. In het gebied dat is aangeduid
als zone C zijn gelet op de bestemmingen in
samenhang met de bouwvoorschriften geen gebouwen
met vlies- of gordijngevelconstructies of met grote glasoppervlakten
toegestaan. Het bezwaar van appellant
mist in zoverre feitelijke grondslag.
2.9.2. Overigens zou het letterlijk opnemen van de betrokken
zinsnede in het planvoorschrift zoals appellant
beoogt in strijd zijn met de rechtszekerheid nu dit begrip
onvoldoende eenduidig is om als rechtstreeks toetsingskader
te dienen. In dit verband is van belang dat
de begrippen ‘in de regel’ en ‘een groot aantal personen’,
zoals appellant heeft erkend, niet eenvoudig
nader gedefinieerd kunnen worden, omdat de toelaatbaarheid
in elk specifiek geval moet worden bekeken
naar aanleiding van een risicoanalyse en sterk afhangt
van de specifieke combinatie van het aantal personen
en het aantal vierkante meters bebouwing. Verweerder
heeft derhalve niet ten onrechte gesteld dat dit criterium
zijn werking dient te vinden door middel van de in het
plan toegestane bestemmingen en bouwvoorschriften
en niet door het letterlijk overnemen van de zinsnede.
Annotatie
1. Dat het beleid inzake munitieopslag doorwerking
behoeft op het terrein van de ruimtelijke ordening en
meer in het bijzonder bij de vaststelling van een bestemmingsplan,
moge duidelijk zijn. Uit de onderhavige
uitspraak blijkt, dat er aan die doorwerking wel wat
haken en ogen (kunnen) zitten. De zinsnede ‘waarin
zich als regel een groot aantal personen bevindt’ zoals
het SMT en de circulaire Van Houwelingen die kennen,
kan niet letterlijk in een bestemmingsplan worden opgenomen.
Het wel letterlijk opnemen ervan zou in strijd
zijn met de rechtszekerheid, nu het begrip ‘waarin zich
als regel een groot aantal personen bevindt’ onvoldoende
eenduidig is om als rechtstreeks toetsingskader te
dienen, aldus – terecht – de Afdeling.
2. Het beleid inzake munitieopslagplaatsen is een
onderdeel van het externe veiligheidsbeleid. Het exter-
StAB 4 / 2005

62
Ruimtelijke ordening
ne veiligheidsbeleid, dat zich richt op de beheersing
van risico’s van bepaalde activiteiten voor de omgeving,
vormt op zijn beurt een onderdeel van het milieubeleid.
Zo bezien, heeft de onderhavige uitspraak betrekking
op de problematiek van de doorwerking van
het milieubeleid op het terrein van de ruimtelijke ordening.
3. Wie andere onderdelen van het externe veiligheidsbeleid
bekijkt, zal zien dat het, naast de zojuist besproken
zinsnede, nog meer elementen bevat die de bestemmingsplanmaker
voor problemen kunnen stellen.
Een opvallend voorbeeld hiervan is het Besluit externe
veiligheid inrichtingen (Bevi). Het Bevi maakt een
onderscheid tussen kwetsbare en beperkt kwetsbare
objecten (zie art. 1, eerste lid Bevi). Ingevolge het besluit
mag het bestemmingsplan (en mogen ook de andere
in het Bevi genoemde ruimtelijke ordeningsbesluiten,
zoals die over binnenplanse en tijdelijke
vrijstellingen) niet voorzien in de realisering van een
(beperkt) kwetsbaar object binnen de rond een inrichting
liggende ‘veiligheidszone’. Als kwetsbaar object
noemt het Bevi onder meer ‘gebouwen waarin doorgaans
grote aantallen personen gedurende een groot
gedeelte van de dag aanwezig zijn, zoals kantoorgebouwen
en hotels met een bruto vloeroppervlak van
meer dan 1500 m 2 per object, of complexen waarin
meer dan 5 winkels zijn gevestigd en waarvan het gezamenlijk
bruto vloeroppervlak meer dan 1000 m 2 bedraagt
en winkels met een totaal bruto vloeroppervlak
van meer dan 2000 m 2 per winkel, voorzover in die
complexen of in die winkels een supermarkt, hypermarkt
of warenhuis is gevestigd’ als kwetsbaar object
(zie art. 1, eerste lid, sub m, onderdeel c, Bevi). Deze
omschrijving stelt de bestemmingsplanmaker voor dezelfde
problemen als de zinsnede die hierboven is besproken.
Wel moet daarbij worden aangetekend, dat
wat betreft de kantoorgebouwen, de hotels en de winkels
het bruto vloeroppervlak als aanknopingspunt lijkt
te moeten fungeren bij de beantwoording van de vraag
betreffende het aantal personen en hun verblijfsduur
ter plaatse. De uitvoeringspraktijk wordt hiermee een
dienst bewezen.
4. Een ander, maar verwant probleem doet zich voor
bij het begrip ‘woning’. Woningen worden door het
Bevi ook als kwetsbaar object aangemerkt. Het begrip
‘woning’ wordt omschreven als ‘gebouw of gedeelte
van een gebouw dat voor bewoning is bestemd’ (zie
art. 1, eerste lid, sub s, Bevi). Deze omschrijving
maakt geen uitzondering voor dienst- of bedrijfswoningen,
omdat het de bedoeling is dat de risiconormen die
het Bevi kent ook op deze woningen betrekking hebben.
Wel is er een differentiatie aangebracht, in die zin
dat dienst- en bedrijfswoningen van derden als beperkt
kwetsbaar object zijn aangemerkt, waarop andere normen
van toepassing zijn. Eigen dienst- of bedrijfswoningen
worden geacht tot de inrichting zelf te behoren
en worden daarom niet beschouwd als (beperkt)
kwetsbare objecten. Het zal echter op zijn zachtst gezegd
niet eenvoudig zijn om dit onderscheid tussen
‘eigen’ dienst- of bedrijfswoningen en die van derden
ook binnen een bestemmingsplan te maken. De vraag
rijst immers of dit onderscheid wel ‘ruimtelijk relevant’
is.
5. Een laatste probleem dat hier kan worden genoemd,
heeft eveneens betrekking op de omschrijving van objecten
die door een milieuregeling als kwetsbaar of milieugevoelig
worden aangemerkt. Het is echter ook een
meer algemeen probleem, in die zin dat het ziet op de
verhouding tussen milieuregelingen onderling. Evenals
het Bevi, merken ook andere milieuregelingen de woning
aan als milieugevoelig. De omschrijving van het
begrip is echter niet in alle gevallen dezelfde. Zoals gezegd,
omschrijft het Bevi een woning als een ‘gebouw
of gedeelte van een gebouw dat voor bewoning is bestemd’.
De geluidhinderregelgeving definieert het begrip
echter als ‘een gebouw dat voor bewoning gebruikt
wordt of daartoe bestemd is’ (zie art. 1, eerste lid Wet
geluidhinder (Wgh)). En het net als het Bevi tot de externe
veiligheidsregelgeving behorende Besluit LPGtankstations
milieubeheer (BLtm) omschrijft een woning
als ‘de verblijfsruimten van een gebouw of deel
van een gebouw dat voor bewoning gebruikt wordt of
daartoe is bestemd’ (art. 1, eerste lid, sub f, BLtm).
Deze definities doen op zich al vragen rijzen. Wat
moet bijvoorbeeld worden verstaan onder ‘bestemd’?
Wordt hier gedoeld op een object waarop een bestemming
‘woondoeleinden’ rust zoals bestemmingsplannen
die kennen? Of heeft men het oog op objecten die naar
aard en inrichting voor bewoning geschikt zijn? En hoe
moet ‘gebouw’ eigenlijk worden gelezen? Wordt hiermee
gedoeld op gebouwen in de zin van de Woningwet,
of heeft men tevens het oog op woonboten (die veelal
geen ‘gebouw’ in de zin van de Woningwet zijn)?
Afgezien van deze en andere vragen, rijst echter de
vraag waarom de verschillende regelingen uiteenlopende
StAB 4 / 2005

Ruimtelijke ordening
63
definities hanteren. Waar de betrokken regelingen zien
op verschillende milieucompartimenten, zouden deze
verschillen wellicht nog kunnen worden verklaard door
te wijzen op de onderscheiden doelstellingen van de regelingen.
Bescherming tegen geluidhinder is iets anders
dan bescherming tegen veiligheidsrisico’s en beargumenteerd
kan worden dat het eerste ook een andere
benadering vereist dan het tweede. Zoals zojuist is gebleken,
zijn er echter ook tussen regelingen binnen één
en hetzelfde milieucompartiment verschillen in definitie.
Het Bevi definieert het begrip ‘woning’ anders dan
het BLtm dat doet, terwijl beide regelingen bescherming
van woningen tegen veiligheidsrisico’s beogen. In
dit geval kan het verschil uiteraard niet worden verklaard
door op de uiteenlopende doelstellingen te wijzen.
6. Geconcludeerd kan worden dat de doorwerking van
milieubeleid op het terrein van de ruimtelijke ordening
zeker ook op het punt van de omschrijving van kwetsbare
of milieugevoelige objecten de aandacht van de
regelgever behoeft. Hij dient zich meer rekenschap te
geven van de grenzen die een instrument als het bestemmingsplan
kent en ook van de vragen die een en
ander in de uitvoeringspraktijk kan doen rijzen. Op die
vragen dient vanzelfsprekend ook een antwoord te worden
gegeven. Dat is zeker niet altijd gemakkelijk, maar
wel noodzakelijk voor de naleving van de milieunormen
en daarmee voor de doorwerking van het milieubeleid.
05-127
ABRvS 29 juni 2005, nr. 200408993/1
Ridderkerk/bestemmingsplan ‘Ridderkerk-Oost’
Jan Robbe
In het algemeen bestaat geen verplichting eventuele
belanghebbenden persoonlijk op de hoogte te stellen
van de terinzagelegging van een voorontwerpbestemmingsplan.
In dit geval heeft het gemeentebestuur
echter aan de van gemeentewege aan de raadsman
van appellante gedane mededeling met betrekking tot
het verstrekken van informatie geen gevolg gegeven
en heeft het op het door de raadsman gedane verzoek
op de hoogte te worden gesteld van het insturen van
het voorontwerpbestemmingsplan in de inspraakronde
eerst na afloop van de inspraakronde gereageerd.
De Afdeling acht deze gang van zaken onzorgvuldig.
Van een gemeentebestuur mag worden verwacht dat
het aan een mededeling als hier aan de orde, gevolg
geeft en dat het op een verzoek tijdig reageert. De
vraag of aan de gang van zaken gevolgen moeten worden
verbonden, kan evenwel niet los van de inhoudelijke
bezwaren van appellante worden bezien. In dit
geval ziet de Afdeling onvoldoende grond over te gaan
tot vernietiging van het bestreden besluit wegens onzorgvuldig
handelen van het gemeentebestuur.
2.2. Het plan voorziet in een planologische regeling
voor de wijk Ridderkerk-Oost. Het maakt onder meer
een gezondheidscentrum met een apotheek aan de Jan
Luykenstraat (…) mogelijk.
2.3. [Appellant sub 1] stelt in beroep dat verweerder
ten onrechte goedkeuring heeft verleend aan het plandeel
met de bestemming ‘Maatschappelijke doeleinden
(M)’ aan de Jan Luykenstraat. Zij is van mening dat
haar bezwaren ten onrechte niet in de inspraakfase zijn
meegenomen (…). Tevens voert zij aan dat het plandeel
dat voorziet in een gezondheidscentrum met een
apotheek, een duurzame ontwrichting van het voorzieningenniveau
ten aanzien van apotheken in Ridderkerk
tot gevolg zal hebben. Het voorziene gezondheidscentrum
met apotheek direct tegenover de apotheek van
appellante aan de Jacob Catsstraat zal volgens haar
het voortbestaan hiervan onmogelijk maken.
2.6. Bij brief van 20 september 2002 heeft het hoofd
van de afdeling Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening
en Grondzaken van de gemeente Ridderkerk naar aanleiding
van een daartoe strekkend verzoek aan de raadsman
van appellante toegezegd, voor zover zich in de nabije
toekomst concrete ontwikkelingen zullen voordoen
met betrekking tot de oprichting van een gezondheidscentrum,
hem hiervan op de hoogte te zullen houden.
Vervolgens heeft de raadsman van appellante het college
van burgemeester en wethouders bij brief van 8 oktober
2002 verzocht hem ervan op de hoogte te stellen
zodra de interne besluitvorming is afgerond en het
voorontwerpbestemmingsplan de inspraakronde wordt
ingestuurd.
StAB 4 / 2005

64
Ruimtelijke ordening
Het voorontwerpbestemmingsplan heeft van 22 november
2002 tot 20 december 2002 voor een ieder
ter inzage gelegen en gedurende deze periode kon
schriftelijk een inspraakreactie worden ingediend. Bij
brief van 6 januari 2003 heeft het hoofd van de afdeling
Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Grondzaken
hiervan mededeling gedaan aan de raadsman
van appellante. [Appellant sub 1] heeft geen gebruik
gemaakt van deze inspraakmogelijkheid.
2.7. De Afdeling stelt vast dat in het algemeen geen
verplichting bestaat eventuele belanghebbenden persoonlijk
op de hoogte te stellen van de terinzagelegging
van een voorontwerpbestemmingsplan. In dit geval
heeft het gemeentebestuur echter de in de brief van 20
september 2002 van gemeentewege gedane mededeling
geen gevolg gegeven en heeft het op het namens
appellante bij brief van 8 oktober 2002 gedane verzoek
eerst na afloop van de inspraakronde gereageerd.
De Afdeling acht deze gang van zaken onzorgvuldig.
Van een gemeentebestuur mag worden verwacht dat
het aan een mededeling als hier aan de orde, gevolg
geeft en dat het op een verzoek tijdig reageert. De
vraag of aan deze gang van zaken gevolgen moeten
worden verbonden, kan echter niet los van de inhoudelijke
bezwaren van appellante worden bezien. Ter zake
overweegt de Afdeling het volgende.
(…)
Voorzover de bezwaren van appellante zijn ingegeven
door concurrentievrees, bestaat in beginsel echter geen
aanleiding om in het kader van een goede ruimtelijke
ordening terzake regulerend op te treden. Slechts in het
geval zich een duurzame ontwrichting van het voorzieningenniveau
in dit opzicht zal voordoen, zodanig dat
sprake is van een in planologisch opzicht onaanvaardbare
situatie, is hiervoor plaats. Uit de stukken en
het verhandelde ter zitting is gebleken dat het voorziene
gezondheidscentrum met apotheek een negatieve
invloed kan hebben op de omzet en winst van de apotheek
van appellante. Daling van omzet en winst door
de komst van een concurrent brengt echter als zodanig
geen duurzame ontwrichting van het voorzieningenniveau
met zich. Niet aannemelijk is gemaakt dat de
vestiging van het gezondheidscentrum met apotheek
zal leiden tot een zodanige daling van het voorzieningenniveau
ten aanzien van apotheken in Ridderkerk,
dat de aflevering van geneesmiddelen gevaar loopt.
2.7.1. Gezien het vorenstaande heeft verweerder zich
in redelijkheid op het standpunt kunnen stellen dat het
bestreden plandeel niet in strijd is met een goede ruimtelijke
ordening.
05-128
ABRvS 6 juli 2005, nr. 200408781/1 Coevorden/bestemmingsplan
‘Coevorden centrum, Markt en omgeving’
Gezien de plantoelichting hecht de gemeenteraad
waarde aan behoud en versterking van de cultuurhistorische
waarden van het plangebied. Ook verweerder
acht blijkens het bestreden besluit de ruimtelijke
structuur van het centrum belangrijk. De stelling
van verweerder dat de cultuurhistorische waarden
van Coevorden thans slechts beperkt uit de verf
komen door een matige inrichting van de openbare
ruimte, geeft geen antwoord op de vraag waaruit deze
waarden bestaan en waarom deze juist door een verkleining
van de Markt beter tot hun recht zouden
komen. Dit klemt temeer nu volgens het deskundigenbericht
de omvang van de Markt juist karakteristiek is
en de voorziene bebouwing leidt tot een aantasting
van de nagenoeg ongeschonden en unieke stadsplattegrond
van Coevorden.
Voorts heeft verweerder niet inzichtelijk gemaakt
in hoeverre de in het plan voorziene bebouwing met
een hoogte van maximaal 12 meter op de Markt in
overeenstemming kan worden geacht met de gemeentelijke
visie die uitgaat van het aantrekkelijk
maken van de Markt door middel van horeca en terrasjes.
Ook heeft verweerder er onvoldoende rekenschap
van gegeven dat de bodem ter plaatse van het te bebouwen
oostelijke deel van de markt, ook al is die enigermate
verstoord, uit archeologisch oogpunt mogelijk
zeer waardevol is. Uit het besluit blijkt niet dat
verweerder de in het rapport ‘Cultuurhistorische inventarisatie
centrum Coevorden’ van Archeologisch
Adviesbureau RAAP neergelegde resultaten heeft betrokken
bij zijn besluitvorming. Verweerder heeft in
deze niet kunnen volstaan met de enkele verwijzing
naar de regeling in de planvoorschriften.
StAB 4 / 2005

Ruimtelijke ordening
65
2.3. Appellanten stellen in beroep dat verweerder ten
onrechte goedkeuring heeft verleend aan de plandelen
met de bestemming ‘Centrumvoorzieningen 2’ die betrekking
hebben op het oostelijke gedeelte van de Markt.
[appellant sub 1] kan zich er niet mee verenigen dat
hier bebouwing mogelijk wordt gemaakt. Hij stelt dat
hierdoor de historische openheid van de Markt tenietgaat
en dat het karakter van de Markt wordt aangetast.
Ook vormt de voorziene bebouwing volgens appellant
een aantasting van de verhouding tussen plein en randbebouwing
en van de beeldbepalendheid van historische
gebouwen. Voorts stelt hij dat de bodem ter plaatse
waarschijnlijk veel archeologische bodemschatten
bevat die beschermd moeten worden. Daarnaast voert
appellant aan dat de bebouwing in de weg staat aan de
wens om de gracht zichtbaar te maken vanaf de Markt
en openluchtactiviteiten onmogelijk maakt.
(…)
[appellant sub 3] (…) Ten aanzien van de bebouwing
op de Markt stelt appellant dat deze niet noodzakelijk
is om het centrum gezellig te maken. De Markt wordt
volgens hem zelfs onaantrekkelijker door schaduwwerking
en doordat er minder ruimte is voor evenementen.
De Markt is een monument en behoort tot het beschermd
stadsgezicht, aldus appellant, en bebouwing
zal een aantasting daarvan met zich brengen. Voorts
stelt hij dat, indien de Markt wordt bebouwd, alleen
bebouwing met een culturele meerwaarde moet worden
toegestaan. (…)
De VVC [‘Vereniging Vestingstad Coevorden’, red.] stelt
dat het niet nodig is de Markt te bebouwen, aangezien
er op andere plaatsen ruimte is om woningen te bouwen
en er leegstand van kantoor- en winkelpanden is.
Appellante stelt voorts dat door deze bebouwing de militair-historische
infrastructuur van Coevorden zal verdwijnen
en dat de archeologische en cultuurhistorische
waarde van de Markt zal worden aangetast. Zij wijst er
daarnaast op dat archeologisch onderzoek zal moeten
worden verricht, wat tot hoge kosten zal leiden. (…) Tot
slot stelt zij dat door bebouwing op de Markt de ruimte
voor evenementen in de binnenstad verloren gaat.
2.5.1. Het plangebied ligt in het centrum van Coevorden.
Volgens het deskundigenbericht wordt de ruimtelijke
structuur van het centrum van Coevorden in belangrijke
mate bepaald door de ruimtelijke ontwikkelingen
aan het einde van de zestiende en in de zeventiende
eeuw. Tussen 1609 en 1617 werd in Coevorden een
compleet nieuw stratenpatroon aangelegd, dat tot op
heden nagenoeg onaangetast is gebleven. Het centrum
van Coevorden is in zijn geheel een tekentafelproduct en
daarmee een unicum in de Nederlandse stedenbouw
van voor 1800.
Voorts vermeldt het deskundigenbericht dat het centrum
in het begin van de zeventiende eeuw een concentrische
vorm heeft gekregen met radiale verbindingen die lopen
naar het middelpunt van de stad, de Markt. In het
noordoosten van het centrum is het gebied rondom het
daar gelegen kasteel gevormd tot citadel. Deze citadel
grensde aan de westkant direct aan de Markt. Het deel
van de Markt dat aan de citadel grensde mocht destijds
niet worden bebouwd omdat het in het schootsveld van
de citadel lag. Om die reden en ten behoeve van het gebruik
als exercitieterrein voor het garnizoen, kreeg de
Markt een ruime maat. De Markt is volgens het deskundigenbericht
te beschouwen als het ruimtelijke scharnierpunt
van het militaire en burgerlijke Coevorden.
Deze karakterisering is in de ruimtelijke structuur van het
plein nog steeds te herkennen, aldus het deskundigenbericht.
De Markt is ingedeeld in een westelijk en een
oostelijk deel. Het westelijk deel heeft een omvang van
ongeveer 2100 m 2 en is ingericht als voetgangersgebied.
Het oostelijk deel is waaiervormig, voor een deel
verhoogd en voor een deel ingericht als parkeerterrein.
De Markt wordt gebruikt voor diverse evenementen en
activiteiten, zoals een wekelijkse warenmarkt, kermissen
en de jaarlijkse Ganzenmarkt en de havendagen.
2.5.2. In januari 2000 is de Structuurvisie Coevorden
opgesteld. Hierin is als beleid neergelegd de versterking
van de multifuctionele betekenis van het centrum
van Coevorden en het op cultuurhistorisch verantwoorde
wijze revitaliseren van het oude hart van de stad.
In december 2001 is het Wensbeeld centrum Coevorden
vastgesteld door de gemeenteraad. Het Wensbeeld
geeft een visie op de stedenbouwkundige toekomst van
Coevorden. Deze visie ligt ten grondslag aan het bestemmingsplan.
2.5.3. Het bestemmingsplan beoogt een deel van het
centrum van Coevorden een impuls te geven door middel
StAB 4 / 2005

66
Ruimtelijke ordening
van de bouw van woningen, winkels en kantoren, het
vergroten van de haven en het maken van een directe
verbinding tussen de Markt en het kasteel. Het plan
voorziet onder meer in de herontwikkeling van de Markt
en maakt bebouwing mogelijk op het oostelijk deel van
de Markt. Daartoe voorziet het plan in twee plandelen
met de bestemming ‘Centrumvoorzieningen 2’.
Ingevolge artikel 8, eerste lid, van de planvoorschriften
zijn deze gronden bestemd voor wonen, aan huis gebonden
beroep of bedrijf, publieksgerichte dienstverlening,
horecavoorzieningen gedurende de dagperiode
van 9.00 uur tot 24.00 uur, detailhandel, kantoren,
verkeers- en verblijfsvoorzieningen, een gebouwde parkeervoorziening
voorzover de plankaart is voorzien van
de aanduiding ‘gebouwde parkeervoorziening’, openbare
nutsvoorzieningen en groenvoorzieningen.
(…)
Ingevolge artikel 8, tweede lid, onder a.2., van de
planvoorschriften bedragen de goot- en bouwhoogte
van de bebouwing op deze gronden ten hoogste respectievelijk
8 en 12 meter.
2.5.4. De twee bouwvlakken maken bebouwing mogelijk
op een groot gedeelte van het oostelijk deel van de
Markt, waardoor een afscheiding zal ontstaan tussen
het westelijke deel van de Markt en de Haven. Tussen
de gronden waarop de twee bouwvlakken zien bevindt
zich een afstand van 10 meter.
2.5.5. Het zuidelijke bouwvlak ligt in het verlengde van
de Oosterstraat op een afstand van 10 meter van de
tegenoverstaande bestaande bebouwing aan de Markt,
waaronder het hotel-café-restaurant Marktzicht. (…)
Marktzicht zal door de in het plan voorziene bebouwing
geen zichtlocatie meer zijn en het uitzicht vanuit de hotelkamers
op de eerste verdieping zal voor een belangrijk
deel verdwijnen.
2.5.6. Archeologisch Adviesbureau RAAP heeft een archeologisch
onderzoek uitgevoerd waarvan de resultaten
zijn neergelegd in het in januari 2004 verschenen
rapport Cultuurhistorische inventarisatie centrum
Coevorden (hierna: het RAAP-rapport). Op de bij dit
rapport behorende archeologische advieskaart is het
oostelijke gedeelte van de Markt aangeduid als belangrijke
archeologische zone 2.
Ingevolge artikel 8, vierde lid, van de planvoorschriften,
is het bouwen van gebouwen eerst toegestaan
nadat een verklaring van geen bezwaar van verweerder
is ontvangen en het advies is ingewonnen van de provinciaal
archeoloog.
2.6.1. Gezien de plantoelichting hecht de gemeenteraad
waarde aan behoud en versterking van de cultuurhistorische
waarden van het plangebied. Ook verweerder
acht blijkens het bestreden besluit de ruimtelijke
structuur van het centrum belangrijk. De stelling van
verweerder dat de cultuurhistorische waarden van
Coevorden thans slechts beperkt uit de verf komen door
een matige inrichting van de openbare ruimte geeft
geen antwoord op de vraag waaruit deze waarden bestaan
en waarom deze juist door een verkleining van de
Markt beter tot hun recht zouden komen. Dit klemt temeer
nu volgens het deskundigenbericht de omvang
van de Markt juist karakteristiek is en de voorziene bebouwing
leidt tot een aantasting van de nagenoeg ongeschonden
en unieke stadsplattegrond van Coevorden.
Voorts heeft verweerder niet inzichtelijk gemaakt in
hoeverre de in het plan voorziene bebouwing met een
hoogte van maximaal 12 meter op de Markt in overeenstemming
kan worden geacht met de gemeentelijke
visie die uitgaat van het aantrekkelijk maken van de
Markt door middel van horeca en terrasjes.
De bezwaren van [appellant sub 1], [appellant sub 3]
en de VVC treffen in zoverre doel. Het bestreden besluit
is op dit punt onvoldoende gemotiveerd.
2.6.3. Het standpunt van verweerder dat de bodem
rond de Markt verstoord is, wordt bevestigd in het
RAAP-rapport.
In het rapport is het deels te bebouwen oostelijke deel
van de Markt evenwel aangemerkt als belangrijke archeologische
zone 2, die onder meer resten van het
middeleeuwse kasteelterrein omvat. Ten aanzien van
deze zone wordt geadviseerd dat zoveel mogelijk het
behoud in de huidige vorm dient te worden nagestreefd.
Dit kan, aldus het rapport, door de gronden op te
nemen in het bestemmingsplan als archeologisch
waardevol terrein en te voorzien in een aanlegvergunningenstelsel.
De bestemming dient in overeenstemming
te worden gebracht met het streven naar behoud
StAB 4 / 2005

Ruimtelijke ordening
67
en bij ruimtelijke planvorming dient te worden gestreefd
naar inpassing van de aanwezige waarden. Indien
bodemingrepen niet te vermijden zijn, dient daaraan
voorafgaand verkennend archeologisch onderzoek
te worden uitgevoerd zodat de waarde, omvang en
conservering van de aanwezige archeologische resten
kunnen worden vastgesteld.
Verweerder heeft zich er in zijn besluit onvoldoende rekenschap
van gegeven dat de bodem onder de plandelen,
ook al is deze enigermate verstoord, uit archeologisch
oogpunt mogelijk zeer waardevol is. Uit het
besluit blijkt niet dat verweerder de in het RAAP-rapport
neergelegde resultaten van het uitgevoerde archeologisch
onderzoek heeft betrokken bij zijn besluitvorming.
Verweerder heeft in deze niet kunnen volstaan met de
enkele verwijzing naar de regeling in de planvoorschriften.
Hieruit volgt dat het bestreden besluit in zoverre is genomen
in strijd met de bij het voorbereiden van een besluit
te betrachten zorgvuldigheid. De bezwaren van
[appellant sub 1] en de VVC treffen in zoverre doel.
Annotatie
Het bestemmingsplan ‘Coevorden Centrum, Markt en
omgeving’ heeft betrekking op een deel van het centrum
van Coevorden en omvat, zoals de naam al aangeeft,
onder meer de Markt, het centrale plein van het stadje.
In het bestemmingsplan wordt het onder meer mogelijk
gemaakt de Markt deels te bebouwen en een ondergrondse
parkeergarage onder de Markt aan te leggen.
Het bestemmingsplan is voor het plangebied de juridisch-ruimtelijke
neerslag van de gemeentelijk visie op
het centrum, zoals verwoord in de structuurvisie van de
gemeente Coevorden uit 2000 en het Wensbeeld Coevorden.
Het Wensbeeld Coevorden geeft een beeld hoe
volgens het Buro voor Stadsontwerp ir S.V. Khandekar
B.V. het centrum van Coevorden ruimtelijk aangepakt
dient te worden. Daarbij had de gemeente aan het buro
Khandekar drie thema’s meegegeven als leidraad voor
het Wensbeeld: historie, water en gezelligheid. Het
Wensbeeld is in december 2001 door de gemeenteraad
van Coevorden vastgesteld. Het bestemmingsplan is de
planologische vertaling van de ideeën uit het Wensbeeld.
In de plantoelichting bij het bestemmingsplan is te
lezen dat de gemeenteraad hecht aan behoud en versterking
van de cultuurhistorische waarden in het plangebied.
Dat betekent dat eerst geanalyseerd moet worden
waaruit deze cultuurhistorische waarden bestaan.
Juist op dit punt heeft het buro Khandekar de plank
misgeslagen. Voor een juiste analyse van de bestaande
cultuurhistorische waarden is van belang te weten hoe
de huidige ruimtelijke structuur tot stand is gekomen.
De ruimtelijke structuur van het centrum van Coevorden
is in belangrijke mate bepaald door de ontwikkelingen
aan het eind van de 16e eeuw en in de 17e
eeuw. In de late Middeleeuwen en de 16e eeuw bestond
al een verdedigbare nederzetting bij het kasteel.
Tijdens de Nederlandse Opstand (Tachtigjarige Oorlog)
bleek het strategisch belang van Coevorden. Toen in
1580 bij het zogenaamde ‘verraad van Rennenberg’ de
stad weer in Spaanse handen viel, is onder Rennenbergs
opvolger Verdugo het kasteel voorzien van een citadel
met vijf bastions. Bij de verovering van Coevorden
door de Staatse troepen in 1592 is het stadje
geheel verwoest. Nadien is begonnen met het bouwen
van een nieuwe vestingstad. Van de Middeleeuwse
nederzetting bleef alleen het gebied rond het kasteel
bewaard. De citadel rond dit kasteel werd geïncorporeerd
in de vesting. Er werd tussen 1609 en 1617 een
compleet nieuw stratenpatroon aangelegd, dat tot op
heden nagenoeg onaangetast is gebleven. Het centrum
van Coevorden is in zijn geheel een tekentafelproduct
en daarmee een unicum in de Nederlandse stedenbouw
van vóór 1800. De vesting werd na 1672 volgens
plannen van Menno van Coehoorn verbeterd. In
het kader daarvan werden de wallen van de citadel
rond het kasteel geslecht en werd de gracht deels gedempt
en deels vergraven tot haven.
De stedenbouwkundige structuur van Coevorden
zoals we die nu kennen, is totstandgekomen in de periode
1580-1672 en kent verschillende fases van ontwikkeling.
In deze periode heeft het centrum van Coevorden
een concentrische vorm gekregen met radiale
verbindingen. De Markt is het brandpunt van het stadje
waarop alle radiale verbindingen onder een hoek met
het plein uitkomen. Aan de noordoostzijde grenst het
gebied waar voorheen de citadel lag, aan de Markt. De
Markt is hier meer waaiervormig, waarbij de gevelwanden
van de radiale verbindingen in het verlengde liggen
van de pleinwanden. Dit deel van de Markt lag in het
schootsveld van de citadel en fungeerde als exercitieterrein
voor het garnizoen. Daarom is dit deel van de
Markt altijd onbebouwd gebleven en heeft de Markt
een ruime maat gekregen. De ruime maat van een der-
StAB 4 / 2005

