Untitled - Khmer Krom

របាយការណ៍ 

ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សឆ្នាំ២០០៩ 

បោះពុម្ពផ្សាយដោយ 

សមាគមអាដហុក 

ការពារសិទ្ធិមនុស្សនិងអភិវឌ្ឍន៍នៅកម្ពុជា 

លេខ៩ ឆ្នាំទី៩ ផ្សាយ ខែមករាឆ្នាំ២០១០

មាតិកា 

ទំព័រ 

I. សង្ខេបខ្លឹមសរសំខាន់ៗ..........................................................................................1 

II. សិទ្ធិពលរដ្ឋ និងនយោបាយ....................................................................................5 

១- សេរីភាពប េញ្ចញមតិ.................................................................................................5 

២- សេរីភាពសរព័ត៌មាន...............................................................................................6 

៣- សេរីភាពប េញ្ចញមតិតាមទីសធារណៈ...................................................................7 

៤- ការគំរាមកំហែងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស.................................................................8 

៥- ស្ថានភាពគាប់គាងពន្ធនាគារនៅកម្ពុជា..............................................................11 

៦- អំពើទារុណកម្ម......................................................................................................12 

III. សិទ្ធិស្ដាី និង កុមារ.................................................................................................16 

១- អំពើហិង្សាក្នុងគាួសរ............................................................................................16 

១.១ អំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារបណ្ដាលឱ្យមានរបួស សា្នាម..............................................17 

១.២ អំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារបណ្ដាលឱ្យបាត់បង់អាយុជីវិត.........................................18 

២- រំលោភសេពសន្ថវៈ.................................................................................................19 

២-១- ការរំលោភសមា្លាប់............................................................................................20 

២-២- រំលោភលើអនីតិជន........................................................................................20 

២-៣- រំលោភមនុស្សចាស់ៈ......................................................................................21 

២-៤- រំលោភជាក្រុមៈ...............................................................................................21 

២-៥- ស្មន្ធការ...........................................................................................................22 

៣- ស្ថានភាពនៃការជួញដូរមនុស្ស នៅបាទេសកម្ពុជា............................................23 

៣-១- ការជួញដូរផ្លូវភ្រទ..........................................................................................24 

៣-២- ការជួញដូរព្រហ្មចារី តាមរយៈម្រខ្យល់..........................................................24 

៣-៣- ការជួញដូរមនុស្សទៅក្រប្រទ្រស................................................................25 

IV. សិទ្ធិដីធ្លី និងលំនៅដ្ឋាន.......................................................................................27 

១- ទំនាស់រវាងបាជាពលរដ្ឋជាមួយអ្នកមានអំណាចនិងថៅកែកាុមហ៊ុន.............28 

លេខ៩ ឆ្នាំទី៩ - ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សឆ្នាំ ២០០៩ ក

២- ការបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំ ...............................................................................29 

៣- ការរំលោភទន្ទានដីធ្ល ីបាជាពលរដ្ឋតាមរូបភាពនៃការផ្ដល់សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច .31 

៣-១- ការផ្ដល់ដីសម្បទានស្រដ្ឋកិច្ចជូនក្រុមហ៊ុនឯកជន.........................................31 

៣-២- ផលប៉ះពាល់ទៅលើជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋអំពីការផ្តល់សម្បទានដីស្រដ្ឋកិច្ច....32 

៤- ផលវិបាកពីទំនាស់ដីធ្លី.........................................................................................33 

V. និទណ្ឌភាព............................................................................................................38 

១- និទណ្ឌភាពក្នុងស្ថាប័ននគរបាលយុត្ដិធម៌.............................................................38 

២ និទណ្ឌភាពនៅក្នុងតុលាការ ..................................................................................41 

VI. កំណែទមាង់បាព័ន្ធយុត្ដិធម៌ និង បាព័ន្ធច្បាប់....................................................42 

១- កំណែទមាង់បាព័ន្ធយុត្ដិធម៌...................................................................................42 

១-១- ឯករាជភាព.....................................................................................................42 

១-២- ការប្រើប្រស់ (Accessibility)...........................................................................44 

១-២-១- ថវិការាជរដ្ឋាភិបាល....................................................................................44 

១-២-២- ភាពស្មុគសា្មាញចំពោះទីតាំងភូមិសាស្ដ្រ និង ចំពោះការចាត់ច្រងសមា្ភារៈ......44 

១-៣- តមា្លាភាព និង អំពើពុករលួយ..........................................................................45 

២- កំណែទមាង់បាព័ន្ធច្បាប់......................................................................................45 

២- ១- ច្បាប់រៀបចំបាតុកម្ម........................................................................................46 

២-២- ក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ..............................................................................................47 

២-៣- ច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយ............................................................................47 

២-៤- ច្បាប់គ្រប់គ្រងអង្គការ និងសមាគម.................................................................47 

២-៥- ស្ររីភាពព័ត៌មាន............................................................................................48 

VII. សលាក្ដីខ្មែរកាហម.............................................................................................48 

១- ករណីសំណុំរឿង ០០១ ឬ ការកាត់ទោស "ឌុច".....................................................48 

២- គំរូ ពីករណីសំណុំរឿង០០១...................................................................................49 

៣- ឧបសគ្គ និងបាតិកម្មខ្លះៗពីករណី០០១................................................................50 

៤- ជនសង្ស័យបន្ថែមទៀត..........................................................................................53 

ខ លេខ៩ ឆ្នាំទី៩ - ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សឆ្នាំ ២០០៩

របាយការណ៍ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សឆ្នាំ២០០៩ 

I. សង្ខេបខ្លឹមសរៈសំខាន់ៗ 

ឆ្នាំ២០០៩ នេះមានការរឹតបន្ដឹងសេរីភាពបញ្ចេញមតិជាពិសេសទៅលើអ្នកនយោបាយ តំណាងអង្គការសង្គម 

ស៊ីវិល និងអ្នកសរព័ត៌មានដែលបានរិះគន់រដ្ឋាភិបាល។ យ៉ាងហោចណាស់មានអ្នកនយោបាយតំណាងអង្គការ 

សង្គមស៊ីវិលចំនួន២២ករណីនិងអ្នកសរព័ត៌មានចំនួន២៥ករណីទៀត ដែលមន្ដេី ឬស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាលបានប្ដឹង 

ទៅតុលាការ។ បើបេៀបទៅនឹងស្ថានភាពឆ្នាំ២០០៥ មានលក្ខណៈបេហាក់បេហែលគ្នា តែឆ្នាំ២០០៩មានភាពបេសើរ 

ជាងបន្ដិចតេង់គ្មានទោសជាប់ពន្ធនាគរ ក្នុងបទបរិហាកេរិ៍្ដ ហើយមានការទុកបណ្ដោយឱ្យអ្នកដែលតុលាការចោទ 

បេកាន់បានគេចខ្លួនរួចទៅបរទេស ចេើនជាងពីឆ្នាំ២០០៥។ 

យើងសង្កេតឃើញថា វាហាក់ដូចកា្លាយជាទមា្លាប់មួយទៅហើយ នៅកេយពេលបង្កើតរដ្ឋាភិបាល ចេញពី 

ការបោះឆ្នោតសកលរួចម្ដងៗ ការរឹតបន្ដឹងសេរីភាពនេះតែងតែកើតមានឡើង។ ប៉ុន្ដែ យើងសង្កេតឃើញផងដែរ ថា 

នៅពេលការបោះឆ្នោតបនា្ទាប់ជិតមកដល់ភាពរឹតបន្ដឹងនេះក៏បានធូរស្បើយមកវិញ។ យើងសង្ឃឹមថាលើកនេះក៏ 

បេហែលជាវិវត្ដដូចមុនដែរ។ 

សេរីភាពបញ្ចេញមតិតាមទីសធារណៈ (កូដកម្ម និងបាតុកម្មដោយអហិង្សា) នៅតែទទួលការរឹតបន្ដឹងយ៉ាង 

ខ្លាំងកា្លាថែមទៀត ពិសេសជនរងគេះកេីកេពីជម្លោះដីធ្លីដែលមកតវា៉ាទាមទារនៅទីកេុងភ្នំពេញ។ មានការបំបែក 

