FRATERS CMM

Inhoud
column van de
rond frater
andreas
algemene overste 4 5
Mission statement
Barmhartigheid is van alle tijden en plaatsen.
Barmhartigheid staat centraal in alle
wereldgodsdiensten: hindoeïsme, boeddhisme,
jodendom, christendom en islam.
De beweging van barmhartigheid heeft een
spoor getrokken in de geschiedenis.
De verschillende vormen waarin zij verschijnt,
zijn uitdrukking van de samenleving waarin zij
ontstond en van de spiritualiteit die haar draagt.
De Congregatie van de Fraters van Onze Lieve
Vrouw, Moeder van Barmhartigheid is geworteld
in de christelijke barmhartigheid.
Colofon
Fraters CMM (voorheen Ontmoetingen) is het driemaandelijks
contactblad van de Congregatie van de
Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid
(‘Fraters van Tilburg’ of ‘Fraters CMM’).
Een abonnement is gratis (aanvragen via adres
hieronder). ISSN 1574­9193
Redactie: Rien Vissers (hoofdredacteur), frater
Edward Gresnigt, frater Ad de Kok, frater
Lawrence Obiko, frater Ronald Randang, frater
Jan Smits, Peter van Zoest (eindredacteur)
Ontwerp
en opmaak: Heldergroen
www.heldergroen.nl
Druk:
DekoVerdivas, Tilburg
Contact: Fraters CMM, Gasthuisring 54
5041 DT Tilburg
tel.: 013 5432777 (Rien Vissers)
fax: 013 5441405
e-mail: magazine@cmmbrothers.nl
website: www.cmmbrothers.org
Een vrijwillige bijdrage als tegemoetkoming
in de kosten is welkom op ING-bankrekening
106 85 17 t.n.v. Fraters CMM Tilburg
Fotoverantwoording:
Foto omslag: ‘Ambassadeurs van een wereldwijde
broederschap’ tijdens viering in kerkje bij het
‘Peerke Donders Paviljoen’, Tilburg.
Verloren zoon, Rembrandt
Foto omslag achter: Rotspartij in Beieren,
Duitsland (foto: frater Ad de Kok).
2

samen het
geloof vieren
Zo dichtbij en
6 toch zo ver weg 12
Kort nieuws
13
Van de redactie
De betiteling ‘ambassadeur’ was vroeger voorbehouden
aan een vertegenwoordiger van een
regering bij een andere regering. De laatste
decennia duikt het woord steeds vaker op om
iemand aan te duiden die een organisatie of
groep representeert voor promotionele doeleinden.
Dat is ook het geval in deze editie van
Fraters CMM. Het betreft echter niet één persoon,
maar welgeteld zevenentachtig ‘ambassadeurs
van een wereldwijde broeder schap’ uit zeven
landen. Ze bivakkeerden begin augustus in Tilburg
om daar een intensief voorbereidingsprogramma
te volgen op weg naar de Wereldjongerendagen
in Madrid. Zes pagina’s zijn gewijd aan dit bijzondere
project van de congregatie. En dan is er het
opmerkelijke verhaal over de Keniaanse ambassadrice
Paulas Ndinda Mativu, die op de dag van
het vertrek naar Madrid met een nierinfectie in
een Tilburgs ziekenhuis belandde. Een week later
was ze er weer bovenop. Ondanks dat ze noodgedwongen
achter moest blijven, had de
jonge vrouw dankzij de inzet van fraters en
geassocieerde leden van de congregatie de tijd
van haar leven in Nederland. Over ‘barmhartigheid
en broederschap’ gesproken! De algemene
overste, frater Broer Huitema, stuurde het team
aan dat de jonge ambassadeurs begeleidde.
Enthousiast vertelt hij erover in zijn toespraak
tot jubilerende fraters, die aan het eind van dit
winternummer is opgenomen. En als klap op de
vuurpijl sluit frater Harrie van Geene af met een
brontekst van Joannes Zwijsen, gericht tot zijn
zusters en fraters: “Jullie zijn ambassadeurs van
de heilige kerk”. Daarmee is de cirkel rond!
Maria heeft een danklied gezongen
Eremedaille
Vincentiaanse
inspiratie
17
20
Voorbereiding
op professie
Enthousiasme
In Memoriam
16
18
21
bronnen
23
3

MENGENAI FRATER ANDREAS
FRATER MARIA
ANDREAS
Biasanya kita berbicara mengenai Frater Andreas, akan tetapi namanya yang sebenarnya adalah ‘Frater Maria
Andreas’. Hal ini sungguh disadari olehnya. Pada tanggal 1 November 1860 ia mengikrarkan profesinya sementara
dengan mengucapkan namanya: “Saya, Frater Maria Andreas, berjanji kepada Allah yang Mahakuasa .....”.