68
Ruimtelijke ordening
gelijk plein is kenmerkend voor een vestingstadje. De
Markt vormt het ruimtelijke scharnierpunt van het militaire
en het burgerlijke Coevorden.
Het buro Khandekar heeft bij de planvorming voor de
Markt niet de historische ontwikkeling van Coevorden,
maar de concentrische structuur met radiale verbindingen
als uitgangspunt genomen. Het buro stelt dat in de
huidige ruimtelijke structuur van Coevorden de Markt
te groot is en bebouwd dient te worden om een gezellige
sfeer te kunnen verkrijgen. De geplande bebouwing
van de Markt betreft het oostelijk deel van de Markt,
het gebied dat dus van oorsprong in het schootsveld
van de citadel lag en dat als exercitieterrein fungeerde.
Hier waren in het Wensbeeld en in het bestemmingsplan
twee bouwblokken geprojecteerd met een maximale
bouwhoogte van 12 meter, zodanig dat de Markt
aanmerkelijk werd verkleind en de radiale verbindingen
onder een hoek op (het resterende deel van) de Markt
zouden uitkomen, zoals dat ook in het westelijk deel
van de Markt thans het geval is. Onder de Markt werd
de bouw van een parkeergarage mogelijk gemaakt.
Het Wensbeeld Coevorden vermeldt dat Coevorden
anno 1603 model heeft gestaan voor de planontwikkeling.
Uit het bovenstaande blijkt dat in 1603 de stad
een kasteel met een citadel had, maar dat de stad grotendeels
verwoest was en dat de wederopbouw volgens
een nieuw stratenpatroon nog moest worden gestart.
Zie hier de geschiedenis als grabbelton. Een
juiste en nauwkeurige analyse van de historische ontwikkeling
van Coevorden ontbreekt in het Wensbeeld.
Daarmee is dus ook niet geanalyseerd welke de wezenskenmerken
en de cultuurhistorische waarden van
Coevorden zijn.
Niettemin wordt in het goedkeuringsbesluit van gedeputeerde
staten gesteld dat de cultuurhistorische
waarden van Coevorden thans slechts beperkt uit de
verf komen door een matige inrichting van de openbare
ruimte. De Afdeling merkt dan ook op dat hieruit niet
opgemaakt kan worden waaruit deze cultuurhistorische
waarden bestaan en waarom deze waarden door een
verkleining van de Markt juist beter tot hun recht zouden
komen. Verder hebben volgens de Afdeling gedeputeerde
staten niet inzichtelijk gemaakt in hoeverre de in
het plan voorziene bebouwing met een hoogte van
maximaal 12 meter op de Markt in overeenstemming
kan worden geacht met de gemeentelijke visie die uitgaat
van het aantrekkelijk maken van de Markt door
middel van horeca en terrasjes. De Afdeling acht het
goedkeuringsbesluit op dit punt onvoldoende gemotiveerd.
Behalve dat de ruime maat van de Markt een uitdrukking
is van de historische ontwikkeling van Coevorden
ligt een deel van de cultuurhistorische waarde van de
Markt ook onder het maaiveld. In het rapport van het
archeologisch adviesbureau RAAP, waarin de resultaten
van een verkennend onderzoek naar de cultuurhistorische
waarden is gepubliceerd, wordt de Markt
aangemerkt als een belangrijke archeologische zone
van de tweede orde. Het betreft volgens het rapport de
zone die de resten van het middeleeuwse kasteelterrein
bevat en de resten van de verschansing (de citadel) die
in de late 16e eeuw rond het kasteel werd aangelegd.
Door RAAP wordt geadviseerd in deze zone zoveel
mogelijk het behoud in huidige vorm na te streven. Dit
zou volgens RAAP kunnen door de gronden van de
zone op te nemen in het bestemmingsplan als archeologisch
waardevol terrein, gekoppeld aan een aanlegvergunningenstelsel.
De onderliggende bestemming
van het terrein dient in overeenstemming te worden gebracht
met het streven naar behoud. Bij ruimtelijke inpassingen
dient te worden gestreefd naar inpassingen
binnen de aanwezige waarden. Indien bodemingrepen
niet te vermijden zijn, dient voorafgaand aan de bodemingrepen
verkennend archeologisch onderzoek te
worden uitgevoerd, zodat de waarde, omvang en conservering
van de aanwezige archeologische resten kunnen
worden vastgesteld. RAAP heeft hier geadviseerd
in overeenstemming met de uitgangspunten die zijn
verwoord in het Verdrag van Malta en die geïmplementeerd
zijn in de herziening van de Monumentenwet
1988, waarbij als behoud van het bodemarchief als
uitgangspunt is genomen.
Het moge duidelijk zijn dat dit advies van RAAP
niet is overgenomen in het bestemmingsplan. Het bestemmingsplan
maakte de bouw van twee bouwblokken
met een ondergrondse parkeergarage mogelijk.
Wel was er een voorlopig bouwverbod opgenomen,
waarbij bouwen pas mogelijk was, nadat gedeputeerde
staten een verklaring van geen bezwaar zouden hebben
afgegeven en nadat advies zou zijn ingewonnen bij de
provinciaal archeoloog.
Het RAAP-rapport is tot stand gekomen enkele
weken voordat het bestemmingsplan werd vastgesteld.
Bij de totstandkoming van het Wensbeeld waren de re-
StAB 4 / 2005

Ruimtelijke ordening
69
sultaten nog niet bekend. Het bestemmingsplan is vanwege
de archeologische waarden wel op een belangrijk
punt gewijzigd ten opzichte van het Wensbeeld. De
parkeergarage, die in het Wensbeeld nog onder het
maaiveld van de belangrijke archeologische zone van
de eerste orde was gepland, is verschoven naar archeologische
zone van de tweede orde. Niettemin blijkt
toch dat bij de planvorming die dus eigenlijk al in het
Wensbeeld heeft plaatsgevonden, cultuurhistorische
waarden geen rol hebben gespeeld. Veeleer is dat de
gewenste ruimtelijke inrichting geweest, ondanks het
feit dat de gemeente de geschiedenis als leidraad heeft
meegegeven aan het buro Khandekar en ondanks het
feit dat Coevorden in het streekplan als cultuurhistorisch
waardevolle nederzetting wordt aangemerkt. De
gemeenteraad en gedeputeerde staten hebben dit
beide niet onderkend.
De Afdeling stelt in de uitspraak dat gedeputeerde
staten zich er in hun besluit onvoldoende rekenschap
van hebben gegeven dat de bodem onder de plandelen
uit archeologische oogpunt mogelijk zeer waardevol is.
Ook meent de Afdeling dat uit het goedkeuringsbesluit
niet blijkt dat de resultaten uit het RAAP-rapport zijn
betrokken bij de besluitvorming. De Afdeling meent
dan ook dat het goedkeuringsbesluit in zoverre in strijd
met de te betrachten zorgvuldigheid is genomen.
Bij de ontwikkeling van het Wensbeeld en het bestemmingsplan
hebben ruimtelijke analyses de boventoon
gevoerd. Een historische analyse voorafgaand aan de
planvorming is niet gedaan. Het rapport van RAAP is
daarvoor te laat tot stand gekomen. De gekozen oplossing
op basis van een ruimtelijke analyse wordt gemotiveerd
met het argument van de versterking van de cultuurhistorische
waarden. Daar is de schoen gaan
wringen. Het is natuurlijk mogelijk de oplossing van
een ruimtelijk probleem te laten prevaleren boven cultuurhistorische
waarden. In dat geval moet dan in de
afweging ook gezegd worden dat de cultuurhistorische
waarden vernietigd worden ten gunste van de oplossing
van een ruimtelijk probleem.
Jan Voerman
05-129
ABRvS 6 juli 2005, nr. 200409290/1 Lisse/bestemmingsplan
‘Centrum 1986, herziening begraafplaats’
De gemeenteraad heeft een belangenafweging gemaakt
waarbij hij de belangen van de parochie bij uitbreiding
van de begraafplaats heeft afgewogen tegen
de belangen van de omwonenden bij behoud van
enige afstand tot de begraafplaats. Verweerder heeft
een eigen belangenafweging gemaakt met een ander
resultaat en deze in de plaats gesteld van de afweging
van de gemeenteraad. Het verschil in uitkomst van
de belangenafweging vloeit voort uit het feit dat verweerder
een ander gewicht heeft toegekend aan de
betrokken belangen. Volgens verweerder zijn er geen
redenen aan te nemen dat de afweging die de gemeenteraad
heeft gemaakt, onevenredig nadelig is
voor een of meer betrokken belangen in verhouding
tot de met het plan te dienen doelen. Nu verder vaststaat
dat geen bovengemeentelijke belangen aan de
orde zijn heeft verweerder de bandbreedte die hij
heeft bij het gebruik van zijn goedkeuringsbevoegdheid,
overschreden en heeft hij ten onrechte zijn belangenafweging
in de plaats gesteld van de afweging
van de gemeenteraad.
2.2. Het plan voorziet in een uitbreiding van de begraafplaats
van de Sint Agathaparochie te Lisse. Het
betreft deels een actualisering van het bestemmingsplan
door hierin eerder verwezenlijkte uitbreidingen op
te nemen en deels voorziet het in nieuwe uitbreidingsmogelijkheden.
2.3. Het college van burgemeester en wethouders van
Lisse (het College) stelt in beroep dat verweerder ten
onrechte goedkeuring heeft onthouden aan het plandeel
met de bestemming ‘Groenvoorzieningen’. Het
College heeft hiertoe aangevoerd dat een afstand van
19 meter tot de bovenzijde van het talud dient te worden
aangehouden tussen de begraafplaats en de aanwezige
woningen. Volgens het College wordt met deze
afstand tegemoetgekomen aan zowel de belangen van
de parochie bij uitbreiding van de begraafplaats als aan
de belangen van omwonenden. Tot de belangen van de
omwonenden moet volgens het College ook worden ge-
StAB 4 / 2005

70
Ruimtelijke ordening
rekend dat het plaatsen van graven dicht op de woningen
van invloed kan zijn op de belevingswereld, ook indien
deze graven op zichzelf aan het zicht worden onttrokken
door een afscheiding.
2.4. Verweerder heeft het plandeel in strijd met een
goede ruimtelijke ordening geacht en heeft hieraan
goedkeuring onthouden. Hij heeft hiertoe overwogen
dat het een bijzondere begraafplaats betreft en dat een
concrete behoefte bestaat aan uitbreiding van het aantal
graven op gewijde grond. De belangen van omwonenden
staan hieraan volgens verweerder niet in de
weg omdat reeds op basis van het vorige bestemmingsplan
een drie meter hoge afscheiding mogelijk is
zodat geen zicht bestaat op de graven.
2.5.1. De afstand die in het plan wordt aangehouden,
meet tussen de bovenzijde van het talud van de begraafplaats
en de achtergevel van de woningen 19
meter. De afstand tot de tuinen is ongeveer 15 meter.
Het plandeel waaraan goedkeuring is onthouden is vijf
meter breed zodat, indien deze strook bij de begraafplaats
zou worden betrokken, een afstand van 14
meter tot de achtergevel en 10 meter tot de tuinen
resteert.
Volgens de plantoelichting is voor de aan te houden afstand
tussen de woningen en de begraafplaats aansluiting
gezocht bij de aanbevolen afstanden genoemd in
de Inspectierichtlijn Wet op de Lijkbezorging van de Inspectie
van de Volksgezondheid voor de Milieuhygiëne
(verder: de Inspectierichtlijn Lijkbezorging). Voorts is
getracht een compromis te vinden tussen de wensen
van de parochie en de bezwaren van de omwonenden.
Hierbij is volgens de stukken in de afweging betrokken
dat een eventuele grotere uitbreidingsbehoefte ook kan
worden opgevangen door het toepassen van een ander
grafbeleid binnen de gronden waarop begraven is toegestaan.
2.5.2. In de Inspectierichtlijn Lijkbezorging staat onder
meer dat het verdwijnen van de ruimtelijke afstand tussen
bebouwing en begraafplaatsen naast overlast door
verkeersaantrekkende werking met zich kan brengen
dat uit ethisch, esthetisch en sociaal oogpunt bezwaren
voor omwonenden ontstaan. Volgens deze richtlijn
is van belang om, in verband met onder meer geluidsen
geohydrologische aspecten alsmede het voorkomen
van zicht op begraafplaatsen, de diverse bestemmingen
zorgvuldig af te wegen. In deze richtlijn wordt geadviseerd
om bij het uitbreiden van bestaande begraafplaatsen
te streven naar een afstand tussen woningen
en graven van ten minste 20 tot 30 meter.
2.5.3. De gemeenteraad heeft een rapport ‘Ruimte
voor de stilte (grafruimteonderzoek)’ van 2 maart
2000 overgelegd waarin de behoefte aan graven
binnen de gemeente Lisse is onderzocht. In Lisse zijn
vier bijzondere begraafplaatsen en een recent opgerichte
algemene begraafplaats aanwezig.
2.6. Een goede ruimtelijke ordening wordt verkregen
door het coördineren en afwegen van de verschillende
belangen die bij het gebruik van de in het plan begrepen
grond en opstallen zijn betrokken. Daarmee stelt
de gemeenteraad in een bestemmingplan vast wat
naar zijn oordeel een goede ruimtelijke ordening inhoudt.
Uit het in rechtsoverweging 2.1. omschreven
toetsingskader vloeit voort dat verweerder, voor zover
het betreft deze door de gemeenteraad verrichte belangenafweging,
aan het bestemmingsplan slechts geheel
of gedeeltelijk goedkeuring kan onthouden indien hij
van oordeel is dat de door de raad verrichte afweging
van belangen leidt tot voor een of meer belangen nadelige
gevolgen die onevenredig zijn in verhouding tot de
met het plan te dienen doeleinden.
2.6.1. Blijkens de in overweging 2.5.1. genoemde gegevens
heeft de gemeenteraad een belangenafweging
gemaakt waarbij hij de belangen van de parochie bij
uitbreiding heeft afgewogen tegen de belangen van de
omwonenden bij behoud van enige afstand tot de begraafplaats.
Niet is aannemelijk gemaakt dat de feiten die de gemeenteraad
aan zijn overwegingen ten grondslag heeft
gelegd onjuist zijn. Ter zitting heeft verweerder desgevraagd
gesteld dat hij een eigen belangenafweging
heeft uitgevoerd met een ander resultaat en dat hij
deze in de plaats heeft gesteld van de afweging van de
gemeenteraad. Het verschil in uitkomst van de belangenafweging
vloeit voort uit het feit dat verweerder een
ander gewicht heeft toegekend aan de betrokken belangen.
Verweerder heeft ter zitting desgevraagd gesteld dat
geen redenen bestaan aan te nemen dat de afweging
die de gemeenteraad heeft gemaakt onevenredig nade-
StAB 4 / 2005

Ruimtelijke ordening
71
lig is voor een of meer betrokken belangen in verhouding
tot de met het plan te dienen doelen.
Nu verder vaststaat dat geen bovengemeentelijke belangen
aan de orde zijn heeft verweerder de bandbreedte
die hij heeft bij het gebruik van zijn goedkeuringsbevoegdheid,
overschreden en heeft hij ten
onrechte zijn belangenafweging in de plaats gesteld
van de afweging van de gemeenteraad.
Gelet op het voorgaande moet het resultaat van de afweging
van de gemeenteraad worden aangeduid als
een goede ruimtelijke ordening.
05-130
ABRvS 6 juli 2005, nr. 200500165/1 Wierden/vrijstelling
en bouwvergunning
Appellant heeft het door hem ingestelde beroep bij
brief ingetrokken. Korte tijd daarna heeft hij de rechtbank
verzocht de procedure met voortvarendheid te
hervatten. De rechtbank heeft de procedure vervolgens
voortgezet en een uitspraak gedaan. Een bevoegd
gedane intrekking van een beroep kan na afloop
van de beroepstermijn echter niet meer
ongedaan worden gemaakt, tenzij sprake is van
dwang, dwaling of bedrog. In het onderhavige geval is
daarvan niet gebleken. De rechtbank heeft derhalve
ten onrechte een uitspraak op het beroep gedaan.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 6:21
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 19, eerste
lid
1. Procesverloop
Bij besluit van 26 juni 2003 heeft het college van burgemeester
en wethouders van Wierden (hierna: het
college) met toepassing van artikel 19, eerste lid, van
de Wet op de Ruimtelijke Ordening (hierna: WRO) vrijstelling
en bouwvergunning verleend aan [vergunninghoudster]
voor het bouwen van 25 recreatiewoningen
aan de [locatie] te [plaats] op het perceel (…).
(…)
2.1. Ambtshalve overweegt de Afdeling het volgende.
2.2. Bij brief van 13 september 2004 heeft appellant
beroep ingesteld tegen het besluit van 28 juli 2004.
Bij brief van 21 oktober 2004 aan de rechtbank Almelo
(hierna: de rechtbank) stelt appellant: ‘Hierbij deel ik
U mede dat om mijn moverende redeneren inmiddels
heb besloten om alle lopende bezwaarschriften en procedures
met betrekking tot de realisering van een bungalowpark
uitbreiding Kiekebelt en de toegangswegen
tot dit park met onmiddellijke ingang stop te zetten’.
Hierop heeft de rechtbank bij brief van 26 oktober
2004 aan het college medegedeeld dat het beroep was
ingetrokken. Toen appellant hiervan op de hoogte
kwam, heeft hij de rechtbank daarop zowel telefonisch
als schriftelijk, bij brief van 11 november 2004, verzocht
de procedure met voortvarendheid te vervolgen.
De rechtbank heeft vervolgens bericht dat zij de brief
van 21 oktober 2004 ten onrechte als een intrekking
ingevolge artikel 6:21 van de Algemene wet bestuursrecht
(hierna: de Awb) heeft aangemerkt en dat de procedure
derhalve zal worden voortgezet.
2.3. Ingevolge artikel 6:21 van de Awb kan het beroep
schriftelijk worden ingetrokken.
2.4. De Afdeling is van oordeel dat de brief van appellant
van 21 oktober 2004 gelet op de bewoordingen
ervan niet anders kan worden opgevat dan als een intrekking
van het beroep. Appellant heeft geen enkele
nadere precisering aangegeven waaruit zou kunnen
worden afgeleid dat hij beoogde slechts tijdelijk de procedures
te willen staken. Daarbij is het tijdelijk stopzetten
van een beroepsprocedure in rechte niet mogelijk.
Gelet op het vorenstaande stelt de Afdeling vast dat appellant
door verzending van de brief van 21 oktober
2004 zijn beroep heeft ingetrokken.
2.4.1. Een bevoegd gedane intrekking kan na afloop
van de beroepstermijn niet meer ongedaan gemaakt
worden, tenzij er sprake is van aan betrokkene niet toe
te rekenen omstandigheden waar hij in een situatie van
dwaling verkeerde of blijkt van dwang of bedrog van
enige zijde teneinde de betrokkene te bewegen het beroep
in te trekken.
StAB 4 / 2005

72
Ruimtelijke ordening
Appellant heeft betoogd dat hij zich bedreigd voelde,
nu vanwege [vergunninghoudster] aan hem en zijn
werkgever brieven zijn verzonden, waarin appellant
werd aangesproken op zijn gedrag ten aanzien van belangstellenden
voor de recreatiewoningen op het terrein
van [vergunninghoudster] en op de ongepastheid
van dit gedrag in relatie tot zijn functie als beheerder
van een recreatiegebied.
Daargelaten de opportuniteit van het vanwege [vergunninghoudster]
sturen van brieven aan de werkgever van
appellant, zijn de brieven niet van dien aard dat sprake
is geweest van dwang jegens appellant waardoor hij is
bewogen het beroepschrift bij de rechtbank in te trekken.
Nu overigens niet is gebleken van dwang of bedrog
jegens appellant, is er geen sprake van omstandigheden
die zouden moeten leiden tot het oordeel dat
de intrekking ongedaan dient te worden gemaakt.
De voorzieningenrechter heeft dan ook ten onrechte
een uitspraak gedaan op het door appellant ingestelde
beroep, nu dat beroep derhalve was ingetrokken en het
besluit van 28 juli 2004 daarmee onherroepelijk was
geworden.
05-131
ABRvS 13 juli 2005, nr. 200409595/1 Neerijnen/
wijzigingsplan ‘Buitengebied Neerijnen 2002, agrarisch
bouwperceel aan de Zwaluwstraat (ongenummerd)’
Het wijzigingsplan, dat ertoe strekt de vestiging van
een fruitteeltbedrijf op een nieuw bouwvlak mogelijk
te maken, is in strijd met het voorschrift van het bestemmingsplan
‘Buitengebied Neerijnen 2002’,
waarin vestiging van agrarische bedrijven waarvoor
een nieuw bouwvlak moet worden opgenomen, wordt
uitgesloten op gronden die zijn gelegen binnen de op
de waardenkaart aangegeven differentiatie ‘draaiakkercomplex’.
Dat het desbetreffende perceel feitelijk
geen draaiakkercomplex betreft, neemt de strijd met
dit voorschrift niet weg.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 11
2.2. Appellant stelt in beroep dat verweerder ten onrechte
goedkeuring heeft verleend aan het plan. (…)
Verder is vestiging van een agrarisch bedrijf ter plaatse
volgens hem niet mogelijk, omdat de gronden op de
waardenkaart zijn aangeduid als ‘draaiakkercomplex’.
(…)
2.4.1. Het plan behelst een wijziging van het bestemmingsplan
(het bestemmingsplan ‘Buitengebied 2002’,
red.) en voorziet in de medebestemming ‘Agrarische bedrijfsdoeleinden’
voor het plandeel met de bestemming
‘Agrarisch gebied met landschappelijke en cultuurhistorische
waarden – Alc –’ dat ziet op een perceel aan de
Zwaluwstraat, waar [derde-belanghebbende] een fruitteeltbedrijf
wil vestigen.
2.4.2. Ingevolge artikel 23, tweede lid, onder a, van de
voorschriften van het bestemmingsplan is het college
van burgemeester en wethouders bevoegd de in tabel 2
genoemde bestemmingen te wijzigen (…). Ingevolge
tabel 2 kan de bestemming ‘Agrarisch gebied met landschappelijke
en cultuurhistorische waarden – Alc –’
worden gewijzigd in de bestemming ‘Agrarische bedrijfsdoeleinden’
ten behoeve van de vestiging van een
grondgebonden agrarisch bedrijf. (…)
2.4.3. In artikel 24 van de voorschriften van het bestemmingsplan
wordt het toetsingskader voor de toepassing
van vrijstellings- en wijzigingsbevoegdheden
zoals omschreven in artikel 23, eerste en tweede lid,
van de voorschriften, gegeven.
Ingevolge artikel 24, tweede lid, van de voorschriften
van het bestemmingsplan is vestiging van agrarische
bedrijven, waarvoor een nieuw bouwvlak dient te worden
opgenomen, uitgesloten op gronden gelegen
binnen de op de waardenkaart aangegeven differentiatie
‘draaiakkercomplex’.
2.4.4. Het perceel is op de bij het bestemmingsplan
behorende waardenkaart aangeduid als ‘draaiakkercomplex’.
Ter zitting is van de zijde van de gemeenteraad
verklaard dat het perceel geen draaiakkercomplex
betreft en dat de hiertoe strekkende aanduiding ten onrechte
is toegekend. Om de vestiging van het fruitteeltbedrijf
mogelijk te maken, zal het bestemmingsplan op
dit punt moeten worden herzien, aldus de gemeenteraad.
StAB 4 / 2005

Ruimtelijke ordening
73
2.4.9. Wat betreft het bezwaar inzake het draaiakkercomplex
overweegt de Afdeling dat op gronden met
deze aanduiding vestiging van agrarische bedrijven
waarvoor een nieuw bouwvlak dient te worden opgenomen,
is uitgesloten gelet op artikel 24, tweede lid, van
de voorschriften van het bestemmingsplan. Dat het
perceel feitelijk geen draaiakkercomplex betreft, neemt
de strijd met artikel 24, tweede lid, niet weg.
05-132
ABRvS 20 juli 2005, nr. 200407071/1 Den Haag/
bestemmingsplan ‘Wijnhavenkwartier’
Gelet op hun sterke invloed op de lokale milieukwaliteit
moeten parkeergarages bij de uitvoering van een
stadsproject dan wel bij de wijziging of uitbreiding
daarvan worden meegeteld bij de berekening van de
omvang van de bedrijfsvloeroppervlakte.
Wet milieubeheer, artikelen 7.4, 7.8a tot en met
7.8d en 7.27, derde lid
Besluit milieueffectrapportage 1994, zoals gewijzigd
bij Besluit van 7 mei 1999, Staatsblad
no. 224, artikel 2, tweede lid, artikel 2 van
onderdeel A van de bijlage en onderdeel D van
de bijlage, categorie 11.2
2.3. PMN (Parkeer Management Nederland PMN; red.),
[appellanten sub 2] en de vereniging ‘Singelpingel’ stellen
in beroep dat verweerder ten onrechte goedkeuring
heeft verleend aan het plan. De vereniging ‘Singelpingel’
voert daartoe onder meer aan dat ten onrechte niet is beoordeeld
of een milieueffectrapport (hierna: MER) moest
worden gemaakt. Volgens haar overschrijdt het plan de
drempelwaarde van 200.000 m2 bedrijfsvloeroppervlakte
die geldt voor stadsprojecten.
Het bestreden besluit
2.4. Verweerder stelt zich op het standpunt dat het
plan voorziet in minder dan 200.000 m 2 bedrijfsvloeroppervlakte
en dat daarom niet behoefde te worden
beoordeeld of een MER moest worden gemaakt. Volgens
hem kan uit de Nota van Toelichting bij het Besluit
milieueffectrapportage 1994, zoals dit is gewijzigd
bij Besluit van 7 mei 1999, Staatsblad no. 224,
worden afgeleid dat parkeergarages niet onder het begrip
bedrijfsvloeroppervlakte vallen en mag bij het bepalen
van de totale bedrijfsvloeroppervlakte het reeds
bestaande kantooroppervlak buiten beschouwing blijven.
Hij beroept zich onder meer op de uitspraak van
de Afdeling van 1 oktober 2003, nr. 200202033/1.
2.5.1. Thans bevinden zich in het plangebied de gebouwen
van de ministeries van Binnenlandse Zaken en
Koninkrijksrelaties en van Justitie met een hoogte van
73 meter en het wooncomplex de Zwarte Madonna
met een hoogte variërend van 17 tot 25 meter. Naast
deze gebouwen bevindt zich in het plangebied thans
enige detailhandel. Onder de gebouwen bevinden zich
parkeergarages. Het plan voorziet in herontwikkeling
van deze locaties. Hiermee wordt een stedenbouwkundige
kwaliteitsverbetering en een betere benutting van
het Wijnhavenkwartier nagestreefd. De huidige bebouwing
zal verdwijnen en plaats maken voor bebouwing
met een meer open structuur. Het bestemmingsplan
voorziet in maximaal vijf torens, in hoogte variërend
van 70 tot 140 meter. Door middel van het toevoegen
van een veelheid aan functies wordt getracht het gebied
in functioneel opzicht te versterken. Bij recht voorziet
het plan in 140.000 m 2 bruto-vloeroppervlak ten
behoeve van kantoren, 90.000 m 2 ten behoeve van
wonen, 5.000 m 2 ten behoeve van horeca, 5.000 m 2
ten behoeve van detailhandel, 9.000 m 2 ten behoeve
van recreatie-inrichtingen, 5.000 m 2 ten behoeve van
welzijnsinrichtingen en 17.000 m 2 ten behoeve van
een hotel, welke oppervlakte mag worden vergroot met
4.000 m 2 ten behoeve van vergaderfaciliteiten. Voorts
dient het bruto-vloeroppervlak ten behoeve van parkeren
ten minste 35.000 m 2 te bedragen. Na vrijstelling
kan het bruto-vloeroppervlak ten behoeve van kantoren
met 3.000 m 2 worden vergroot. Ook voorziet het plan
in de bevoegdheid het maximaal toelaatbare brutovloeroppervlak
ten behoeve van een hotel, vermeerderd
met 4.000 m 2 ten behoeve van vergaderfaciliteiten, geheel
of gedeeltelijk te wijzigen in woondoeleinden, kantoordoeleinden
en/of welzijnsvoorzieningen.
2.5.2. Ingevolge artikel 7.27, derde lid, van de Wet milieubeheer,
voorzover van belang, neemt het bevoegd
gezag een beslissing omtrent een activiteit die in een algemene
maatregel van bestuur krachtens artikel 7.4 is
aangewezen niet dan nadat toepassing is gegeven aan de
artikelen 7.8a tot en met 7.8d van de Wet milieubeheer.
StAB 4 / 2005

74
Ruimtelijke ordening
Ingevolge artikel 7.4, eerste lid, van de Wet milieubeheer
worden bij algemene maatregel van bestuur de
activiteiten aangewezen, ten aanzien waarvan het bevoegd
gezag krachtens artikel 7.8b en 7.8d van die
wet moet bepalen of voor de activiteit, vanwege de bijzondere
omstandigheden waaronder zij wordt ondernomen,
een MER moet worden gemaakt.
Ingevolge artikel 2, tweede lid, van het Besluit milieueffectrapportage
1994, zoals dit is gewijzigd bij Besluit
van 7 mei 1999, Staatsblad no. 224 (hierna: het Besluit),
worden als activiteiten als bedoeld in artikel 7.4,
eerste lid, van de Wet milieubeheer aangewezen de activiteiten
die behoren tot een categorie die in onderdeel
D van de bijlage is omschreven.
In onderdeel D van de bijlage bij het Besluit is in categorie
11.2 de uitvoering dan wel de wijziging of uitbreiding
van de uitvoering van een stadsproject, met inbegrip
van de bouw van winkelcentra of parkeerterreinen,
als m.e.r.-beoordelingsplichtige activiteit aangewezen,
in gevallen waarin de activiteit betrekking heeft op een
oppervlakte van 100 hectare of meer of op een bedrijfsvloeroppervlakte
van 200.000 m2 of meer.
2.5.3. Het plangebied is kleiner dan 100 hectare.
2.5.4. Ingevolge artikel 2 van onderdeel A van de bijlage
bij het Besluit wordt in deze bijlage mede verstaan
onder:
wijziging: een reconstructie of verandering anderszins
van aangelegde werken, ingerichte gebieden of bestaande
inrichtingen;
uitbreiding: het opnieuw in gebruik nemen van aangelegde
werken, ingerichte gebieden of bestaande inrichtingen.
2.5.5. De Nota van Toelichting bij het Besluit luidt,
voor zover van belang:
‘D.11.1 en D.11.2 (woningbouw en stadsprojecten)
Activiteit
Onder de term «stadsprojecten» worden die projecten
verstaan waarbij in één project verschillende activiteiten
ondernomen worden, zoals woningbouw of het creëren
van bedrijfsruimten, winkelcentra of parkeerterreinen.
Deze categorie betreft derhalve meer dan
uitsluitend woningbouw of de aanleg van bedrijfsterreinen,
zoals in onderdeel C van de bijlage omschreven.
De gehanteerde drempel betreft een oppervlakte van
100 hectare of meer dan wel een bedrijfsoppervlakte
van 200 000 m 2 of meer. Het gaat bij de eerste drempel
om de nieuwbouw van woningen alsmede de bouw
van kantoorruimten, winkelcentra of parkeerterreinen,
die tezamen een totale oppervlakte van 100 hectare
moet beslaan.
Stadsprojecten kunnen een sterke invloed hebben op
de lokale milieukwaliteit. Hierbij valt vooral te denken
aan de benodigde infrastructurele voorzieningen met
verkeersaantrekkende werking. Door de gehanteerde
drempel zal het hier om grote projecten gaan, voor
zover deze niet reeds voor onderdelen aan een m.e.r.-
plicht zijn onderworpen, omdat zij zijn omschreven in
onderdeel C.’.
(…)
2.6. Het bestemmingsplan voorziet in verschillende
functies, waaronder woningbouw, kantoren, detailhandel
en parkeergarages. Gelet hierop is sprake van een
stadsproject als bedoeld in categorie 11.2 van bijlage
D van het Besluit.
2.6.2. De milieueffecten van parkeergarages zijn nagenoeg
gelijk aan die van parkeerterreinen wat betreft de
aspecten geluid en luchtverontreiniging als gevolg van
aan- en afrijdend verkeer. Gelet hierop vallen parkeergarages
onder het begrip parkeerterrein als bedoeld in
categorie 11.2 van onderdeel D van de bijlage bij het
Besluit.
Parkeerterreinen worden in de Nota van Toelichting expliciet
genoemd met betrekking tot de plandrempel van
100 hectare. Over de plandrempel van 200.000 m 2 is
in de Nota van Toelichting niets opgenomen, derhalve
ook niet met betrekking tot parkeerterreinen. Hieruit
kan niet a contrario worden afgeleid dat parkeerterreinen
bij de berekening van de drempel van 200.000 m 2
geen rol spelen. Onder meer parkeergarages kunnen
door hun verkeersaantrekkende werking een sterke invloed
hebben op de lokale milieukwaliteit. In categorie
11.2 van onderdeel D van het Besluit wordt de bouw
van parkeerterreinen dan ook expliciet genoemd in de
omschrijving van de m.e.r.-beoordelingsplichtige activiteit.
Gelet hierop moeten parkeergarages bij de uitvoe-
StAB 4 / 2005

ing dan wel wijziging of uitbreiding van de uitvoering
van een stadsproject worden meegeteld bij de berekening
van de omvang van de bedrijfsvloeroppervlakte.
2.6.3. Nu het plan inclusief de parkeergarages voorziet in
een bedrijfsvloeroppervlakte van meer dan 200.000 m 2
heeft verweerder zich ten onrechte op het standpunt gesteld
dat het kon worden vastgesteld zonder dat de procedure
als bedoeld in de artikelen 7.8a tot en met 7.8d van
de Wet milieubeheer is gevolgd. Het plan is daarom vastgesteld
in strijd met artikel 7.27, derde lid, van de Wet
milieubeheer. (…).
Annotatie
In casu is sprake van een stadsproject als bedoeld in
categorie 11.2 van bijlage D van het Besluit milieueffectrapportage
1994 (het besluit). Ten opzichte van
het vorige plan wordt het plangebied herontwikkeld,
waardoor tevens sprake is van een wijziging en uitbreiding
als bedoeld in artikel 2 van onderdeel A van het
besluit.
Omdat de milieueffecten van parkeergarages nagenoeg
gelijk zijn aan die van parkeerterreinen wat betreft
de aspecten geluid en luchtverontreiniging als gevolg
van aan- en afrijdend verkeer, vallen parkeergarages
onder het begrip parkeerterreinen als bedoeld in categorie
11.2 van onderdeel D van de bijlage bij het besluit.
Parkeerterreinen worden in de Nota van Toelichting bij
het besluit expliciet genoemd met betrekking tot de
plandrempel van 100 hectare. Over de plandrempel
van 200.000 m 2 is in de Nota van Toelichting niets opgenomen,
derhalve ook niet met betrekking tot parkeerterreinen.
Hieruit kan niet a contrario worden afgeleid
dat parkeerterreinen bij de berekening van de drempel
van 200.000 m 2 geen rol spelen. Evenals parkeerterreinen
moeten parkeergarages bij de uitvoering dan wel
wijziging of uitbreiding van de uitvoering van een stadsproject
worden meegeteld bij de berekening van de omvang
van de bedrijfsvloeroppervlakte.
Nu het plan inclusief de parkeergarages voorziet in
een bedrijfsvloeroppervlakte van meer dan 200.000 m 2
heeft verweerder zich ten onrechte op het standpunt gesteld
dat het kon worden vastgesteld zonder dat de procedure
als bedoeld in de artikelen 7.8a tot en met 7.8d
van de Wet milieubeheer is gevolgd.
Peter de Weijer
Ruimtelijke ordening
05-133
75
ABRvS 27 juli 2005, nr. 200405274/1 Enkhuizen/
handhaving
Een onderbreking van het gebruik betekent op zichzelf
nog niet dat dit gebruik na de hervatting ervan, voor de
toepassing van het overgangsrecht niet langer is aan te
merken als voortgezet gebruik. Of daarvan sprake is
hangt af van de duur en de oorzaak van de onderbreking
en de door betrokkene getoonde intentie het gebruik
voort te zetten. In aanmerking genomen dat verwezenlijking
van de in het bestemmingsplan aan het
perceel toegekende bestemming voorop staat, kan na
een onderbreking van een zo lange duur als hier aan de
orde, ongeveer 21 maanden, in beginsel geen aanspraak
meer worden gemaakt op de beschermende
werking van het overgangsrecht. Voor een uitzondering
daarop kan slechts aanleiding bestaan indien degene
die zich op het overgangsrecht beroept aan de hand
van concrete en objectieve gegevens aannemelijk
maakt dat de onderbreking verband houdt met zodanig
bijzondere omstandigheden dat ondanks de lange duur
van die onderbreking moet worden uitgegaan van blijvend
voortgezet gebruik. Op basis van hetgeen partij en
het college van burgemeester en wethouders omtrent
het gebruik naar voren hebben gebracht, kan niet worden
geoordeeld dat het in geding zijnde gebruik als
voortgezet moet worden aangemerkt.
1. Procesverloop
Bij besluit van 6 januari 2003 heeft het college van
burgemeester en wethouders van Enkhuizen (hierna:
het college) afgewezen het verzoek van onder anderen
appellanten om handhavend op te treden tegen het
door [partij], afgemeerd houden van de [kotter] op een
perceel water tegenover de [locatie] te Enkhuizen (hierna:
het perceel).
Bij besluit van 14 april 2003 heeft het college het
daartegen door onder anderen appellanten gemaakte
bezwaar ongegrond verklaard.
Bij uitspraak van 11 mei 2004, verzonden op 13 mei
2004, heeft de rechtbank Alkmaar (hierna: de rechtbank)
het daartegen door onder anderen appellanten
ingestelde beroep ongegrond verklaard. (…)
StAB 4 / 2005