និងរារាំង មិនឱ្យកេុមបាតុករ បេមូលផ្ដុំគ្នាបាន នៅកមេិតភូមិ-ឃុំ ឬបើអាចគេចផុតពីការរំខន ហើយអាចបេមូល 

ផ្ដុំគ្នាមកដល់ភ្នំពេញហើយ ក៏មានការរំខន មិនឱ្យពួកគត់ស្នាក់នៅ តាមទីសធារណៈ បាននៅពេលយប់ឡើយ។ 

សូម្បីតែស្នាក់ការរបស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស ដែលពីមុនពួកគត់អាចស្នាក់នៅបាន ឥឡូវនេះក៏មានការរំខន ពីអាជា្ញាធរ 

មូលដ្ឋាន មិនឱ្យអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស ផ្ដល់ការស្នាក់នៅពេលយប់សមេប់ពួកគត់ទៀតឡើយ។ ចំពោះកូដកម្មបាតុ 

កម្មអហិង្សាណា ដែលតវា៉ាទាមទារ ប៉ះពាល់ផលបេយោជន៍របស់កេុមហ៊ុន ដែលមានខ្នងកេស់ ឬអ្នកមានអំណាច 

ធំនៅតែតេូវបង្កេបយ៉ាងតឹងរ៉ឹង ពីអាជា្ញាធរបេដប់អាវុធដដែល ទោះបីជាការបង្កេប មានចំនួនតិចជាងឆ្នាំ២០០៨ក្ដី។ 

ចំពោះកូដកម្មឬបាតុកម្មណា ដែលធ្វើឡើងបេឆំងនឹងទំនិញឡើងថ្លៃ ឬបញ្ហា ពេំដែន ឬការសមេចចិត្ដ នានារបស់ 

រដ្ឋាភិបាលសឹងតែធ្វើមិនបានទាល់តែសោះ។ 

ច្បាប់ពេហ្មទណ្ឌនិងច្បាប់បាតុកម្មថ្មីដែលបានពិភាក្សា និងអនុមត័ក្នុងឆ្នាំ២០០៩ នេះក៏បានបង្កឱ្យមានការ 

ពេួយបារម្ភថានឹងមានការកមេិតពេំដែនថែមទៀត ក្នុងការបេើបេស់នូវសេរីភាពខងលើនេះផងដែរ។ ការបេកាស 

ដោយ រដ្ឋាភិបាលថានឹងធ្វើសេចក្ដីពេងច្បាប់ ស្ដីពីការបង្កើតសមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ក៏បានបង្ក 

ការពេួយបារម្ភ ជាខ្លាំងដល់អង្គការ សង្គមស៊ីវិលជាទូទៅទាំងជាតិ និងអន្ដរជាតិផងដែរ។ 

ទោះបីជាមានការអនុញ្ញាតឱ្យបើកស្ថានីយ៍វិទ្យុ និងទូរទស្សន៍មួយចំនួនថែមទៀតនៅ ឆ្នាំ២០០៩នេះ យ៉ាង 

ណាក្ដី ក៏សេរីភាពនេះមិនអាចចាត់ទុកថាមានការរីកចមេើនបាននោះទេ។ ការវាស់វែង នៃសេរីភាពសរព័ត៌មាន 

នេះ មិនមែនស្ថិតលើចំនួននោះទេ គឺស្ថិតលើលំហដែលផ្ដល់ឱ្យដល់ការទិតៀនទៅវិញទេ។ ឆ្នាំ២០០៩ នេះមានការ 

ប្ដឹងអ្នកសរព័ត៌មាន យ៉ាងហោចណាស់ចំនួន ២៥ករណី ដែលធ្វើឡើងដោយមន្ដេី និងស្ថាប័ន រដ្ឋាភិបាល ទៅ 

តុលាការ ពីបទបរិហាកេរិ៍្ដ ផ្សាយព័ត៌មានមិនពិតពេមទាំងបទល្មើសផ្សេងៗទៀតក្នុងនោះមានអ្នកសរព័ត៌មាន 

មួយចំនួន កំពុងស្ថិតនៅក្នុងការឃុំឃាំងនៅឡើយ។ វេទិកានិពន្ធនាយកសរព័ត៌មានលើកទី៦ បានធ្វើការអំពាវនាវ 

លេខ៩ ឆ្នាំទី៩ - ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សឆ្នាំ ២០០៩ 1

ចំនួន ១០ចំណុច ដែលក្នុងនោះមាន ការទាមទារឱ្យរាជរដ្ឋាភិបាល ឱ្យបេើច្បាប់សរព័ត៌មាន ជំនួសកេមពេហ្មទណ្ឌ 

ថ្មី សមេប់សេរីភាពខងសរព័ត៌មាន នៅកម្ពុជានេះ។ 

ការគំរាមកំហែងដល់អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស បានកា្លាយជាបញ្ហាគួរឱ្យពេួយបារម្ភមួយ ដែលលេចធ្លោជាងគេ 

ក្នុងរយៈពេល៣ឆ្នាំចុងកេយនេះ។ ក្នុងឆ្នាំ២០០៩ នេះយ៉ាងហោចណាស់ក៏មានអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សចំនួន 

២៣៥នាក់ (តំណាងសហគមន៍ការពារដីធ្លីជាទូទៅ) ដែលបានទទួលរងការប្ដឹងផ្ដល់ទៅតុលាការ។ ក្នុងនោះមាន 

១៤៧នាក់ តេូវបានចាប់ខ្លួន (៨៩នាក់តេូវបានដោះលែងឱ្យនៅកេឃុំបណ្ដោះអាសន្ន) ៥៨នាក់ កំពុងជាប់ឃុំឃាំង 

នៅឡើយ និង ៨៨ នាក់ ផ្សេងទៀតកំពុងរត់គេចខ្លួនពីការតាមចាប់របស់ដីកាតុលាការ។ បើបេៀបទៅឆ្នាំ២០០៨ 

(១៦៤នាក់)ស្ថានភាព នៃការគំរាមទៅលើអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស តាមរយៈស្ថាប័នតុលាការ នេះមានការ កើនឡើង 

គួរឱ្យពេួយបារម្ភ។ មិនតេឹមតែប៉ុណ្ណោះទេ បុគ្គលិកនិងសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស ក៏បានទទួលការគំរាម ចោទបេកាន់ 

ដោយតុលាការ ពីបទញុះញង់ ផងដែរ ដែលកាលពីឆ្នាំមុនៗ ករណីបែបនេះពុំដែលកើតមានទេ។ 

ការផ្ដល់សចា្ចាបន័ទៅលើពិធីសរបន្ថែមលើអនុសញ្ញាបេឆំងនឹងអំពើទារុណកម្ម កាលពីឆ្នាំ២០០៧ របស់ 

កម្ពុជា គឺជាការបង្ហាញនូវឆន្ទៈនយោបាយដ៏ល្អរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការកាត់បន្ថយនូវអំពើទារុណកម្មនេះ។ ប៉ុន្ដែ 

កម្ពុជាយើង នៅមានកង្វះខតក្នុងការបំពេញកាតព្វកិច្ចជារដ្ឋហត្ថលេខីនៃពិធីសរបន្ថែមនេះ ជាពិសេស ក្នុងការ 

បង្កើត យន្ដការឯករាជ្យមួយ ក្នុងការឃា្លាំមើល និងដោះសេយបញ្ហាទារុណកម្មនេះ។ គណៈកមា្មាធិការបេឆំង នឹង 

អំពើទារុណកម្មនេះ គឺតេូវបង្កើតឡើងដោយច្បាប់មួយដែលមានសមាសភាពឯករាជ្យ មានអំណាច និងមានលទ្ធភាព 

ក្នុងការតេួតពិនិត្យ និង លុបបំបាត់ដោយមានបេសិទ្ធភាពនូវអំពើទារុណកម្មទាំងឡាយ។ 

អំពើហិង្សាលើស្ដេី និងកុមារក៏នៅតែជាបញ្ហាដ៏គួរឱ្យពេួយបារម្ភមួយផងដែរ។ អំពើហិង្សាក្នុងគេួសរ កាន់ 