Menurut tradisi kongregasi yang sedikit aneh, kepada
setiap frater diberikan nama Maria sebagai nama pertama.
Sekarang kurang jelas apakah mereka sungguh memahami
maknanya yang terdalam. Sudah barang tentu bahwa
bagi kebanyakan frater huruf ‘M’ di muka nama mereka
bukan tanpa arti. Bagi Frater Andreas hormatnya terhadap
Santa Perawan Maria begitu besar dan intens, sehingga
singkatan ‘M’ tidak cukup lagi dan nama Maria harus ia
tulis dengan lengkap.
Dalam abadnya, pemujaan Maria semakin kuat. Puncak
yang dialami oleh Andreas, pada usia 13 tahun, adalah
proklamasi dogma Maria dikandung tanpa noda pada
tahun 1854. Kami kurang tahu apakah pemilihannya
dipengaruhi oleh kejadian itu, akan tetapi satu tahun
kemudian ia memilih untuk menjadi Frater CMM dan
masuk sekolah guru. Langsung sesudah tiba di situ, ia
Frater-frater berdoa di depan gua Lourdes
di taman ‘Ruwenberg’.
mulai dengan berdoa setiap pagi dan malam tiga kali Salam
Maria untuk menghormati kemurnian Maria. Sebagai calon
guru, ia mendengar mengenai penampakan-penampakan
yang khusus di Lourdes pada tahun 1958. Seumur hidupnya
ia mencari-cari dokumentasi mengenai mujizat-mujizat
Maria. “Di taman bunga ia sering berlutut sambil berdoa
di depan gua Lourdes”, kata konfraternya Amatus.
Frater Amatus menulis dengan rinci mengenai
devosi-devosi Frater Andreas. Frater Andreas mendoakan
setiap hari “dengan penuh hormat” ofisi Santa Maria. Ia
juga mendoakan tiga kali sehari doa Angelus “dengan
penuh hormat”. Ia memakai dengan penuh hormat sebuah
medali Maria yang khusus, yang dikenal sebagai ‘Skapulir
Kudus’. Setiap hari ia mendoakan doa Rosario “dengan
semangat besar”, dan “sering” ia mengulangi doa itu
pada hari Minggu, pada hari pesta dan hari rekoleksi.
Pesta-pesta Maria ia rayakan “dengan kegembiraan
rohani yang khusus” dan pesta-pesta itu ia siapkan
dengan novena. Sering ia menghayati peranan Maria
pada penjelmaan Anak Allah, dan ia merenungkan
keutamaan-keutamaan dan privilisi-privilisi Maria.
Spiritualitas Frater Andreas sangat diwarnai oleh cinta
bersemangat terhadap Bunda Allah. Segi-segi tertentu
dari pribadinya hanya dapat dipahami berdasarkan latar
belakang pengantaraan Maria, yang dicari dan diperoleh
olehnya: kelemahlembutan, kesetiaan dan kepercayaan
tanpa batas pada kebaikan Allah. Frater Andreas “suka
berdoa lama” kepada Bunda Allah. Menurut sahabatnya
Fr. Amatus ia sering mengucapkan namanya.
Charles van Leeuwen
5

internationaal
Kenianen treden op tijdens de ‘culturele avond’ in de Maranathakerk.
Daarna moesten er natuurlijk foto’s worden gemaakt
van de gebroederlijk wapperende landenvlaggen.
Andere deelnemers aan de Wereldjongerendagen waren
vaak verwonderd over het internationale karakter van
de groep ambassadeurs: zoveel verschillende culturen,
en dan toch zo’n eenheid en verbondenheid!
Hoogtepunten
Tijdens de wereldjongerendagen in Madrid, van 16 tot
en met 21 augustus, kregen de ambassadeurs onderdak
in de parochie ‘Virgen del Alba’ in Alcorcón, een voorstadje
van Madrid. De ontvangst en gastvrijheid waren
hartverwarmend. In de parochiekerk hadden de ambassadeurs
eigen vieringen. Pal tegenover het parochiehuis
was een restaurantje waar ze elke dag van een goede
maaltijd konden genieten. Zo was Alcorcón een oase
van rust, naast de vele evenementen in het overvolle
centrum van Madrid.