76
Ruimtelijke ordening
2.1. Appellanten betogen dat de rechtbank heeft miskend
dat het college ten onrechte niet heeft besloten
handhavend op te treden tegen het afgemeerd houden
van de kotter. Daartoe voeren zij in de eerste plaats aan
dat, anders dan de rechtbank heeft overwogen, het afgemeerd
houden van de kotter, ten behoeve van het repareren,
restaureren en verhandelen daarvan, niet onder de
beschermende werking van het overgangsrecht valt.
2.1.1. Vast staat dat het afgemeerd houden van de
kotter in strijd is met de ingevolge het bestemmingsplan
‘Vissershoek en havens na eerste partiële herziening’
(hierna: het bestemmingsplan) aan het perceel
toegekende bestemming ‘Woonschepen’.
Ingevolge artikel 41, eerste lid, van de voorschriften
van het bestemmingsplan is het verboden het gebruik
van de gronden en bouwwerken, dat ten tijde van het
onherroepelijk worden van het plan in strijd is met de
bestemming, te wijzigen in een ander strijdig gebruik,
tenzij dat andere gebruik minder strijdig is.
Voor de toepassing van deze bepaling is het ten tijde
van de peildatum bestaande feitelijke gebruik maatgevend.
De gedingstukken bieden voldoende aanknopingspunten
voor het oordeel dat [partij] ten tijde van
de bedoelde datum, als onderdeel van zijn bedrijfsvoering,
op het perceel voor de handel bestemde schepen
afgemeerd hield en daaraan reparatie- en restauratiewerkzaamheden
verrichtte. (…)
2.1.2. Rest de vraag of, zoals appellanten hebben betoogd,
het feit dat voorafgaand aan het laatstelijk afmeren
van de kotter op het perceel gedurende een periode
van ongeveer 21 maanden geen schip afgemeerd
is gehouden, meebrengt dat de beschermende werking
van het overgangsrecht is vervallen.
Een onderbreking van het gebruik betekent op zichzelf
nog niet dat dit gebruik na de hervatting ervan, voor de
toepassing van het overgangsrecht niet langer is aan te
merken als voortgezet gebruik. Of daarvan sprake is
hangt af van de duur en de oorzaak van de onderbreking
en de door betrokkene getoonde intentie het gebruik
voort te zetten. In aanmerking genomen dat verwezenlijking
van de in het bestemmingsplan aan het
perceel toegekende bestemming voorop staat, kan na
een onderbreking van een zo lange duur als hier aan de
orde, in beginsel geen aanspraak meer worden ontleend
aan de beschermende werking van het overgangsrecht.
Voor een uitzondering daarop kan slechts aanleiding bestaan
indien degene die zich op het overgangsrecht beroept
aan de hand van concrete en objectieve gegevens
aannemelijk maakt dat de onderbreking verband houdt
met zodanig bijzondere omstandigheden dat ondanks
de lange duur van die onderbreking moet worden uitgegaan
van blijvend voortgezet gebruik.
De, niet nader gestaafde, stelling van [partij] dat de
onderbreking het gevolg is van het feit dat de op een
scheepswerf aan de kotter uitgevoerde werkzaamheden
langer hebben geduurd dan gebruikelijk is en
voorts een aantal werkzaamheden op enige afstand
van het perceel zijn verricht vanwege te duchten (geluids)overlast,
is daartoe onvoldoende.
Op basis van hetgeen [partij] en het college omtrent
het gebruik naar voren hebben gebracht, kan dan ook
niet worden geoordeeld dat het in geding zijnde gebruik
als voortgezet moet worden aangemerkt. De
rechtbank heeft dit niet onderkend en ten onrechte geoordeeld
dat het college, vanwege de beschermende
werking van het overgangsrecht, niet bevoegd was
handhavend op te treden tegen het op het perceel afgemeerd
houden van de kotter ten behoeve van reparatieen
restauratiewerkzaamheden. (…)
05-134
ABRvS 27 juli 2005, nr. 200410444/1 Lelystad/bestemmingsplan
‘Noordersluis 2003’
Het argument, dat eerst elf dagen voor zitting naar
voren is gebracht, dat het bestemmingsplan niet inzichtelijk
maakt of wordt voldaan aan het Besluit
luchtkwaliteit, is niet op enige wijze nader onderbouwd
of uitgewerkt. Dit brengt mee dat de Afdeling
in beginsel aan een dergelijk argument voorbijgaat.
Gelet op het feit dat verweerder ter zitting uitdrukkelijk
heeft verklaard dat terzake onderzoek is verricht
en daarbij heeft aangegeven dat uitsluitend de grenswaarde
voor de 24-uurgemiddelde concentratie zwevende
deeltjes (PM10) in het plangebied wordt overschreden
en in aanmerking nemende dat aannemelijk
is dat de aangevochten herbestemming van groenstrook
tot bedrijventerrein tot meer verkeer zal leiden,
StAB 4 / 2005

Ruimtelijke ordening
77
hetgeen in vergelijking met het vorige bestemmingsplan
op de luchtkwaliteit een nadelige invloed kan
hebben, had van verweerder echter mogen worden
verwacht dat hij het plan op dit punt niet zou goedkeuren
zonder te motiveren waarom de herbestemming
van groen tot bedrijventerrein in dit geval aanvaardbaar
is.
Besluit luchtkwaliteit
2.3. Het plan voorziet in een actuele planologische regeling
voor een bestaand bedrijventerrein bij de haven
van Lelystad. Het plan maakt, met uitzondering van
een groenstrook die herzien wordt, niet meer bedrijvigheid
mogelijk dan het vorige plan. (…)
2.5. [appellanten sub 1], [appellant sub 2] en [appellant
sub 4] stellen in beroep dat verweerder ten onrechte
goedkeuring heeft verleend aan de plandelen
met de bestemming ‘Bedrijventerrein’ wat betreft de
gronden langs het Havendiep waarop zij vanuit hun
woonschepen in het Havendiep uitzien. Zij vrezen voor
een aantasting van hun woon- en leefklimaat.
(…)
Bij nader schrijven van 2 juni 2005 heeft [appellant
sub 4] aangevoerd dat het bestemmingsplan niet inzichtelijk
maakt of wordt voldaan aan het Besluit luchtkwaliteit.
2.6. Verweerder heeft geen reden gezien het plan op
deze onderdelen in strijd met een goede ruimtelijke ordening
te achten en heeft het in zoverre goedgekeurd.
(…)
Ter zitting heeft verweerder zich op het standpunt gesteld
dat het beroep van [appellant sub 4] ten aanzien
van de luchtkwaliteit niet-ontvankelijk dient te worden
verklaard, aangezien dit aspect niet eerder in de procedure
is aangevoerd. Verder heeft hij opgemerkt dat in
het plangebied de 24-uurgemiddelde concentratie voor
fijn stof licht wordt overschreden.
2.8.1. Wat betreft de stelling van verweerder dat het beroep
van [appellant sub 4], voorzover dit ziet op luchtkwaliteit,
niet-ontvankelijk zou moeten worden verklaard,
overweegt de Afdeling als volgt. [appellant sub 4]
heeft zienswijzen en bedenkingen ingediend tegen de
plandelen met de bestemming ‘Bedrijventerrein’ wat betreft
de gronden langs het Havendiep waarop hij vanuit
zijn woonschip in het Havendiep uitziet. De ter ondersteuning
van het beroep nader aangevoerde argumenten
inzake de luchtkwaliteit kunnen aan deze plandelen worden
toegerekend en vinden hierin hun grondslag. De Afdeling
ziet derhalve geen aanleiding het beroep van [appellant
sub 4] op dit punt niet-ontvankelijk te verklaren.
Het argument van appellant, dat eerst elf dagen voor
zitting naar voren is gebracht, dat het bestemmingsplan
niet inzichtelijk maakt of voldaan wordt aan het
Besluit luchtkwaliteit is niet op enige wijze nader
onderbouwd of uitgewerkt. Dit brengt mee dat de Afdeling
in beginsel aan een dergelijk argument voorbijgaat.
In dit geval heeft verweerder echter ter zitting uitdrukkelijk
verklaard dat terzake onderzoek is verricht en dat uitsluitend
de grenswaarde voor de 24-uurgemiddelde concentratie
zwevende deeltjes (PM10) in het plangebied
wordt overschreden. Aannemelijk is dat de herbestemming
die het plan mogelijk maakt van groenstrook tot
bedrijventerrein zal leiden tot meer verkeer. De desbetreffende
plandelen hebben een verkeersaantrekkende
werking, hetgeen in vergelijking met het vorige bestemmingsplan
een nadelige invloed op de luchtkwaliteit met
zich kan brengen. Gelet op het vorenstaande had van
verweerder mogen worden verwacht dat hij het plan op
dit punt niet zou goedkeuren zonder te motiveren waarom
de herbestemming van groen tot bedrijventerrein in
dit geval aanvaardbaar is. Nu verweerder dit heeft nagelaten
berust het bestreden besluit, voor zover het betreft
de plandelen met de bestemming ‘Bedrijventerrein’ die
zien op de gronden waaraan in het vorige plan de bestemming
‘Groen’ is gegeven, niet op een deugdelijke
motivering. (…)
05-135
ABRvS 27 juli 2005, nr. 200407247/1 Hendrik-Ido-
Ambacht/bestemmingsplan ‘Bedrijventerrein Antoniapolder’
In de plantoelichting zijn de uitkomsten van het exploitatieonderzoek
beschreven. De Afdeling acht het
verzoek van de gemeenteraad tot beperking van de
kennisneming van de exploitatieopzet als bedoeld in
StAB 4 / 2005

78
Ruimtelijke ordening
artikel 8:29 van de Awb gerechtvaardigd. Door haar
weigering de Afdeling toestemming te geven van de
overgelegde stukken beperkt kennis te nemen, heeft
appellante de Afdeling in zoverre de mogelijkheid ontnomen
de rechtmatigheid van het bestreden besluit te
toetsen. In beginsel zijn de gevolgen van een dergelijke
weigering voor risico van appellante. In hetgeen
appellante heeft aangevoerd, ziet de Afdeling geen
reden hierop een uitzondering te maken.
Algemene wet bestuursrecht, artikelen 3:11 en
8:29
Wet openbaarheid van bestuur
Besluit op de ruimtelijke ordening 1985, artikelen
9 en 12
2.2. Appellante stelt in beroep dat verweerder ten onrechte
goedkeuring heeft verleend aan het plan ‘Bedrijventerrein
Antoniapolder’.
Daartoe stelt appellante onder meer dat de economische
onderbouwing van het plan ten onrechte niet ter
inzage heeft gelegen en bekend is gemaakt zoals ingevolge
artikel 3:11 van de Awb is vereist. Volgens appellante
is geen sprake van een geldige reden op grond
waarvan openbaarmaking achterwege mocht blijven.
Appellante stelt ook dat niet aannemelijk is gemaakt dat
het plan financieel uitvoerbaar is. Volgens appellante is
op geen enkele wijze objectief inzichtelijk gemaakt
welke kosten de aanvullende saneringsmaatregelen op
het zogenoemde Genieterrein met zich brengen.
2.3. Verweerder heeft het plan met uitzondering van een
aantal onderdelen van de planvoorschriften niet in strijd
geacht met het recht of een goede ruimtelijke ordening
en heeft het plan in zoverre goedgekeurd. Verweerder is
van mening dat, omdat in het onderzoek naar de financiële
uitvoerbaarheid van het plan strategische en bedrijfseconomische
gegevens zijn meegenomen, het aanvaardbaar
is dat deze gegevens vertrouwelijk zijn
behandeld. Volgens verweerder tonen de gegevens
voorts aan dat het plan financieel uitvoerbaar is.
2.4.6. In de plantoelichting is vermeld dat de projectontwikkelaar
ter onderbouwing van de financiële haalbaarheid
van het plan een exploitatieonderzoek heeft
doen uitvoeren, waaruit blijkt dat het plan economisch
uitvoerbaar is. In dit onderzoek heeft de projectontwikkelaar
volgens de plantoelichting aangetoond dat de
verplaatsing van de bedrijven mogelijk is binnen het
kader van de totale realisatie van het Project Noordoevers.
De verwezenlijking van dit project is volgens de
plantoelichting bezien door de Regionale Ontwikkelingsmaatschappij
Drechtsteden, die overleg heeft gevoerd
met de naar het nieuwe bedrijventerrein uit te
plaatsen bedrijven. Hieruit kwam naar voren dat verwacht
kan worden dat op korte termijn overeenstemming
wordt bereikt over de herplaatsing, zo staat in de
plantoelichting.
2.4.7. Appellante heeft aan de gemeenteraad verzocht
om openbaarmaking van het aanvullende exploitatieonderzoek.
De gemeenteraad heeft zich op het standpunt
gesteld dat de exploitatieopzet vertrouwelijke
strategische en bedrijfseconomische gegevens bevat.
De Afdeling heeft de op de zaak betrekking hebbende
stukken opgevraagd. De gemeenteraad heeft ten aanzien
van de exploitatieopzet om geheimhouding verzocht.
Vervolgens is de procedure gevolgd zoals in artikel
8:29 van de Awb is omschreven.
2.4.8. Artikel 8:29 van de Awb luidt:
1. Partijen die verplicht zijn inlichtingen te geven dan
wel stukken over te leggen, kunnen indien daarvoor gewichtige
redenen zijn, het geven van inlichtingen dan
wel het overleggen van stukken weigeren of de rechtbank
mededelen dat uitsluitend zij kennis zal mogen
nemen van de inlichtingen onderscheidenlijk de stukken.
2. Gewichtige redenen zijn voor een bestuursorgaan in
ieder geval niet aanwezig, voor zover ingevolge de Wet
openbaarheid van bestuur de verplichting zou bestaan
een verzoek om informatie, vervat in de over te leggen
stukken, in te willigen.
3. De rechtbank beslist of de in het eerste lid bedoelde
weigering onderscheidenlijk de beperking van de kennisneming
gerechtvaardigd is.
4. Indien de rechtbank heeft beslist dat de beperking
van de kennisneming gerechtvaardigd is, vervalt de
verplichting.
5. Indien de rechtbank heeft beslist dat de beperking
van de kennisneming gerechtvaardigd is, kan zij
slechts met toestemming van de andere partijen mede
op de grondslag van die inlichting onderscheidenlijk
die stukken uitspraak doen. Indien de toestemming
wordt geweigerd, wordt de zaak verwezen naar een andere
kamer.
2.5. Ingevolge artikel 12 Bro 1985 in samenhang met
artikel 9 Bro 1985 behoren de uitkomsten van het
StAB 4 / 2005

Ruimtelijke ordening
79
onderzoek naar de financiële uitvoerbaarheid van het
plan in de plantoelichting te worden opgenomen. Zoals
blijkt uit overweging 2.4.6 zijn in de plantoelichting de
uitkomsten van het exploitatieonderzoek beschreven.
2.6. De gemeenteraad heeft verzocht om een beperking
van de kennisneming van de exploitatieopzet als bedoeld
in artikel 8:29 van de Awb. De Afdeling heeft dit verzoek
beoordeeld. Daarbij onderzoekt zij of er voor het bestuursorgaan
gewichtige redenen bestaan op grond waarvan
beperkte kennisneming gerechtvaardigd is. Gelet op
artikel 8:29, tweede lid, van de Awb, wordt een beperking
van de kennisneming niet gerechtvaardigd geacht,
indien op grond van de Wet openbaarheid van bestuur de
verplichting zou bestaan het stuk openbaar te maken.
De Afdeling heeft geoordeeld dat het verzoek van de
gemeenteraad tot beperking van de kennisneming gerechtvaardigd
is.
2.7. Door haar weigering de Afdeling toestemming te
geven om van de overgelegde stukken beperkt kennis te
nemen, heeft appellante de Afdeling in zoverre de mogelijkheid
ontnomen de rechtmatigheid van het bestreden
besluit te toetsen. In beginsel zijn de gevolgen van
een dergelijke weigering voor risico van appellante. In
hetgeen appellante heeft aangevoerd kan geen reden
worden gevonden hierop een uitzondering te maken.
Gelet op het vorenstaande ziet de Afdeling geen aanleiding
voor het oordeel dat het bestreden besluit onrechtmatig
is.
05-136
ABRvS 10 augustus 2005, nr. 200405297/1 Meerssen/bestemmingsplan
‘Meerssen, Rothem en Weert’
Op grond van de overgangsbepalingen van de Wet
uov blijft het recht zoals dat vóór 1 juli 2005 gold,
op dit geding van toepassing. De gemeenteraad
heeft enkel met de verwijzing naar de Keur van waterschap
Roer en Overmaas in artikel 21, tweede
lid, van de planvoorschriften beoogd de waterhuishoudkundige
belangen van de gronden met de
(dubbel)bestemming ‘Beschermingszone a en b
(watergang)’ te waarborgen. De Afdeling overweegt
dat een bestemmingsplan een goede ruimtelijke
ordening tot doel heeft. Deze wordt verkregen
door het coördineren van de verschillende belangen
tot een harmonisch geheel dat een grotere
waarde vertegenwoordigt dan het dienen van de
belangen afzonderlijk. Wat betreft de in het plan
gegeven bouwmogelijkheden moet dan ook worden
aangenomen dat bij de planvaststelling de ruimtelijke
gevolgen hiervan zijn beoordeeld. Uit de planvoorschriften
volgt niet dat waterhuishoudkundige
belangen dienen te worden betrokken bij de vraag
of voor een bouwinitiatief op deze grondstrook een
bouwvergunning kan worden verkregen. De enkele
verwijzing in artikel 21, tweede lid, van de planvoorschriften
naar de Keur van het waterschap is
slechts informatief van aard en niet van betekenis
in het kader van de ruimtelijke belangenafweging
die de WRO vereist bij de keuze van de bestemming
van deze grondstrook.
Wet uniforme openbare voorbereidingsprocedure
Awb
Aanpassingswet uniforme openbare voorbereidingsprocedure
Awb
2.1. Op 1 juli 2005 zijn de Wet uniforme openbare
voorbereidingsprocedure Awb (wet van 24 juni 2002,
Stb. 54) en de Aanpassingswet uniforme openbare
voorbereidingsprocedure Awb (wet van 26 mei 2005,
Stb. 282) in werking getreden. Uit het daarbij behorende
overgangsrecht volgt dat het recht, zoals dat gold
vóór de inwerkingtreding van deze wetten, op dit geding
van toepassing blijft.
2.8. Het dagelijks bestuur van waterschap Roer en
Overmaas (verder: het waterschap) stelt in beroep dat
verweerder ten onrechte goedkeuring heeft verleend
aan het plan voorzover dat bebouwing op de gronden
met de (dubbel)bestemming ‘Beschermingszone a en b
(watergang)’ ten zuiden en deels ten westen van de
beek de Geul mogelijk maakt. Volgens het waterschap
biedt het plan in zoverre onvoldoende waarborgen voor
het behoud van het waterbergend vermogen en – in
strijd met het provinciaal beleid – van de ecologische
verbindingsfunctie van de binnen het plangebied gelegen
Geul tussen het Geuldal en het Maasdal. Daar-
StAB 4 / 2005

80
Ruimtelijke ordening
naast stelt het waterschap dat het plan in zoverre niet
uitvoerbaar is, omdat de vergunning die voor bebouwing
op de desbetreffende gronden op grond van de
Keur van het waterschap Roer en Overmaas noodzakelijk
is, niet zal worden verleend.
2.8.1. Ter zitting is van de zijde van het waterschap
gesteld dat het beroep zich niet richt tegen de bestaande
bebouwing binnen de grondstrook met de bestemming
‘Bedrijfsdoeleinden’ en de (dubbel)bestemming
‘Beschermingszone a en b (watergang)’.
2.8.2. Verweerder heeft het plan in zoverre niet in
strijd met een goede ruimtelijke ordening geacht en
daaraan goedkeuring verleend. Met de gemeenteraad
stelt hij dat het plan voldoende waarborgen voor het
behoud van de waterhuishoudkundige belangen van de
Geul biedt, nu het plan bebouwing op de desbetreffende
gronden afhankelijk heeft gesteld van een vergunning
van het dagelijks bestuur van het waterschap.
2.8.4. Aan de gronden ten zuiden en deels ten westen
van de Geul is de bestemming ‘Bedrijfsdoeleinden’ toegekend.
Tevens is blijkens de plankaart in samenhang
met het renvooi aan een strook van 10 meter van deze
gronden grenzend aan de gronden van de als ‘Watergang’
bestemde Geul de (dubbel)bestemming ‘Beschermingszone
a en b (watergang)’ toegekend.
2.8.5. Ingevolge artikel 9, eerste lid, van de planvoorschriften,
voorzover hier van belang, zijn de op de bestemmingskaart
aangegeven gronden met de bestemming
‘Bedrijfsdoeleinden’ – met inachtneming van het
bepaalde in artikel 21 voorzover het tevens betreft
gronden met de (dubbel)bestemming ‘Beschermingszone
a en b (watergang)’ – bestemd voor bedrijfsdoeleinden,
doeleinden van openbaar nut, groenvoorzieningen,
parkeervoorzieningen, verkeersdoeleinden en
kantoordoeleinden.
Ingevolge artikel 9, derde lid, aanhef en onder a, van de
planvoorschriften mogen op en in de tot bedrijfsdoeleinden
bestemde gronden uitsluitend gebouwen en andere
bouwwerken worden opgericht die qua aard en afmetingen
bij deze bestemming passen, met dien verstande
dat de bebouwing binnen het op de bestemmingskaart
opgenomen bouwvlak dient te worden opgericht.
Ingevolge artikel 21, eerste lid, onder A, van de planvoorschriften
zijn de op de bestemmingskaart aangegeven
gronden met de (dubbel)bestemming ‘Beschermingszone
a en b (watergang)’ tevens bestemd voor
waterschapsdoeleinden ten behoeve van de in deze
zone gelegen of aan deze zone grenzende watergang.
Ingevolge artikel 21, tweede lid, van de planvoorschriften
is op deze gronden de Keur van het Waterschap
Roer en Overmaas van toepassing.
2.8.6. Ingevolge artikel 8, tweede lid, onder d, van de
Keur van het waterschap Roer en Overmaas is het ten
aanzien van beschermingszones verboden daarin
bouwwerken te plaatsen, te hebben of te wijzigen.
Ingevolge artikel 15, eerste lid, van deze Keur kan het
dagelijks bestuur van het waterschap op aanvraag van
de in deze keur gestelde gebods- en verbodsbepalingen
bij schriftelijke vergunning ontheffing verlenen.
2.8.7. Uit de plankaart blijkt dat de bebouwingsgrens
op de gronden met de bestemming ‘Bedrijfsdoeleinden’
en de (dubbel)bestemming ‘Beschermingszone a en b
(watergang)’ ten zuiden en ten westen van de Geul
deels binnen deze als zodanig bestemde beschermingszone
ligt.
2.8.8. In het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (verder:
POL) is aan de Geul de aanduiding ‘specifiek ecologische
functie’ toegekend.
2.8.9. Volgens het POL, voorzover hier van belang,
wordt in de watersystemen ‘beken met een specifiek
ecologische functie’ met prioriteit naar het hoogste ecologische
kwaliteitsniveau via de realisatie van natuurlijke
systeemeigen processen gestreefd. Meanderstroken,
opheffen van ecologische barrières en natuurlijk
oeverbeheer zijn hierbij specifieke aandachtspunten,
die mede bijdragen aan de waterconservering en de vermindering/afvlakking
van piekafvoeren. De waterschappen
hebben een belangrijke uitvoerende taak. Aantasting
ten behoeve van economische functies is in
principe niet toegestaan.
2.8.10. Niet in geschil is dat de grondstrook met de
bestemming ‘Bedrijfsdoeleinden’ en de (dubbel)bestemming
‘Beschermingszone a en b (watergang)’
grenzend zuidelijk en deels westelijk aan de gronden
met de bestemming ‘Watergang’ van de Geul, voorzover
verweerder daaraan goedkeuring heeft verleend en
StAB 4 / 2005

Ruimtelijke ordening
81
daarop geen bebouwing staat, uit waterhuishoudkundig
oogpunt van belang is.
Blijkens de stukken en het verhandelde ter zitting heeft
de gemeenteraad in het plan enkel met de verwijzing
naar de Keur in artikel 21 van de planvoorschriften beoogd
genoemde waterhuishoudkundige belangen van
de gronden met de (dubbel)bestemming ‘Beschermingszone
a en b (watergang)’ te waarborgen.
In dit verband overweegt de Afdeling dat een bestemmingsplan
een goede ruimtelijke ordening tot doel
heeft. Deze wordt verkregen door het coördineren van
de verschillende belangen tot een harmonisch geheel
dat een grotere waarde vertegenwoordigt dan het dienen
van de belangen afzonderlijk. Wat betreft de in het
plan gegeven bouwmogelijkheden moet dan ook worden
aangenomen dat bij de planvaststelling de ruimtelijke
gevolgen hiervan zijn beoordeeld.
Uit de in overweging 2.8.5. genoemde planvoorschriften
volgt niet dat waterhuishoudkundige belangen dienen
te worden betrokken bij de vraag of voor een bouwinitiatief
op deze grondstrook een bouwvergunning kan
worden verkregen. De enkele verwijzing in artikel 21,
tweede lid, van de planvoorschriften naar de Keur van
het waterschap Roer en Overmaas is slechts informatief
van aard en niet van betekenis in het kader van de ruimtelijke
belangenafweging die de WRO vereist bij de
keuze van de bestemming van deze grondstrook.
Uit het voorgaande volgt dat bij de planvaststelling wat
betreft de beoordeling van de ruimtelijke gevolgen van
de bouwmogelijkheden op meergenoemde grondstrook,
voorzover hier van belang, de waterhuishoudkundige
belangen onvoldoende zijn betrokken. (…)
Annotatie
1. Bovenstaande uitspraak bevat een aantal voor de
bestemmingsplanpraktijk interessante elementen. Aan
de orde zijn onder meer de strekking van artikel 27,
tweede lid WRO, in het bijzonder wordt ingegaan op de
vraag wanneer iemand die geen zienswijze bij de gemeenteraad
heeft ingediend met een beroep op genoemd
artikel zich toch met bedenkingen tot GS kan
wenden (r.o. 2.1.1); de relatie tussen de vaststelling
van een bestemmingsplan en externe veiligheid (r.o.
2.3.5) en ook de rol van een (actueel) distributieplanologisch
onderzoek speelt in onderhavige zaak (r.o.
2.6.9). Gelet op de omvang van de uitspraak is er echter
voor gekozen om alleen de passages van de uitspraak
waarop deze noot betrekking heeft af te drukken.
Lezers die geïnteresseerd zijn in de zojuist
genoemde onderwerpen zij verwezen naar de aangegeven
rechtsoverwegingen van de integrale uitspraak (te
raadplegen via ).
2. Sinds 1 juli 2005 is de Wet uniforme openbare
voorbereidingsprocedure Awb (verder: Wet uov) in werking
getreden. Ingevolge de bij deze wet behorende
aanpassingswet (Stb. 2005, 282) is de actio popularis
van de WRO geschrapt en kan in bestemmingsplanprocedures
alleen nog beroep worden ingesteld door belanghebbenden
als bedoeld in art. 1:2 Awb. De Wet
uov bevat echter enkele overgangsbepalingen (Stb.
2002, 54, art. IV, deels gewijzigd bij Stb. 2005, 282
(p. 84)). Voor wat betreft de bestemmingsplanprocedure
werd door de VNG (zie de ledenbrief Lbr 05/53,
Bijlage I, p. 9, te raadplegen via ) en
door een enkele auteur (H.J. de Vries, ‘Het grote belang
van overgangsrecht bij verandering van (omgevingsrechtelijke)
wetgeving’, TO 2005, p. 71-73 en zijn
noot bij ABRvS 3 augustus 2005, BR 2005, p. 903)
deze overgangsbepalingen aldus uitgelegd dat met ingang
van 1 juli 2005 in alle bestemmingsplanprocedures
alleen nog beroep voor belanghebbenden zou openstaan,
dus inclusief de bestemmingsplanprocedures
waarin het ontwerpbestemmingsplan reeds ter inzage
was gelegd vóór 1 juli 2005. Uit bovenstaande uitspraak
blijkt dat de Afdeling die uitleg aan de overgangsbepalingen
van de Wet uov niet geeft (in gelijkluidende
zin onder meer ABRS 14 september 2005, nr.
200408095/1). Nu de onderhavige bestemmingsplanprocedure
is aangevangen vóór 1 juli 2005, blijft
daarop volgens de Afdeling het oude recht van toepassing
(r.o. 2.1). Dat betekent in concreto dat in de
onderhavige procedure de actio popularis – die stamt
uit de WRO van vóór 1 juli 2005 – onverkort geldt.
Mijns inziens is die conclusie van de Afdeling volledig
in overeenstemming met de overgangsbepalingen van
de Wet uov, nu in die bepalingen uitdrukkelijk over het
recht wordt gesproken zoals dat vóór 1 juli 2005 gold.
3. Het tweede te bespreken punt betreft de relatie tussen
het onderhavige bestemmingsplan en de keur van het
waterschap. Kort gezegd is op een deel van de zich in het
plangebied bevindende gronden zowel het bestemmingsplan
als de keur van het waterschap (Roer en Overmaas)
van toepassing. Door het waterschap is als beroepsgrond
naar voren gebracht dat GS goedkeuring aan het plan
StAB 4 / 2005

82
Ruimtelijke ordening
hadden moeten onthouden omdat met de toegekende
(dubbel)bestemming het waterbergend vermogen van de
gronden onvoldoende is gewaarborgd. Daarnaast stelt het
waterschap dat het bestemmingsplan niet uitvoerbaar is
omdat het waterschap de op grond van de keur voor de
bebouwing benodigde vergunningen niet zal verlenen. De
laatstgenoemde beroepsgrond vindt zijn grondslag in artikel
9 Bro 1985 en doet denken aan de jurisprudentie
waarin een in een sectorale wet opgenomen vergunningstelsel
van belang is bij de vraag of een (onderdeel
van een) bestemmingsplan de toets aan ‘een goede ruimtelijke
ordening’ (art. 28 lid 2 WRO) kan doorstaan dan
wel of dat plan overigens in overeenstemming is met het
recht (art. 10:27 Awb). In het bijzonder treft men dit fenomeen
aan bij bestemmingsplannen die zien op een
plangebied waarop tevens de Flora- en faunawet of de
Nb-wet van toepassing is. Volgens vaste jurisprudentie
dienen GS goedkeuring aan (onderdelen van) het bestemmingsplan
te onthouden indien redelijkerwijs bij voorbaat
vaststaat dat de op grond van de sectorale wetgeving benodigde
vergunningen niet worden verleend (en de toebedeelde
bestemming dus niet uitvoerbaar moet worden geacht):
zie onder andere ABRvS 20 maart 2002, BR
2002, p. 865 (r.o. 2.18) m.nt. M.A.A. Soppe en ABRvS
8 september 2004, AB 2004, 432 m.nt. Jst. Aannemelijk
is dat het waterschap deze jurisprudentie op het oog
heeft gehad bij de formulering van de beroepsgrond aangaande
de uitvoerbaarheid van het bestemmingsplan.
Helaas komt de Afdeling aan een bespreking van die
grond niet toe.
4. Het beroep van het waterschap wordt immers reeds
gegrond verklaard vanwege het feit dat in het bestemmingsplan
is volstaan met een verwijzing naar de keur.
Ik begrijp de Afdeling aldus dat zij met deze verwijzing
het waterbergend vermogen van de gronden niet afdoende
gewaarborgd acht, de eerstgenoemde beroepsgrond
van het waterschap derhalve.
Opmerking verdient in de eerste plaats dat de Afdeling
de verwijzing in casu slechts van informatieve
aard acht, terwijl zij in haar uitspraak d.d. 13 oktober
2004 (AB 2005, 25 m.nt. F.A.G. Groothuijse) ten aanzien
van een op het oog vergelijkbare verwijzing betwijfelde
of slechts van ‘een verwijzende betekenis’ sprake
was. Wat daarvan ook zij, mijn inziens kan worden betwijfeld
of een enkele verwijzing in het bestemmingsplan
naar de bepalingen van een keur slechts informatief
van aard is. In bestemmingsplanvoorschriften
wordt immers vaker volstaan met een verwijzing naar
andere algemeen verbindende voorschriften en documenten.
Ik noem op deze plaats Vz. ABRvS 7 december
1999 (AB 2000, 130 m.nt. dG) waarin in het bestemmingsplan
werd verwezen naar een gemeentelijke
verordening (inzake seizoenwoonverblijven). Die verwijzing
maakt dat aan de desbetreffende regeling normatieve
werking toekomt bij de uitvoering van het bestemmingsplan.
In casu blijkt niet duidelijk waarom de
verwijzing naar de keur in het onderhavige geval
slechts informatief is.
Iets anders is dat de bestemmingsplanwetgever
niet mag volstaan met een verwijzing naar de keur,
zonder dat hij ervan blijk heeft gegeven dat alle belangen
die een claim leggen op de ruimte tegen elkaar zijn
afgezet en gewogen. Dat heeft echter niets met de normatieve
werking van de verwijzing naar de keur te
maken, maar met de belangenafweging die in het
kader van artikel 10 WRO behoort plaats te vinden.
Dat die belangenafweging niet mag bestaan uit het
simpelweg volstaan met een verwijzing naar de keur, is
eerder door de Afdeling uitgemaakt (zie ABRvS 17 december
2003, nr. 200206748/1; uitgebreid daarover
F.A.G. Groothuijse & H.F.M.W. van Rijswick, ‘Water en
ruimtelijke ordening: meer dan de watertoets!’ (I), BR
2005, p. 193-210, i.h.b. p. 386-387).
5. Tot slot, in r.o. 2.8.8 wordt door de Afdeling gerefereerd
aan het provinciale omgevingsbeleid. Hoewel de
Afdeling daarop niet verder ingaat, kan men zich de
vraag stellen in hoeverre de goedkeuring van het bestemmingsplan
waar het de in geding zijnde gronden betreft,
zich verhoudt met de kwalificatie ‘specifiek ecologische
functie’. Los daarvan kan worden geconstateerd dat het
waterschap in dezen rechtsmiddelen aanwendt tegen
het goedkeuringsbesluit van GS. In de literatuur is gewezen
op de (coördinerende) taak die de provincies op het
snijvlak van waterhuishoudkundige belangen en ruimtelijke
planvorming zouden moeten vervullen (F.A.G.
Groothuijse & H.F.M.W. van Rijswick, ‘Water en ruimtelijke
ordening: meer dan de watertoets!’ (I), BR 2005, p.
193-210, i.h.b. p. 198). De onderlinge afstemming tussen
de gemeenteraad van Meerssen, het waterschap
Roer en Overmaas en de provincie Limburg lijkt in casu
echter niet ideaal te zijn verlopen, voor zover van een
dergelijke afstemming al sprake is geweest.
Tonny Nijmeijer
StAB 4 / 2005