តែមានភាពធ្ងន់ធ្ងរទៅៗ បើទោះបីជាមានច្បាប់ស្ដីអំពីការទប់ស្កត់អំពើហិង្សាក្នុងគេួសរ និង កិច្ចការពារ ជនរងគេះ 

តាំងពីឆ្នាំ២០០៥មកយ៉ាងណាក្ដី។ សភាពធ្ងន់ធ្ងរនេះគឺស្ថិតតេង់ម្យ៉ាង មូលហេតុនៃការកាប់សមា្លាប់ សមាជិកគេួសរ 

ដែលជិតដិតបំផុតនេះ កាន់តែមិនសមនឹងកើតឡើងបាន ហើយម្យ៉ាងទៀតជនបេពេឹត្ដ គឺជាអ្នក ដែលមានជីវភាព 

ធូរធារ និងមានកមេិតយល់ដឹងជាងជនបេពេឹត្ដនៅបណា្ដោឆ្នាំមុនៗ។ ឧទាហរណ៍ករណីខ្លះ សុំលុយឪពុកទិញម៉ូតូ 

មិនបាន សមា្លាប់ឪពុក គេន់តែបាត់លុយ៥ម៉ឺនរៀលប្តីសមា្លាប់បេពន្ធខ្លួនឯង ចៅសមា្លាប់ជីដូនខ្លួនឯងបង្កើត ដោយសរ 

មិនពេមចុះហត្ថលេខផ្ទេរមរតកមកឱ្យខ្លួន និងករណីខ្លះទៀតគេន់តែទាស់សំដីបន្ដិចបន្ដួច ក្នុងគេួសរក៏ជាមូល 

ហេតុបណា្ដោលឱ្យមានការសមា្លាប់គ្នាដែរ។ ករណីបែបនេះបើមានក្នុងសង្គមដទៃវិញ គេចាត់ទុកថា ជារឿងអាសេូវដ៏ 

ធំផ្អើលក្នុងសង្គមគេទាំងមូលទៅហើយ ប៉ុន្ដែក្នុងសង្គមកម្ពុជា វិញបែរជាពុំមានបេតិកម្មអ្វី ឬវិធានការអ្វីធំដុំពីស្ថាប័ន 

មានសមត្ថកិច្ចទាល់តែសោះ។ មតិសធារណៈជាទូទៅនៅកម្ពុជា អាចនឹងសុំាជាមួយនឹងអំពើឃោរឃៅ ក្នុងគេួសរ 

បែបនេះ ថាជារឿងធម្មតា ហើយអ្នកបេពេឹត្ដ អាចនឹងឈានទៅធ្វើអំពើឃោរឃៅ ខ្លាំងជាងនេះទៅទៀតផង ក៏មិនដឹង 

នៅពេលអនាគតខងមុខទៀត។ 

កង្វះខតការចាត់វិធានការញែកជនបេពេឹត្ដចេញពីជនរងគេះដើម្បីទទួលការអប់រំណែនាំខងផ្លូវច្បាប់មួយ 

រយៈពេល និងការសមេបសមេួលដោយបង្ខំ ឱ្យជនរងគេះទៅរស់នៅជាមួយជនបេពេឹត្ដបន្ដទៅទៀត គឺជាមូល 

ហេតុដ៏សំខន់ដែលបណា្ដោលឱ្យជនរងគេះទទួលរងនូវអំពើហិង្សាជាបន្ដទៀត រហូតដល់ក្នុងករណីខ្លះជនរងគេះ 

ធ្វើអត្ដឃាតខ្លួនឯង ឬតេូវសមា្លាប់ដោយជនបេពេឹត្ដ។ 

អំពើរំលោភសេពសន្ថវៈលើស្ដេី និងកុមារពុំមានការថយចុះទាល់តែសោះនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៩នេះ។ ការធា្លាក់ 

2 លេខ៩ ឆ្នាំទី៩ - ស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សឆ្នាំ ២០០៩

ចុះសីលធម៌សង្គម ការបេើបេស់ថា្នាំញៀន ការខ្វះចនោ្លាះក្នុងការគេប់គេងវីដេអូអាសអាភាស និងនិទណ្ឌភាព ជា 

មូលហេតុចម្បងៗនៃការកើតឡើងនៃអំពើនេះ។ ជនរងគេះជាអនីតិជននៅតែមានសមាមាតេខ្ពស់ ជាងឆ្នាំ២០០៨ 

(ឆ្នាំ២០០៩ មាន៧៨,២% ឆ្នាំ២០០៨ មាន៦៧%នៃជនរងគេះទាំងអស់)។ ការសមេុះសមេួល ជាសំណង 

រដ្ឋប្បវេណី នៅតេឹមស្ថានីយ៍ប៉ូលិស ដោយមិនបញ្ជូនសំណុំរឿងទៅតុលាការ ដើម្បីកាត់ទោសជនល្មើស នៅតែ 

កើតមាន (៦៦ករណីក្នុងចំណម៤៦០ករណី ដែលសមាគមអាដហុកធ្វើការស៊ើបអង្កេត និងអន្ដរាគមន៍)។ 

អំពើជួញដូរមនុស្សដើម្បីអាជីវកម្មផ្លូវភេទ និងជួញដូរពលកម្មនៅតែបន្ដកើតមានគួរឱ្យពេួយបារម្ភផងដែរ។ 

កង្វះខតក្នុងការយកចិត្ដទុកដក់របស់អាជា្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចក្នុងការទប់ស្កត់អំពើនេះ បានធ្វើឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិក 

ទមា្លាក់បេទេសកម្ពុជាពីបេទេសឋិតក្នុងលំដប់ទី២ ដែលពីឆ្នាំ២០០៨ មិនឋិតក្នុងបញ្ជីតាមដន តែឆ្នាំ ២០០៩នេះ 

ឋិតក្នុង បញ្ជីតាមដនទៅវិញ។ 

ការបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំ ដែលមិនមានសំណងតេឹមតេូវជាមុនគឺជាបញ្ហាដ៏ក្ដៅគគុកក្នុងសង្គមកម្ពុជាក្នុង 

រយៈពេលប៉ុនា្មានឆ្នាំកន្លងមកនេះ និងនៅពេលខងមុខដ៏យូរទៀត។ ឆ្នាំ២០០៩នេះ តាមព័ត៌មានដែល អាដហុក 

ទទួលបាន មានការបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំ ចំនួន២៩ករណី ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់គេួសរជនរងគេះ ចំនួន 

៥៤៩៧គេួសរ។ កេពីនេះនៅមានសហគមន៍ កេីកេក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ចំនួន ៧១ ផ្សេងទៀត ក៏ទទួលបាននូវ 

សេចក្ដីជូនដំណឹង ពីអាជា្ញាធរមូលដ្ឋាន បង្ខំឱ្យរុះរើផ្ទះចេញពីដី ដែលនឹងអនុវត្ដក្នុងពេលឆប់ៗនេះ។ លើសពីនេះទៅទៀត 

នៅមានសហគមន៍នៅសេសសល់ ចំនួន៤១០ កន្លែងទៀត ក្នុងចំណម៥៦៩កន្លែង សហគមន៍ កេីកេទាំងអស់ 

ស្ថិតក្នុងផែនការ រៀបចំអភិវឌ្ឍន៍របស់សលាកេុង ដែលនឹង បេឈមក្នុងការបណ្ដេញចេញ ក្នុងឆ្នាំបន្ដបនា្ទាប់ 

ខងមុខនេះ។ តាមការសិក្សារបស់អាដហុក គេួសរជនរងគេះពីការបណ្ដេញចេញ ចំនួន៧០% បានទុកដី និង 

លំនៅដ្ឋានដែលជាថ្នូរឱ្យនៅកេកេុងនោះចោល ឬជួលបន្ដ ហើយមកស្នាក់នៅផ្ទះជួលនៅក្នុងកេុង ដែលងយសេួល 

រកបេក់ចំណូលបេចាំថ្ងៃ និងជិតសលារៀនរបស់គេួសរគត់។ 

ជម្លោះដីធ្លីរវាងបេជាពលរដ្ឋកេីកេនិងគ្មានអំណាចជាមួយនឹងកេុមហ៊ុនអ្នកមាន និងអ្នកមានអំណាចនៅតែ 