Enkele hoogtepunten van de manifestatie waren de
openingsviering, 18 augustus, met paus Benedictus XVI
op de Plaza de Cibeles, een plein dat het kloppend hart
was van de Wereldjongerendagen, de kruisweg rond
datzelfde plein en de afsluitende bijeenkomst op het
Madrileense vliegveld Cuatro Vientos.
Naast het officiële programma van de Wereldjongerendagen
gingen verschillende groepen voor een ‘sightseeing’
naar het centrum van Madrid. De voetballiefhebbers
bezochten het stadion van Real Madrid,
anderen gingen zwemmen in Alcorcón. Daar gaven
Nederlandse ambassadeurs spontaan zwemles aan
mede­tochtgenoten uit de Afrikaanse landen: een onverwacht
en bijzonder gebaar van broederschap!
Op het immens grote Cuatro Vientos vond zaterdag
20 augustus de nachtwake plaats met paus Benedictus
XVI. Tijdens deze openluchtviering stak een flinke storm
op, maar gelukkig klaarde het weer op en bleef het de
rest van de nacht droog. De volgende dag scheen al
vroeg weer de zon over de slotviering van de Wereldjongerendagen
op het vliegveld.
Inspirerende start
De terugreis ging langs Lourdes. Het bedevaartsoord
maakte erg veel indruk op de ambassadeurs. Terug in
Nederland verbleven ze nog enkele dagen op het landgoed
Sparrenhof in Tilburg. Uit de evaluaties van de
jongeren blijkt dat het samen bidden, vieren, en spreken
over geloof zorgde voor een sterke verbondenheid met
elkaar, maar vaak ook voor een heel persoonlijke ervaring
van geloofsverdieping. Terug in hun eigen landen
zullen de ambassadeurs vanuit hun opgedane ervaringen
de spiritualiteit van barmhartigheid en broederschap
ongetwijfeld verder uitdragen. De Wereldjongerendagen
in Madrid waren immers geen einddoel, maar een
inspirerende start op de weg naar een ‘wereldwijde
broederschap’.
Nathalie Bastiaansen
Meer info: www.worldwidebrotherhood.com,
www.facebook.com/AmbassadorsWWB
8

kort nieuws
‘Spiritueel
leesplankje’
voor jongeren
De Nederlandse provincie van Fraters CMM heeft als
vervolg op de brochure Fraters een nieuwe flyer gemaakt
om onder jongeren te verspreiden: een frateralfabet.
Bij elke letter van het alfabet staat een kernwaarde van
de congregatie, die met een slogan en een foto wordt
uitgebeeld. Het alfabet begint met Aanwezig zijn waar
je nodig bent en gaat via Hoopvol werken aan een betere
wereld en Toegewijd leven aan God en de mensen naar
Zien bewogen worden in beweging komen. Om zichtbaar
te maken dat CMM een internationale gemeenschap
vormt, is de flyer in twee talen uitgevoerd: Nederlands
en Engels. Het Engelse alfabet loopt van Action &
contemplation tot Zwijsen our founder, via Being present
among the poor en Vincent de Paul, prophet of charity.
Het pamflet nodigt jongeren uit om na te denken over
hun eígen ideale alfabet. Wat zijn jouw persoonlijke
kernwoorden, hoe ziet jouw alfabet eruit?
De uitgave wordt gebruikt in het roepingenwerk
en is samengesteld door de roepingenwerkgroep van
de Nederlandse CMM­provincie, bestaande uit de fraters
Niek Hanckmann, Edward Gresnigt en Ad de Kok, en
studiesecretaris Charles van Leeuwen. Omdat de uitvoering
ervan doet denken aan de oude traditie van
het ‘leesplankje’, wordt dit wervingsproduct ook wel
‘spiritueel leesplankje’ genoemd.
Pastor Harrie
van Doorn
overleden
Op bijna tachtigjarige leeftijd is pastor Harrie van Doorn
op 23 augustus in woonzorgcentrum Joannes Zwijsen te
Tilburg overleden. Hij was gedurende zijn priesterleven
op diverse tijdstippen en op diverse manieren verbonden
met de congregaties van Joannes Zwijsen. Als jonge
priester was hij jarenlang rector bij de Zusters SCMM
aan de Oude
Dijk in Tilburg.
In diezelfde tijd
werkte hij als
catecheet op
de Tilburgse
Pedagogische
Academie St.
Stanislaus,
geworteld in
de congregatie
van de fraters.