05-137
ABRvS 10 augustus 2005, nr. 200409285/1 Ouderkerk/bestemmingsplan
‘Geer en Zijde’
De omstandigheid dat wordt voldaan aan de normen
van het Besluit opslag- en transportbedrijven milieubeheer
en op een weg een maximumsnelheid van 30
kilometer per uur geldt, brengt niet zonder meer met
zich dat de geluidssituatie uit een oogpunt van goede
ruimtelijke ordening aanvaardbaar is. De gemeenteraad
acht de twee betrokken functies – een transportbedrijf
en in de nabijheid daarvan, aan de Kerkweg,
te bouwen woningen – niet conflicterend en is daarom
niet voornemens verplaatsing van het bedrijf te bevorderen.
Verweerder was daarom gehouden de verenigbaarheid
van de voorziene woningen met het aanwezige
transportbedrijf, in verband met de door het
bedrijf veroorzaakte indirecte hinder op de Kerkweg,
te beoordelen. Door verweerder is niet voldoende gemotiveerd
waarom hij deze situatie uit een oogpunt
van een goede ruimtelijke ordening aanvaardbaar
acht.
Verweerder heeft zich in redelijkheid op het
standpunt kunnen stellen dat de in het plan voorziene
mogelijkheid tot het bouwen van oeververbindingen
met zich brengt dat de scheiding tussen het landelijke
en het stedelijke gebied diffuus wordt en een onwenselijke
relatie ontstaat tussen deze gebieden. Ook
heeft verweerder er vanuit kunnen gaan dat deze oeververbindingen
het risico met zich brengen dat de
buiten de bebouwingscontour liggende percelen gebruikt
zullen worden in strijd met de daaraan in het
bestemmingsplan ‘Buitengebied’ toegekende agrarische
bestemming.
Wet geluidhinder, artikelen 74 en 77
VNG-brochure ‘Bedrijven en milieuzonering’
Ruimtelijke ordening
83
2.5. Appellanten [sub 2, red.] stellen in beroep dat
verweerder ten onrechte goedkeuring heeft verleend
aan plandelen met de bestemming ‘Woondoeleinden’
betreffende gronden in de nabijheid van hun aan de
Kerkweg gelegen transportbedrijf. (…) Zij voeren aan
dat onvoldoende rekening wordt gehouden met de aanwezigheid
van het transportbedrijf en dat de bedrijfsvoering
daardoor wordt bemoeilijkt. De afstand van de
in het plan voorziene woningbouw tot het bedrijf is volgens
appellanten te kort, mede gelet op de toepasselijke
indicatieve afstand uit de VNG-brochure. Voorts
stellen zij ten aanzien van geluidsnormen dat ’s ochtends
een overschrijding plaatsvindt door indirecte hinder.
Volgens appellanten is de toezegging van de gemeenteraad
dat binnen de woningen een geluidniveau
van maximaal 35 dB(A) zal gelden juridisch niet af te
dwingen. (…)
2.7.1. Het plan voorziet in een nieuwe woonwijk aan
de zuidwestkant van Ouderkerk aan den IJssel. (…)
2.7.2. Het plangebied wordt aan de noordoostkant begrensd
door de Kerkweg. Het transportbedrijf bevindt
zich tegenover het plangebied, aan de [locatie]. De afstand
van de perceelsgrens van het transportbedrijf tot de
in het plan voorziene woningbouw bedraagt 23 meter.
In de VNG-brochure wordt vanwege geluidhinder een
indicatieve afstand van 100 meter aanbevolen tussen
de perceelsgrens van een goederenweg-vervoerbedrijf
en gevoelige bestemmingen.
2.7.3. Het transportbedrijf heeft 20 tot 25 grote en
middelgrote vrachtwagens die iedere werkdag vroeg in
de ochtend vertrekken en in de loop van de middag en
avond terugkeren.
Het bedrijf is in het bestemmingsplan ‘Dorp-Kerkweg’
niet als zodanig bestemd. Voortzetting van de huidige
bedrijfsactiviteiten is mogelijk op basis van overgangsrecht.
2.7.4. De maximumsnelheid op de Kerkweg is vastgesteld
op 30 kilometer per uur. Ingevolge artikel 74 in
samenhang met artikel 77 van de Wet geluidhinder bevindt
zich geen geluidzone langs deze weg en behoefde
geen akoestisch onderzoek te worden verricht. Voorts
behoefden geen grenswaarden bij het plan in acht te
worden genomen.
In opdracht van het transportbedrijf is een akoestisch
onderzoek verricht naar de geluidbelasting tengevolge
van het bedrijf. Volgens het opgestelde rapport treedt
ter plaatse van de Kerkweg geen overschrijding op van
het langgemiddelde beoordelingsniveau, noch het
maximale geluidniveau uit het Besluit opslag- en transportbedrijven
milieubeheer.
StAB 4 / 2005

84
Ruimtelijke ordening
De geluidbelasting als gevolg van aan- en afrijdende
vrachtwagens op de gevels van de in het plan voorziene
woningen aan de Kerkweg zal maximaal 58 dB(A)
bedragen, aldus dit rapport.
2.8.2. Wat betreft de directe, op het terrein van het transportbedrijf
veroorzaakte geluidhinder, is gebleken dat
deze met name voortvloeit uit het manoeuvreren van de
vrachtwagens bij het aan- en loskoppelen. Gelet op de afstand
van het gedeelte van de inrichting waar deze activiteiten
plaatsvinden tot de in het plan voorziene woningen
heeft verweerder in de door het bedrijf veroorzaakte
directe geluidhinder geen reden behoeven te zien om niet
in te stemmen met de afwijking van de in de VNG-brochure
voorgeschreven indicatieve afstand. De Afdeling
neemt hierbij in aanmerking dat het geluidniveau volgens
het geluidrapport binnen de normen van het Besluit opslag-
en transportbedrijven milieubeheer blijft.
2.8.3. Naast geluidhinder op het terrein veroorzaakt het
bedrijf ook indirecte hinder bij de voorziene woningen
door aan- en afrijdende vrachtwagens op de Kerkweg.
Nu blijkens de plantoelichting op alle wegen binnen de
bebouwde kom van Ouderkerk aan den IJssel, waaronder
de Kerkweg, een maximumsnelheid van 30 kilometer
per uur geldt, heeft verweerder zich terecht op het
standpunt gesteld dat het plan in zoverre niet in strijd is
met het bepaalde in de Wet geluidhinder.
Appellanten hebben niet aannemelijk gemaakt dat het
gemeentebestuur enkel is overgegaan tot het vaststellen
van een maximumsnelheid van 30 kilometer per
uur voor de Kerkweg om het van toepassing zijn van de
normen uit de Wet geluidhinder te voorkomen.
2.8.4. De omstandigheid dat wordt voldaan aan de
normen van het Besluit opslag- en transportbedrijven
milieubeheer en op een weg een maximumsnelheid
van 30 kilometer per uur geldt, brengt evenwel niet
zonder meer met zich dat de geluidssituatie uit een
oogpunt van goede ruimtelijke ordening aanvaardbaar
is. In dit verband is van belang dat, naar ter zitting is
gebleken, de gemeenteraad de twee functies niet conflicterend
acht en daarom niet het voornemen heeft
verplaatsing van het bedrijf te bevorderen. Verweerder
was dan ook gehouden de verenigbaarheid van de
voorziene woningen met het aanwezige bedrijf, in verband
met de door het bedrijf veroorzaakte indirecte
hinder op de Kerkweg, te beoordelen.
Verweerder heeft niet voldoende gemotiveerd waarom
hij deze situatie uit een oogpunt van een goede ruimtelijke
ordening aanvaardbaar acht.
Hij heeft, gelet op het feit dat volgens het geluidrapport
de geluidbelasting als gevolg van aan- en afrijdende
vrachtwagens op de gevels van de te bouwen woningen
aan de Kerkweg maximaal 58 dB(A) bedraagt, onvoldoende
inzichtelijk gemaakt waarom hij aannemelijk
acht dat een goed woon- en leefklimaat in en bij
deze woningen gegarandeerd kan worden en meent dat
het hier een goede ruimtelijke ordening betreft.
Weliswaar heeft de gemeenteraad ter zitting verklaard
dat de binnenwaarde als gevolg van technische maatregelen
maximaal 35 dB(A) zal zijn, maar verweerder
heeft onvoldoende toegelicht waarom hij verwacht dat
het geluidniveau in de tuinen en bij open ramen zodanig
zal zijn dat de toekomstige bewoners daarvan geen
overmatige hinder ondervinden. (…)
2.9. Appellanten (sub 1, red.) stellen in beroep dat verweerder
ten onrechte goedkeuring heeft onthouden aan
het plandeel met de bestemming ‘Waterhuishoudkundige
doeleinden’ dat ziet op de waterloop ten zuidwesten
van de percelen met bouwnummers 81 tot en met 88.
Zij stellen dat aan de onthouding van goedkeuring een
irrelevant belang ten grondslag ligt, namelijk het garanderen
van de naleving van het aangrenzende bestemmingsplan
‘Buitengebied’.
2.11.1. Op 12 november 2003 is bij de vaststelling
van het Streekplan Zuid-Holland Oost als concrete beleidsbeslissing
in dit streekplan opgenomen dat de op
de plankaart ingetekende en in de Bijlage Bebouwingscontouren
gedetailleerd weergegeven bebouwingscontouren
de grenzen weergeven van het stedelijke gebied,
met inbegrip van de te ontwikkelen gebieden.
De zuidwestelijke grens van het plangebied valt samen
met de in het streekplan weergegeven bebouwingscontour
rond de kern Ouderkerk aan den IJssel. De waterloop
waarop het aan de orde zijnde plandeel betrekking
heeft grenst aan deze bebouwingscontour.
2.11.2. De gronden aan de andere zijde van de waterloop
zijn op de streekplankaart aangeduid als ‘Agrarisch
gebied plus’. In het streekplan wordt ‘Agrarisch
StAB 4 / 2005

Ruimtelijke ordening
85
gebied plus’, voorzover van belang, omschreven als:
gebied met als hoofdfunctie landbouw (met name
grondgebonden veehouderij) waarbinnen (verspreid)
natuur-, landschappelijke en cultuurhistorische waarden
voorkomen.
De gronden maken deel uit van het plangebied van het
bestemmingsplan ‘Buitengebied’ en hebben de bestemming
‘Agrarisch gebied met recreatief medegebruik’.
2.11.3. Ingevolge artikel 9, tweede lid, van de planvoorschriften
mogen op de gronden met de bestemming
‘Waterhuishoudkundige doeleinden’ uitsluitend
bouwwerken, geen gebouwen zijnde, ten dienste van
de bestemming, worden gebouwd. Hieronder zijn
mede begrepen oeververbindingen.
2.12. Verweerder heeft zich in redelijkheid op het
standpunt kunnen stellen dat de in het plan voorziene
mogelijkheid tot het bouwen van oeververbindingen
met zich brengt dat de scheiding tussen het landelijke
en het stedelijke gebied diffuus wordt en een onwenselijke
relatie ontstaat tussen deze gebieden.
Voorts heeft verweerder er vanuit kunnen gaan dat de
in het plan voorziene oeververbindingen het risico met
zich brengen dat de buiten de bebouwingscontour liggende
percelen gebruikt zullen worden in strijd met de
daaraan in het bestemmingsplan ‘Buitengebied’ toegekende
agrarische bestemming.
2.12.1. Gezien het vorenstaande heeft verweerder zich
in redelijkheid op het standpunt kunnen stellen dat het
plandeel in strijd is met een goede ruimtelijke ordening.
(…)
05-138
ABRvS 10 augustus 2005, nr. 200409932/1 Hardenberg/handhaving
De Afdeling acht handhavend optreden voor wat betreft
de permanente bewoning van het recreatieverblijf
van appellanten zodanig onevenredig in verhouding
tot de daarmee te dienen belangen, dat het
college van burgemeester en wethouders daarvan had
behoren af te zien. Dit geldt niet voor de last tot verwijdering
van de vergroting van het recreatieverblijf, die
zonder bouwvergunning is gerealiseerd. Door het college
zal nader moeten worden bezien of in zoverre reden
bestond van handhavend optreden af te zien.
1. Procesverloop
Bij besluit van 26 februari 2002 heeft het college van
burgemeester en wethouders van Hardenberg (hierna:
het college) appellanten onder oplegging van een
dwangsom gelast het gebruik van het recreatieverblijf
op [locatie a] te [plaats] (hierna: het perceel) voor permanente
bewoning te beëindigen en de vergroting bij
dit recreatieverblijf te verwijderen.
(…)
Bij besluit van 12 september 2002 heeft het college
het tegen het besluit van 26 februari 2002 door appellanten
gemaakte bezwaar ongegrond verklaard. (…)
Bij uitspraak van 22 oktober 2004, verzonden op dezelfde
dag, heeft de rechtbank Zwolle-Lelystad (hierna:
de rechtbank), voor zover thans van belang, de tegen
de besluiten van 12 september 2002 en 6 november
2002 ingestelde beroepen ongegrond verklaard. (…)
(...)
2.2. Vaststaat dat het recreatieverblijf door appellanten
in strijd met de op het perceel rustende bestemming
voor permanente bewoning wordt gebruikt.
2.4. Gelet op het algemeen belang dat gediend is met
handhaving, zal in geval van overtreding van een wettelijk
voorschrift het bestuursorgaan dat bevoegd is om
met bestuursdwang of een last onder dwangsom op te
treden, in de regel van deze bevoegdheid gebruik moeten
maken. Slechts onder bijzondere omstandigheden
mag van het bestuursorgaan worden gevergd dit niet te
doen. Dit kan zich voordoen indien concreet uitzicht op
legalisatie bestaat. Voorts kan handhavend optreden
zodanig onevenredig zijn in verhouding tot de daarmee
te dienen belangen dat van optreden in die situatie behoort
te worden afgezien.
2.5. Niet in geschil is dat er geen concreet zicht op legalisatie
bestaat.
StAB 4 / 2005

86
Ruimtelijke ordening
Anders dan de rechtbank is de Afdeling evenwel van
oordeel dat er sprake is van bijzondere omstandigheden
op grond waarvan het college niet in redelijkheid
heeft kunnen besluiten over te gaan tot handhavend
optreden tegen de permanente bewoning van het recreatieverblijf.
Hierbij is van belang dat appellanten sedert
1991 op [locatie] wonen en dat aan appellanten
bij brief van 27 mei 1999 te kennen is gegeven dat
hun gebruik van [locatie b] voor permanente bewoning
strijdig was met het bestemmingsplan, doch dat dit gebruik
zou worden gedoogd; in 1999 werd het gebruik
van 76 procent van de verblijven op dit terrein voor
permanente bewoning gedoogd. De Afdeling neemt
daarbij in aanmerking dat appellanten hun plek hebben
moeten verlaten wegens de omstandigheid dat de
eigenaar van het terrein op dit perceel een toiletgebouw
ging realiseren. Voorts betrekt de Afdeling hierbij
dat [appellante] gehandicapt is, dat de stacaravan
hieraan is aangepast en dat deze handicap en de grootte
van hun gezin appellanten bemoeilijkt, ondanks inspanningen
daartoe, passende vervangende woonruimte
te vinden. De Afdeling heeft voorts in
aanmerking genomen, dat het college op [locatie] nog
steeds met het bestemmingsplan strijdige bewoning
gedoogt en dat het enige verschil tussen de situatie van
appellanten en die van andere permanente bewoners
hierin bestaat, dat appellanten hun vorige plek gedwongen
hebben moeten verruilen voor hun (hiervan
op korte afstand gelegen) huidige plek.
Een geslaagd beroep op de overgangsbepaling ten
aanzien van bouwen kan niet afdoen aan de bevoegdheid
van het college van burgemeester en wethouders
op te treden tegen een bouwwerk dat zonder de daartoe
benodigde vergunning is opgericht.
Woningwet, artikel 40
1. Procesverloop
Bij besluit van 15 april 2003 heeft appellant sub 1
(hierna: het college) het verzoek van [wederpartij] om
handhavend op treden (…) tegen [door appellant sub
2, red.] op percelen met nummers […], aangeduid als
buitengebied, zonder bouwvergunning gebouwde stallen,
niet-ontvankelijk verklaard.
Bij besluit van 3 december 2003 heeft het college het
daartegen door [wederpartij] gemaakte bezwaar gegrond
verklaard, en onder herroeping van het besluit
van 15 april 2003, het verzoek van [wederpartij] om
handhavend op te treden afgewezen.
Bij uitspraak van 30 juli 2004, verzonden op dezelfde
dag, heeft de rechtbank Maastricht (hierna: de rechtbank)
het daartegen door [wederpartij] ingestelde beroep
gegrond verklaard, de bestreden beslissing op bezwaar
vernietigd en het college opdragen een nieuwe
beslissing op het bezwaar te nemen, met inachtneming
van hetgeen in die uitspraak is overwogen. (…)
Gelet hierop is de Afdeling van oordeel dat handhavend
optreden voor wat betreft de permanente bewoning zodanig
onevenredig is in verhouding tot de daarmee te
dienen belangen, dat het college daarvan had behoren af
te zien. Het vorenstaande geldt echter niet voor de last
tot verwijdering van de vergroting van het recreatieverblijf,
die zonder bouwvergunning is gerealiseerd. Door
het college zal nader bezien moeten worden of in zoverre
reden bestond van handhavend optreden af te zien.
05-139
ABRvS 17 augustus 2005, nr. 200407537/1 Margraten/handhaving
(...)
2.2.2. Gelet op het algemeen belang dat gediend is
met handhaving, zal in geval van overtreding van een
wettelijk voorschrift het bestuursorgaan dat bevoegd is
om met bestuursdwang of een last onder dwangsom op
te treden, in de regel van deze bevoegdheid gebruik
moeten maken. Slechts onder bijzondere omstandigheden
mag van het bestuursorgaan worden gevergd, dit
niet te doen. Dit kan zich voordoen indien concreet uitzicht
op legalisatie bestaat. Voorts kan handhavend
optreden zodanig onevenredig zijn in verhouding tot de
daarmee te dienen belangen dat van optreden in die
concrete situatie behoort te worden afgezien.
2.4. Het betoog van appellanten dat de rechtbank
heeft miskend dat bijzondere omstandigheden aan optreden
tegen de zonder vergunning gebouwde stallen in
het buitengebied in de weg staan, faalt.
StAB 4 / 2005

Ruimtelijke ordening
87
2.4.1. (…) Ook het betoog van [appellant sub 2] dat
de rechtbank ten onrechte niet heeft onderzocht of de
stallen onder de beschermende werking van het overgangsrecht
vallen kan geen doel treffen. Het ligt immers
op de weg van degene die zich op het overgangsrecht
beroept om aannemelijk te maken dat aanspraak
op de daarin geboden beschermende werking bestaat.
Los daarvan kan een eventueel geslaagd beroep op de
overgangsbepaling ten aanzien van bouwen niet afdoen
aan de bevoegdheid van het college om op te treden
tegen een bouwwerk dat, in strijd met artikel 40
van de Woningwet, zonder de daartoe benodigde vergunning
is opgericht. (…).
05-140
ABRvS 17 augustus 2005, nr. 200409859/1 Oosterhout/bouwvergunning
De voorzieningenrechter heeft terecht geoordeeld dat
het college van burgemeester en wethouders ten onrechte
heeft nagelaten in zijn besluit, waarbij het door
appellanten gemaakte bezwaar tegen de verlening
van een bouwvergunning voor een garage-berging,
waarvan één zijgevel wordt gebouwd op de grens met
het perceel van appellanten, ongegrond is verklaard,
te motiveren waarom het geen gebruik heeft gemaakt
van de hem in de planvoorschriften toegekende bevoegdheid
tot het binnen bepaalde grenzen stellen
van nadere eisen met betrekking tot de situering van
een bijgebouw ten opzichte van de zijdelingse perceelsgrens.
Woningwet, artikel 9
1. Procesverloop
Bij besluit van 30 maart 2004 heeft het college van
burgemeester en wethouders van Oosterhout (hierna:
het college) aan [vergunninghouder] een lichte bouwvergunning
verleend voor de bouw van een garage-berging
op het perceel kadastraal bekend gemeente
Oosterhout, sectie […], nr. […], plaatselijk bekend [locatie]
te Oosterhout.
Bij besluit van 17 augustus 2004, verzonden bij brief
van 26 augustus 2004 heeft het college het daartegen
door appellanten gemaakte bezwaar ongegrond verklaard.
Bij uitspraak van 22 oktober 2004, verzonden op 25
oktober 2004, heeft de voorzieningenrechter van de
rechtbank Breda (hierna: de voorzieningenrechter) het
daartegen door appellanten ingestelde beroep gegrond
verklaard, de bestreden beslissing op bezwaar vernietigd,
het college opgedragen een nieuw besluit te
nemen op het bezwaarschrift met inachtneming van de
uitspraak en bij wijze van voorlopige voorziening het
primaire besluit van 30 maart 2004 geschorst tot zes
weken na de verzending van de nieuwe beslissing op
bezwaar. (…)
Bij besluit van 30 november 2004 heeft het college,
gevolg gevend aan de uitspraak van de voorzieningenrechter,
het door appellanten gemaakte bezwaar opnieuw
ongegrond verklaard en de verleende bouwvergunning
gehandhaafd. (…)
(...)
2.2. Het bouwplan betreft een garage-berging, waarvan
de ene zijgevel grenst aan de woning [locatie] en
de andere zijgevel wordt gebouwd op de perceelgrens
met het perceel van appellanten.
2.3. Ingevolge het bestemmingsplan ‘Uitbreidingsplan
in onderdelen ‘West’, herziening 1963’, geldt ter plaatse
de bestemming ‘Bebouwing met woningen in de
aangegeven klasse’ met nadere aanduiding ‘4’.
Ingevolge artikel 8, lid A, onder a, van de planvoorschriften,
mogen op deze gronden uitsluitend woningen
worden gebouwd, onderscheiden in de in lid B en
op de plankaart aangegeven klasse.
Ingevolge artikel 18, lid A, voorzover hier van belang,
mag, in afwijking van het bepaalde in artikel 8, bij een
woning een garage voor het stallen van een personenauto,
schuurtje, tuinhuisje en dergelijke gebouwtjes of
een combinatie daarvan worden gebouwd, met inachtneming
van de volgende bepalingen, voorzover hier
van belang:
a. (…)
b. (…)
StAB 4 / 2005

88
Ruimtelijke ordening
c. (…)
d. Het bijgebouw mag tegen de zijgevel van de woning
worden geplaatst, mits:
I. het bijgebouw tenminste 3 m achter de voorgevel
van de woning wordt opgericht;
II. de lengte van het bijgebouw – gemeten van de
achtergevel van de woning tot de achtergevel van het
bijgebouw – niet groter is dan de breedte van de
achtergevel van de woning.
Ingevolge artikel 18, lid A, sub e, van de planvoorschriften,
is het college bevoegd te eisen dat het bijgebouw
wordt geplaatst met de zijgevel op de zijdelingse
perceelgrens en/of met de achtergevel op de achterperceelgrens,
dan wel ten minste 2 m uit deze grenzen.
2.5. Appellanten betogen voorts dat de voorzieningenrechter
heeft miskend dat het bouwplan in strijd is met
artikel 2.5.17, van de bouwverordening van de gemeente
Oosterhout (hierna: de bouwverordening). In
dit artikel is bepaald dat de zijdelingse begrenzing van
een bouwwerk ten opzichte van de zijdelingse grens
van het erf zodanig moet zijn gelegen dat tussen dat
bouwwerk en de op het aangrenzende erf aanwezige
bebouwing geen tussenruimten ontstaan die vanaf de
hoogte van het erf tot 2,2 m daarboven minder dan 1
m breed zijn en/of niet toegankelijk zijn.
Het bouwplan is gesitueerd op 60 cm afstand van de
zijgevel van de woning van appellanten. De overhangende
dakgoot reikt tot de perceelgrens en overkapt
aldus de afstand van 60 cm. Vast staat dat dit in strijd
is met het bepaalde in artikel 2.5.17 van de bouwverordening.
Ingevolge artikel 9, eerste lid, van de Woningwet, blijven
de voorschriften van de bouwverordening buiten
toepassing, voorzover deze niet overeenstemmen met
de voorschriften van het desbetreffende bestemmingsplan.
Ingevolge het tweede lid van dat artikel, blijven
de voorschriften van de bouwverordening van toepassing
indien het desbetreffende bestemmingsplan geen
voorschriften bevat, die hetzelfde onderwerp regelen,
tenzij het bestemmingsplan anders bepaalt.
De voorzieningenrechter heeft terecht geoordeeld dat
de in artikel 18, lid A, sub e, van de planvoorschriften
neergelegde bevoegdheid om nadere eisen te stellen
met betrekking tot de in acht te nemen afstand tot de
perceelsgrens, hetzelfde onderwerp regelt als artikel
2.5.17 van de bouwverordening en daarmee niet in
overeenstemming is. Laatstgenoemde bepaling dient
derhalve gelet op het bepaalde in artikel 9 van de Woningwet
buiten toepassing te blijven.
De voorzieningenrechter heeft voorts terecht geoordeeld
dat het college ten onrechte heeft nagelaten in
het bestreden besluit te motiveren waarom het geen
gebruik heeft gemaakt van zijn bevoegdheid tot het
stellen van nadere eisen, als bedoeld in artikel 18, lid
A, sub e, van de planvoorschriften. De voorzieningenrechter
heeft terecht de beslissing op bezwaar op die
grond vernietigd.
05-141
ABRvS 25 augustus 2005, nr. 200406819/1 Zandvoort/bestemmingsplan
‘Kostverlorenstraat e.o.’
Uit het streekplan (Noord-Holland Zuid) volgt dat de
rode contouren zoals opgenomen op de contourenkaart,
dienen te worden vertaald in een bestemmingsplan
alvorens de rode contouren rechtsgevolgen hebben
voor de burger. Hieruit volgt niet dat in het
bestemmingsplan een rode contour als zodanig dient
te worden vastgelegd. Een rode contour kan in een
bestemmingsplan worden vertaald door middel van
het toekennen van bestemmingen. In het voorliggende
bestemmingsplan heeft de gemeenteraad de rode
contour in het bestemmingsplan vertaald door aan
percelen die buiten de rode contour liggen een nietstedelijke
bestemming en aan de percelen die binnen
de contour liggen een stedelijke bestemming toe te
kennen. De bestemmingen in combinatie met de
daarbij behorende planvoorschriften leiden ertoe dat
verstedelijking op de percelen buiten de rode contour
niet mogelijk is. De gemeenteraad heeft met het voorliggende
plan niet op een onjuiste wijze uitvoering gegeven
aan het contourenbeleid uit het streekplan, dat
door de Afdeling niet onredelijk wordt geacht.
2.9. Appellante stelt in beroep dat verweerder ten onrechte
goedkeuring heeft verleend aan de plandelen
met de bestemming ‘Natuurgebied (duinterrein)’ en
‘Woondoeleinden 1 (B)’ voorzover het de gronden betreft
die behoren tot het Kostverlorenpark. Zij voert
StAB 4 / 2005

Ruimtelijke ordening
89
hiertoe allereerst aan dat ten onrechte de rode contour
uit het streekplan niet in het plan is vastgelegd. In dit
verband meent zij dat de bestemming ‘Natuurgebied
(duinterrein)’ geen afdoende bescherming biedt voor
het Kostverlorenpark. (…)
2.9.3. In het streekplan is vermeld dat de betekenis
van de rode contouren uitsluitend het aangeven van de
grens van het stedelijk gebied is. Voor het bepalen van
de functie/aanduiding van de grond dient men zich volgens
het streekplan te baseren op de streekplankaart
waarop de functies en aanduidingen zijn aangegeven.
De rode contouren zijn weergegeven op de contourenkaart
met een schaal van 1:25.000 bestaande uit vijf
deelkaarten. Op de streekplankaart (functiekaart) zijn
de rode contouren eveneens opgenomen. De schaal
van deze kaart is 1:100.000. Vanwege de meer gedetailleerde
weergave is de contourenkaart maatgevend
voor de beoordeling van gemeentelijke plannen en initiatieven.
Omdat het streekplan een beleidsplan op
hoofdlijnen is, heeft ook een kaart met deze schaal
echter nog een vrij grofmazig karakter, aldus het streekplan.
Dit maakt de kaart volgens het streekplan niet geschikt
voor een beoordeling op het niveau van individuele
woon- of bedrijfspercelen of kleinere (al dan niet
agrarische) percelen. In het streekplan is vermeld dat
dit pas het geval is als de gemeente in het bestemmingsplan
de ligging van de rode contouren vastlegt,
waarbij het bestemmingsplan een schaal heeft van ten
minste 1:10.000. Dit brengt volgens het streekplan
met zich dat bij het verwerken van de contourenkaart
in het bestemmingsplan de gemeente enige beleidsvrijheid
wat betreft de nadere detaillering en precisering
van de rode contour heeft. Eerst na het onherroepelijk
worden van het besluit van gedeputeerde staten omtrent
goedkeuring van het bestemmingsplan heeft de
rode contour rechtsgevolgen voor de burger, aldus het
streekplan.
2.9.4. Het Kostverlorenpark is met name duingebied.
Het grootste deel van het park ligt binnen het bestemmingsplan
‘Kostverlorenpark’. Slechts een aantal delen
van het park liggen binnen de plangrenzen van het
voorliggende bestemmingsplan.
2.9.5. Ingevolge artikel 13, eerste lid, van de planvoorschriften
zijn de gronden die voor ‘Natuurgebied (duinterrein)’
zijn aangewezen bestemd voor duingebied met
landschappelijke en natuurlijke waarde, fiets- en wandelpaden,
water en bijbehorende voorzieningen. (…)
2.9.6. Het hiervoor genoemde streekplanbeleid acht
de Afdeling niet onredelijk. Uit het streekplan volgt dat
de rode contouren zoals opgenomen op de contourenkaart
dienen te worden vertaald in een bestemmingsplan
alvorens de rode contouren rechtsgevolgen hebben
voor de burger. Anders dan appellante meent volgt
hieruit niet dat in het bestemmingsplan een rode contour
als zodanig dient te worden vastgelegd. Een rode
contour kan in een bestemmingsplan worden vertaald
door middel van het toekennen van bestemmingen. In
het voorliggende bestemmingsplan heeft de gemeenteraad
de rode contour in het bestemmingsplan vertaald
door aan percelen die buiten de rode contour liggen
een niet-stedelijke bestemming en aan de percelen die
binnen de contour liggen een stedelijke bestemming
toe te kennen. De bestemmingen in combinatie met de
daarbij behorende planvoorschriften leiden ertoe dat
verstedelijking op de percelen buiten de rode contour
niet mogelijk is. De gemeenteraad heeft met het voorliggende
plan niet op een onjuiste wijze uitvoering gegeven
aan het contourenbeleid uit het streekplan.
05-142
ABRvS 25 augustus 2005, nr. 200409186/1 Middelharnis/wijzigingsplan
‘Zesde wijziging van het bestemmingsplan
Buitengebied’
Het wijzigingsplan voorziet in de bouw van drie vrijstaande
woningen naast het akkerbouwbedrijf van
appellant. Op dit bedrijf zijn de geluidnormen uit het
Besluit akkerbouwbedrijven milieubeheer van toepassing.
De Afdeling merkt op dat met het voldoen aan
deze normen niet zonder meer vast staat dat van een
goede ruimtelijke ordening kan worden gesproken.
Deze normen kunnen als aanknopingspunt worden
gebruikt bij de beoordeling of een aanvaardbaar
woon- en leefklimaat bij de voorziene woningen kan
worden gewaarborgd. Een goede ruimtelijke ordening
brengt echter tevens met zich dat de bedrijfsvoering
van appellant door het plan niet zodanig wordt belemmerd
dat van een onevenredige belangenafweging
sprake is. Appellant zal, na verwezenlijking van het
plan, ook ter plaatse van de voorziene woningen aan
de bedoelde geluidnormen moeten voldoen. Om dit te
StAB 4 / 2005