បង្ហាញនូវភាពអយុត្ដិធម៌កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរជាងឆ្នាំមុនទៅទៀត។ ចំនួនករណីជម្លោះមានចំនួនតិចជាងឆ្នាំ២០០៨ តែ 

ចំនួនអ្នកដែលតេូវតុលាការចេញដីកាឱ្យចាប់ខ្លួនកាន់តែចេើនជាងមុន។ ផ្ទុយទៅវិញមិនមានភាគី អ្នកមានថៅកែ 

កេុមហ៊ុន ឬអ្នកមានអំណាចបានទទួលរងនូវការចោទបេកាន់ ឬឈានដល់ការចាប់ខ្លួន ពីសំណាក់ តុលាការណាមួយ 

ទេ នៅពេលដែលភាគីកេុមហ៊ុន ភាគីអ្នកមានអំណាចបានបេើអំពើហិង្សា ឈូសឆយដីធ្លី ផ្ទះសម្បែង រំលោភយក 

ដីរបស់បេជាពលរដ្ឋវិញនោះ។ បើក្នុងករណីជម្លោះរវាងបេជាពលរដ្ឋជាមួយកេុមហ៊ុនវិញ អាជា្ញាធរមួយចំនួនធំបាន 

ដើរតួនាទី យ៉ាងសកម្មដោយចំហធ្វើជាភាគីទី២ ជំនួសកេុមហ៊ុនឯកជន ការពារបេយោជន៍ កេុមហ៊ុន ដោយចេញមុខ 

ធ្វើជាភាគីទំនាស់ផ្ទាល់តែម្ដងជាមួយភាគីបេជាពលរដ្ឋផង និងដើរតួនាទី ជាអ្នកដោះសេយទំនាស់ដីធ្លីផង។ បេការ 

នេះហើយដែលធ្វើឱ្យបេជាពលរដ្ឋបាត់ជំនឿលើយន្ដការដោះសេយជម្លោះថា្នាក់កេម ហើយភាគីបេជាពលរដ្ឋ 

តែងតែចង់មកធ្វើ ការតវា៉ាទាមទារទៅថា្នាក់ជាតិជាទូទៅបែបនេះ។ នៅពេលមកដល់ថា្នាក់ជាតិហើយថា្នាក់ជាតិមិនបាន 

អើពើ ឬក៏ផ្ដល់ការដោះសេយតែមិនយុត្ដិធម៌ នោះហើយ គឺជាការ ពេួយបារម្ភដ៏ធំ ឬជាសោកនាដកម្មរបស់បេជាពលរដ្ឋ 

ដែលរងនូវការឈឺចាប់ពីភាពអយុត្ដិធម៌ទាំងនេះ។ 

អ្នកមាន និងអ្នកមានអំណាចមួយចំនួនធំនៅតែគេចរួចផុតពីសំណាញ់ច្បាប់ នៅពេលគេបានបេពេឹត្ដបទ 

ល្មើសពេហ្មទណ្ឌ។ មូលហេតុទី១ គឺគំនិតជួយការពារគ្នារបស់មន្ដេីអនុវត្ដច្បាប់ ពិសេសមន្ដេីនគរបាលយុត្ដិធម័ ដែល 


ចេើននិយមជួយបិទបាំង និងការពារមិត្ដរួមការងរ ឬមន្ដេីនៅកេមការគេប់គេង របស់ខ្លួនមិនឱ្យមានទោសនៅ 

ពេលដែលពួកគេបេពេឹត្ដខុសនឹងច្បាប់។ មូលហេតុទី២ គឺអំពើពុករលួយ នៅក្នុងបេព័ន្ធយុត្ដិធម៌ រាប់តាំងពីដំណាក់កាល 

ដំបូង នៃការស៊ើបអង្កេតនៃបទល្មើសពេហ្មទណ្ឌឡើងទៅ ជាពិសេសការសមេបសមេួល ជាសំណងរដ្ឋប្បវេណី 

ក្នុងករណីបទល្មើសពេហ្មទណ្ឌ ឬឧកេិដ្ឋដោយពុំមានការកាត់ទោសតេឹមតេូវតាមច្បាប់។ មូលហេតុទី៣ គឺឥទ្ធិពល 

នយោបាយមកលើ បេពន្ធ័យុត្ដិធម៌ ដែលធ្វើឱ្យមានភាពលំអៀង ក្នុងការរកយុត្ដិធម៌ដល់ជនរងគេះ ។ 

នៅឆ្នាំ២០០៩នេះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានខិតខំបេឹងបេង អនុម័តនូវច្បាប់ថ្មីៗ ដែលចាំបាច់ មួយចំនួន។ 

ប៉ុន្ដែបញ្ញត្ដិខ្លះ ក្នុងច្បាប់ថ្មីៗទាំងនេះ នៅតែបង្កនូវការពេួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង នៅក្នុងសង្គមស៊ីវិល។ ជាការពិត កេម 

ពេហ្មទណ្ឌ និងច្បាប់បាតុកម្មថ្មី បានតេូវគេមើលឃើញថា ជាការធា្លាក់ចុះនៃសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងសេរីភាពជួបបេជុំ 

(កូដកម្ម និង បាតុកម្ម)។ ការពិគេះយោបល់បន្ថែមទៀត តេូវការចាំបាច់ ដើម្បីឱ្យមានការធានា បេកដបេជា និង 

មានបេសិទ្ធភាពក្នុងការធ្វើឱ្យមានភាពបេសើរឡើង នៃបេពន្ធ័ច្បាប់នេះ។ គ្មានការរីកចំរើនអ្វីគួរឱ្យកត់សំគល់ទេ 

ក្នុងការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ ស្ដីពីដំណើរការនិងការបេពេឹត្តិទៅនៃឧត្ដមកេុមបេឹក្សានៃអង្គចៅកេម និងការអនុម័ត 

ច្បាប់ស្ដីពីសហលក្ខន្ដិកៈចៅកេមនិងពេះរាជអាជា្ញាដែលច្បាប់ទាំងពីរនេះ បានតេូវចាត់ទុក ដោយអង្គការសិទ្ធមនុស្ស 

នានា ថាជាកតា្ដៅគន្លឹះនាំឱ្យមានឯករាជភាព នៃស្ថាប័នតុលាការនៅកម្ពុជា។ 

ចំណែកការកែទមេង់បេពន្ធ័យុត្ដិធម៌វិញ បេការដែលមានការសមេចរបស់រដ្ឋាភិបាលដោយអនុកេឹត្យ ក្នុង 

ការដក់ឱ្យចូលនិវត្ដន៍ ដល់សមាជិក ៤រូប នៃឧត្ដមកេុមបេឹក្សានៃអង្គចៅកេម មិនមានលក្ខណៈតេឹមតេូវ តាម 

គោលការណ៍ច្បាប់ ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ឯករាជភាពរបស់តុលាការ និងបានរំលោភដល់គោលការណ៍បែង ចែក 

អំណាចដច់ពីគ្នា ដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញទៀតផង។ ពេះថាអនុកេឹត្យគឺជាឯកសរគតិយុត្ដិ ដែល មានអំណាច 

ចាត់ចែង តែនៅក្នុងស្ថាប័ននីតិបេតិបត្ដិ មិនអាចមានអំណាចក្នុងការចាត់ចែងក្នុងស្ថាប័ន ធម្មនុញ្ញ ដទៃទៀត នោះទេ 

ការបេើបេស់អនុកេឹត្យសមេប់ ចាត់ចែងក្នុងស្ថាប័នតុលាការ គឺជាការរំលោភដល់ឯករាជភាព របស់តុលាការ។ 

ការអំពាវនាវជាចេើនលើកចេើនសឱ្យមានកំណែទមេង់ទូលំទូលាយទាំងឡាយបានតេូវបំភ្លេចចោល រីឯបញ្ហា 

ដែលមានជាយូរមកហើយ ដូចជាអំពើពុករលួយ និងភាពមិនអាច បេើបេស់បាននូវយុត្ដិធម៌កាន់ តែមិនល្អឡើង។ 

ករណី០០១ឬការកាត់ទោស ឌុច អាចចាត់ទុកជារឿងជោគជ័យមួយនៅក្នុងបេវត្ដិសលាក្ដីឧកេិដ្ឋកម្មនានា 