Later werd hij
onder meer
Harrie van Doorn.
deken van Oss.
Toen hij ten slotte als deken van Tilburg met emeritaat
ging, fungeerde hij als pastor van de communiteit
van de fraters van het woonzorgcentrum Joannes
Zwijsen. Harrie van Doorn was een spraakzame
Brabantse boerenzoon. De daarbij horende nuchterheid
combineerde hij met een optimistische aard en gevoel
voor humor. Zijn grote intuïtie gaf hem een scherpe
kijk op mensen en het menselijk verkeer. Geïnspireerd
door zijn geloof kon hij op deze manier pastoraal,
in zijn persoonlijke contacten, veel betekenen voor
veel mensen. Maar ook bestuurlijk en organisatorisch
kwamen deze eigenschappen hem op een uitmuntende
manier van pas. Bij zijn uitvaart noemde bisschop
Hurkmans hem, naast al het andere, “vertrouweling van
de bisschop”. Pastor Harrie van Doorn was gezegend met
een goede gezondheid. Vanaf begin 2011 veranderde
dit in snel tempo. Maandenlang leed hij veel pijn maar
hij probeerde zo lang mogelijk zijn normale dagelijkse
bezigheden te verrichten. In grote trouw vierde hij de
eucharistie in de kapel van het woonzorgcentrum, tot dit
hem fysiek onmogelijk werd. Een ziekenhuisopname in
de zomer werd gevolgd door opname in het woonzorgcentrum
waaraan hij meer dan tien jaar als pastor
verbonden was. Te midden van de fraters is hij daar
overleden. Op zijn verzoek is hij begraven op het
kerkhof van de Fraters CMM te Vught.
Rien Vissers
13

INTERNATIONAAL
Vincentiaanse
inspiratie
in Parijs
In 2010 volgden frater Benyamin Tunggu uit Indonesië
en de Keniaanse frater Athanasius Onyoni een drie
maanden durende cursus vincentiaanse spiritualiteit
in het internationaal vormingscentrum van de
lazaristen in Parijs. Dit jaar was het de beurt aan de
fraters Gerfasius Soli (Indonesië) en John Karungai
(Kenia). Frater Benyamin Tunggu haalt herinneringen
op aan zijn verblijf in de Franse hoofdstad.
Vincent de Paul, beeld generalaat
Fraters CMM, Tilburg.
Het was een zeer gevarieerd gezelschap dat deelnam
aan de cursus in het ‘Centre International de Formation
St Vincent’ in Parijs. De deelnemers kwamen uit
Colombia, Ethiopië, de Filippijnen, India, Indonesië,
Kenia, Madagaskar, Panama, Polen, Portugal, Spanje en
de Verenigde Staten. Ik moest wennen aan de situatie
in Parijs en aan de deelnemers, die werden ingedeeld
in een Spaanse en een Engelse groep waar ook de
fraters in zaten. Spoedig hoorde ik weer bekende
vincentiaanse woorden en gebeurtenissen uit de
bekeringsgeschiedenis van de heilige Vincent de Paul.
We hebben een vincentiaanse bedevaart gemaakt,
uitgebreider dan door onze CMM­congregatie werd
georganiseerd. Tijdens de cursus leerde ik veel over
Vincent de Paul, Louise de Marillac en het werk van
de door Vincentius gestichte Congregatie der Missie
over de hele wereld. De leden van deze congregatie
worden ‘lazaristen’ genoemd. Deze naam is ontleend
aan het eerste klooster van de congregatie in Parijs,
het voormalige melaatsenhuis St. Lazare.
Presentatie
Tijdens onze vrije dagen ben ik met een pater lazarist
uit Ethiopië een dag of vijf naar Rome geweest. Daar
logeerden we in het generalaat van het Gezelschap
van het goddelijk Woord (SVD), waarvan ook paters
woonden die in Indonesië hadden gewerkt. Samen met
hen bezochten we de bekende plaatsen in Rome. Het
waren heerlijke dagen.
Terug in Parijs kregen we informatie over vincentiaanse
heiligen en hebben we een retraite gehouden. Als
afsluiting van de cursus verzorgde elke deelnemer
een presentatie over het werk van zijn congregatie in
zijn land. Ik heb veel kunnen vertellen over de CMMcongregatie
en het leven en werk van onze fraters in
Indonesië.
Nieuwe stimulans
De gehele cursus heeft me zeer geïnspireerd en
mijn fraterleven een nieuwe stimulans gegeven.