90
Ruimtelijke ordening
bereiken kan het voor het bedrijf nodig zijn maatregelen
te treffen. Voorts wordt het bedrijf hierdoor beperkt
in uitbreidings- en bebouwingsmogelijkheden.
De Afdeling concludeert dat uit het voldoen aan de
bedoelde geluidnormen niet volgt dat wat het bedrijf
van appellant betreft, in dit geval een goede ruimtelijke
ordening wordt bereikt. De Afdeling acht het bovendien
aannemelijk dat bij elk van de drie woningen
toch een overschrijding van de bedoelde geluidnormen
zal plaatsvinden. Naar het oordeel van de Afdeling
heeft verweerder zich niet in redelijkheid op het
standpunt kunnen stellen dat bij de voorziene woningen
een aanvaardbaar woon- en leefklimaat kan worden
gewaarborgd en dat de bedrijfsvoering van appellant
door het plan niet ernstig zal worden belemmerd.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 11
Besluit akkerbouwbedrijven milieubeheer
2.2. Appellant stelt in beroep dat verweerder ten onrechte
goedkeuring heeft verleend aan het wijzigingsplan.
Appellant vreest dat ter plaatse van de voorziene
woningen geen aanvaardbaar woon- en leefklimaat gewaarborgd
kan worden in verband met geluidhinder
van zijn bedrijf. Appellant stelt dat ten gevolge van
klachten over deze geluidhinder zijn bedrijfsvoering
ernstig zal worden belemmerd. (…)
2.4.1. Het wijzigingsplan voorziet in de bouw van drie
vrijstaande woningen aan de Zuiddijk in Nieuwe Tonge.
Op het naastgelegen perceel is het akkerbouwbedrijf
van appellant gevestigd.
2.4.3. Op het bedrijf van appellant is voorschrift 10.2
van het Besluit Akkerbouwbedrijven milieubeheer (verder:
het Besluit) van toepassing. Uit dit voorschrift
volgt onder meer dat het equivalente geluidsniveau van
het bedrijf van appellant ter plaatse van woningen van
derden niet meer mag bedragen dan:
55 dB(A) tussen 06:00 en 19:00 uur
50 dB(A) tussen 19:00 en 22:00 uur
45 dB(A) tussen 22:00 en 06:00 uur
Teneinde in de bestaande situatie aan deze waarden te
kunnen voldoen heeft appellant een verrijdbaar geluidscherm
geplaatst bij één van de ventilatoren.
2.4.4. In het kader van de voorbereiding van het plan
is door het bureau ‘Technical Management, raadgevende
ingenieurs’ (verder: Technical Management) onderzoek
verricht naar de akoestische situatie in en bij de
voorziene woningen. Dit bureau heeft hierover rapporten
uitgebracht op 28 april 2003, 8 juli 2004 en 14
juli 2004.
In de rapporten is gesteld dat de huidige bedrijfssituatie
van appellant ertoe leidt dat geluidwerende maatregelen
moeten worden getroffen teneinde ter plaatse
van de voorziene woningen aan de geluidwaarden uit
het Besluit te kunnen voldoen. In het rapport van 14
juli 2004 is de geluidsbelasting op de gevels van de
voorziene woningen berekend indien een geluidswal
wordt opgericht en verschillende geluidsschermen bij
de nieuwe woningen worden geplaatst. In het rapport
wordt geconcludeerd dat de geluidsbelasting op de
voorziene woningen 1 en 3 de geluidwaarden uit het
Besluit overschrijdt met ongeveer 2 respectievelijk ongeveer
7 dB(A). In het rapport wordt voorts gesteld dat
deze twee woningen om deze reden dienen te worden
uitgevoerd met zogenoemde dove gevels, wat tot gevolg
zou hebben dat de normen uit het Besluit Akkerbouwbedrijven
milieubeheer niet op deze gevels van
toepassing zijn.
2.4.5. In het deskundigenbericht is opgenomen dat
zich tussen de gevels van de voorziene woningen en de
dichtstbijzijnde bestaande loods een afstand van ongeveer
50 meter bevindt. Voorts is bouwvergunning verleend
voor een loods op ongeveer 25 meter afstand van
de gevels van de voorziene woningen. De kortste afstanden
van de drie geplande woningen en de grens
van het ten oosten van de Zuiddijk gelegen bouwvlak
van appellant bedragen 18, 19 en 24 meter.
In het deskundigenbericht is voorts opgenomen dat in
de berekeningen van Technical Management niet alle
bestaande geluidsbronnen van het bedrijf zijn meegenomen.
Voorts worden in het deskundigenbericht
vraagtekens geplaatst bij de gehanteerde meethoogten.
Het voorgaande leidt er volgens het deskundigenbericht
toe dat de onderzoeksrapporten geen representatief
beeld geven van de geluidsituatie. Een berekening
met de juiste uitgangspunten zou waarschijnlijk tot een
hogere geluidsbelasting op de voorziene woningen leiden,
aldus het deskundigenbericht.
2.7. Uit de in de overweging 2.4.4 opgenomen gegevens
en het verhandelde ter zitting moet worden afge-
StAB 4 / 2005

Ruimtelijke ordening
91
leid dat het plan met zich brengt dat vergaande maatregelen
zoals een geluidwal, geluidschermen en dove
gevels nodig zijn teneinde de geluidhinder bij de voorziene
woningen enigszins te beperken. Dat de geluidsituatie
bij de voorziene woningen door het college van
burgemeester en wethouders en verweerder slechts
aanvaardbaar wordt geacht indien dergelijke ingrijpende
maatregelen worden getroffen, vormt naar het oordeel
van de Afdeling reeds reden te betwijfelen of in dit
geval van een goede ruimtelijke ordening sprake is.
2.8. Ten aanzien van de geluidnormen uit het Besluit
akkerbouwbedrijven milieubeheer merkt de Afdeling in
de eerste plaats op dat met het voldoen aan deze milieunormen
niet zonder meer vast staat van dat een
goede ruimtelijke ordening kan worden gesproken. De
geluidnormen uit het Besluit kunnen als aanknopingspunt
worden gebruikt bij de beoordeling of een
aanvaardbaar woon- en leefklimaat bij de voorziene
woningen kan worden gewaarborgd. Een goede ruimtelijke
ordening brengt echter tevens met zich dat de bedrijfsvoering
van appellant door het plan niet zodanig
wordt belemmerd dat van een onevenredige belangenafweging
sprake is. Appellant zal, na verwezenlijking
van het plan, ook ter plaatse van de voorziene woningen
aan de geluidnormen uit het Besluit moeten voldoen.
Om dit te bereiken kan het voor het bedrijf nodig
zijn maatregelen te treffen. Voorts wordt het bedrijf
hierdoor beperkt in uitbreidings- en bebouwingsmogelijkheden.
Uit het voldoen aan de geluidnormen uit het
Besluit volgt derhalve niet dat wat het bedrijf van appellant
betreft in dit geval een goede ruimtelijke ordening
wordt bereikt.
Uit de onderzoeksrapporten van Technical Management,
uit het deskundigenbericht en uit het verhandelde
ter zitting is gebleken dat, ook na verwezenlijking
van voornoemde geluidwerende maatregelen, bij de
woningen 1 en 3 niet aan de geluidnormen zoals neergelegd
in het Besluit Akkerbouw milieubeheer kan worden
voldaan. Verweerder en het college van burgemeester
en wethouders zijn van mening dat de
geluidhinder bij de woningen 1 en 3 tot het toegestane
geluidniveau kan worden teruggebracht indien deze
woningen worden uitgevoerd met zogenoemde dove
gevels. Daargelaten de juistheid van deze stelling stelt
de Afdeling vast dat in de tuinen bij de woningen 1 en
3 een overschrijding van de geluidnormen zal plaatsvinden.
De Afdeling merkt voorts op dat het blijkens
het deskundigenbericht aannemelijk is dat de overschrijding
van de geluidnormen feitelijk groter is dan in
de onderzoeken naar voren is gekomen, nu niet alle geluidsbronnen
van het bedrijf in de berekeningen zijn
betrokken. De Afdeling acht het gezien de onderzoeksresultaten
aannemelijk dat ook bij woning 2 een overschrijding
van de geluidnormen uit het Besluit zal
plaatsvinden.
2.9. Gelet op het vorenstaande, bezien in samenhang
met de aard en omvang van het bedrijf, de uitbreidingsen
bebouwingsmogelijkheden daarvan, en de geluidsituatie
ter plaatse zoals is gebleken uit de onderzoeken
van Technical Management en het deskundigenbericht
is de Afdeling van oordeel dat verweerder zich niet in
redelijkheid op het standpunt heeft kunnen stellen dat
bij de voorziene woningen een aanvaardbaar woon- en
leefklimaat kan worden gewaarborgd en dat de bedrijfsvoering
van appellant door het plan niet ernstig
zal worden belemmerd.
2.10. Gelet op het vorenstaande heeft verweerder zich
niet in redelijkheid op het standpunt kunnen stellen dat
het plan niet in strijd is met een goede ruimtelijke ordening.
(…)
05-143
ABRvS 14 september 2005, nr. 200502447, Maasbracht/bestemmingsplan
‘Partiële thematische herziening
verboden gebruik parkeren’
Artikel 1 van het eerste protocol bij het EVRM laat de
toepassing van wetten die noodzakelijk kunnen worden
geacht om het gebruik van eigendom te reguleren
in overeenstemming met het algemeen belang onverlet.
De Afdeling is van oordeel dat het in het geding
zijnde bestemmingsplan, dat voorziet in een partiële
herziening, waarin de gebruiksvoorschriften voor
zover het betreft tuinbestemmingen en diverse woonbestemmingen
van bestemmingsplannen binnen de
kern van Maasbracht zodanig worden aangepast dat
parkeren niet meer onder het met die bestemmingen
strijdige gebruik valt, een zodanige regulering is.
De Afdeling ziet voorts niet in dat de planwetgever
door het gebruik van de tuin voor de woning aan
StAB 4 / 2005

92
Ruimtelijke ordening
de overzijde van de woning van appellanten als parkeerplaats
niet te verbieden, inbreuk maakt op het op
grond van artikel 8, eerste lid, van het EVRM aan appellanten
toekomende recht op respect voor hun privé
leven, hun familie- en gezinsleven, hun woning en
hun correspondentie.
Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens,
artikel 8
Eerste protocol bij het Europees Verdrag voor de
Rechten van de Mens, artikel 1
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 10
2.3. Appellanten stellen dat verweerder ten onrechte
goedkeuring heeft verleend aan het plan, voorzover dit
parkeren in de tuin voor de woning aan de [locatie 1] te
[plaats] mogelijk maakt, waar zij vanuit hun woning
zicht op hebben. Zij betogen dat het plan op dit punt in
strijd is met artikel 1 van het eerste protocol bij het Europees
Verdrag voor de Rechten van de Mens (hierna:
EVRM) en artikel 8 van het EVRM. (…)
2.5.1. Het plan voorziet in een partiële herziening,
waarin de gebruiksvoorschriften voor zover het betreft
tuinbestemmingen en diverse woonbestemmingen van
bestemmingsplannen binnen de kern van Maasbracht
zodanig worden aangepast dat parkeren niet meer
onder het met die bestemmingen strijdige gebruik valt.
Het plan maakt het onder meer mogelijk dat in de tuin
gelegen voor de woning van de [familie] aan de [locatie
1] te [plaats] geparkeerd kan worden. (…)
2.5.4. Ingevolge artikel 1 van het eerste protocol bij
het EVRM, voorzover hier van belang, heeft iedere natuurlijke
persoon recht op het ongestoorde genot van
zijn eigendom.
Ingevolge artikel 8, eerste lid, van het EVRM, heeft een
ieder het recht op respect voor zijn privé leven, zijn familie-
en gezinsleven, zijn woning en zijn correspondentie.
In het tweede lid van dit artikel is bepaald dat
geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan
in de uitoefening van dit recht, dan voorzover dit noodzakelijk
is in het belang van de nationale veiligheid, de
openbare veiligheid of het economisch welzijn van het
land, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare
feiten, de bescherming van de gezondheid of de
goede zeden of voor de bescherming van de rechten en
vrijheden van anderen.
2.5.5. Ingevolge artikel 10, eerste lid, eerste volzin, in
samenhang met artikel 10, tweede lid, van de Wet op
de Ruimtelijke Ordening kan de gemeenteraad voor het
gebied van de gemeente dat tot de bebouwde kom behoort
een bestemmingsplan vaststellen, waarbij, voor
zover dit ten behoeve van een goede ruimtelijke ordening
nodig is, de bestemming van de in het plan begrepen
grond wordt aangewezen en zo nodig, in verband
met de bestemming, voorschriften worden gegeven
omtrent het gebruik van de in het plan begrepen grond
en de zich daarop bevindende opstallen.
2.6.1. In zoverre de bestreden planregeling al is aan te
merken als een aantasting van het recht op ongestoord
genot van het eigendom van appellanten als bedoeld in
het eerste protocol bij het EVRM, laat de voornoemde
bepaling de toepassing van wetten die noodzakelijk kunnen
worden geacht om het gebruik van eigendom te reguleren
in overeenstemming met het algemeen belang
onverlet. De Afdeling is van oordeel dat het in geding
zijnde bestemmingsplan een zodanige regulering is.
Ten aanzien van het betoog van appellanten dat de
planregeling in strijd is met artikel 8, eerste lid, van het
EVRM overweegt de Afdeling als volgt.
De planregeling strekt ertoe van het verbod om gronden
met een tuinbestemming of een woonbestemming
te gebruiken in strijd met die bestemming, onder voorwaarden
uit te zonderen gebruik dat bestaat uit parkeren.
De Afdeling ziet niet in dat de planwetgever door het
gebruik van de tuin gelegen voor de woning aan de [locatie
1] aan de overzijde van de woning van appellanten
als parkeerplaats niet te verbieden, een inbreuk
maakt op het op grond van artikel 8, eerste lid, van het
EVRM aan appellanten toekomende recht op respect
voor hun privé leven, hun familie- en gezinsleven, hun
woning en hun correspondentie. Uit het vorenstaande
volgt dat het plan in zoverre niet in strijd is met artikel
1 van het eerste protocol bij het EVRM en artikel 8 van
het EVRM.
StAB 4 / 2005

Planschadevergoeding
Planschadevergoeding
93
93
05-144
ABRvS 15 juni 2005, nr. 200403992/1 Meppel/verzoek
om planschadevergoeding
De rechtbank heeft het beroep voorzover het betrekking
heeft op de toegekende schadevergoeding voor
de gestelde waardedaling van de onroerende zaak van
appellant, ten onrechte niet-ontvankelijk verklaard.
De Afdeling overweegt dat artikel 6:6 van de Awb betrekking
heeft op de ontvankelijkheid van het beroep
als geheel en niet op de mogelijkheid tot het niet-ontvankelijk
verklaren van beroepsgronden. Aangezien
appellant in zijn brief van 12 augustus 2002 de gronden
van het beroep heeft aangevoerd, is hiermee voldaan
aan de in artikelen 6:5 en 6:6 van de Awb gestelde
eisen aan het indienen van een beroepschrift.
Dat de beroepsgronden met betrekking tot de waardedaling
eerst later zijn aangevoerd, doet hieraan niet
af.
Algemene wet bestuursrecht, artikelen 6:5 en
6:6
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
1. Procesverloop
Bij besluit van 4 oktober 2001 heeft de raad van de
gemeente Meppel (hierna: de raad) aan appellant op
zijn verzoek een planschadevergoeding toegekend van
€ 28.649,41 (ƒ 63.135,00).
Bij besluit van 16 mei 2002 heeft de raad het daartegen
door appellant gemaakte bezwaar, overeenkomstig
het advies van de Commissie bezwaar- en beroepschriften
van 5 maart 2002, ongegrond verklaard.
Bij nader besluit van 4 september 2003 heeft de raad
aan appellant een aanvullende vergoeding van
€ 30.028,97 voor omrijschade toegekend.
Bij uitspraak van 9 maart 2004, verzonden op 30
maart 2004, heeft de rechtbank Assen (hierna: de
rechtbank) het door appellant tegen het besluit van 16
mei 2002 ingestelde beroep gedeeltelijk niet-ontvankelijk
en gedeeltelijk ongegrond verklaard. (…)
2.2. Het besluit van 4 oktober 2001 bestaat uit de
toekenning van een bedrag van ƒ 45.000,00
(€ 20.420,11) aan schadevergoeding voor de waardedaling
van de onroerende zaak van appellant, de toekenning
van een bedrag van ƒ 7.500,00 (€ 3.403,35)
aan schadevergoeding voor omrijschade, beide vermeerderd
met de wettelijke rente vanaf 8 oktober
1998 en de weigering van schadevergoeding in verband
met kosten van deskundige bijstand. (…)
De omrijschade is bij besluit van 4 september 2003
nader vastgesteld op € 30.028,97 en is thans niet
meer in geschil.
2.3. Het bij de rechtbank ingediende beroepschrift van
10 juli 2002 bevatte niet de gronden waarop het berustte.
De rechtbank heeft appellant, gelet op artikel
6:6 van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: de
Awb) tot 13 augustus 2002 in de gelegenheid gesteld
dit verzuim te herstellen. Appellant heeft bij aanvullend
beroepschrift van 12 augustus 2002 gronden aangevoerd
met betrekking tot de hoogte van de vergoeding
van de omrijschade en de weigering schadevergoeding
te verlenen in verband met de kosten van deskundige
bijstand. Appellant heeft in die brief geen gronden aangevoerd
met betrekking tot de toegekende schadevergoeding
voor de gestelde waardedaling, doch heeft
deze gronden eerst na de eerste zitting bij de rechtbank
aangevoerd bij schrijven van 11 juli 2003. In verband
hiermee heeft de rechtbank het beroep van appellant
gedeeltelijk niet-ontvankelijk verklaard.
2.4. Appellant heeft aangevoerd dat de rechtbank zijn
beroep voorzover het betrekking heeft op de toegekende
schadevergoeding voor de gestelde waardedaling
ten onrechte niet-ontvankelijk heeft verklaard. (…)
2.5. Ingevolge artikel 6:5, eerste lid, aanhef en onder
d, van de Awb, voorzover thans van belang, bevat het
beroepschrift ten minste de gronden van het beroep.
Ingevolge artikel 6:6 van de Awb kan de rechtbank, indien
niet is voldaan aan artikel 6:5, dit beroep nietontvankelijk
verklaren, mits de indiener de gelegenheid
heeft gehad het verzuim te herstellen binnen een hem
daartoe gestelde termijn.
StAB 4 / 2005

94
Planschadevergoeding
2.6. Voorzover de rechtbank het beroep van appellant
gedeeltelijk niet-ontvankelijk heeft verklaard als hiervoor
omschreven, overweegt de Afdeling dat artikel 6:6
van de Awb betrekking heeft op de ontvankelijkheid
van het beroep als geheel en niet op de mogelijkheid
tot het niet-ontvankelijk verklaren van beroepsgronden.
Aangezien appellant in zijn brief van 12 augustus
2002 de gronden van het beroep heeft aangevoerd, is
hiermee voldaan aan de in artikelen 6:5 en 6:6 van de
Awb gestelde eisen aan het indienen van een beroepschrift.
Dat de beroepsgronden met betrekking tot de
waardedaling eerst later zijn aangevoerd, doet hieraan
niet af. De rechtbank heeft het beroep van appellant,
voorzover het de waardedaling betreft, ten onrechte in
verband met strijd met artikel 6:6 van de Awb niet-ontvankelijk
verklaard.
05-145
ABRvS 13 juli 2005, nr. 200407532/1 Elburg/verzoek
om planschadevergoeding
Dat uitbreiding van het bedrijventerrein Oostendorp,
zoals wordt voorgestaan in de in 1981 door de raad
vastgestelde ‘Beleidsnota Ruimtelijke Ordening’, niet
strookte met het toen vigerende streekplan ‘Veluwe’,
betekent niet dat appellant met een zodanige uitbreiding
geen rekening behoefde te houden toen hij zijn
perceel in 1982 kocht. Hij mocht er niet op vertrouwen
dat het streekplan niet zou worden aangepast.
Dat die aanpassing pas in 1996 zijn beslag heeft gekregen,
doet er niet aan af dat de nota in 1982 voor
een redelijk denkend en handelend koper aanleiding
gaf om in de situatie van appellant rekening te houden
met de kans dat de planologische situatie voor
hem in ongunstige zin zou veranderen. De rechtbank
heeft dan ook terecht voorzienbaarheid aangenomen.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
1. Procesverloop
Bij besluit van 28 november 2002 heeft de raad van
de gemeente Elburg (hierna: de raad) een verzoek van
appellant om vergoeding van planschade afgewezen.
Bij besluit van 22 mei 2003 heeft de raad het daartegen
door appellant gemaakte bezwaar ongegrond verklaard.
Bij uitspraak van 27 juli 2004, verzonden op 30 juli
2004, heeft de rechtbank Zutphen (hierna: de rechtbank)
het daartegen door appellant ingestelde beroep
ongegrond verklaard. (…)
2.1. Zoals de Afdeling eerder heeft overwogen (bijvoorbeeld
uitspraak van 26 september 2001 in zaak no.
200005612/1; AB 2001, 379), moest de raad naar
aanleiding van een aanvraag als de onderhavige onderzoeken
of voor appellant als redelijk denkend en handelend
koper aanleiding bestond om rekening te houden
met de kans dat de planologische situatie ter
plaatse in voor hem ongunstige zin zou veranderen.
2.2. De raad heeft op 19 november 1981 de ‘Beleidsnota
Ruimtelijke Ordening’ (hierna: de nota) vastgesteld.
Daarin is het voornemen vastgelegd te komen tot
uitbreiding van het bedrijventerrein Oostendorp naar
gronden, gelegen tegenover het door appellant gekochte
perceel.
2.3. Appellant stelt niet dat hij voor de aankoop niet
bekend was met de nota, doch betoogt dat de rechtbank
heeft miskend dat hij met de thans mogelijk gemaakte
uitbreiding ten tijde van de aankoop niettemin
geen rekening behoefde te houden, omdat de nota op
het punt van de uitbreiding van het bedrijventerrein in
strijd was met het toen vigerende streekplan ‘Veluwe’
en hij er dus van mocht uitgaan dat de beoogde uitbreiding
geen doorgang zou vinden.
2.3.1. Dit betoog faalt. Dat de in de nota neergelegde
gewenste ontwikkeling, naar appellant stelt, niet met
het genoemde streekplan strookte, betekent niet dat
appellant met die ontwikkeling geen rekening behoefde
te houden. Hij mocht er niet op vertrouwen dat het
streekplan niet aan de gewenste ontwikkeling zou worden
aangepast. Dat dit pas in 1996 zijn beslag heeft
gekregen, doet er niet aan af dat de nota in 1982 voor
een redelijk denkend en handelend koper aanleiding
gaf om in de situatie van appellant rekening te houden
met de kans dat de planologische situatie voor hem in
ongunstige zin zou veranderen. De rechtbank heeft dan
ook terecht voorzienbaarheid in voormelde zin aangenomen.
StAB 4 / 2005

05-146
ABRvS, 20 juli 2005, nr. 200409514/1 Bunnik/verzoek
om planschadevergoeding
Bij de planologische vergelijking dient te worden uitgegaan
van wat in planologisch opzicht maximaal mogelijk
was en thans is. Dat kan slechts in uitzonderlijke
gevallen anders zijn, met name wanneer realisering
daarvan met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid
kon worden uitgesloten. Anders dan appellanten
betogen, staat de milieuwetgeving er niet aan in de
weg dat binnen een afstand van 50 m tot woningen
een bedrijfswoning bij een tuinbouwbedrijf met aan
de woning ten dienste staande gebouwen, zoals een
garage of berging, kan worden opgericht. Evenmin
volgt uit de milieuwetgeving dat voor bebouwing ten
behoeve van agrarische bedrijfsvoering, zoals kassen,
opslagruimte en loodsen, in alle gevallen een afstand
van ten minste 50 m tot woningen in acht dient te
worden genomen. De rechtbank heeft dan ook terecht
overwogen dat niet is uitgesloten dat de bouwmogelijkheden
van de bestemming ‘Agrarische bebouwing’
onder het oude planologische regime als gevolg van
beperkende milieuvoorschriften voor een aantal vormen
van bebouwing zouden worden beperkt, maar
dat de benutting van de bouwmogelijkheden voor andere
soorten van agrarische bedrijfsactiviteiten
daardoor niet dermate onwaarschijnlijk is dat daar in
de planvergelijking geen rekening mee mocht worden
gehouden.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
1. Procesverloop
Bij besluit van 5 november 2002 heeft de raad van de
gemeente Bunnik (hierna: de raad) de verzoeken van
appellanten om vergoeding van schade als bedoeld in
artikel 49 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening (hierna:
de WRO) afgewezen.
Bij besluit van 27 maart 2003 heeft de raad de daartegen
door appellanten gemaakte bezwaren ongegrond
verklaard.
Bij uitspraak van 19 oktober 2004, verzonden op 20
oktober 2004, heeft de rechtbank Utrecht (hierna: de
Planschadevergoeding
95
rechtbank) de daartegen door appellanten ingestelde
beroepen ongegrond verklaard. (…)
2.3. Appellanten hebben verzocht om vergoeding van
schade in de vorm van waardevermindering van hun
woningen, onder andere wegens verlies van het vrije
uitzicht, aantasting van privacy en toename van verkeers-
en parkeerdruk, als gevolg van de bij besluit van
24 september 1998 verleende vrijstelling als bedoeld
in artikel 19 van de WRO voor de bouw van een appartementengebouw
met 25 eenheden in twee bouwlagen
en 24 vrije sector woningen op een perceel aan de
Kampweg te Bunnik.
2.4. In het bestemmingsplan ‘Bunnik in Hoofdzaak
1954’, waarvan vrijstelling is verleend, had het perceel
de bestemming ‘Agrarische bebouwing’.
Ingevolge artikel 9 van de planvoorschriften mogen op
de als zodanig bestemde gronden bedrijfsgebouwen
ten behoeve van veeteelt, landbouw en tuinbouw worden
gesticht. Burgemeester en Wethouders zijn bevoegd
toe te staan, dat bij een bedrijf een tot dat bedrijf
behorende woning wordt opgericht, mits het oppervlak
van het tot het bedrijf behorende terrein tenminste 2
ha bedraagt en mits dit terrein aan een openbare weg
grenst over een lengte van tenminste 150 m en indien
het een tuinbouwbedrijf betreft, dat een oppervlakte
heeft van tenminste 0,6 ha en een breedte langs de
weg van tenminste 50 m.
2.5. Appellanten komen op tegen het oordeel van de
rechtbank dat de planvergelijking niet leidt tot een voor
hen nadeliger planologische situatie. Daartoe hebben
zij betoogd dat de rechtbank heeft miskend dat de
bouwmogelijkheden van de bestemming ‘Agrarische
bebouwing’ onder het oude regime mede worden beperkt
door voorschriften die voortvloeien uit de milieuwetgeving.
Deze voorschriften hebben volgens hen tot
gevolg dat onder het oude regime een strook van 50 m
tot omliggende woningen onbebouwd had moeten blijven.
Als gevolg van de vrijstelling kunnen binnen deze
strook woningen worden gerealiseerd.
2.6. Zoals de Afdeling eerder heeft overwogen, bijvoorbeeld
in haar uitspraak van 10 maart 2004, zaaknr.
200301636/1, dient bij de planologische vergelijking
te worden uitgegaan van wat in planologisch opzicht
maximaal mogelijk was en thans is. Dat kan slechts in
StAB 4 / 2005

96
Planschadevergoeding
uitzonderlijke gevallen anders zijn, met name wanneer
realisering daarvan met aan zekerheid grenzende
waarschijnlijkheid kon worden uitgesloten.
Anders dan appellanten betogen, staat de milieuwetgeving
er niet aan in de weg dat binnen een afstand van
50 m tot woningen een bedrijfswoning bij een tuinbouwbedrijf
met aan de woning ten dienste staande
gebouwen, zoals een garage of berging, kan worden
opgericht. Evenmin volgt uit de milieuwetgeving dat
voor bebouwing ten behoeve van agrarische bedrijfsvoering,
zoals kassen, opslagruimte en loodsen, in alle
gevallen een afstand van ten minste 50 m tot woningen
in acht dient te worden genomen. De rechtbank
heeft dan ook terecht overwogen dat niet is uitgesloten
dat de bouwmogelijkheden als gevolg van beperkende
milieuvoorschriften voor een aantal vormen van bebouwing
zouden worden beperkt, maar dat de benutting
van de bouwmogelijkheden voor andere soorten van
agrarische bedrijfsactiviteiten daardoor niet dermate
onwaarschijnlijk is dat daar in de planvergelijking geen
rekening mee mocht worden gehouden.
Het betoog van appellanten dat van een te ruime invulling
van het oude regime is uitgegaan, faalt dan ook.
Nu realisering van hetgeen in planologisch opzicht
maximaal mogelijk was niet met aan zekerheid grenzende
waarschijnlijkheid kon worden uitgesloten, heeft
de rechtbank met juistheid geoordeeld dat de planvergelijking
niet leidt tot een voor appellanten nadeliger
planologische situatie.
05-147
ABRvS 17 augustus 2005, nr. 200406769/1 Middelburg/verzoek
om planschadevergoeding
De rechtbank heeft terecht en op juiste gronden geoordeeld
dat bij de bepaling van de omvang van de
waardevermindering niet nogmaals rekening moet
worden gehouden met de kans dat de maximale mogelijkheden
van het oude planologische regime niet
daadwerkelijk worden benut. Deze kans wordt bij de
uit te voeren planologische vergelijking betrokken en
die is de basis voor de bepaling van de omvang van de
waardevermindering.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
1. Procesverloop
Bij besluit van 25 februari 2002 heeft de raad van de
gemeente Middelburg (hierna: de gemeenteraad) aan
appellant een schadevergoeding als bedoeld in artikel
49 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening (hierna: de
WRO) toegekend van € 6.806,70 te vermeerderen
met de wettelijke rente vanaf 30 augustus 2000 tot de
dag van uitbetaling.
Bij besluit van 27 januari 2003 heeft de gemeenteraad,
onder verwijzing naar het advies van de commissie
bezwaar- en beroepschriften Middelburg, het daartegen
door appellant gemaakte bezwaar ongegrond
verklaard.
Bij uitspraak van 30 juni 2004, verzonden op dezelfde
dag, heeft de rechtbank Middelburg (hierna: de rechtbank)
het daartegen door appellant ingestelde beroep
ongegrond verklaard.
(…)
2.2. Op de gronden ten westen van de woning van appellant
gold het op 23 juli 1973 door de gemeenteraad
vastgestelde en op 16 juli 1974 gedeeltelijk door het
college van gedeputeerde staten goedgekeurde bestemmingsplan
‘Buitengebied’. De desbetreffende
gronden hadden de bestemming ‘Landbouw, veeteelt
en tuinbouw’ met de subbestemming ‘aan de grond gebonden
agrarische bedrijven (La)’. Op grond van dit
planologische regime was het college van burgemeester
en wethouders bevoegd vrijstelling te verlenen,
na vooraf ontvangen verklaring van geen bezwaar
van het college van gedeputeerde staten, ten behoeve
van de bedrijfsvoering van niet aan de grond gebonden
agrarische bedrijven. Voorts mochten de gronden met
de nadere aanwijzing n3 tevens worden gebruikt voor
de vestiging van een agrarisch technisch bedrijf.
2.3. Op 9 september 1996 heeft de gemeenteraad het
bestemmingsplan ‘Veersepoort’ vastgesteld. Het bestemmingsplan
is op 14 januari 1997 gedeeltelijk
goedgekeurd door het college van gedeputeerde staten
en op 11 juni 1998 in rechte onaantastbaar geworden.
Ingevolge dit bestemmingsplan zijn de onderhavige
gronden bestemd voor uit te werken woondoeleinden.
Voorts is op de plankaart op een afstand van ongeveer
StAB 4 / 2005

Planschadevergoeding
97
50 m van de woning van appellant de aanduiding
‘hoofdontsluiting’ aangegeven. (…)
2.4. Niet in geschil is dat appellant ten gevolge van de
wijziging van de bestemming van het desbetreffende
gebied in een nadeliger positie is komen te verkeren,
waardoor hij schade heeft geleden in de vorm van een
waardevermindering van zijn woning aan de [locatie]
te Middelburg. In geschil is de bepaling van de omvang
van de waardevermindering.
2.5. Ter beoordeling van het verzoek van appellant heeft
de gemeenteraad de Stichting Adviesbureau Onroerende
Zaken (hierna: de SAOZ) verzocht een advies uit te brengen.
De SAOZ heeft dit in maart 2001 gedaan. In haar
advies concludeert de SAOZ dat het uitzicht in westelijke
richting, rekening houdend met de maximale planologische
mogelijkheden ingevolge het voorheen ter plaatse
geldende bestemmingsplan ‘Buitengebied’, niet in nadelige
zin is veranderd. Wel is volgens de SAOZ het karakter
van de woonomgeving van appellant in negatieve zin
veranderd en wordt zijn privacy in verdergaande mate
dan voorheen aangetast, en behoort de daardoor ontstane
schade niet ten laste van appellant te blijven. In haar
nadere advies van 22 november 2001 waarin zij reageert
op het door appellant overgelegde taxatierapport
van 23 juli 2001 van Taxatie- en adviesbureau Geschiere-Josiasse
(hierna: Geschiere-Josiasse), heeft de SAOZ
haar advies van maart 2001 bevestigd. Overeenkomstig
deze adviezen heeft de gemeenteraad aan appellant bij
besluit van 25 februari 2002 een schadevergoeding van
€ 6.806,70 (ƒ 15.000,00) toegekend. In zijn beslissing
op bezwaar heeft de gemeenteraad het besluit in
primo gehandhaafd.
2.6. In het door appellant aan de gemeenteraad
overgelegde taxatierapport van Geschiere-Josiasse
wordt de waardedaling bepaald op ƒ 25.000,00
(€ 11.344,51). Volgens dit rapport is het uitzicht in
westelijke richting in nadelige zin veranderd, nu het
niet waarschijnlijk is dat de maximale bebouwingsmogelijkheden
van het oude planologische regime ook
daadwerkelijk zouden worden gerealiseerd. Op verzoek
van de rechtbank heeft de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak
(hierna: de StAB) op 16 januari
2004 een rapport uitgebracht, waarin wordt geconcludeerd
dat bij het bepalen van de omvang van de
waardevermindering moet worden betrokken dat het risico
te verwaarlozen is dat de maximale mogelijkheden
van het plan ‘Buitengebied’ zó worden benut dat het
uitzicht in westelijke richting geheel verloren gaat. De
StAB is van mening dat het advies van de SAOZ en de
stellingen van de gemeenteraad geen aanknopingspunten
bieden voor de conclusie dat aan het taxatierapport
van Geschiere-Josiasse onjuiste uitgangspunten ten
grondslag liggen.
2.7. Appellant betoogt dat de rechtbank ten onrechte
heeft overwogen dat de gemeenteraad het advies van
de SAOZ van maart 2001 aan zijn besluitvorming ten
grondslag heeft kunnen leggen.
2.7.1. Daartoe voert appellant allereerst aan dat de
rechtbank heeft miskend dat de SAOZ bij de bepaling
van de waardevermindering van zijn woning – overeenkomstig
het advies van de StAB – er rekening mee had
moeten houden dat het vrijwel uitgesloten is dat de
mogelijkheden van het oude bestemmingsplan maximaal
zouden worden benut. Volgens appellant was in
het gebied al een grondgebonden agrarisch bedrijf gevestigd
en stond de ligging van het bebouwingsvlak er
aan in de weg dat het oprichten van bouwwerken ten
behoeve van dat bedrijf het zicht in westelijke richting
zou hebben beperkt en moet mitsdien bij een maximale
invulling worden uitgegaan van het onbebouwd zijn
gebleven van die grond. Voorts is het volgens appellant
uitgesloten dat een niet aan de grond gebonden bedrijf
zich op korte afstand van zijn woning zou hebben gevestigd,
nu een dergelijk bedrijf moest voldoen aan de
brochure Veehouderij en Hinderwet uit 1975 en alle
grond reeds werd benut door het ter plaatse gevestigde
grondgebonden agrarisch bedrijf.
2.7.2. Voor de beoordeling van een verzoek om planschadevergoeding
dient te worden bezien of sprake is
van een wijziging van het planologische regime
waardoor een belanghebbende in een nadeliger positie
is komen te verkeren, ten gevolge waarvan hij schade
lijdt of zal lijden. Hiertoe dienen de schadeveroorzakende
planologische maatregelen te worden vergeleken
met het voordien geldende planologische regime. Bij
de uit te voeren planologische vergelijking dient in beginsel
te worden uitgegaan van wat in planologische
opzicht maximaal mogelijk was enerzijds en thans is
anderzijds, ongeacht de vraag of verwezenlijking van
alle mogelijkheden daadwerkelijk heeft plaatsgevonden.
Dit uitgangspunt geldt evenzeer voor de vaststelling
van de eventuele waardevermindering. Slechts
StAB 4 / 2005