ថ្វី បើមានភាព យឺតយ៉ាវបបន្ដិចនៅពេលចាប់ផ្ដើមបើកសវនាការ។ ការកាត់ក្ដីនេះមិនតេឹមតែផ្ដល់ឱ្យនូវការសកល្បង 

មួយក្នុងការយកបេពន្ធ័ភាគីដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី មកអនុវត្ដទេវាថែមទាំងបញ្ជាក់ថាទមេង់នៃការចូលរួមរបស់ 

ជនរងគេះ កាន់តែមានភាពបេសើរឡើងសមេប់ការកាត់ក្ដីពេហ្មទណ្ឌអន្ដរជាតិដែលស្មុគស្មាញ និងដើម្បីជា 

បេយោជន៍ ដែលសក្ដិសម ទៅនឹងតមេូវការភាគចេើនរបស់ជនរងគេះ។ ការរួមបញ្ចូលរវាងបេពន្ធ័ ដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី 

និងវិធានផ្ទៃក្នុង របស់សលាក្ដីកូនកាត់នេះបានពាំនាំ មកនូវសំណួរយ៉ាងស្មុគសា្មញ និងគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ និង 

ទាក់ទងដល់ការផ្ដល់ភាពយុត្ដិធម៌និងបេសិទ្ធភាពនៃសលាក្ដីនេះ។ កិត្ដិសព្ទ័របស់សលាក្ដី នេះអាសេ័យយ៉ាងខំ្លាង 

ទៅលើដំណើរការរបស់សលាក្ដីនេះនាពេលបច្ចុប្បន្ននិងពេលអនាគត។ ដើម្បីបង្ហាញឱ្យ ឃើញថាដំណើរការ 

សលាក្ដីនេះគួរឱ្យជឿជាក់បានសលាក្ដីនេះ តេូវតែសម្ដែងឱ្យឃើញពីឯករាជភាពរបស់ខ្លួន ចេញពីការជេៀតជេក 

នយោបាយ និងវៀរចាកពីបញ្ហាពុករលួយទាំងទ្បាយនៅក្នុងបេពន្ធ័តុលាការនេះ។ បញ្ហាទាំងពីរនេះអាចធ្វើឱ្យប៉ះ 

ពាល់ជាអវិជ្ជមានបានទៅដល់កេរដំណែលរបស់សលាក្ដី។ ការសមេចដំណើរការទៅមុខក្នុងការចោទបេកាន់ជន 

សង្ស័យបន្ថែមទៀតមិនមែនជារឿងនយោបាយ តែភាគីមា្ខាងនោះទេតែជាលទ្ធផល នៃនីតិកេមផ្លូវច្បាប់ ដែលមាន 


ការឯកភាពគ្នាជាទ្វេភាគីពីសំណាក់អង្គការសហបេជាជាតិ និងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។ តាមការពិត បញ្ហាមិនមែន 

អាសេ័យនៅលើចំនួនសំណុំរឿងប៉ុនា្មានដែលសលាក្ដីអាចទទួលកាត់ក្ដីនោះទេ ប៉ុន្ដែអ្វីដែលជាសរៈសំខន់នោះ 

គឺថា តើសលាក្ដី នេះ អាចផ្ដល់ភាពយុត្ដិធម៌យ៉ាងឯករាជ្យមួយដល់ជនរងគេះបានដែរឬទេ។ ម្យ៉ាងទៀត វិធាន 

ផ្ទៃក្នុង របស់ អ.វ.ត.ក អនុញ្ញាតឱ្យជនរងគេះមានសិទ្ធិស្នើសុំជាសំណងសមូហភាព និងសំណងផ្លូវចិត្ដ ប៉ុន្ដែ អ 

ត្ដន័យ នៃសំណងនេះមិនមានភាពច្បាស់លាស់ជាក់លាក់ដែលអាចផ្ដល់ជាបេយោជន៍ ដល់ជនរងគេះឡើយ។ 

យើងគួរកត់សមា្គាល់ដែរថាសលកេម ដីកាបង្គាប់ទាមទារសំណងមិនតេូវផ្អែកលើមតិយោបល់របស់ អ្នកជំនាញ 

ណាមួយឬ អង្គការណាមួយដោយមិនមានការពិភាក្សាយោបល់ ពីជនរងគេះទាំងឡាយឡើយ។ ថ្វីបើមានការ 

ជជែក វែកញែកជាចេើនក្នុងចំណមអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងមន្ដេីរបស់សលាក្ដីមួយចំនួនក្នុងរឿងទេង់ទេយ 

ហិរញ្ញវត្ថុក្នុងបញ្ហាសំណងនោះក្តី ក៏យើងនៅមិនទាន់បានឃើញមានការរីកចមេើនទៅមុខឬចេញជាគំនិតផ្ដួចផ្ដើម 

អ្វីមួយ ក្នុងបញ្ហានេះនៅឡើយទេ។ 

II. សិទ្ធិពលរដ្ឋ និងនយោបាយ 

១- សេរីភាពប េញ្ចញមតិ 

បើបេៀបធៀបទៅនឹងអាណត្ដិមុនៗ យើងសង្កេតឃើញហាក់ដូចជាមាននិនា្នាការរឹតត្បិត នូវសេរីភាពនេះ 

កេយពេលបោះឆ្នោត និងការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលរួចម្ដងៗ។ ស្ថានភាពឆ្នាំ២០០៩នោះមាន លក្ខណៈបេហាក់បេហែល 

នឹងឆ្នាំ២០០៥ដែរ តែដោយឡែកឆ្នាំ២០០៩មានលក្ខណៈធូរសេលជាងតេង់ពុំមានទោសជាប់ពន្ធនាគរ ពីបទ 

បរិហាកេរ្ដិ៍។ ម្យ៉ាងទៀតអ្នកដែលតេូវមន្ដេីឬស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាលប្ដឹង និងកាត់ទោសដោយតុលាការ បានទុកឱ្យគេច 

ខ្លួនរួចចេញទៅបរទេសចេើនជាងពីឆ្នាំ២០០៥។ 

នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ នេះមន្ដេីឬស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមួយចំនួនបានប្ដឹងតបតជាមួយអ្នកសំដែងមតិបេឆំង 

ជាមួយខ្លួន តាមរយៈតុលាការខេត្ដ-កេុង យ៉ាងហោចណាស់ក៏មានករណីប្ដឹងផ្ដល់ចំនួន២២ ដែលកំពុងដំណើរការ 

ក្នុងស្ថាប័នតុលាការ។ មន្ដេីសហជីពបេមាណ៥៨នាក់ផ្សេងទៀត តេូវបានបណ្ដេញចេញពីការងរ ក្នុងរោងចកេ 

ផងដែរ មូលហេតុដោយពួកគេហា៊ានចេញមុខតវា៉ាលក្ខខណ្ឌការងរជាមួយថៅកែរោងចកេ។ ករណីបែបនេះ ក៏ 

មិនឃើញមាន វិធានការផ្លូវការណាដើម្បីធ្វើការដោះសេយពីសមត្ថកិច្ច ។ និយយរួមអ្នកដែលបាន បញ្ចេញ ទស្សនៈ 

ទិតៀន រិះគន់ ដល់សកម្មភាពការងររបស់រដ្ឋាភិបាល និងធ្វើការទាមទារសិទ្ធិសេរីភាពនោះ មានមន្ដេី សង្គមស៊ីវិល 

អ្នកតំណាងរាស្ដេគណបក្សបេឆំង, និងអ្នកសរព័ត៌មាន ដែលតេូវបានចោទបេកាន់ពីបទផ្សាយព័ត៌មានមិនពិត 

បរិហារកេរ្ដិ៍ និងបទញុះញង់ជាដើម 1 ។ បេការដែលស្ថាប័ន ឫុមន្ដេីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ធ្វើបណ្ដឹង ពេហ្មទណ្ឌ របៀបនេះ 

អាចចាត់ទុកថា ជាចេតនារឹតបន្ដឹងសេរីភាព និងដក់ការគបសង្កត់ទៅលើកេុមអ្នកបញ្ចេញមតិរិះគន់រដ្ឋាភិបាល 