Heel aantrekkelijk voor me was de ontdekking dat
leven volgens de vincentiaanse spiritualiteit zelden
over grote dingen gaat, maar vooral over gerichte
barmhartigheid in het dagelijks leven. In dit verband
moest ik soms aan onze eigen frater Andreas van den
Boer denken. Ik hoop dat de vincentiaanse geest onze
CMM­provincie in Indonesië steeds meer gaat bezielen,
zodat we goede fraters kunnen zijn in deze moderne
tijd.
frater Benyamin Tunggu
20

nederland
‘ Laat uw enthousiasme
niet bekoelen’
Op 29 augustus vierden de fraters Richard van Rooij en Stefano Bulkens hun 70-jarig en Egidius de Laat en Jan
Claveaux hun 65-jarig kloosterjubileum. Tijdens een feestelijke bijeenkomst in het Tilburgse woonzorgcentrum
Joannes Zwijsen werden zij toegesproken door de algemene overste, frater Broer Huitema. Een inspirerende
tekst, die ‘Fraters CMM’ met de lezers wil delen.
“Laat uw enthousiasme niet bekoelen, maar laat u
aanvuren door de geest”, zegt Paulus aan de Romeinen.
Reflecterend over deze lezing, was deze uitspraak voor
mij een kernzin: “Laat uw enthousiasme niet bekoelen.”
Toen de fraters Richard, Stefano, Jan en Egidius aan
hun opleiding tot frater begonnen, waren ze enthousiast
en vol vuur. Ze hadden het enthousiasme van het
begin. Ze voelden zich geroepen om God te dienen als
frater van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid.
Vandaag staan we even stil bij dat enthousiaste
begin en we vieren dat zij 70, respectievelijk 65 jaar
lang dat vuur van het begin brandende hebben weten
te houden.
‘Wereldwijde broederschap’
Het afgelopen weekend heb ik een pelgrimsreis afgesloten
met zo’n negentig jonge mensen uit zeven verschillende
landen. Jonge zogenaamde ‘ambassadeurs
van een wereldwijde broederschap’ die drie weken lang
een bezinningsprogramma hebben gevolgd, in Tilburg,
in Madrid tijdens de Wereldjongerendagen, en in
Lourdes. Ik mag wel zeggen: drie weken lang had ik het
voorrecht om met zoveel enthousiaste jonge mensen
op stap te zijn. En dan niet om te stappen, maar om
serieus bezig te zijn met wat het betekent om ‘ambassadeur’
te zijn. De jonge mensen hebben zich bezonnen
op hun levensroeping en hoe zij sterk kunnen zijn in
De fraters Richard van Rooij (links) en
Jan Claveaux.
hun geloof. We waren niet altijd serieus bezig:
we hebben ook veel plezier gemaakt, gezongen,
gedanst, uitstapjes gemaakt. Maar wat me sterk is
opgevallen, hoe serieus zij met hun geloof bezig zijn
geweest. Ze zien zich echt als ‘ambassadeurs van
een wereldwijde broederschap’ met een opdracht
de broederschap en de barmhartigheid verder te
dragen en op die manier de wereld een beetje beter
te maken. In die zin zien ze zich ook verbonden met
onze fratergemeenschap.
Ik wil ze graag zien als een ‘jongerenbeweging van
barmhartigheid’ en dan internationaal georiënteerd.
Een beweging die begonnen is, drie jaar geleden,
met de Wereldjongerendagen in Sydney, en die zich
nu voortzet na de Wereldjongerendagen in Madrid.
De jongerendagen zijn ook meer aanleiding dan doel.
Het gaat erom dat jonge mensen zich het ideaal van
broederschap en barmhartigheid eigen maken en dat
ook naar anderen toe willen uitdragen, met andere
woorden, dat ze ambassadeurs van broederschap en
barmhartigheid willen zijn. In die zin passen ze binnen
de traditie van onze congregatie, in die zin mogen onze
jubilerende medebroeders zich, samen met ons allen,
gesterkt voelen, dat het ideaal waar zij eenmaal voor
hebben gekozen en dat ze hun leven lang met zich
mee hebben gedragen, ook nu wordt voortgezet.