98
Planschadevergoeding
wanneer realisering van de maximale mogelijkheden
van het planologische regime met aan zekerheid grenzende
waarschijnlijkheid kan worden uitgesloten, kan
daarin aanleiding worden gevonden om te oordelen dat
van voormeld uitgangspunt afgeweken moet worden.
2.7.3. Gelet op het onder 2.7.2 weergegeven toetsingskader
heeft de rechtbank terecht en op juiste
gronden geoordeeld dat, anders dan de StAB in haar
rapport heeft aangenomen en appellant in hoger beroep
betoogt, bij de bepaling van de omvang van de
waardevermindering niet nogmaals rekening moet worden
gehouden met de kans dat de maximale mogelijkheden
van het oude planologische regime niet daadwerkelijk
worden benut. Deze kans wordt bij de uit te
voeren planologische vergelijking betrokken en die is
de basis voor de bepaling van de omvang van de
waardevermindering.
Uit de bij het bestemmingsplan ‘Buitengebied’ behorende
plankaart is gebleken dat ten westen van het
perceel van appellant een bebouwingsvlak kon worden
geprojecteerd dat voldoet aan de in de planvoorschriften
vereiste grootte, namelijk 1 ha met een minimumbreedte
van 70 m, waarop zich ingevolge de planvoorschriften
een grondgebonden bedrijf met twee
dienstwoningen en andere bouwwerken kon vestigen.
De realisering daarvan kon, in tegenstelling tot wat appellant
betoogt, niet met aan zekerheid grenzende
waarschijnlijkheid worden uitgesloten. Appellant gaat
in zijn betoog ten onrechte uit van de feitelijke situatie,
in plaats van de maximale mogelijkheden van het oude
bestemmingsplan. Evenmin valt in te zien dat milieuwetgeving
met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid
een beletsel vormde voor de vestiging van een niet
grondgebonden bedrijf.
Gelet op het voorgaande, heeft de rechtbank met juistheid
overwogen dat de SAOZ bij de planvergelijking terecht
met de maximale benutting van de mogelijkheden
van het bestemmingsplan ‘Buitengebied’ rekening
heeft gehouden en heeft zij in het rapport van de StAB
terecht geen aanleiding gezien daarover anders te oordelen.
StAB 4 / 2005

Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
99
aanduiding 01-82, 03-101, 04-74
aanhoudingsplicht 03-86, 05-32, 46, 69,85
aanlegvergunning 01-88, 92, 124, 02-89, 03-33,
107, 04-138*, 146, 05-16
aanplakking K37(3/2001)
aanvraag 01-04, K4(2/2001), K29, K57(3/2001),
01-110, 02-54, 58, K3(2/2003), K4,
K27(3/2003), K46, 04-43, K65(3/2004),
K85(4/2004)
aanvraag herleven K29(2/2001)
aanvulling aanvraag 01-04, K57(3/2001), 01-110,
02-58, K3(2/2003), K27(3/2003)
aanwijzing 01-37, 83, 02-35, 03-24, 42, 04-75,
K15(1/2005)
advies 02-74, K31(2/2004)
advies, afwijken van 01-144
adviesbureau
adviescommissie
afbakening wetgeving K33(2/2001), K99(1/2001),
K71(3/2004), 05-37
afgraving 02-91, K87(1/2003)
afstandsgrafiek 02-49
afstandsmeting K25(2/2001)
afstandsnorm 01-14, K42(3/2000), 02-16, K32
(3/2002), K34(3/2003), 04-88, K13(1/2005), K27
aftrek 01-75, 02-116, K67(4/2003), 05-123
afvalpreventie
afvalstof 01-08, 09, 11, 30, 31, 32, K38(3/2001),
K92(1/2002), 02-59, K37(3/2002), K39(3/2002),
K59(4/2002), 03-09, 10, 54, 57, 58, K39(3/2003),
K42, 03-82, 83, 88, K70(4/2003), 04-01*, 48*,
K50(2/2004), K53(3/2004), K76(4/2004), 05-12,
K24(1/2005), 44, K74(3/2005), 05-119,
K92(4/2005)
afvalstoffenverordening 05-81
afvalverwijdering 01-08, 09, 11, K39(3/2002),
03-54, 57, 58, 82, 88, 04-01*, 129, 05-12, 05-81
afvalwater 01-10, 02-130, 136, 03-52, 05-08, 48
afweging 02-115, 04-59, 61
afwegingskader 01-17, 82
afwijken van bestemmingsplan 02-112
afwijken van rijksbeleid 03-83
afwijken van streekplanbeleid 01-46, 61, 03-76,
04-14*, 76, 77
afwijken van structuurplan 01-118
afwijkingsbevoegdheid
agrarisch bedrijf 01-15, 04-150, 05-68, 05-106
agrarisch bedrijf, structuur 02-140
agrarisch hulp- en nevenbedrijf 01-61
akoestisch onderzoek K46(3/2001), 01-98,
03-116, 04-106, 107*, 140, 05-42, 52
akoestisch rapport 01-04, K46(3/2001), K7(1/2004),
K15*, 05-42
alara K34(2/2001), 01-72, K70(4/2002), 02-138,
03-51, 87, K58(3/2004), 05-118*
algemeen belang 02-96, 03-49
algemeen verbindend voorschrift 03-33
algemene maatregel van bestuur K10(1/2004),
K86(4/2004)*
algemene titel, verkrijging onder 01-138
alternatief K19(2/2001), 01-18, 03-105, 04-104
alternatieve veebezetting
ambtshalve (beoordeling) K41(3/2001),
K28(3/2002), 02-137, 03-54, 04-06*, 43, 145*,
K4(1/2005), 05-44, K34(2/2005), K99*(4/2005)
amendement 03-116
ammoniakdepositie K41, K2(2/2001), 01-76, 79,
02-10, 51, 03-01, 07, 42, 05-07
ammoniakemissie K92(1/2001), K2(2/2001),
02-02, 03-01, 07, 42, 05-07
ammoniak en planten K92(1/2001), K8(2/2001)
ammoniakrechten K50(4/2000), K52, 03-01, 07, 42
ammoniakreductie 02-02, 01-86, 05-82
ammoniakreductieplan K14(2/2001)
ammoniakschade K8(2/2001), K32(3/2002),
03-01, 07, 42, 05-07
anderszins verzekerd 05-109
antenne 01-50, 05-33, 58, 61
anticipatie 02-16, 147
assimilatieverlichting 02-29, 03-46, 05-113
autowrakken 04-08
bagatelschade
bebouwde kom
bebouwingscontour 02-71, 05-29
bebouwingsgrens
bebouwingspercentage 03-32
bebouwingsplan 01-64
bedenkingen 01-33, K51(3/2001), 03-93,
K21(1/2004), 04-90, K12(1/2005)
bedrijfsduurcorrectie
bedrijfseconomisch belang 01-01, 02-138, 03-51,
K31(2/2005)
bedrijfsgrootte 02-140
bedrijfsinterne milieuzorg 01-06, 104, 02-126
bedrijfsmatig 05, 42, 83, K79(4/2001), 01-101, 02-08,
K1(2/2002), K11(2/2003), 03-45, 04-41, 05-28
bedrijfsmilieuplan 01-01
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

100
Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
bedrijfspand K43(3/2001), K62(4/2003)
bedrijfstakstudie 01-39
bedrijfsverzamelgebouw 01-77, K10(2/2003)
bedrijfsvoortzetting 02-82, 03-117
bedrijfswoning 01-47, 93-43, K5(1/2004), 04-101,
K55(2/2005), 05-93*, 94*, 95*, K95(4/2005)
bedrijventerrein 01-87, 03-61, 62, 04-14*,
K3(1/2005), 05-103
bedrijvigheid 04-44, 04-83*, K69(3/2004), 04-126
BEES K27(2/2000), K13(2/2003), 05-77
begrenzing buitengebied
begrenzing EHS 04-104, K1(1/2005)
begrenzing GHS 02-114
begrenzing inrichting 03-91
begrip inrichting K84(1/2001), K93, K96,
K28(2/2001), K42(3/2001), 01-77, K60(4/2001),
K77, K85(1/2002), K86, K93,
02-01, 08, K1(2/2002), K17, K21, 02-47, 94, 97,
K65(4/2002), K77(1/2003), K79(1/2003), 03-04,
K10(2/2003), 03-45, K45(3/2003), 03-90, 91,
04-10*, K5(1/2004), K10, 04-41, 44, 46, 04-83*,
88, 125, 126, 127*, 128, 05-06*, 05-39, 41*, 84,
K74(3/2005), 05-122*, K91(4/2005)
begunstigingstermijn K2(2/2000), K13(2/2001),
K43(3/2002), 04-49, K45(2/2005)
behoud exploitatierechten 02-123, 124
bekendmaking K21(2/2001), 01-41, K37(3/2001),
K80(4/2001), 02-63, 67, 73, 105, 139,
K34(3/2003), K44(2/2005), 05-52
bekendmaking beleid 03-23
bekrachtiging
belang K83(1/2001), K97, K75(4/2001), 02-05,
03-16, K48(4/2003)
belangenafweging 01-12, 72, 02-31, 134, 03-16,
K38(3/2003), 04-71, K31(2/2005), 05-54, 90*,
129, 142
belangen schaden 02-151, 03-16
belangenverstrengeling
belanghebbende 01-29, K61(4/2001), K66, 02-05,
12,105, K25(1/2005), K77(4/2005)
belangrijke wijziging 02-02, 11, 135, 04-06*, 48*,
50, 84, K79(4/2004), 05-07, K22(1/2005), 05-77
beleid K22(2/2001), 02-118, 03-01, 07, 13, 23,
54, 83, 04-51
beleidsafspraak 05-97
beleidsregel 04-134, 151, 05-18
beleidsvrijheid K22(2/2001), 02-50, 56
K38(3/2003), K3(1/2004)*, 04-62, K26(1/2005),
05-26
beoordelingshoogte K87(1/2001)
beoordelingsmethode 03-13, 83
beoordelingsvrijheid K22(2/2001), 02-16,
K15(2/2002), 02-50, 56, K38(3/2003),
K3(1/2004)*, K26(1/2005), 05-78*
bepaalbaarheid 02-86, K87(1/2003), 03-83
beregeningsinstallatie K28(2/2001)
beroep in eerste en enige aanleg 01-118
beroepstermijn 02-102
beschermde diersoorten 04-110
beschermingsobject K57(4/2002), 03-06,
K30(3/2003), K62(4/2003), K5(1/2004),
K28(2/2004), K69(3/2004), K82(4/2004),
K3(1/2005), K8, K32(2/2005), K49, K55,
K65(3/2005), 05-123
beschermingszone 01-73, K70(4/2001), K78,
01-114, 02-05, 07, 134
beschrijving in hoofdlijnen 02-32, 04-63
beslistermijn K29(2/2001), 01-46, 02-63,04-12,
05-64, 85
besluit K89(1/2001), K26(2/2001), 01-67,
K88(1/2002), K6(2/2002), 02-35, K29(3/2002),
K30, 02-61, 63, K 49(4/2002), K62(4/2002),
K64(4/2003), 04-86, K54(3/2004),
K61(3/2004), K62, K2(1/2005), K40(2/2005)
Besluit risico zware ongevallen (BRZO) K73(4/2002)
besmettingsgevaar K20(2/2001), K13(2/2002),
04-02
bestaand gebruik 01-95, 99, 04-156
bestaande rechten K34(2/2001), 01-42,
01-108, K19(2/2002), K20, 03-01, 07, 42,
K36(2/2004), K41, K49(2/2005), 05-112, 113,
K96(4/2005)
bestaande toestand milieu 05-07
best beschikbare technieken 01-101, 02-02, 11,
14, 135, K66(4/2003), 04-06*, 84, 91, 96,
K79(4/2004), 05-07, K22(1/2005), 05-44, 77,
80
best bestaande technieken 02-138, K23(2/2004),
K59(3/2004)
beste wetenschappelijke kennis 04-131, 132,
05-11
bestemming, te beschermen 01-124, K57(3/2005)
bestemmingsplan K78, K82(1/2001),
K52(3/2001), K53, K83(1/2003), 03-43, 85, 86,
K58(4/2003), K67(3/2005)
bestemmingsregeling 03-97, 114
bestemmingswijziging 03-85, 04-53
bestrijdingsmiddelen 02-30, 48
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
101
bestrijdingsmiddelenwet
best uitvoerbare technieken 02-48
bestuurlijke afweging K54(3/2001), K27(3/2002),
K 69(4/2002), K33(3/2003), K1(1/2004),
K36(2/2004), K36(2/2005)
bestuursdwang 01-08, K4(2/2001), K10, K32,02-
48, 55, 59, 98, 100, K62(4/2002), 03-41, 91,
04-07, 49, K75(4/2004), 05-10, 27,
K11(1/2005), 41, 50, 05-81, 86, 111, 121*
bestuursorgaan K29(2/2001), 02-99
bestuurspraktijk 03-43
betrokken minister K29(2/2001)
betrouwbaarheid K68(4/2001), 02-99,
K57(4/2003), 05-50, K37(2/2005)
bevoegd K86(1/2001), 01-07, 30, 31, 32,
K41(3/2001), K37(3/2002), K51(4/2002),
03-02, 09, 41, 54, 57, 04-12, 38, 04-42, 89,
130, K1(1/2005), 05-41*, 44, K34(2/2005),
05-119, K82*(4/2005), K99
bevoegd gezag 01-07, K29(2/2001), 01-30, 31,
32, K41(3/2001), 01-105, 106, K37(3/2002),
K51(4/2002), 03-04, 05, 09, K4(2/2003), 03-41,
54, 57, K70(4/2003), 04-42, 89, 130,
K76(4/2004), 05-41*,44, K34(2/2005), 05-119,
K82*(4/2005), K99
bevoegdheid rechter K86(1/2001), 01-36, 03-20,
28, 121, K1(1/2005)
bewerken
bewijs(last) K28(3/2003), 03-115, 04-09, 24*,
40*, 05-11*, 05-27, 81, 92, K84(4/2005), K85
bezwaar K83(1/2001), 01-33, 116, K94(1/2002),
K97, K16(2/2002), 02-146, 03-41, K41(3/2003),
K42(2/2004), 04-129, 05-63*, 86
bezwaarschrift 01-04, K12(2/2001), 01-116,
K16(2/2002), 03-41, K41(3/2003), K69(4/2003),
K42(2/2004), 04-129, K30(2/2005), 05-86
bijzonder beschermingsniveau 01-10, K62(4/2001),
02-09
bijzondere bedrijfsomstandigheden K2(2/2001),
K44(3/2001), K62(4/2001), 02-138, K75(1/2003),
03-05, 89, K9(1/2004), 04-92, K36(2/2005),
K76(4/2005)
bijzondere gevoeligheid K20(2/2001), K72, 04-02
bijzondere omstandigheid K2(2/2001), K44(3/2001),
01-72, K62(4/2001), 02-09, 49, K34(3/2002),
K52(4/2002), K75(1/2003), 03-05, 43, 48, 89,
K9(1/2004), 04-82, 87, 92, 05-49, K36(2/2005),
K70(3/2005), K94*(4/2005)
bioscoop 01-48, K16(2/2003)
bodemcultuur 02-140
bodemgesteldheid 02-15
bodemonderzoek 00-31, 53, K66(4/2000),
02-17, 03-44, K49(4/2003), K13(1/2004),
K68(3/2004), K71(3/2005)
bodemsanering 01-05, K26(2/2001), 01-67,
K82(4/2001), K11(2/2002), K12(2/2003),
03-44, K26(3/2003), 05-43*
bodemverontreiniging 01-05, K26(2/2001,
K82(4/2001), 01-67, K11(2/2002), 02-138,
K12(2/2003), 03-44, K49(4/2003), K3(1/2004)*,
K20*, K34(2/2004)*, K68(3/2004), 107, 05-43*
booggeluid K70(3/2005)
bouwbesluit K82(1/2003)
bouwblok 02-141, 146, 05-56
bouwen-oprichten 04-03
bouwhoogte 01-53, 03-109
bouwlaag 03-108, 109
bouwland 05-15
bouwmogelijkheden 01-66, 129, 03-29
bouwperceel 01-66, 129, 02-17, 18, 21, 04-114
bouwstoffenbesluit 05-38*
bouwvergunning 01-121, 02-89, 03-18, 29, 43, 75,
97, 04-05*, 29, 31, 52, 100, 04-124, 05-19, 22*,
139, 140
bouwvergunningplichtig 01-50, 68, 05-67
bouwverordening 01-43, 03-120, 05-96
bouwvlak 01-49
bouwvoorschriften 02-14
bouwwerk 02-112, 04-05*, 05-22*
bouwwerkzaamheden 04-03
bovennormale voorziening, K12(1/2004)
branchebepalingen 01-60, 03-113
brandbare vloeistoffen 02-109, K80(4/2004)
brandstoffenverkooppunt
brandwerende voorzieningen K82(1/2003)
bref 02-135, K40(3/2003), K22(1/2005), 05-77,
80
brochure Veehouderij en Hinderwet 01-90,
K38(3/2002), 02-70
broedvogels 02-92, 134
bronvermogenniveau K15(1/2004)*
bufferbeleid 01-86, 02-17
bufferzone 01-94, 124, 02-30
buiten toepassing verklaren 04-09
buitenland K7(2/2002), K33(2/2004)
bundelingsbesluit 02-118
burgerlijke rechten 03-28
burgerwoning 01-47, K5(1/2004), 05-20
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

102
Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
calamiteitenbepaling 02-151, 03-89, 04-133,
K97(4/2005)
capaciteit K35(2/2001), 04-04, K52(3/2004),
K43(2/2005)
caravan 05-67
carillon 02-01, 05-78*
causaliteit K10(2/2001), 01-113, 141, 02-54, 83,
04-09
certificering
circulaire indirecte geluidshinder K18(2/2001)
circulaire industrielawaai
circulaire Natte Grindwinningen K54(3/2001),
K1(2/2003)
circulaire schadevergoeding 01-03
circulaire schietlawaai 03-13
combinatiebesluit 04-95
compensatie 01-25
concrete beleidsbeslissing 01-51, 03-25, 26, 31,
105, 04-87*, 139, 05-19, 29, 57, 92
conflicterende regelgeving 03-69
considerans 03-17, K22(3/2003)
constructie inrichting K67(4/2002)
containers
continuïteit K68(4/2001), 04-83*
continuïteitsbeginsel
controle K46(3/2001), K84(1/2002), K94,
K42(3/2002), K63(4/2002), 03-47, 05-08
convenant K81(1/2001), K54(4/2002)
converteren 01-33, K31(3/2003), 05-115
coördinatie K25(3/2003), 04-05*, K44(2/2004),
04-124
coördinatie Wvo K25(3/2003), 03-83,
K44(2/2004)
cpr-richtlijn K87(1/2003), K13(1/2005)
culturele waarde 05-78*, 128*
cumulatie (geluid) K77(4/2004)*, K47(2/2005),
K67(3/2005), 05-103, K93(4/2005)
cumulatie (schade) 01-28
cumulatie(stank) K25(2/2001), K88(4/2005)
definities K87(1/2002), 01-105, 106
delegeren
delfstoffenwinning
derden 02-101, 151
deskundigenbijstand 01-02, K24(2/2001), 02-90,
K14(1/2004), K78(4/2005)
deskundigenverslag 01-134, 144, 150, 05-14
detailhandel 03-113, 04-57, 144, 150
dictum K22(3/2003)
dienstregeling K9(2/2002), K20(2/2003),
K32(2/2004)
dienstwoning K5(1/2004), K95(4/2005)
diersoort 01-59, 03-64
dijkversterkingsplan
distributie-planologisch onderzoek
doeleindenomschrijving 02-141, 142, 04-105*, 106
doelmatigheid K100(1/2001), K33(2/2001),
K68(4/2001), 01-105, K15(2/2002), 03-58,
K57(4/2003), K51(3/2004), 05-124
doelvoorschriften K63(4/2002), 02-126
doorkruising rijksbeleid 01-39, 02-118
doorwerking
dosis-effectrelatie 01-39
dove gevel K16(1/2005)
dwangsom K82(1/2001), K98, 00-137, 01-10,
K4(2/2001), K13, K30, 01-105, 106, 02-03, 04,
K16(2/2002), K18, 02-43, 53, K45(3/2002),
02-100, K49(4/2002), K50(4/2002), K56(4/2002),
03-02, 03,17, K6(2/2003), K9, 03-465, 50, 53,
55, 04-05*, K3(1/2004)*, K6, K11, 04-40*, 42,
83*, K63(3/2004), 04-124, 125, 129, 133,
K9(1/2005), K24, 05-47, 50, K33(2/2005), K45, 05-
83, 86, K70(3/2005), 05-119
dwangsom aan bevoegd gezag K98(1/2001)
dwarsprofiel 04-58
ecologische waarden 01-40, K70(4/2001), K78,
01-114, 02-09, 04-47, 87*, K51(2/2005),
05-113, K94*(4/2005)
economische draagkracht K95(1/2001), 02-138
eerste ruimtelijk plan 02-35, 108, 154, 05-57,60*
effectuering K62(4/2002)
eigenaar 05-83
eigendomsrecht 03-16
eigendomsverhoudingen 04-102, 05-24
eindonderzoek 03-44
emissie 02-104, K17(2/2003)
emissie-arm
emissie-eisen K17(2/2003), K66(3/2004)*
emissiefactor K2(2/2001)
emissieplafond K13(2/2003)
emissiepunt K58(4/2001)
emissierechten
emissiewaarden K13(2/2003), K66(3/2004)*
energiebesparingsmaatregelen K90(1/2002), 05-
116
energiebesparingsplan 05-116
energieregistratie
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
103
energieverbruik K90(1/2002), 05-116
enveloppe met bedenkingen 04-99
erfafscheiding 02-62
etmaalindeling K26(2/2004)
evenement 01-72, K17(2/2002), K91(4/2005)
ex nunc-toetsing K52(3/2001), 01-86, 91, 04-69
experimentenwet 05-79
externe veiligheid 01-37, K37(2/2004)*,
K80(4/2004), K13(1/2005), K27, 05-18
externe werking 02-05, 15, 03-46
faillissement K68(4/2002), 05-111
fair play-beginsel 03-03
fasering 01-131
feitelijke situatie 03-39, 40, 04-130, K76(4/2004),
05-131
fictieve weigering 02-85
financiële omstandigheden K95(1/2001), 01-01,
02-138, K19(2/2003), 04-82*
financiële uitvoerbaarheid 05-135
financiële zekerheid K71(4/2002), K81(1/2003),
04-82, K72(3/2004), 04-143, 05-75, 117
folklore 02-138
fonds luvo 02-50
formeel gebrek K48, K21(2/2001), K23, K31,
01-41, K80(4/2001), K2(2/2002), 02-139,
03-09, 12, 48
fruitbomen K28(2/2001)
functieverandering K63(4/2001)
gaswinning 02-65
gebruik(smogelijkheden) 01-23, 119, 137, 02-42,
04-153
gedachtewisseling
gedogen 01-21, K30(3/2002), K44(3/2002), 03-85,
K63(4/2003), K46(2/2004), 04-86, K65(3/2004),
K19(1/2005), 05-17*, 25, 49, K41(2/2005), K45,
K56(3/2005), K63, 05-120, K90(4/2005)
gedragsregels K64(3/2004), K67
gegronde vrees K68(4/2001), 02-99, 05-50
geheimhouding K48(3/2001), K71(4/2003)
gelijkheidsbeginsel 04-20, 21, 24*, 77
geluidgevoelige ruimte 02-144, 03-06
geluidgrenswaarden K34(2/2001),
01-70, 72, K14(2/2002), 02-25, 133,
K75(1/2003), 03-116, K15(1/2004)*, K19
geluidhinder 02-106, 116, 144, 03-99, 05-100
geluidsbegrenzer 01-71
geluidscontour 01-83, K19(1/2004)
geluidsgevoelig object 03-06, K32(2/2005)
geluidsluwe gevel K58(4/2003), 04-65*
geluidsnorm 03-13, 60, K33(3/2003), 03-83,
K19(1/2004), K74(4/2004), 05-142
geluidsnormen Rijksweg K82(1/2001), 02-133
geluidsoverlast 01-07, K9(2/2001), 03-13,
K19(1/2004)
geluidsproductie 02-116
geluidsrapport 03-116, K7(1/2004)
geluidsruimte K34(2/2001), 01-70, 03-60, 05-118
geluidsscherm 03-85, K56(4/2003), 04-65*
geluidswal 03-85, 05-38*
geluidszone K52(3/2001), 01-83, 02-06, 106,
K64(4/2002), 03-05, 24, K15(2/2003), 03-86, 89,
110, K19(1/2004), 05-46, 85, 118, 125, 136
gemeentelijke herindeling 02-69
genetisch K78(4/2004)
gerechtvaardigde verwachting 02-80
geurarme stallen
geurbeleid 01-39
geurbelevingsonderzoek 01-39
geureenheid K76(3/2001)
geuremissie K14(2/2003)
geurgevoelig object 01-90, K38(3/2002),
K30(3/2003)
geurhinder 02-115, K30(3/2003)
geurnormen K101(1/2001), 01-39, K65(4/2001),
K69, K88(1/2003), K14(2/2003), K79(4/2005)
geuronderzoek 01-39, K65(4/2001), K69
geval van bodemverontreiniging 01-67,
K82(4/2001)
gevalsgrenzen 01-67
gevelisolatie
gevelreflectie K71(4/2000), K7(2/2001)
gewasbeschermingsmiddelen 02-104
glastuinbouw 02-153
goedkeuring(sbesluit) K26(2/2001), 01-104,
K47(3/2002), 02-63, 64, 66, 67, 03-22, 04-55,
58, K89(4/2004), K40(2/2005), 05-64,
K86(4/2005), 129
goedkeuring van rechtswege 01-120, 05-64
golfbaan
goothoogte 04-147
grensoverschrijdend K23(2/2001), K7(2/2002)
grijze lijst stoffen 02-48
groene hoofdstructuur
groen label-stal 02-02, 11, 14, 03-07,
K35(2/2005)
grondgebonden 01-59, 03-96, 112
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

104
Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
grondslag aanvraag K6(2/2001), 01-33,
K12(2/2002), 02-54, K25(3/2002), K66(4/2002),
K72(4/2002), K19(2/2003), K46(3/2003),
K12(1/2004), 04-45*, K66(3/2005)*, 05-115
grondstof 01-08, 09, 11, 03-88, K50(2/2004),
K53(3/2004)
grondwateronttrekking K44(3/2001), 03-46, 05-04,
K7(1/2005), K26, 05-74
grondwet 02-45, K16(1/2004)
habitatrichtlijn 01-73, K78(4/2001), 01-114, 02-07,
09, 44, 46, 94, K55(4/2002), K61(4/2002), 03-
07,16, 46, 64, K35(3/2003), 03-83, K68(4/2003),
03-105, 111, 04-23, 25, K33(2/2004), 04-131,
132, 05-03, 04, 11*, K4(1/2005), K7, K20, K28,
05-36, 43*, K29(2/2005), K38, K48, K61(3/2005),
05-113
hamster 01-17
handhaafbaar 01-01, K68(4/2001)
handhaving K17(2/2001), 01-21, 71, 84, 94,
02-01, K3, 02-47, K34(3/2002), K51(4/2002),
03-04, 43, 47, 57, 85, 04-10*, K10(1/2004),
04-41, 42, 04-124, 127*, 142*, 05-23, 25, 41*,
42, 50, K35(2/2005), 05-54, 87, 101*, 102, 120
handhavingsverleden K68(4/2001), 02-99,
K57(4/2003), 05-50, K37(2/2005)
Handleiding meten en rekenen industrielawaai
K87(1/2001), K88, K8(1/2004)
handreiking industrielawaai K7(2/2001), 01-115,
K27(3/2002), K50(4/2003), K51, 04-65,
K74(4/2004), K77*, K82, K86, K36(2/2005),
K69(3/2005)
helikopterplatform 01-07, 02-96
hergebruik 01-08, 09, 03-88
herhaald en ingelast 01-33, K51(3/2001)
hernieuwd schorsingsverzoek
heroverweging besluit 01-04, K12(2/2001),
01-140, K16(2/2002), 03-15, K41(3/2003),
K69(4/2003), K30(2/2005), 05-86
herstel gebrek 01-04
herstel verzuimen 02-28
hersteltermijn 01-04
herstelvariant K11(2/2002), K2(2/2003)
herziene nota stankbeleid
herzieningsplicht 03-24, 04-75, 05-32, 89
historische verontreiniging
hogere grenswaarden 01-18, 75, 02-06, 03-05,
K2(2/2003), K15, 03-84, K58(4/2003),
K17(1/2004), K30(2/2004), K47(2/2005), K54,
K77(4/2005), K93, K100
hoogbouweffectrapportage 01-16
hoorzitting 01-65, K42(2/2004)
horecaterras 05-100
horen 01-65, 04-70, 119, 05-88
huisbrandolie
huishoudelijk afval(water) 01-10
huisvesting (tijdelijke) 05-104
huisvuil 05-81
IBC-variant K11(2/2002), K12(2/2003)
indirecte hinder K18(2/2001), K45(3/2001), K73,
02-101, 03-49, K65(4/2003), 04-10*, 84,
K55(3/2004), K80(4/2004), 05-09, 05-40
industrieterrein (gezoneerd) 02-06, 106, 117,
K15(2/2003), K17(1/2004), K69(3/2004),
K74(4/2004), K82, K3(1/2005), K17
ingrijpende wijziging 02-107
inkomensschade 02-90
inpassing 01-132
inpassing lightrail 05-105
inrichting K84(1/2001), K28(2/2001), K42(3/2001),
01-77, K60(4/2001), K77, K85(1/2002), K86, K93,
02-01, 04, 08, K1(2/2002), K17, K21, K22, K24,
02-47, K43(3/2002), 02-94, 97, K65(4/2002),
K77(1/2003), K79(1/2003), 03-04, K10(2/2003),
03-45, K45(3/2003), 03-90, 91, 04-10*,
K5(1/2004), K10, 04-41, 44, 46, 83*, 88, 125,
126, 127*, 128, 05-06*, 05-39, 41*, 84,
K74(3/2005), 05-122*, K91(4/2005)
inspanningsverplichting 01-01, 05-30
inspraak 01-52, 93, K34(3/2003), 04-62*, 05-52
instandhoudingstermijn 02-112, 141
instructieregeling 04-08
intensieve veehouderij 01-59
intentie, ruimtelijke 02-107
intentieverklaring 01-01
interimbeleid 01-122
interpretatiebevoegdheid
intrekking beroep 05-130
intrekking bestemmingsplan 03-94
intrekking goedkeurings- of vervangingsbesluit
03-22, 94
intrekking vergunning K73(4/2001), 01-107, 109,
K75, 02-60, 136, 03-41, 04-45*, 05-50, 75
intrekking voorschrift
intrekking wijzigingsplan 04-33
intrekking zienswijze 02-68
inwerkingtreding 01-68, K10(2/2002), 02-60, 89,
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
105
102, 03-19, 04-05*, 94*, 124
IPPC-richtlijn 01-79, 02-02, 11, 14, K28(3/2002),
02-135, K66(4/2003), 04-06*, 43, 48*, 50,
K35(2/2004), 04-84, 91, 96, K79(4/2004), 05-07,
K22(1/2005), 05-44, K50(2/2005), 05-77, 80, 82,
K75(3/2005), 05-124, K89(4/2005)
jaarvrachten K13(2/2003), 04-06*, K66(3/2004)*
jachthaven 04-112
Kaderrichtlijn water 04-48*
kantoren K43(3/2001), K30(3/2003)
kapitalisatiefactor
kassen 02-29, 03-46
kennelijk ongegrond
kennelijk onredelijk K1(2/2000)
kennisgeving K21(2/2001), K31, 01-41, 02-12,
K2(2/2002), 02-33, 59, 139, K4(1/2004),
K44(2/2005)
kerk 02-01
keur 05-16, 137*
klacht 01-93
klooster 01-58
koeldeksysteem
kokkels K68(4/2003), 04-131, 132, 05-03, 11*,
K20(1/2005), K38(2/2005)
koop/ruilovereenkomst
kosten deskundige bijstand K24(2/2001),
K14(1/2004), 04-81, K78(4/2005)
kosten taxatierapport
kostenverhaal 01-36, 02-120, 04-49,
K11(1/2005), 05-75, 111
kostenverschil
kwekerijen 02-104
kwiklozing
laden en lossen K95(1/2002), K32(3/2003),
K1(1/2004), K26(2/2004)
landschappelijke waarden 01-80
leefgebied 03-21
legalisatiebeleid
legalisering K17(2/2001), 02-84, 03-02, 05-23, 25,
K56(3/2005), 05-87
leges 02-155, 04-37, 159
lichtuitstraling 02-29, K10(1/2005), 05-113
limburgs schieten
lozing 01-10, K19(2/2001), K36(3/2001), 01-76,
K96(1/2002), 02-43, 48, 51, 98, 130, 136,
03-50, 52, K27(3/2003), 04-48*, K23(2/2004),
K48, K89(4/2004), 05-01, 08
lozingsalternatief K19(2/2001), 02-133
lozingsvoorschriften K33(2/2001), 02-133,
K89(4/2004)
luchtkwaliteit 04-56, K56(3/2004), K88(4/2004),
141, 157, 05-19, K36(2/2005), 59, 05-79,
K59(3/2005), K72, K86(4/2005),134
luchtvaarthinder K83(1/2002), K19(1/2004),
04-93, K71(3/2004), 05-37
luchtvaartterrein 01-07, 37, K36(3/2001), K55,
01-83, K83(1/2002), 03-24, K19(1/2004),
04-93, K71(3/2004), K15(1/2005), 05-37
maatregelen in bijzondere omstandigheden 01-36
maatschappelijke opvattingen 01-11, K76(4/2004),
K92(4/2005)
maatschappelijk risico 02-93, 04-122
machtspositie 01-111
mainport-doelstelling 01-37
mandatering K12(2/2001), K30(2/2005)
Mantovanelli-arrest
Marktmechanisme
maximale invulling 03-39, 40, 05-65, 108*
medewerking derden 02-101, K87(4/2004), 05-86,
K87(4/2005)
medische beperkingen K60(4/2002)
meerjarenplan gevaarlijke afvalstoffen K33(2/2001)
meet- en rekenvoorschrift K64(4/2002), 05-08
meethoogte K87(1/2001), K38(2/2004)*
meetmethodiek K27(1/2005)
meetverplichting K46(3/2001), K84(4/2001),
K42(3/2002), 05-08, K75(3/2005), K80(4/2005)
meetvoorschriften 02-142, 05-08, K75(3/2005)
meitellingen
melding K32(2/2001), 01-74, 78, K67(4/2001),
K43, 02-03, 12, K4(2/2002), K5, K18, K23,
02-57, 95, K58(4/2002), 02-131, 03-15, 56,
58, 59, 60, K36(3/2003), K44, K4(1/2004),
04-85, 89, 94*, 130, 133, 05-05, K2(1/2005),
K6, 05-43*, 45*, K52(2/2005), 05-114
meldingsplicht K32(2/2001), 02-03, K57(4/2003),
04-133, 05-05
menselijk stemgeluid 01-38, K27(2/2004),
K67(3/2004), K64(3/2005), K80(4/2005)
mestopslag
mestvarkeneenheid K76(4/2001)
milieu-beleidsplan
milieubeschermingsgebied 01-10
milieu-effectbeoordeling 01-81, 97, 02-09, 127,
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