បានដែរ ពេះមន្ដេីរដ្ឋាភិបាលជាបុគ្គលសធារណៈ ដែលអំពើឫុសេចក្ដីសមេចរបស់ខ្លួនអាចធ្វើឱ្យមានការមិនពេញចិត្ដ 

ឫុប៉ះពាល់ផលបេយោជន៍ ដល់ពលរដ្ឋមួយចំនួនណានោះ។ ដូច្នេះការមានមតិទិតៀនគឺជាតម្លៃដ៏សំខន់មួយរបស់ 

សង្គមបេជាធិបតេយ្យ ដែលខុសពីសង្គមបិទជិត។ 

១ កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០០៩ ការិយល័យសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហបេជាជាតិថ្លែងថា "ការបេើបេស់ និងការរំលោភនៃបណ្ដឹង 

បរិហារកេរ្ដិ៍ និងការផ្សាយព័ត៌មានមិនពិត ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់សេរីភាព ក្នុងសំដែងមតិយោបល់ដែលមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញធានាការពារ និង 

ការអភិវឌ្ឍន៍បេជាធិបតេយ្យ"។ គ្មានជនណាមា្នាក់តេូវភ័យខ្លាចដោយការសំដែងមតិរបស់ខ្លួន ដោយសន្ដិវិធីនោះទេ ឱ្យតែមិនបំពានសិទ្ធិអ្នកដទៃ។ 


២- សេរីភាពសរព័ត៌មាន 

ក្នុងឆ្នាំ២០០៩នេះ យ៉ាងហោចមានអ្នកសរព័ត៌មាន ចំនួន ២៥ករណី 2 តេូវបានភា្នាក់ងររដ្ឋាភិបាលប្ដឹង ពីបទ 

បរិហារកេរ្ដិ៍ និងបទផ្សាយព័ត៌មានមិនពិតពេមទាំងបទល្មើស ពេហ្មទណ្ឌផ្សេងៗទៀត។ ក្នុងចំណមករណី ទាំងអស់ 

ខងលើ មានករណីមួយចំនួន ដែលអ្នកសរព័ត៌មានបានរិះគន់ បេឆំងជាមួយសកម្មភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល ហើយ 

តេូវបានប្ដឹងទៅតុលាការ ដោយមិនបានអនុវត្ដច្បាប់របបសរព័ត៌មាន បានធ្វើឱ្យអ្នកសរព័ត៌មានជាប់ ពន្ធនាគរ 

ដោយអយុត្ដិធម៌ ។ បេការនេះបានឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញអំពីបរិយកាស ដ៍ពិបាកមួយសមេប់អាជីព អ្នកសរព័ត៌មាន 

ឯករាជ្យនៅក្នុងបេទេសកម្ពុជា កិច្ចការរបស់ពួកគេដែលធ្វើជាបេចាំនោះ មានការបេថុយបេថាន ចេើន។ រាល់ពេឹត្ដិ 

ការណ៍សំខន់ៗទាក់ទងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ដែលកើតឡើង បើមានអ្នកហា៊ានសរសេរការពិត អំពីពេិត្ដិការណ៍នោះ 

នឹងតេូវទទួលរងការគំរាមកំហែង ទទួលអំពើហិង្សា តេូវទទួលរងការប្ដឹងទៅតុលាការ 3 ឬតេូវគេលបធ្វើឃាតជាដើម។ 

ទាំងនេះបានធ្វើឱ្យសេរីភាពខងសរពត៌មាន មានការធា្លាក់ចុះបន្ដិចម្ដងៗ បើបេៀបធៀបទៅឆ្នាំមុន។ 

សេរីភាពសរព័ត៌មាននេះ មិនមែនវាស់វែងថាល្អតាមបរិមាណនៃកាសែតបោះពុម្ពផ្សាយ វិទ្យុ និងទូរទស្សន៍ 

មានចេើនស្ថានីយ៍នោះទេ។ សេរីភាពនេះគឺវាស់វែងទៅតាមកំរិតដែលអនុញ្ញាតឱ្យមានការទិតៀន រិះគន់ ដល់ 

សកម្មភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល ហើយអ្នកទាំងអស់នោះមិនមានការភ័យខ្លាច។ បើលំហនៃការទិតៀននេះ ធំទូលាយ 

ទើបអាចនិយយបានថាសេរីភាព នេះមានលក្ខណៈល្អបេសើរបាន តែបើមានការចាប់ទោសអូសដំណើរ ដល់អ្នក 

មានមតិរិះគន់នេះ ដោយការគំរាមកំហែង ដោយសមា្លាប់ ឬដោយប្ដឹងទៅតុលាការ ឱ្យដក់ពន្ធនាគរលើអ្នកមានមតិ 

រិះគន់នោះ គឺសេរីភាពនេះមិនអាចចាត់ទុកថាល្អបេសើរបាននោះទេ ទោះបីជាក្នុងបេទេសមានកាសែត វិទ្យុ និង 

ទូរទស្សន៍រាប់សិប ឬរាប់រយយ៉ាងណាក្ដី។ 

ករណីសិក្សា 

ចាងហ្វាងការផ្សាយកាសែតខ្មែរម្ចាស់សែុក លោក ហ ច ដែល មន 

និន្នាការគាំទែ គណបក្សបែឆាំង តែូវបានតុលាការសាលាដំបូងកែុងភ្នំពេញ 

សមែចផ្ដន្ទាទោសអំពីបទបរិហរកេរ្ដិ៍ និងញុះញង់ តាមពាក្យបណ្ដឹងថា 

កាសែតនេះ បានបោះពុម្ពផ្សាយ អត្ថបទទាក់ទង អំពើពុករលួយរបស់ 

កែុមមន្ដែី មនអំណាចមួយចំនួនក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល កាលពីថ្ងៃទី០៥-០៧ 

លោកហ ច ចាងហា្វាងកាសែតខ្មែរមា្ចាស់សេុក 

ខែមេសា ឆា្នាំ២០០៩។ 

ទោះជាមានការលុបនូវទោសជាប់ពន្ធនាគរពីបទបរិហាកេរ្ដិ៍យ៉ាងណាក្ដីក៏យើងសង្កេតឃើញថាមានអ្នកសរ 

ព៌តមានតេូវបានចោទបេកាន់ និងដក់ទោសពីបទផ្សាយព័ត៌មានមិនពិត ឬបទញុះញង់ជាដើម។ ច្បាប់ពេហ្មទណ្ឌ 

ថ្មីដែល ទើបអនុម័តដោយសភាជាតិឆ្នាំ២០០៩នេះ ក៏មានមាតេមួយចំនួនដែលដក់ទោសពន្ធនាគរដល់ 

អ្នកសរព័ត៌មាន ផងដែរ។ មានការទទួលស្គាល់ថានៅមានការខ្វះខតខង ផ្នែកវិជា្ជាជីវៈរបស់អ្នកសរព័ត៌មានខ្លះ 

២ ក្លឹបអ្នកកាសែតបានចេញរបាយការណ៍មួយកាលពីថ្ងៃទី១៦-១២-០៩ ស្ដីពីស្ថាប័នផ្សេងៗ ប្ដឹងអ្នកកាសែត ក្នុងឆ្នាំ២០០៩ មានការកើនឡើងក្នុង 

នោះមាន អ្នកកាសែតចំនួន៣១នាក់ ជាប់ពន្ធនាគរ តែមានការដោះលែងមកវិញមួយចំនួន ។ 

៣ វេទិកានិពន្ធនាយកសរពត៌មានលើកទី៦ បានបេរឰនៅសណា្ឋាគរសន់វ៉េ កាលពីថ្ងៃទី២៦-១២-០៩ បានអំពាវនាវមាន១០ចំណុច ទៅរដ្ឋា 

ភិបាលទាមទារ ឱ្យបេើច្បាប់សរព័ត៌មាន ជំនួសកេមពេហ្មទណ្ឌថ្មី សមេប់សេរីភាពខងសរព័ត៌មាននៅកម្ពុជា។ 


ដែរ តែអ្នកសរព័ត៌មាន បានស្នើសុំឱ្យយកច្បាប់សរព័ត៌មានមកបេើជាជាងយកច្បាប់ពេហ្មទណ្ឌ មកដក់ទោស 