Vuur
Die negentig jonge mensen uit Brazilië, Indonesië,
Kenia, Namibië, Nederland, Tanzania en Oost­Timor
hebben een ideaal geformuleerd: ambassadeur te
willen zijn van een wereldwijde broederschap, ambassadeur
te zijn van barmhartigheid, ambassadeur te
zijn van Gods barmhartige liefde. Als je jong bent,
ben je enthousiast en vol idealen. Ik heb ze verteld,
dat ik blij ben met hun idealen, maar dat het de
kunst is om die idealen vast te houden. Een heel
leven lang. Bij het ouder worden verliezen mensen
vaak het vuur van het begin, raken idealen
op de achtergrond. Het gaat echter om een
21

in memoriam
levenslang commitment. “Laat uw enthousiasme niet
bekoelen maar laat u aanvuren door de Geest en dien
de Heer”, zegt Paulus tegen ons. Ik hoop dat de ambassadeurs,
zoals onze jubilerende medebroeders, het vuur
brandende houden, het ideaal van barmhartigheid en
broederschap blijven beleven en uitdragen, hun leven
lang. Maar het is aan ons allen gezegd: om enthousiast
te blijven, ons ideaal te blijven koesteren en ons aan
te laten vuren door Gods Geest. Dan is het ook niet
moeilijk om al die andere aanwijzingen op te volgen:
oprecht lief te hebben, het kwade te verafschuwen, de
ander hoog te achten, je te bekommeren om de noden
van de ander, gastvrij te zijn, te blijven bidden, eensgezind
te zijn en het goede proberen te doen voor alle
mensen. En tenslotte, om met alle mensen in vrede te
leven. En door zo enthousiast te blijven en door zo te
handelen zoals Paulus ons dat schrijft: dan redden we
de wereld. Door zo te leven, leven we in het voetspoor
van Jezus Christus, die, zoals Johannes schrijft “naar
de wereld is gestuurd, niet om een oordeel over haar
te vellen maar om die te redden”. Door in zijn voetspoor
te treden en Hem te volgen, maken we waar
wat Paulus ons aanbeveelt, wandelen we in het licht
en wordt Gods werkzaamheid zichtbaar.
Enthousiasme
Vandaag mogen we in dankbaarheid terugzien op Gods
onophoudelijke werkzame aanwezigheid onder vier van
onze medebroeders. We mogen hen gelukwensen met
zoveel jaren trouw aan hun roeping, met zoveel jaren
volgehouden enthousiasme, met zoveel jaren inzet voor
de ander, met zoveel jaren verbondenheid aan onze gemeenschap.
Moge het vuur van Gods Geest jullie lamp
brandende houden, zodat je enthousiasme niet bekoelt.
frater Broer Huitema
Jubilaris
frater Egidius de Laat.
Jubilaris
frater Stefano Bulkens.
Frater
richard (h.J.p) van rooij
Hij werd geboren te Tilburg op 10 maart 1924 en
trad in de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve
Vrouw, Moeder van Barmhartigheid te Tilburg op
29 augustus 1941. Hij legde zijn professie voor het
leven af op 15 augustus 1946. Hij overleed op
27 september 2011 in het St. Elisabeth Ziekenhuis
in Tilburg en werd begraven op het kerkhof van
de fraters op landgoed ‘Huize Steenwijk’ in Vught.
Frater Richard was als onderwijzer enkele jaren werkzaam
in Tilburg en Zwolle. Spoedig werd hij gevraagd om in
het onderwijs te gaan werken op Curaçao. Na vijftien
jaar vertrok hij naar de nieuwe stichting van de Fraters
CMM in Californië. Wederom was hij dienstbaar binnen
het onderwijs, maar daarnaast studeerde hij theologie,
catechese en ziekenhuispastoraat op universiteitsniveau.
Dertien jaar lang was hij directeur van het ‘Religious
Education Program’ in zijn parochie. Hij besteedde veel
tijd aan bejaarden, eenzame mensen en kansarme jeugd.
In februari van dit jaar werd CMM­Regio Californië
opgeheven. De laatste fraters keerden naar Nederland
terug. Frater Richard nam zijn intrek in de communiteit
van Joannes Zwijsen. Het moet voor hem niet gemakkelijk
geweest zijn om, na zo’n zestig jaar buiten Nederland
vertoefd te hebben, er te aarden. En dan blijkt dat hij
ongeneeslijk ziek is. In alle rust heeft hij dit aanvaard.
Zijn overlijden kwam voor allen zeer plotseling. Er kwam
een einde aan een welbesteed leven van een religieuze
man die leefde met God en met zijn naasten. Daarom
mogen we geloven dat hij nu bij zijn Schepper is, over
Wie hij in zijn leven aan velen gesproken heeft.
22