106
Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
128, 154, 03-11, 04-04, 26, 87*, 112,
K61(3/2005), K94(4/2005)*, 05-132*
milieu-effectrapport 02-108, 02-127, 128, 154,
03-11, 67, K23(3/2003), K54(4/2003), 04-04,
09, 26, 48*, 87*, 113, K88(4/2004)*, 05-60*,
K56(3/2005), K61, K62, K68, 05-113,
K94(4/2005)*, 132*
milieu-effectrapportage 01-35, 48, 57,
K93(1/2002), 02-09, 20, 35, 127, 128, 154,
03-11, K23(3/2003), K54(4/2003), 04-04, 09,
48*, 64, 87*, 104, K88(4/2004)*, K56(3/2005),
K61, 62*, K68, 05-113, K94(4/2005)*
milieugevolgen 01-37
milieujaarprogramma 01-104
milieujaarrapport 01-106
milieuprestatieniveau 01-104
milieutechnische inzichten K91(1/2002),
02-16(2/2002), K48(3/2002), K64(4/2002),
K66(4/2002), K49(2/2004)
milieuvergunning 01-130, 132
milieuverslaglegging 01-106, 03-17
milieuzorgprogramma 01-06, 104
milieuzorgsysteem 01-104, 02-126
militair oefenterrein K85(1/2002), 03-04
mobiele telefonie 02-147
mobiliteit K31(3/2000), K73(4/2000)
molenbiotoop 02-27, 04-32*
mondelinge gedachtewisseling K42(2/2004)
monopoliepositie 01-111
motivering 02-66, 146, 03-36, 04-79, 97, 98,
101, 102, 111, K12(1/2005)
motivering, kenbare 02-103, K12(1/2005)
motivering, nadere 02-77
motiveringsbeginsel 01-22, 03-26, K12(1/2005)
munitiedepot 05-18, 125
muziekgeluid K43(2/2004)
nabijheid K93(1/2001), K42(3/2001),
K21(2/2002), 03-90, 04-88, 05-122*
nadeelcompensatie 02-93, 03-121, 04-09
nadere eis 01-38, K40(3/2001), 01-71, 82, 03-47,
K50(4/2003), 04-08, K24(2/2004), K10(1/2005),
K54(2/2005), K100(4/2005), 05-140
naleving voorschriften K84(1/2002), K94
natuurbeschermingswet 01-17, K47(3/2001), 01-85,
02-05, 10, 15, 44, 46, K55(4/2002), K61(4/2002),
02-134, 03-01, 07, 42, 46, K68(4/2003), 04-131,
132, K18(1/2005), K20, K31(2/2005), K38, K48,
05-113
natuurgebied 02-92, 108, K55(4/2002), 02-134,
03-14, 42, 46, 04-87*, 131, 132, K18 (1/2005),
05-36, 43*, K31(2/2005), K38, K48, 05-113
natuurmonument 01-85, 02-05, 15, K55(4/2002),
K61(4/2002), 02-134, 03-01, 07, 14, 42, 46,
04-87*, 131, 132, K18 (1/2005), K20, 05-36,
K38(2/2005), K48, 05-113
natuurverschijnsel 02-50
natuurwetenschappelijke waarden 01-40,
K70(4/2001), 01-114, 02-05, 09, 10, 15, 92,
K55(4/2002), 02-134, 03-01, 07, 14, 42, 46,
04-47, 87*, 131, 132, K18(1/2005), K20
ne bis in idem K9(2/2003), 03-55
Nederlandse grootte eenheid 01-15
negatieve lijst 01-84, 03-25
NeR 01-39, K49(3/2001), K17(2/2003),
K25(2/2004), K58(3/2004)
Nertsen K14(2/2000)
neventak glastuinbouw
neventak intensieve veehouderij
niet-ontvankelijkverklaring 01-04, K48(3/2001),
01-44, 45, 02-12, 56, K28(3/2002),
K29(3/2003), K71(4/2003), 04-135
nieuw besluit 02-63
nieuw plan 02-107
nieuwvestiging 01-86
Nimby-procedure 02-110
norm K19(2/2002), K13(2/2003)
notificatieplicht 03-55
nulsituatie-onderzoek K13(1/2004), K64(3/2004),
K71(3/2005)
nuttige toepassing K70, 01-08, 09, K39(3/2003),
03-82, 88, 04-01*, 05-12, K42(2/2005)
oeverschade K79(1/2001)
omgevingsplan
omrekeningsfactor K2(2/2001), K64(4/2001),
K49(2/2004)
omwonenden
omzetten vergunning 01-33, K31(3/2003)
onafhankelijk 03-72
onbevoegd K29(3/2000), 01-30, K41(3/2002),
03-41, 54, 57, 103, 04-130, K30(2/2005)
ondertekening 01-45, 04-117
onderzoek, schriftelijke weerslag 02-103
onderzoeksplicht 01-19, K44(3/2001), 01-69,
K65(4/2001), 02-41, 94, 114, 129, 135, 148, 03-
47, 89, K3(1/2004)*, 04-72, 84, 05-11*,
K7(1/2005), 05-40, 45*, 05-68, K80(4/2005), K86
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
107
ongewoon voorval 02-03, 04-07, 49, K68(3/2004),
04-133, 05-05, K60(3/2005)
onherroepelijk 01-68, 02-64, 88, 03-34
onmiddellijke nabijheid K93(1/2001), K42(3/2001),
K86(1/2002), K21(2/2002), K79(1/2003), 05-
122*
onpartijdig 02-157, 03-28, 72
onrechtmatig 01-02, 02-90
onrendabele exploitatie
ontgronding 02-61, 91, K54(4/2002), 05-73,
K62(3/2005)
ontgrondingenwet 01-34, 35, K63, 02-91,
K54(4/2002), 05-73, K62(3/2005)*
ontheffing 01-72, 91, 02-138, K75(1/2003),
K27(3/2003), 03-89, K50(4/2003), K58,
K1(1/2004), K9, 04-93, K36(2/2005), K39,
K76(04/2005), K83
onthouding van goedkeuring 02-66, 03-95, 04-14*,
145*, 05-21
ontoelaatbare nadelige gevolgen 01-42, 107,
04-45*
onttrekkingsproef
ontvankelijk bezwaar K94(1/2001), 03-14,
K12(1/2005)
ontvankelijkheid 01-104, K68(4/2001), 02-51, 56,
03-11, 14, K29(3/2003), K12(1/2005), 05-63*,
144
ontwerp-besluit K80(1/2001), K57(3/2001),
K81(4/2001), K2(2/2002), 02-56, 03-09, 48,
K21(1/2004), 04-90, 05-112
onverbindend K100(1/2001), 01-10, 03-53, 55,
04-08, 05-81
onzorgvuldige besluitvorming
openbare weg K18(2/2001), 03-48, 74,
K65(4/2003), 04-10*, 88, 05-09
opheffingsvergunning 03-27
oppervlaktewater K15(2/2001), K19, 01-76,
01-113, 02-136, 03-52, 05-01
oprichten K3(2/2001), K56(3/2001), 02-128, 03-
53, K54(4/2003), 04-03, K96(4/2005)
oprichtingsvergunning K3(2/2001), K56(3/2001),
K22(2/2002)
opschortende voorwaarde 02-60, 04-132
opschortende werking 02-102, 04-132
opslag 02-47, 03-45
opslagtanks K77(4/2001), 05-83
overcapaciteit 01-111
overdragen bevoegdheden
overgangsrecht 01-21, 25, K66(4/2002), 02-137,
152, 03-30, 41, 47, 98, 104, 04-48*, 111, 05-
17*, 20, 22*, 62, 91, 133, 139
overheidstaak 02-120
overleg 02-119, 04-27, 05-88
overtreder K63(3/2004), 05-47, 83, 86, 111
overwegingen (besluit) K85(1/2001)
paardenfokkerij 01-15, 04-115
paardenhouderij 01-15, 04-115
papegaaien
parapluvergunning
Parcom afspraken
parkeergarage K27(2/2001), K40(2/2004), 05-
132*
parkeernorm 01-16
parkeeroverlast K27(2/2001), K4(2/2002)
partiële herziening 03-30
partijdigheid
passende beoordeling 04-131, 132, 05-03, 11,
K20(1/2005), 05-36, 43*
peildatum bouwplannen 04-52
peildatum overgangsrecht 01-135, 02-152, 03-30
peildatum planschade 03-34, 04-38, 160
permanente bewoning recreatiewoningen 01-21,
135, 03-30, 04-24*, 05-17, 138
persoonsgebonden overgangsrecht 03-63, 04-98,
05-17*, 22*, 62
piekgeluidgrenswaarden K84(1/2001),
K14(2/2002), K24(3/2003), K51(4/2003),
K1(1/2004), K90(4/2004), K54(2/2005),
K69(3/2005)
plankaart 04-18, 19, 34, 62, 74, 05-13
planologisch oordeel 03-35, 37
planologisch voordeel 03-35, 37, 04-78*
planologische kernbeslissing 01-35, 37, 94, 02-15,
118, 145, K35(3/2003), 05-11*, 57
planologische medewerking 01-18, 02-113
planologische reservering 04-55
planologische status K8(1/2005)
planologische verslechtering 02-37, 03-35,
04-78*, 05-107*
planperiode 01-89, 02-22, 36
planschadebasis 111, 01-28, 03-80, 120, 04-38
planschadeberekening 04-80, 118, 121, 121, 05-
147
planschadekosten 02-120
planschadevergoedingskostenverhaalsovereenkomst
02-120, 03-79
plantoelichting 02-19, 148
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

108
Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
planvergelijking 01-142, 02-40, 03-78, 81, 118,
04-36, 120, 123, 05-146, 147
planvoorschriften 01-23, K53(3/2001), 01-100,
02-141, 03-100, 101, 05-51
positieve bestemming 01-21, 03-114
postzegelplan 01-121
prejudiciële vraag 01-09, K70, 02-44,
K61(4/2002), K68(4/2003), 04-131
preventie
preventieve bestuursdwang 03-02, K6(2/2003), 05-50
primaire beslissing 02-85, 05-86
privaatrechtelijke afspraken K91(1/2001), 01-54,
05-86
privé- en familieleven K83(4/2001), K16(1/2004)
procedure K80(1/2001), 01-37, 46, K81(4/2001),
03-09, 12, 48, K34(3/2003), K21(1/2004),
04-92, 95, 05-44
procesbelang K85(1/2001), 02-53, 131,
K90(4/2005)
proceskostenvergoeding 01-02, 02-53
procesorde 05-44
processueel belang 01-20, 27, 02-53, 131,
K38(2/2005), K90(4/2005)
producten K31(3/2002), 03-10
productiemethode 02-140
productieprocessen 03-10
proefboringen K47(3/2001), 02-05, 15
pro forma bedenkingen
pro forma beroep
pro forma zienswijze 01-44
profijtbeginsel 02-120
propaanopslag
prostitutie 03-102, 04-136, 153, 05-22*
protocol
provinciaal beleid 01-86, 02-75, 147, 03-23,
04-21
provinciale milieuverordening 01-10
publicatie-eisen 01-13, K80(4/2001), 02-12,
K2(2/2002), 02-33, 111, 03-94, 04-13
publiekrechtelijke grondslag 02-120
raadsbesluit 01-125
raamvergunning
raffinaderij
rangeersporen
rechtsbescherming 03-26, 31, K4(1/2004)
rechtsbijstand 02-53, K14(1/2004)
rechtsgeldige vergunning 02-105
rechtsgevolgen K43, K89(1/2001), 03-17, 82, 88,
04-01*
rechtskracht 03-34, 119, 04-05*, 124
rechtsmiddel K83(1/2002), K4(1/2004)
rechtsongelijkheid 03-32
rechtsoordeel 02-34
rechtstreekse bouwmogelijkheid 04-59
rechtstreekse werking K74(4/2001), K78, 01-125,
02-07, 44, 130, 135, 03-14, K66(4/2003), 04-06*,
43, 84, 91, 131, K4(1/2005), 05-36
rechtsvoorganger 02-122
rechtszekerheidsbeginsel K50(3/2001),
K71(4/2001), 02-32, 02-126, K78(1/2003),
K87(1/2003), K14(2/2003), K40(3/2003),
03-101, 04-08, 18, K47(2/2004), 109, 133,
148, 156, 05-16, 21, 51
rechtverkrijgende 05-42
reconstructie
recreatie 02-70
recreatief medegebruik 02-108
recreatieterrein 04-61
recreatiewoning 01-101, 135, 03-30, 71, 04-24*,
05-17*, 28, 86, K73(3/2005), 138
rectificatie K88(1/2002)
recycling 01-08, 09, 04-01*
referendum 02-143
referentiemeting
referentieniveau K34(2/2001), K40(3/2001),
01-70, K13, K70(4/2002), K33(3/2003), K43,
K26(2/2004), K27, K41, K74(4/2004),
K81(4/2005)
reformatio in peius K5(2/2001), 01-116,
K89(1/2003), K89(4/2004)
regionaal openbaar lichaam 02-69, 04-30
regionaal structuurplan 01-56, 02-69, 04-30
rente 01-143, 03-119
representatieve bedrijfssituatie 03-05, 89,
K9(1/2004), 04-92
restrictief beleid
revisievergunning K22(2/2001), K39(3/2001),
K56, K22(2/2002), K18(1/2004), K84(4/2004)
richtlijn 02-129, 130
richtlijnconform 02-44, 130, 135, 03-46,
K35(3/2003), 04-84, K78(4/2004)
Richtlijn SBR 02-129
richtlijn Veehouderij en stankhinder K25,
K63(4/2001), K64, K91(1/2002), 02-49,
K38(3/2002), K49(2/2004)
rijkswaterstaatwerk 03-27
riolering K6(2/2002), 05-48
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
109
risico-aanvaarding 01-24, 25, 02-39, 03-77, 81,
K37(2/2004)
rode contour 05-141
routering 05-09
ruimte voor ruimte 03-23, 05-98
ruimtelijk beleid 02-118, 02-145, 150
ruimtelijk motief 02-147
ruimtelijk relevant 01-101, 02-29, 75, 76
ruimtelijke intentie 02-107
ruwvoedergewassen 02-149
salderingsplicht
saldomethode K14(2/2001), 01-79, 02-60
saneringsplan 01-05, K26(2/2001), 01-67, 02-06,
K11(2/2002), K2(2/2003), K26(3/2003), 05-43*
saneringsplicht K26(3/2003)
saneringsurgentie 01-05, 67, K11(2/2002), 05-43*
schadebasis 01-141, 02-90, K81(1/2003),
03-118
schadebeoordelingscommissie 01-27, 02-157,
05-35
schadebesluit 01-02, 03, K10(2/2001), 01-112,
113, 02-90, 93, 04-09, K12(1/2004)
schadevergoeding 01-02, 03, K10(2/2001), K27,
K29, 01-112, 113, 02-38, 50, 53, 54, 02-90,
93, K81(1/2003), 03-34, K5(2/2003), 03-118,
119, 04-09, K12(1/2004), K98(4/2005)
schaduwschade 02-125
schepen 02-59, 05-40
schietterrein 03-13, 83
schijn van partijdigheid
Schiphol 01-37, 03-121, K19(1/2004)
schorsende werking K61(4/2002), 04-132
schorsing 03-18, 04-67
schorsing opheffen K61(4/2002), 04-132
schuurkassen 02-153
seksinrichting 04-35
significante gevolgen 01-73, 79, 81, K59(4/2001),
K78, 01-114, 02- 02, 05, 07, 11, 14, 44, 02-46,
K55(4/2002), K61(4/2002), 03-14, 46, 04-06*,
48*, 50, K33(2/2004), 04-96, 131, 132, 05-03,
K7(1/2005), K20, 36, 05-113
sirenegeluid K9(2/2001), 03-49
sluikhandel 03-82
soepele beoordeling K62(4/2001)
soortenbescherming 03-21, 111, 04-25, 04-47,
K29(2/2005)
speciale beschermingszone 01-85, 114, 02-05, 07,
134, 03-01, 07, 14, 16, 42, 46, 83, 04-23, 26,
K33(2/2004), 04-131, 132, 05-03,
K14(1/2005), 36, 43*, 05-113
splitsing inrichting K5(1/2005)
spoorweglawaai K9(2/2002), K40(3/2002),
K19(2/2003), K20, K32(2/2004)
spreiding
Staat van bedrijfsactiviteiten 03-61
stacaravan
stadsproject 02-154, 05-79
stadsvernieuwingsplan 03-20
stagnatieschade 02-90
stand der techniek 01-69, 75, 02-48, 05-118
standstill-beginsel K44(3/2001), 03-01, 07,
K43(3/2003)
stankcirkel 01-49, 02-70
stankgevoelige bebouwing K43(3/2001),
K57(4/2002), K49(2/2005)
stankhinder K101(1/2001), 00-129, 01-42,
K45(3/2001), 01-69
stedenbouwkundig concept
steenfabrieken (voormalige)
stiltegebied K5(2/2003)
stofverspreiding K49, 02-50, K86(4/2005)
storten 02-127, 05-38*
straffactor
strafrechtelijke handhaving K9(2/2003),
K53(4/2003)
streefnorm K33(3/2003)
streekplan 01-46, 89, 122, 02-62, 79, 03-23, 66,
70, 112, 04-21, 87*
streekplanherziening 01-122, 131, 136, 02-20,
03-67
streekplanuitwerking 02-108, 03-11
strijdig gebruik 01-137, 03-102
structuur agrarisch bedrijf 02-140
structuurbeleid 02-140
structuurplan 01-118, 02-69
Structuurschema Groene Ruimte 02-145, 150
Structuurschema Militaire Terreinen 05-126
Structuurschema Verkeer en Vervoer
struisvogels
subsidie K59(4/2003)
systeem van de wet 02-102
taxatie (methode)
teeltondersteunende voorzieningen 02-141
teeltondersteuning
ter inzage leggen 01-120, 128, 03-12,
K7(2/2003), 03-48
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

110
Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
terinzagelegging plan 01-120, 02-111, 04-149,
05-127
termijn 01-04, 55, 02-56, 03-52, K21(1/2004),
K59(3/2004), K62, K81(4/2004), K85, 05-85,
124
termijnbepalingen 02-143
termijnoverschrijding 01-04, 46, 55, 02-56, 111,
03-73, K21(1/2004), K84(4/2005)
terpostbezorging
terras K27(2/2004)
terreinafscheiding 02-62, 04-18
terugverdientijd
terugwerkende kracht 01-117, 03-18, 04-103, 05-92
tienjarenprogramma afvalstoffen
tijdelijk 01-63, 95, K65(4/2001), 02-49, 112,
127, 130, 141, 03-08, 04-41, 04-60, 126,
127*, 05-107*
tijdelijke vergunning K65(4/2001), 02-49,
K33(3/2002), 02-92, 94, 130, 03-08,
K81(4/2004), 05-124
tippelzone K96(1/2001)
toedeling met gesloten beurzen 02-121
toekomstige invulling 03-38
toekomstige ontwikkelingen K90(1/2001), 02-06,
K27(3/2002), K69(4/2002), K2(2/2003), 03-84,
K60(4/2003), K29(2/2004), 05-07, K53(2/2005)
toetsing 01-12, 04-137
toetsingskader 01-88, 121, 02-62, 137, 03-18,
44, 04-131, 05-11*, 05-27, K31(2/2005)
toezegging K21(1/2005)
toezending besluit 02-105, K84(4/2005)
toezichthoudend orgaan 02-152
tonaal geluid K52(4/2003), K22(2/2004)
tracébesluit 01-18, 128, 02-113, 03-74
tracékeuze weg 01-18, 02-31
transportleiding 02-109
transportmiddel
traumahelikopter 01-107, 02-96
trillinghinder 01-115, 02-129
tuin K11(2/2001), 03-114, 04-11*, 54*, 105*,
106, 05-123, 05-143
tweede woning 01-21
uitbreiden verzoek
uitbreidingsmogelijkheid 04-76
uitputtende regeling 02-106, 123, K21(3/2003)
uitreiking 02-105
uitrijden mest K45(3/2001)
uitstel 01-65
uitvoerbaarheid 02-17, 22, 02-65, 148, 03-116,
04-107, 108, 143, 05-66, 99
uitvoerverbod afvalstoffen 03-82, 88
uitweg 04-11*
uitwerkingsplan 01-12, 22, 64, 96, 97, 117, 120,
126, 141, 03-38, 65, 110, 04-16, 17, 149,
05-51, 52, 89
uitwerkingsregels 01-12, 04-113, 116
uitzicht
una via-beginsel
vakantiewoning
van wezenlijk belang zijnde beslissing/beleidsuitspraak
varkensbesluit
veerpont
veevoerleverancier K50(4/2000)
veiligheid 02-77, K13(1/2005)
veiligheidsrisico 01-14
veiligheidszone 02-109, K13(1/2005), 05-18,
125
veranderingen K39(3/2001), 05-02*
veranderingsvergunning K16(2/2001),
K39(3/2001), K18(2/2003), 05-02*
verbindendheid 02-48, 04-28
verbrandingsmotor 05-06*
verdrag K74(4/2001), 02-150, 05-123
vergunning op hoofdlijnen 01-104, 02-126
vergunningplicht K102(1/2001), 01-79, 02-15, 47,
52, K36(3/2002), 02-97, 136, K85(1/2003),
03-04, 04-03, 127*, 05-06, K18(1/2005),
05-38*, K74(3/2005), 139
vergunningsaanvraag K4(2/2001), K29,
K46(3/2003), K85(4/2004)
verkapte weigering K20(2/2002), K60(3/2005)
verkeersbeeld
verkeersbewegingen K18(2/2001), 03-49,
K24(3/2003), 04-10*, K40(2/2004), 04-56, 84,
K55(3/2004), K82(4/2004), K90, 05-09, 05-40
verkeersontsluiting 05-92
verkeersveiligheid K55(3/2001), K88(4/2004)*,
05-73
verkennend bodemonderzoek
verklaring K88(1/2003)
verklaring van geen bedenkingen 01-105
vermogensschade
vernietiging 02-152, 04-13, 103, 119
verrekening 02-37, 03-35
verruimde reikwijdte
verschoonbaar 02-111
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
111
verstedelijking 02-145
verstedelijkingscontour 02-71
vertrouwensbeginsel 02-04, 80, 04-154, 155*
vervallen bouwmogelijkheden 01-124
vervallen van rechten 01-68, K60(4/2001),
01-108, 109, K89(1/2002), 02-13, 132, 137,
K76(1/2003)
vervallen vergunning 01-68, K60(4/2001), 01-108,
K89(1/2002), 02-13, K35(3/2002), 02-135,
137, K76(1/2003), 03-47, K28(3/2003), 04-42,
K60(3/2004), 05-80, K58(3/2005),
K85(4/2005), K96
vervaltermijn 02-13, 132, 05-80
vervangingsbesluit 01-94, 02-118, 145, 03-22,
05-53*, 97
vervoer gevaarlijke stoffen K80(4/2004)
vervoersplan K16(2/2203), 05-40
verwachting 05-30, 90*
verweerschrift
verwijderen van afvalstoffen 01-108, 09, 11, K70
verwijderingsstructuur
verwoesten 01-109, K8(2/2002)
verzorgingsstructuur
verzuimen, herstel van 02-28
vestigingsregeling 02-140
vingerwijzing 04-15
visuele hinder 01-16, 02-15, 03-46, K83(4/2004)
vloeistofdicht K94(1/2002), K3(1/2004)*, K20*
VNG-brochure Bedrijven en milieuzonering 01-130,
03-61, 62, K47(4/2003), 03-106, 04-66, 136, 05-55
vogelgebied 01-40, 73, 81, 114, 02-05, 07, 46,
92, 04-131, 132, 05-03, 113
vogelrichtlijn 01-40, 73, 81, K59(4/2001), K70,
K78, 01-114, 02-07, 44, 46, 03-14, 46,
K35(3/2003), 03-83, 04-23, K33(2/2004),
04-131, 132, 05-03, 11*, K61(3/2005), 05-113
volksgezondheid 02-147
volwaardig agr. bedrijf 01-15
voorbereidingsbesluit 01-84, 02-73, 122, 03-33, 36
voorbereidingsprocedure 02-36
voordeelsverrekening 03-35
voorgenomen besluit 02-119
voorkeursvolgorde
voorlopige voorziening
vooroverleg
voorschriften K22(2/2000), K16(2/2001),
K39(3/2001), K50, K71(4/2001), K75, K26(3/2002),
K46, 03-55, K40(3/2003), 04-08, K45(2/2004),
K47, K57(3/2004), 05-02, 76
voorschriften veranderingsvergunning K16(2/2001),
K39(3/2001), K45(2/2004), 05-02
voorschriften wijzigen K39(3/2001), 01-69, 05-02,
05-76
voortgezet gebruik 05-133
voor verzuring gevoelig gebied
voorwaarden vergunning 03-29
voorzienbaarheid 01-26, 138, 02-39, 82, 86, 121,
122, 124, 03-36, 117, 04-161, 05-70*,71*,
72*, 108*, 110, 145
voorzienbare ontwikkelingen 03-36
voorzieningen 03-51, K3(1/2004)*, K12,
K60(3/2004)
voorzorgsbeginsel 01-34, 35, 02-15, 02-65,
K35(3/2003), 04-131, K78(4/2004), 05-11*,
K20(1/2005), K48(2/2005), 05-113
vormverzuim K21(2/2001), K23, K31,
K41(3/2001), K80(4/2001), K2(2/2002), 03-09,
12, 48
vrijheid van meningsuiting 05-61
vrijstelling 01-57, 62, 142, 02-81, 112, 03-29,
30, 62, 65, 86, 04-16, 17, 24*, 28, 60, 73, 05-18,
23, 31, 55, 58
VROM-circulaire 02-109
vuurwapens
vuurwerk K72(4/2001), 02-16, K48(3/2002),
K8(2/2003), 03-41, K55(2/2005), 05-123
waardebepalingsmethode 02-38
waardevermindering 01-25, 02-38, 04-78*, 161,
05-110
waddenzee 01-34, 35, K47(3/2001), 02-07, 15,
65, K55(4/2002), K61(4/2002), K35(3/2003),
03-83, K68(4/2003), 04-131, 132, 05-11,
K20(1/2005), K38(2/2005), K48
warmdraaien K36(3/2001)
waterbodem
waterschap 02-27, 05-137*
waterverbruik
Wederopbouwwet 02-156
wegverkeerslawaai K53(3/2001), 02-116, 150,
K58(4/2003), K2(1/2004)*
weigering 01-02, 03, 02-60, 85, 02-90, 99,
K72(4/2002), 03-30, 04-68, K46(2/2005)
weiland K84(1/2001), K60(4/2001), 04-128, 05-84
werk K74(4/2002), 02-127, 05-38*
werknemers 05-104
werktijden 03-60, 05-45*
wet milieugevaarlijke stoffen
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

112
Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
wetsafbakening K99(1/2001), K33(2/2001),
K23(1/2005), 05-37, 73
wettelijke voorschriften 01-120
wijze van meten
wijziging aanvraag K57(3/2001), 01-110, 02-58,
K3(2/2003), 05-115
wijzigingsbevoegdheid 02-78, 86, 03-68, 101,
113, 04-137, 05-70*, 71*, 72*, 05-90*, 99
wijzigingsplan 01-93, 97, 133, 02-102, 117, 03-
112, 113, 04-12, 62*, 05-26, 31
windmolen/turbine K102(1/2001), 02-04,
K45(3/2003), 04-07, 05-30
winplaats 02-61
woningbouwcijfers
woningbouwproject 02-154
woonboot K97(1/2001), K8(2/2003)
woon- en leefklimaat 01-90, 02-77, 115,
K2(1/2004)*, 04-68, 05-33, 65, 142
woonwagenstandplaatsen
wraking K1(2/2001)
zakelijk recht 03-39
zakelijke inhoud 02-33
zandwinning 02-110, K74(4/2004)
zeggenschap K91(1/2001), 01-77, 02-58,
K10(2/2003), K45(3/2003), 04-46,
K70(3/2004), 04-125, 05-47, 122*
zelf in de zaak voorzien K82(4/2005)*
zelfstandig schadebesluit 02-84, 125, 03-118
zelfverzorging/zelfvoorziening
zendinstallatie 01-50, 80, 05-58, 61
zettingsschade
zich ontdoen van K49(4/2000), 01-08, 09, 11, 30,
31, K92(1/2002), 02-59, 05-119, K92(4/2005)
zienswijze 02-23, 03-26, 31, 04-62*
zienswijze, intrekking 02-68
ZOAB 02-150
zone van rechtswege K15(2/2003), K73(3/2004)
zonebesluit K2(1/2004)*
zonegrenswaarde K52(4/2002), K15(2/2003),
03-89, K17(1/2004), K30(2/2004). K39*, 04-92,
93, K90(4/2004), 05-85, 118
zonering 01-83, 02-106, 117, K15(2/2003),
03-84, 86, 89, K2(1/2004)*, K17, K30(2/2004),
04-92, 93, K73(3/2004), K74(4/2004),
K17(1/2005), 05-46, 85, 118*
zorgplichtbepaling K94(1/2002), 03-92, 05-10,
121*, K92(4/2005)
zorgvuldige voorbereiding 01-05, K6(2/2001),
03-36, 04-111
zwaarwegend maatschappelijk belang 04-87*
zwarte-lijststof K23(2/2004), K59(3/2004)
zwavelgehalte 01-01
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
113
Afvalstoffenverordening Den Bosch
artikelen 2 en 29 K100(1/2001)
Algemene wet bestuursrecht
artikel 1:1
artikel 1:2 K61(4/2001), K66, 02-05
K37(3/2003), 04-135, K25(1/2005),
K77(4/2005)
artikel 1:3 K89 (1/2001), 00-124,
K26(2/2001),01-51, 67, K88(1/2002),
K6(2/2002), 02-31, 34, 35, K29(3/2002), K30,
02-61, 105, 108, K49(4/2002), K62(4/2002),
03-11, 66, 04-69, K46(2/2004), 04-86,
K54(3/2004), K61, K62, K40(2/2005)
artikel 1:3 lid 4 K64(3/2003), 04-134
artikel 1:5 02-34
artikel 2:1
artikel 2:4
artikel 3:2 01-05, K6(2/2001), 01-40, 01-49, 95,
113, 02-05, 22, 31, 02-80, 114, 126, 129, 135,
151, 157, 03-26, 27, 36, K4(2/2003), K17, 03-43,
67, 68, 73, 76, 93, 105, 115, 116, 04-14*, 15, 18,
21, 23, 25, 26, 64, 04-43, 50, K22(2/2004), K26,
K40, 101, 107*, 111, 05-04, 29, 34, K15(1/2005),
K28, K50(2/2005), 59, K67(3/2005), K72, 05-90*
artikel 3:4 03-43, 05-49, 90*
artikel 3:11 03-116, 05-66, 135
artikel 3:12 01-13, 02-33, 03-94, 04-13, 80
artikel 3:14 K80(1/2001)
artikel 3:18 01-04
artikel 3:19 K21(2/2001), 01-41, K81(4/2001),
K2(2/2002)
artikel 3:21 K81(4/2001), 03-21, K7(2/2003)
artikel 3:24 03-93, K21(1/2004), 04-90,
K12(1/2005)
artikel 3:25 K42(2/2004)
artikel 3:27
artikel 3:28 K29(2/2001), 05-85
artikel 3:40 02-73, 120
artikel 3:41 02-12, 73, 105
artikel 3:42 K80(4/2001), 01-28, 04-134
artikel 3:45
artikel 3:46 01-01, 54, 63, 87, 90, 113, 115, 02-09,
17, 71, 109, 141, 145, 146, 03-01, 24, 27, 61, 63,
65, 96, 106, 110, K1(1/2004), K2*, 04-21, 50,
K22(2/2004), K41, 97, 101, 102, 104, 111, 143,
144, K50(2/2005), 05-59
artikel 3:47 01-87
artikel 3:50 01-144
artikel 4:5 01-04, K57(3/2001), K26(3/2003)
artikel 4:6 02-125, 04-118
artikel 4:16
artikel 4:81 03-23, 04-51
artikel 4:82 04-134
artikel 4:84 04-151
artikel 5:21 01-36, 02-98, 100, K68(4/2002),
K80(1/2003), 03-85, 92, K63(4/2003), 04-07,
49, K75 (4/2004), K11(1/2005), K19, 05-50,
K35(2/2005), K41, K56(3/2005), K63, 05-111
artikel 5:24 K13(2/2001), K17, 01-36, 02-55,
04-49, K65(3/2004)
artikel 5:25 01-36, 04-49, K75(4/2004),
K11(1/2005), 05-81, 05-111
artikel 5:32 K82(1/2001), 01-10, K4(2/2001), K17,
K30, K53(3/2001), 01-105, 116, K94(1/2002), 02-
04, K18 (2/2002), K34(3/2002), K45, 020-100,
K50(4/2002), K86(1/2003), K89(1/2003), 03-02,
03, 17, K6(2/2003), K9, 03-45, 47, 50, 53, 55,
57, K42(3/2003), K53(4/2003), K3(1/2004)*, K6,
K11, 04-40*, K63(3/2004), K65, 04-125, 129,
133, K75(4/2004), K9(1/2005), K19, K24, 05-47,
50, K33(2/2005), K35, K41, K43, K45, 05-83, 86,
K70(3/2005), 05-101*, 05-121*, K90(4/2005)
artikel 5:34
artikel 6:2 01-46, 140, 03-25, 05-64
artikel 6:3 04-64
artikel 6:5 K48(3/2001), K71(4/2003), 05-144
artikel 6:6 K48(3/2001), 02-28, K71(4/2003), 05-
144
artikel 6:7
artikel 6:11, K84(4/2005)
artikel 6:13
artikel 6:15 02-34, 03-20, 66, 121
artikel 6:17 02-67
artikel 6:18 02-41
artikel 6:19 02-41, 03-22
artikel 6:20 01-140, 02-85
artikel 6:21 05-130
artikel 6:22 K21(2/2001), K31
artikel 7:1 02-34, 85, 102, 03-66
artikel 7:2 01-65, 03-33
artikel 7:9 04-119
artikel 7:11 01-04, K12(2/2001), 01-116,
K16(2/2002), 03-15, K41(3/2003),
K69(4/2003), K30(2/2005), 05-86
artikel 7:12 01-58, 03-29, 36, 03-43, 80, 04-68,
80, 144, 161, 05-14, 15, 90*
artikel 7:13
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