ចំពោះអ្នកសរព័ត៌មាន។ 


លោក ដ ស ជាចាងហ្វាងការផ្សាយកាសែតមនសិការខ្មែរ លោក 

ធ្លាប់បានទទួលរង ការចោទបែកាន់ពីតុលាការកែុងភ្នំពេញ ហើយលោក 

តែូវបានចាប់ ដក់ពន្ធនគារពែ សអស់មួយសបា្ដាហ៍ កាលពីថ្ងៃទី៨-១៥ 

ខែមិថុនា ឆ ្នាំ២០០៨ ទាក់ទងអត្ថបទចុះផ្សាយ រិះគន់មន្ដែីរដ្ឋាភិបាល មន 

និន្នាការទៅគណបក្សបែឆាំង។ លោកដ ស ធ្លាប់បានបែប់កែុមសិទ្ធិ 

លោក ដ ស ចាងហា្វាងកាសែតមនសិការខ្មែរ 

មនុស្សថា លោក មនការពែួយពីសុវត្ថិភាព លោកមិនចង់ទៅណាទេ ហើយ 

កាសែតរបស់លោក បើមិនអាចសរសេរទេ គឺតែូវតែបិទក្នុងថ្ងៃណាមួយ 

និងមិនមនថវិកា គែប់គែន់ក្នុងការធ្វើកាសែត។ ឆា្នាំ២០០៩នេះ លោកដ ស បានបែកាសបញ្ឈប់អាជីព ជា 

អ្នកសារព័ត៌មនបន្ដទៅទៀត ហើយលោកបាន បិទកាសែតរបស់លោកចាប់ពីថ្ងៃទី០៨ ខែកក្កដា ឆ ្នាំ២០០៩។ 

នៅក្នុងសំណេររបស់ លោក ដ ស ដែលបាន សរសេរ លិខិតសុំទោសរដ្ឋាភិបាល ក្នុងឃ្លាមួយបញ្ជាក់ថា "ជាការ 

តបស្នងសងគុណ ចំពោះសម្ដេចអគ្គម ហ សែនបតីតេជោ និង ថា្នាក់ដឹកនំគណបក្សបែជាជនកម្ពុជា ខ្ញុំសូម 

សន្យាថា និងមិនបន្ដការបោះពុម្ពផ្សាយសារព័ត៌មន មនសិការខ្មែរតទៅទៀតទេ..."។ 

អនុសាសន៍ 

- បញ្ហាទាំងឡាយណាដែលកើតចេញពីការចុះផ្សាយក្នុងទំព័រសរព័ត៌មានទាក់ទងដល់ការរិះគន់ជាសធារណៈ 

ដល់មន្ដេីរដ្ឋាភិបាល សូមយកច្បាប់ស្តីពីរបបសរព័ត៌មាន មកអនុវត្ដន៍ មិនគប្បីយកច្បាប់ពេហ្មទណ្ឌមក 

បេើនោះទេ។ 

- រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាគួរបើកឱកាសក្នុងការផ្ដល់ព័ត៌មានដល់អ្នកសរព័ត៌មាន ដោយមិនមានការរើសអើង។ 

៣- សេរីភាពប េញ្ចញមតិតាមទីសធារណៈ 

នៅឆ្នាំ២០០៩នេះ មានកូដកម្ម និងបាតុកម្មចំនួន១៥៦លើក ដែលបានតវា៉ាទាមទារពីរឿង វិវាទដីធ្លី ៧១លើក 

ពី សិទ្ធិ និងល័ក្ខខ័ណ្ឌការងរក្នុងរោងចកេ៣៧លើក និងពីរឿងផ្សេងៗទៀត៤៨លើក។ ក្នុងនោះ មាន កូដកម្ម និង 

បាតុកម្ម ចំនួន៣៤លើកដែលអាជា្ញាធរបានបង្កេបដោយបេើហិង្សា ទោះបីជាកូដករ និង បាតុករ ពុំមានបេើហិង្សា 

យ៉ាងណាក្ដី ។ កេពីកូដកម្ម និងបាតុកម្ម១៥៦លើកនេះ នៅមានបាតុកម្មរបស់ជនរងគេះ ពីទំនាស់ដីធ្លីចំនួន២៨លើក 

ទៀតដែលពុំ អាចបេមូលផ្ដុំគ្នាបាន ដោយមានការរារាំងពួកគត់នៅឯភូមិឃុំ របស់គត់ ដោយ អាជា្ញាធរមូលដ្ឋាន 

តែម្ដង។ កេពីនេះ នៅមានការបង្កការលំបាកដល់បាតុករកេីកេដែលលើកគ្នាមក ទីកេុងភ្នំពេញ ពុំឱ្យគត់អាច 

ស្នាក់នៅ តាមទីសធារណៈ បានឡើយ សូម្បីទីស្នាក់ការរបស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្សខ្លះ ដែលពីមុនអាចអនុញ្ញាតឱ្យ 

គត់ស្នាក់នៅដើម្បីមកតវា៉ាទាមទារ។ ឥឡូវនេះបែរជាមិនអាចស្នាក់នៅបាន ដោយសរ មានការរំខន ពីអាជា្ញាធរ 

មូលដ្ឋានមកលើអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស ណាដែលហា៊ានអនុញ្ញាត ឱ្យជនរងគេះទាំងនោះស្នាក់នៅ។ 


នៅឆ្នាំ២០០៩ នេះជាទូទៅការធ្វើកូដកម្ម ឫុបាតុកម្មអហិង្សា កេុមអ្នកធ្វើបាតុកម្ម និងកូដកម្ម មិនបាន សុំច្បាប់ 

ទៅស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធឡើយ 4 ភាគចេើនពួកគេ ជនដំណឹងទៅអាជា្ញាធរអំពីការធ្វើសកម្មភាព តែប៉ុណ្ណោះ។ នេះជាសញ្ញា 

បញ្ជាក់ពីការលែងមានជំនឿលើការស្នើសុំទៅអាជា្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច ឱ្យផ្ដល់ការអនុញ្ញាតឱ្យនោះទៀតហើយ។ 

ដូចនេះចំពោះការបញ្ចេញមតិតាមរយៈការធ្វើបាតុកម្ម ឬកូដកម្មដោយអហិង្សា ដែលកើតឡើងភា្លាមៗ នោះក៏តេូវបាន 

ហាមឃាត់ឫុបង្កេបយ៉ាងម៉ឺងមា៉ាត់ ជាពិសេសបេជាពលរដ្ឋដែលបានមកតវា៉ាបញ្ហាដីធ្លី បើទោះបីជាការ តវា៉ាទាំងនោះ 

មិនបានបេើបេស់ហិង្សា ដែលបណា្ដោលឱ្យមានបញ្ហាប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខសណា្ដោប់ធា្នាប់សធារណៈយ៉ាងណាក៏ដោយ។ 

ឆ្នាំ២០០៩នេះ មានការបង្កេបទៅលើកូដកម្ម និងបាតុកម្មតិចជាងឆ្នាំ២០០៨ (១០៥លើកក្នុង ចំណម 

កូដកម្ម និងបាតុកម្ម១៥៥លើក) ដោយសរឆ្នាំ២០០៨ ជាឆ្នាំដែលមានការបោះឆ្នោត អាជា្ញាធរមានការភ័យខ្លាច 

បាតុកម្ម-កូដកម្ម ដែលបេឆំងនឹងលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោត ដូចោ្នាះទើបមានការបង្កេបដោយមិនមានរើសមុខបែប 

នេះ។ ប៉ុន្ដែឆ្នាំ២០០៩ ការបង្កេបបានកើតឡើងភាគចេើនគឺក្នុងករណីដែលភាគីទំនាស់មា្ខាងទៀតជាអ្នកមាន អំណាច 

ខ្ពស់ ឬជាកេុមហ៊ុនដែលមានបង្អែកខ្លាំង។ ដូច្នេះឆ្នាំ២០០៩មិនអាចចាត់ថាសេរីភាព បញ្ចេញមតិ តាមទីសធារណៈ 