114
Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
artikel 7:15 K78(4/2005)
artikel 8:1 03-20, 66
artikel 8:2 03-33
artikel 8:5 01-84, 03-66
artikel 8:6 03-20
artikel 8:15 K1(2/2001), 03-72
artikel 8:26
artikel 8:29 5-135
artikel 8:32
artikel 8:42
artikel 8:47 01-134, 05-14
artikel 8:54
artikel 8:55
artikel 8:69
artikel 8:71 03-66
artikel 8:72 01-121, 05-92
artikel 8:72 lid 3 03-82, 04-01*
artikel 8:72 lid 4 K29(2/2001), 01-33, 02-24,
K14(2/2003), 03-70, 04-12, 15, 118, 05-14, 34,
64, 101*, K82(4/2005)*
artikel 8:72 lid 5 01-46, 02-36, 04-12, 05-64
artikel 8:72 lid 7 K98(1/2001), K56(4/2002)
artikel 8:73 00-46, K45(3/2000), 01-02,
K10(2/2001), 02-53, 90
artikel 8:75 K24(2/2001), 02-53, K14(1/2004),
K78(4/2005)
artikel 8:81
artikel 8:86 01-37, 04-158
artikel 8:87 04-132
artikel 8:88 01-44, 02-28
artikel 10:3 K30(2/2005)
artikel 10:15 01-105
artikel 10:27 01-62, 99, 117, 119, 122, 124, 02-19,
23, 26, 27, 32, 66, 77, 78, 113, 117, 144, 148,
154, 03-62, 69, 70, 100, 101, 114, 115, 116, 04-
13, 16, 19, 26, 33, 55, 69, 98, 109, 113, 156, 05-
16, 18, 22*, 60*
artikel 10:29 02-77, 03-94, 04-58
artikel 10:30 02-119, 05-88
artikel 10:31 01-20, 03-22, 94, 05-64
Beleidslijn Ruimte voor de Rivier
04-22, 59
Besluit akkerbouwbedrijven milieubeheer
artikel 1 02-52, 05-142
Besluit beheer autowrakken
artikel 5 04-08
Besluit beschermde inheemse dier- en plantensoorten
artikel 1 03-21
Besluit bouw- en houtbedrijven milieubeheer
artikel 2 K36(3/2002)
artikel 5 K100(4/2005)
bijlage 03-55
Besluit detailhandel ambachtsbedrijven
artikel 3 K53(4/2002)
bijlage K95(1/2002)
Besluit bouwvergunningvrije en licht bouwvergunningplichtige
bouwwerken
artikel 2 04-18
Besluit geluidhinder spoorwegen
artikel 1 K9(2/2002), K20(2/2003), K32(2/2004)
artikel 21
Besluit genetisch gemod. organismen Wms
artikel 1
artikel 23
Besluit horeca-, sport- en recreatie-inrichtingen
artikel 5 01-38, K40(3/2001), 01-71, 03-47,
K24(2/2004), K10(1/2005), 05-100
artikel 6 K18(2/2002)
artikel 7 03-47, K24(2/2004)
Besluit inrichtingen motorvoertuigen
artikel 2 K10(1/2004)
Besluit luchtemissies afvalverbranding
voorschrift 1 K17(2/2003)
Besluit luchtkwaliteit
04-56, K56(3/2004), K88(4/2004)*, 141, 157,
05-19, 59, K59(3/2005), K72, 134
Besluit milieu-effectrapportage 1994
Onderdeel A, bijlage 04-64
Onderdeel C, bijlage K93(1/2002), 02-108, 127,
128, 04-64, 05-60*
Onderdeel D 03-11, 04-04, 26, 87*, 112, 113,
05-132*
artikel 2 01-48, 02-35, 108, 154, 04-112, 113,
05-60*, 132*
artikel 9 K68(3/2005)
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
115
Besluit opslag- en transportbedrijven milieubeheer
artikel 2 K27(2/2001), 04-128
artikel 3 K27(2/2001)
artikel 5 K38(3/2003), K50(4/2003), K54(2/2005
bijlage K32(3/2003)
Besluit opslaan in ondergrondse tanks
artikel 1
artikel 13 lid 4
artikelen 18 en 19 04-40*, 05-83
Besluit op de ruimtelijke ordening 1985
artikel 2
artikel 3 05-53*
artikel 7 03-25, 66, 04-34
artikel 9 01-19, 02-17, 148, 04-72, 108, 143,
05-66, 135
artikel 10 04-27
artikel 12 02-148, 04-143, 05-135
artikel 13
artikel 14 04-143
artikel 15
artikel 16 04-18, 19, 62*
artikel 19 02-112, 04-60
artikel 20 04-73
Besluit melkrundveehouderijen milieubeheer
artikel 1 01-49
Besluit tankstations milieubeheer
artikel 8 K71(4/2002)
artikel 2 K21(3/2003)
Besluit tuinbouwbedrijven met bedekte teelt
milieubeheer
algemeen
Besluit verplicht bodemonderzoek bedrijfsterreinen
artikel 4
Besluit vrijstelling beschermde dier- en plantensoorten
04-25
Bouwstoffenbesluit bodem- en oppervlaktewaterbescherming
artikel 1 K74(4/2002)
artikel 22 K74(4/2002)
Burgerlijk Wetboek
artikel 5:50 04-71
artikel 6:162
EG-richtlijn 75/442
artikel 1 01-08, 09, 11, 30, 31, 32, K38(3/2001),
K41, K92(1/2002), K37(3/2002), K39, 03-54,
03-82, 88, K50(2/2004), K53(3/2004),
K76(4/2004)
artikel 3
artikel 4 05-12
artikel 5 01-09
artikel 7 01-09
artikel 11 K39
EG-richtlijn 76/464
artikel 1 lid 2 04-48*, K23(2/2004)
artikel 2
artikel 3 03-52, K59(3/2004)
artikel 7 01-76, 02-48, 51
EG-richtlijn 79/409 (Vogelrichtlijn)
artikel 4 01-73, 85, K59(4/2001), K70, K78,
01-114, 02-05, 07, 46, 03-14, 16, 46, 83, 105,
04-23, 47, K14(1/2005), 05-36
EG-richtlijn 80/836
artikel 6
EG-richtlijn 83/189
artikel 1 lid 9 K46(3/2002)
EG-richtlijn 85/337
artikel 2 en 4 01-81
artikel 5
EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn)
artikelen 2, 3-16 01-17, 73, 85, K74(4/2001),
K78
artikel 4 03-64, 04-47, 05-04, 05-36
artikelen 6 en 7 01-114, 02-07, 44, 46, 94,
K55(4/2002), K61(4/2002), 03-07, 14, 16, 31, 46,
K35(3/2003), 03-83, 105, 04-23, K33(2/2004),
04-131, 132, 05-03, 11, K20(1/2005), K28,
36, 43*, K38(2/2005), K48, 05-113
artikel 12 03-21
Bijlage IV 04-25
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

116
Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
EG-richtlijn 96/61 (IPPC)
artikel 1 01-79, 02-02, 14, K66(4/2003)
artikelen 2, 3, 9 en 12 02-02, 11, 14, 135, 03-87,
04-06*, 04-43, 48*, 50, 04-84, 91, 96,
K79(4/2004), 05-07, K22(1/2005), 05-44, 77,
80, 82, K75(3/2005), 05-124, K89(4/2005)
artikel 20 04-48*
EG-richtlijn 1999/30
04-56
EG-richtlijn 2000/53
artikel 6 04-08
EG-Verdrag
artikel 10 01-73, 05-04, K7(1/2005), 05-43
artikelen 82 en 86 01-111
EG-Verordening 259/93 (Evoa)
artikel 1 01-32, 02-59
artikel 2 01-08, 32, 02-59
artikel 4 K70(4/2000), 01-09, 03-82, 88, 04-01*,
05-12
artikel 7 01-09, 32, K42(2/2005)
artikel 26 01-08, 02-59, 03-82
Experimentenwet stad en milieu
artikel 3 05-79
artikel 4 05-79
Europees Handvest inzake lokale Autonomie
artikel 4 01-125
Europees Verdrag Rechten v/d Mens
artikel 1 01-135, 03-16
artikel 6 02-103, 03-28, 72, K38(2/2005)
artikel 8 K83(1/2002), 02-45, K16(1/2004),
04-24*, 05-143
artikel 10 05-61
artikel 13 K83(1/2002)
Flora- en faunawet
artikel 11 03-111, 04-25, 110
artikelen 4, 8, 10, 75 04-25, 110, K29(2/2005),
K39, K83(4/2005)
Gemeentewet
artikel 125 K82(1/2001), K53(3/2001), 03-43,
K57(3/2005)
artikel 150 04-62*
artikel 164 00-95
artikel 229 02-155, 04-159
artikel 242 02-155
Grondwaterwet
artikel 14 K44(3/2001)
artikel 14b K7(1/2005)
artikel 23 05-74
artikel 24 K26(1/2005)
Grondwet
artikel 10 K16(1/2004)
artikel 21 02-45
artikel 93 en 94 05-61
artikel 120 04-09
Hinderwet
artikel 27
Inrichtingen- en vergunningenbesluit Wm
artikel 2.4 05-125
artikel 3.1 K52(3/2004)
artikel 5.1 01-04
artikel 5.6
artikel 5.10 01-04, K7(1/2004)
artikelen 5.16 en 5.18
artikel 7.1 K23(2/2001)
artikel 7.2 K34(3/2003)
bijlage I, categorie 1.1 onder a 04-41
bijlage I, categorie 1.1 onder b K96(1/2001), 04-44,
05-06*
bijlage I, categorie 1.2 onder a 05-06*
bijlage I, categorie 2.1 onder a 03-45
bijlage I, categorie 3-5 02-47
bijlage I, categorie 5.1
bijlage I, categorie 11.1
bijlage I, categorie 11.3 K35(2/2001)
bijlage I, categorie 13.1 02-47
bijlage I, categorie 14.1 en 14.2
bijlage I, categorie 17 03-04
bijlage I, categorie 18 K17(2/2002)
bijlage I, categorie 19 02-01, 03-05
bijlage I, categorie 28.1 04-83*, 05-38*
bijlage I, categorie 28.3 onder c 05-38*
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
117
bijlage I, categorie 28.4 01-11, 30, K41(3/2001),
K4(2/2003), 03-54, 57, K70(4/2003), 04-42,
05-41*, 44, K43(2/2005)
Instructieregeling lozingsvoorschriften
artikel 2
Interimwet ammoniak en veehouderij
artikel 1 K2(2/2001)
artikel 2
artikel 3
artikel 5
artikel 7
artikel 8 lid 4 K14(2/2001)
Internationaal verdrag inzake economische,
sociale en culturele rechten
artikel 11 01-135
Kernergiewet
artikelen 15 en 15a K29(2/2001), 05-117
artikel 29 K29(2/2001)
artikel 30 K29(2/2001)
Lozingenbesluit Wbb
artikel 11 01-10
artikel 24a
Lozingenbesluit Wvo
artikel 2 02-48
artikel 3
artikel 14 02-48
Luchtvaartbesluit
artikel 6, 7 en 8 01-07
Luchtvaartwet
artikel 14 01-07
artikel 24
artikel 25 01-83, K19(1/2004)
artikel 25a K71(3/2004)
artikel 26 03-24
artikel 27 01-37, K15(1/2005)
artikel 30 03-24
artikel 31 02-147
artikel 72 K41(3/2002)
artikel 76 01-07
Mijnbouwwet
artikel 40 04-44, 04-126
Natuurbeschermingswet
artikel 12 K47(3/2001), 01-133, 02-05, 10, 15,
21, 02-44, 46, K29(3/2002), 02-65, 93,
K55(4/2002), K61(4/2002), 02-134, 03-01, 07,
42, 46, K35(3/2003), K68(4/2003), K33(2/2004),
04-131, 132, 05-11*, K18(1/2005), K20,
K31(2/2005), K38, K48, 05-113
artikel 13 K18(1/2005)
artikel 18 02-93
artikel 19 K25(1/2005)
artikel 21
artikel 22 03-21
artikel 24 01-17
artikel 25 01-17, 91, 03-21
artikel 27 03-16
Ontgrondingenwet
artikel 3 01-34, 35, 02-91, K87(1/2003),
K55(4/2003), 05-73, K62(3/2005)*
artikel 10 K58(4/2000), K63, K54(4/2002),
K55(4/2003)
Provinciale Milieuverordening Limburg
artikel 5.21 03-53
Provinciale Milieuverordening Noord Brabant
artikel 4.3.1.1
Provinciewet
artikel 74
artikel 102
artikel 107 01-105
artikel 118 01-10
artikel 122
artikel 127
artikel 166
Regeling aftrek bij berekening en meting van
geluidbelasting vanwege een weg
artikel 1 02-116
Regeling nadeelcompensatie Rijkswaterstaat
artikel 10
artikel 23
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

118
Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
Telecommunicatiewet
artikel 3.6 lid 2 K99(1/2001)
artikel 3.11 02-147
Tracéwet
artikel 7 01-128
artikel 13 01-18
artikel 15 01-18, 04-29
artikel 16 01-128
artikel 17 01-18
artikel 19
artikel 20 03-74, 04-29
artikel 24 02-113
artikel 25
Uitvoeringsbesluit Reken- en Meetvoorschrift
Verkeerslawaai
artikel 8 01-98
Uitvoeringsbesluit Wvo
artikel 2 lid 2
artikel 4 01-36
Uitvoeringsregeling Uav
artikel 2
artikel 3 K81(1/2001)
artikel 4
bijlage 4
Universele verklaring van de Rechten v/d Mens
artikel 25 01-135
Verdrag van Bern
artikel 4 02-150
artikel 7 03-21
Vuurwerkbesluit
artikel 1.1.1 K8(2/2003), K55(2/2005)
artikel 5.1.3 03-41
Waterschapswet
artikel 16l 01-36
Wet afvalwater
artikel IV lid 2 K86(1/2001)
Wet ammoniak en veehouderij
artikel 2 K1(1/2005), K51(2/2005)
artikelen 3 en 6 03-87, 05-07, 82
artikelen 4 en 7 05-112
artikel 10 02-137
Wet bodembescherming
artikel 1 01-67, K82(4/2001)
artikel 13 K94(1/2002), 02-55, 100, 05-10,
K11(1/2005), 05-121*
artikel 28 01-05
artikel 29 01-05, K49(4/2003)
artikel 37 01-05, K49(4/2003)
artikel 38 K11(2/2002), K12(2/2003)
artikel 39 K11(2/2002), K12(2/2003), 05-43*
artikel 40 01-05
artikel 44 K26(3/2002)
artikel 53
Wet gemeenschappelijke regelingen
artikelen 8 en 10 01-106
Wet geluidhinder
artikel 1 02-150, K9(1/2004)
artikel 41, 42 02-106, 03-05, 03-86,
K30(2/2004), 05-46, 125
artikel 47 K15(2/2003), K58(4/2003)
artikel 53 K52(4/2002), K30(2/2004), K39,
K71(3/2004) , 05-125, 136
artikel 59 K15(2/2003), K9(1/2004), 04-93,
K73(3/2004), 05-125
artikel 61 05-125, 136
artikelen 71 en 72 02-06, K2(2/2003), 03-84
artikel 72 lid 2 K2(2/2003)
artikel 73 03-89, 04-93
artikel 74 01-98, 03-116, K2(1/2004)*, 04-106,
140
artikel 76 02-25, 04-140
artikel 77 K53(3/2001), 03-116, 04-106
artikel 81 K56(4/2003)
artikel 82 04-140
artikel 83 K51(3/2004)
artikel 90
artikel 99
artikel 100 K59(4/2003)
artikel 100a 01-75, K51(3/2004)
artikel 102 02-150
artikel 103 01-75, 02-116, K67(4/2003), 04-140
artikel 111
artikel 157 K47(2/2005), K93(4/2005)
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
119
Wet milieubeheer
artikel 1.1 lid 1 K84(1/2001), K91, K93, K96, K102,
K45(3/2001), 01-77, K68(4/2001), K77, K79,
K85(1/2002), K86, K87, K92, 02-01, 08,
K1(2/2002), K21, K24, 02-47, K43(3/2002),
02-94, 97, 99, K59(4/2002), K65(4/2002),
K77(1/2003), K79, K85, 03-04, K10(2/2003), K11,
03-45. K39(3/2003), K42, 03-90, 91, 04-10*,
K10(1/2004), 04-41, 44, K50(2/2004), 04-83, 88,
K53(3/2004), 04-124, 126, K76(4/2004), 05-06*,
K24(1/2005), 05-84, K74(3/2005), 05-119
artikel 1.1 lid 2 K28(2/2001), K65(4/2003),
05-40, 48, 05-116
artikel 1.1 lid 3 en 4 K42(3/2001), 01-77,
K60(4/2001), K77, K93(1/2002), 02-01, 08,
K24(2/2002), K10(2/2003), K11, K45(3/2003),
03-90, 91, K10(1/2004), 04-41, 44, 46,
K32(2/2004), K48, 04-88, K70(3/2004),
04-124, 127, 128, 05-39, 122*, K91(4/2005)
artikel 1.1 lid 5
artikel 1.1a 05-10, 05-121*
artikel 1.2 01-10, 03-53
artikel 4.22 K6
artikelen 5.1-5.2 K56(3/2004)
artikel 7.1
artikel 7.2 01-57, 97, 01-48, 02-35, 108, 127,
128, 154, K23(3/2003), K54(4/2003), 04-64,
113, 05-60*
artikel 7.4, 7.8b e.v. 01-97, 03-11, 04-04, 26,
04-87*, 112, K61(3/2005), 05-132*
artikel 7.5 02-20, 35
artikel 7.6
artikel 7.8b 02-09, 03-11, 04-64, K61(3/2005),
K68, K94(4/2005)*, 05-132*
artikel 7.10 05-60*
artikelen 7.12-7.16 02-20
artikel 7.27 01-97, 02-127, 128, 04-113
artikel 7.28 02-127, 128, K54(4/2003)
artikel 8.1 K3(2/2001), K16, 01-33, K39(3/2001),
K56, 02-04, 14, K3(2/2002), K7, K12, K17, K22,
K34(3/2002), 04-03, 06*, K6(1/2004), 04-40,
K45(2/2004), 04-126, K84(4/2004), 05-02, 115
artikel 8.1 lid 3 02-57, K6(2/2003)
artikel 8.2 K35(2/2001), K41(3/2001), 03-04, 54,
57, K70(4/2003), 04-42, 89, K76(4/2004), 05-
41*, 44, K34(2/2005), K43, K82(4/2005)*, K99
artikel 8.3 04-89, 130
artikel 8.4 K3(2/2001), K16, K22, 01-33, 42,
K39(3/2001), K56, K64(4/2001), K19(2/2002),
K22, 02-56, K48(3/2002), K18(1/2004),
K36(2/2004), K41, K84(4/2004), K5(1/2005),
K69(3/2005), 05-115
artikel 8.5 K44(2/2004)
artikel 8.6 K80(1/2001)
artikel 8.7 K23(2/2001), 03-12, K34(3/2003)
artikel 8.8 K90(1/2001), K52(3/2001),
K90(1/2002), K27(3/2002), K52(4/2002),
K69(4/2002), K75(1/2003), 03-05, 89,
K60(4/2003), K61, K9(1/2004), K17,
K29(2/2004), K39, 04-90, 93, K56(3/2004), K72,
K74(4/2004), K90, 05-07, K53(2/2005), 05-118*
artikel 8.9 02-58
artikelen 8.10 en 8.11 K69(4/2002), K72(4/2002),
K73(4/2002), K17(1/2004), K3(1/2005), K8,
K13, K16, K46(2/2005), K66(3/2005)*, K69
artikel 8.11 lid 3 K83(1/2001), K87, K95, K101,
01-70, K69(4/2001), K75, K15(2/2002), K19,
K26(3/2002), K47(3/2002), K64(4/2002),
K66(4/2002), K67(4/2002), K70(4/2002),
02-138, 03-10, 13, K14(2/2003), K16, 03-51,
03-87, K51(4/2003), K57, K25(2/2004), K26,
04-84, K77(4/2004)*, K87, 05-02*, 09, 05-77,
78*, K71(3/2005), K73, 05-118*
artikel 8.11 lid 4 K13(2/2003)
artikel 8.12 K46(3/2001), K42(3/2002),
K63(4/2002), K62(3/2004), 05-08
artikel 8.13 01-06, K84(1/2002), 05-40
artikel 8.15 K72(3/2004), 05-75
artikel 8.16
artikel 8.17 K65(4/2001), 02-49, K33(3/2002),
02-94, 130, 03-08, K85(4/2004), 05-124
artikel 8.18 01-68, K60(4/2001), 01-108, 02-13,
K35(3/2002), 02-132, K76(1/2003),
K28(3/2003), 04-42, K60(3/2004), 05-80,
K58(3/2005), K85(4/2005)
artikel 8.19 K32(2/2001), 01-74, 78,
K67(4/2001), 02-12, K4(2/2002), K5, K23,
02-57, 95, K58(4/2002), 02-131, 03-15, 56, 58,
59, 60, K36(3/2003), K44, K44(2/2004), 04-85,
89, 94*, 130, K6(1/2005), 05-45*, K49(2/2005),
K52, 05-114
artikel 8.20 05-42
artikel 8.22, 8.23 01-07, K36(3/2001), 01-69,
K25(3/2002), 04-45*, K35(2/2004), K45, 04-95,
K57(3/2004), 05-76
artikel 8.24 K12(2/2002), 03-44, 04-92,
K81(4/2004), 05-124
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

120
Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
artikel 8.25 01-42, 107, 109, K31(3/2002),
04-45*
artikel 8.26 K10(2/2002), 05-75
artikel 8.28 K25(3/2003)
artikel 8.30 K25(3/2003), 03-83
artikel 8.36 K33(2/2001)
artikel 8.40 01-71, K84(1/2003), K2(1/2005)
artikel 8.41 K4(1/2004)
artikel 8.45 04-08
artikel 8.73
artikel 10.1 K92(4/2005)
artikel 10.2 01-31, K38(3/2001), K43(3/2002),
K63(3/2004), 05-47
artikel 10.4 03-58
artikel 10.10 K60(4/2002)
artikel 10.23 05-81
artikel 10.26
artikel 10.30
artikel 12.1 01-06
artikel 12.4 01-06
artikel 13.1 K37(3/2001)
artikel 13.4 K31(2/2001), 01-41, K37(3/2001),
K1(2/2002), 02-139, K44(2/2005)
artikel 13.5
artikel 13.7 03-86, 05-46
artikel 13.10
artikel 15.20 01-03, 02-54, K5(2/2003),
K12(1/2004), K78(4/2005), K98
artikel 15.25 02-50
artikel 17.1 en 17.2 02-03, 04-07, 49,
K68(3/2004), 04-133, 05-05, K60(3/2005)
artikel 18.2 K3(2/2002), K51(4/2002), 03-57,
04-124, 05-119
artikel 18.8
artikel 18.9
artikel 18:12 03-41, 05-50
artikel 18.14 01-112, K80(4/2005)
artikel 18.18 04-46
artikel 19.3
artikel 20.1 K86(1/2001)
artikel 20.3 K10(2/2002), 02-60
artikel 20.6 K94(1/2001), K51(3/2001),
K28(3/2002), 03-14, K29(3/2003), K37, 03-93,
04-43
artikel 20.8 01-68, 02-89, K83(1/2003), 04-05*,
04-124
artikel 20.13
artikel 22.1 01-07, K33
Wet milieugevaarlijke stoffen
artikel 26 K78(4/2004)
Wet op de openluchtrecreatie
artikel 8 04-61
Wet op de Raad van State
artikel 15 03-72
artikel 26 03-28
artikel 37 04-135
Wet op de Ruimtelijke Ordening
artikel 1 03-25, 67, 05-57
artikel 2
artikel 2a 02-145, 05-57
artikel 2b 01-37
artikel 4
artikel 4a 01-46, 61, 86, 102, 02-61, 108,
03-11, 26, 31, 67, 76, 105, 04-34, 69
artikel 5 01-89
artikel 6 01-136
artikel 6a 04-62*, 113
artikel 7 01-118
artikel 9
artikel 10 01-14, 15, 16, 21, 23, 60, 101, 131,
132, 02-25, 29, 30, 75, 76, 140, 147, 03-65,
68, 04-17, 59, 05-143
artikel 11 01-12, 22, 62, 82, 93, 96, 101, 117,
120, 126, 02-78, 86, 102, 117, 03-65, 68, 101,
110, 112, 113, 04-12, 16, 33, 59, 62*, 113,
137, 05-26, 31, 51, 52, 66, 68, 89, 90*, 99,
131, 142
artikel 13
artikel 14 01-92, 124, 02-62, 03-33, 107, 05-16
artikel 15 01-82, 03-30, 62, 04-17, 51, 59, 144,
149, 05-18, 31, 55, 58
artikel 17 02-112, 04-60, 05-87
artikel 19 01-84, 03-29, 109, 04-64, 71, 73,
100, 103, 110, 114, 135, 143, 144, 151,
K17(1/2005), 05-53*, 61, 69, K64(3/2005),
K67, 05-96, 97, 130
artikel 19a 05-97
artikel 20 04-18
artikel 21 01-84, 03-33
artikel 23 01-45, 02-23, 33, 36, 02-68, 102,
111, 03-31, 116, 04-70
artikel 24 03-26, 31, 105, 04-69, 05-57
artikel 25 K73(4/2001), 02-107
artikel 26 02-33, 03-73, 94, 04-13, 05-64
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
121
artikel 27 01-13, 45, 03-31, 73, 94, 04-13, 05-
63, 64
artikel 28 01-20, 45, 46, 55, 62, 99, 119, 121,
122, 124, 130, 132, 02-18, 19, 23, 27, 63, 64,
66, 70, 77, 102, 104, 115, 141, 144, 145, 147,
149, 154, 03-18, 20, 27, 34, 69, 70, 94, 100,
114, 04-55, 69, 97, 103, 05-63,64, 88
artikel 29 01-94, 02-118, 145, 153, 03-22,
05-53*, 97
artikel 30 04-15, 72, 75, 104, 05-32, 89
artikel 33 01-131, 02-22, 36, 02-65
artikel 35 04-33
artikel 36c 01-51
artikel 36e 02-35
artikel 36l 01-56, 02-69, 04-30
artikel 36m 02-69
artikel 36n 02-69
artikel 37 01-18, 83, 02-69, 113, 03-24
artikel 38 03-24
artikel 39 05-57
artikel 40 02-110
artikel 40b
artikel 41 02-110
artikel 42 03-79
artikel 44 01-88, 03-25, 04-138*, 146
artikel 49 01-64, 66, 102, 103, 138, 139, 140,
141, 142, 143, 144, 02-37, 41, 81, 88, 120, 125,
155, 157, 03-34, 40, 65, 77, 81, 117, 119, 120,
04-36, 37, 38, 39, 78*, 79, 80, 81, 82*, 118, 119,
120, 121, 122, 123, 158, 159, 160, 161, 05-19,
34, 35, 70, 71, 72, 107*, 108*, 109, 110, 144,
145, 146, 147
artikel 54 03-25, 28, 31, 95, 05-29
artikel 56 02-36, 03-25
artikel 56b 02-102
hoofdstuk IXA 03-20
Wet op de waterkering
artikel 18 óf artikel 12 05-16
Wet tot wijziging van de WRO
artikel VI
Wet uniforme openbare voorbereidingsprocedure
Awb
05-136*
Wet verontreiniging oppervlaktewateren
artikel 1 K15(2/2001), K19, 01-36, 76,
K96(1/2002), 02-43, 48, 51, 98, 136, 03-52,
83, K48(2/2004)
artikel 1 lid 3 00-117, 03-50, 05-01,
K23(1/2005)
artikel 1 lid 5 K23(2/2004), K59(3/2004)
artikel 2a 02-48
artikel 7 K19(2/2001), 03-52
artikel 16
artikel 25 K96(1/2002)
Wet 5p
Woningwet
artikel 8 01-43
artikel 9 01-43, 05-96
artikel 40 05-87
artikel 43 01-50,02-61, 04-18
artikel 44 01-121, 123, 02-24, 03-71, 75, 97,
04-29
artikel 45 02-112, 04-60, 05-87
artikel 46 05-69*
artikel 50 05-32
artikel 51 05-69*
artikel 52 03-75
Wet op de stads- en dorpsvernieuwing
artikel 31 03-20
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2005

Tijdschrift voor
Omgevingsrecht
Het Tijdschrift voor Omgevingsrecht (TO) biedt
een gedegen behandeling van de omgevingsrechtelijke
onderwerpen, waarbij de nadruk
ligt op de raakvlakken tussen de verschillende
deelterreinen. Onderwerpen als milieu, ruimtelijke
ordening, bouwen, water, infrastructuur
en natuur worden integraal behandeld.
Abonnementsprijs € 90,- per jaar
inclusief BTW en verzendkosten
ISSN 1568-5012
Verschijnt vier keer per jaar
Het tijdschrift richt zich primair op beleidsmedewerkers
bij de provincies en gemeenten
(milieu-, water- en ruimtelijke-ordeningsafdelingen
en diensten), de rijksdiensten en
de waterschappen. Daarnaast behoren ook de
medewerkers van (juridische) adviesbureaus
en de desbetreffende sectoren, advocatenkantoren,
ingenieursbureaus en wetenschappers
tot de doelgroep.
De redactie bestaat uit mr. M.N. Boeve, prof.
mr. D.W. Bruil, mr. G.A.J. Gierveld, mr. J.E.
Hoitink, prof. mr. drs. F.C.M.A. Michiels, mr.
J. van Rijckevorsel, mr. H.F.M.W. van
Rijswick, prof. mr. H.G. Sevenster, dr. H.J. de
Vries & mr. B. Beijen (redactiesecretaris).
Een gratis proefnummer?
Direct een abonnement?
Bel Kijk (070) op www.bju.nl 330 70 33
Bel (0522) 23 75 55
Boom Juridische uitgevers
Postbus 85576 2508 CG Den Haag tel. (070) 330 70 33 fax (070) 330 70 30
e-mail info@bju.nl website: www.bju.nl
139-s

Actueel onderzoek!
Het begrip inrichting
in de Wet milieubeheer
Auteur
V.M.Y. van ’t Lam
In dit uitgebreide onderzoek staat het begrip
inrichting uit de Wet milieubeheer centraal. Het
onderzoek biedt antwoorden op de vele problemen
rond het begrip inrichting. Die problemen
hebben onder andere betrekking op zaken als de
grenzen van het begrip, de reikwijdte van het
begrip en de duidelijkheid over wie de inrichting
drijft ingeval binnen één inrichting meer
(rechts)personen activiteiten verrichten.
Prijs € 49,–
inclusief BTW,
exclusief verzend- en
administratiekosten,
ook verkrijgbaar via de
boekhandel
ISBN 90-5454-601-8
Door de volledige behandeling biedt dit boek een
belangrijke informatiebron voor juristen en nietjuristen
die in de dagelijkse praktijk met de Wet
milieubeheer werken.
Bestel nu!
Bel onze klantenservice (0522) 23 75 55 of mail naar info@bju.nl
Boom Juridische uitgevers
Postbus 85576 2508 CG Den Haag tel. (070) 330 70 33 fax (070) 330 70 30
e-mail info@bju.nl website: www.bju.nl
142-s

www.bju.nl
Bezoek de website van
Boom Juridische uitgevers
Op de website van Boom Juridische uitgevers
(www.bju.nl) vindt u uitgebreide
informatie over alle boeken en tijdschriften
die bij de uitgeverij verschijnen.
De site biedt de mogelijkheid te zoeken
op auteur, titel, ISBN of rechtsgebied.
De titels zijn tevens via de website te
bestellen.
Van elk tijdschrift kan een proefexemplaar
worden gedownload en zijn de
inhoudsopgaven te raadplegen.
Het onderdeel Nieuws houdt u maandelijks
op de hoogte van de zojuist verschenen
titels en andere interessante
informatie.
Als extra service voor docenten zijn van
alle studieboeken de inhoudsopgave en
een voorbeeldhoofdstuk opgenomen. Via
een formulier kunnen beoordelings- en
docentexemplaren worden opgevraagd.
Via de website kunt u zich ook gratis
abonneren op een van de vier elektronische
nieuwsbrieven.
092-s
Boom Juridische uitgevers
Postbus 85576 2508 CG Den Haag tel. (070) 330 70 33 fax (070) 330 70 30
e-mail info@bju.nl website: www.bju.nl