នេះមានសភាពបេសើរឡើងជាងឆ្នាំ២០០៨នោះទេ ពេះថាការតវា៉ាទាមទារតាមទីសធារណៈ ណាដែលប៉ះពាល់ 

ដល់ផលបេយោជន៍របស់អ្នកមានអំណាចខ្ពស់ ឬកេុមហ៊ុនដែលមានខ្នងបង្អែកខ្លាំងនៅតែទទួល ការបង្កេបយ៉ាងខ្លាំង 

កា្លា ដដែលពីអាជា្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច។ 


- ដោយសរយន្ដការដោះសេយជម្លោះនៅកម្ពុជានៅទន់ខ្សោយនៅឡើយ សេរីភាពបញ្ចេញមតិតាម 

ទីសធារណៈ គឺជាលទ្ធភាពដ៍សំខន់មួយ សមេប់បន្ធូរភាពតានតឹងក្នុងសង្គម និងជួយឱ្យអ្នកកេីកេឫុអ្នក 

គ្មានអំណាច មានសង្ឃឹមខ្លះ ក្នុងការស្វែងរកយុត្ដិធម៌ ។ ដូច្នេះគួរផ្ដល់សេរីភាពនេះ ឱ្យបានទូលំទូលាយ។ 

- គួរកុំឱ្យមានការចោទបេកាន់ អង្គការសិទ្ធិមនុស្សថាជា អ្នកញុះញង់ឱ្យបេជាពលរដ្ឋ ចេះតវា៉ា ពេះការដែល 

ឱ្យ បេជាពលរដ្ឋចេញតវា៉ាតាមច្បាប់ និងអហិង្សាគឺជាមធ្យបាយល្អបំផុត សមេប់បញ្ចៀសការបេើមធ្យ 

បាយហិង្សា។ 

៤- ការគំរាមកំហែងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស 

សេចក្ដីបេកាសរបស់អង្គការសហបេជាជាតិស្ដីពី "អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស" បានតេូវអនុម័ត ដោយមហា 

សន្និបាត តាមសេចក្ដីសមេចលេខ៥៣/១៤៤ ចុះថ្ងៃទី០៩ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៨ និងតេូវបានធ្វើការផ្សព្វផ្សាយថ្ងៃទី០៨ 

ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៩៩។ សេចក្ដីបេកាសនេះបានទទួលស្គាល់នូវតួនាទីដ៏សំខន់របស់អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សនានានៅ 

ទូទាំងពិភពលោក ដែលហា៊ានបេថុយបេថាននឹងគេះថា្នាក់ ដើម្បីជួយការពារសិទ្ធិមនុស្សរបស់អ្នកដទៃ ។ សេចក្ដី 

បេកាសនោះក៏បានតមេូវឱ្យ រដ្ឋជាសមាជិកនីមួយៗតេូវមានកាតព្វកិច្ច ក្នុងការជួយការពារដល់សុវត្ថិភាពរបស់អ្នក 

ការពារសិទ្ធិមនុស្សទាំងនោះផងដែរ។ ប៉ុន្ដែនៅកម្ពុជាអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សបាន និងកំពុងទទួលរងនូវការគំរាម 

កំហែង និងប្ដឹងទៅស្ថាប័នតុលាការដោយមន្ដេីមានអំណាច និងអ្នកមានមួយចំនួន។ អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស ទាំងនោះ 

៤ កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៩ លោក រ៉ុង ឈុន បេធានសមាគម គេូបងេៀនឯករាជ្យបញ្ជាក់ថា សិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិនៅតែមានសភាព 

ធ្ងន់ធ្ងរនៅកម្ពុជា សមាគម គេូរបស់លោកមិនអាចសំដែងមតិតាមរយៈការធ្វើបាតុកម្ម កូដកម្មបានទេ ក្នុងឆ្នាំ២០០៩កន្លងមកនេះ ។ 


រួមមាន តំណាងសហគមន៍ចេញមុខតវា៉ាបញ្ហាវិវាទដីធ្លី និងការបណ្ដេញចេញពីលំនៅដ្ឋាន, សកម្មជន សហជីព, 

សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្សជាដើម។ល ។ 

តាមការឱ្យនិយមន័យរបស់កេុមអង្គការ សមាគម ធ្វើការខងវិស័យសិទ្ធិមនុស្សបង្ហាញថា អ្នកការពារ 

សិទ្ធិមនុស្ស គឺជាមនុស្ស (រូបវ័ន្ដបុគ្គល ឫអ្នកតំណាងសហគមន៍ឫ ជាអ្នកតំណាងឱ្យកេុមដែលតវា៉ាទាមទារ ក្នុង 

ទំនាក់ទំនងអ្វីមួយក្នុងសង្គម) ហើយពួកគេទាំងអស់នោះធ្វើសកម្មភាព ដើម្បីលើកស្ទួយសិទ្ធិមនុស្ស និងការពារ 

សិទ្ធិជា មូលដ្ឋានក្នុងទមេង់អហិង្សា5។ 

ការគំរាមកំហែងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សនេះ បានកា្លាយជា បេធានបទ គួរឱ្យ 

ពេួយបារម្ភមួយដែលលេចធ្លោជាងគេ បេមាណជា៣ឆ្នាំចុងកេយនេះ។ ក្នុងឆ្នាំ២០០៩នេះ យ៉ាងហោចណាស់ 

ក៏មានសកម្មជនអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស ចំនួន២៣៥ 6 នាក់ដែលបានកំពុងទទួលរងការប្ដឹងផ្ដល់ ទៅស្ថាប័នតុលាការ 

ក្នុងនោះមាន១៤៧នាក់តេូវបានចាប់ខ្លួនដក់ពន្ធនាគរ បនា្ទាប់ពីមានបទអន្ដរាគមន៍នានា ពីស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ អ្នកការពារ 

សិទ្ធិមនុស្សចំនួន៨៩នាក់ តេូវបានដោះលែងឱ្យនៅកេឃុំបណ្ដោះអាសន្ន និង ៥៨នាក់ កំពុងជាប់ពន្ធនាគរ 

និង៨៨នាក់ផ្សេងទៀតកំពុងគេចខ្លួន ពីការតាមចាប់ខ្លួន។ ផ្អែកតាមតួលេខនេះ ស្ថានភាពនៃការគំរាមកំហែង 

អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សឆ្នាំ២០០៩ មានសន្ទុះកើនឡើង បើធៀបជាមួយស្ថិតិ ឆ្នាំ២០០៨ ដែលមានតេឹមតែ១៦៤នាក់ 

ប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងបណា្ដោឆ្នាំមុនៗ សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស ឬមន្ដេីការពារ សិទ្ធិមនុស្ស គេន់តែបានទទួលនូវការចោទបេកាន់ 

កេផ្លូវការថា ជាអ្នកនៅពីកេយខ្នងឬជាអ្នកញុះញង់ បេជាពលរដ្ឋក្នុងទំនាស់ដីធ្លី ឱ្យមានការតវា៉ាទៅអាជា្ញាធរមាន 

សមត្ថកិច្ចឱ្យជួយដោះសេយបញ្ហារបស់ពួកគេ។ ប៉ុន្ដែ ឆ្នាំ២០០៩នេះតុលាការខេត្ដមួយចំនួនបានគំរាម ធ្វើការ 

ចោទ បេកាន់ដល់សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងមន្ដេីសិទ្ធិមនុស្ស ក្នុងបទល្មើសពេហ្មទណ្ឌ។ 


កាលពីថ្ងៃទី២៩-០៧-០៩ តុលាការសាលាដំបូងខេត្តរតនគីរី បាន 

ចេញដីកាកោះឈ្មោះលោក ប ប ជាអ្នកសមែបសមែួលសមគមអាដហុក 

បែចាំខេត្ដរតនគីរី និង លោក ឆ ធ សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស បែចាំសែុកបាន 

លុង បច្ចុប្បន្នជាបុគ្គលិកស៊ើបអង្កេត បែចាំខេត្ដមណ្ឌលគីរី អ្នកទាំងពីរ 

តែូវលោកចៅកែមស៊ើបអង្កេត កោះឱ្យចូលខ្លួនពីបទ ជាប់សង្ស័យថា 

លោក ប៉ ប អ្នកសមេបសមេួលសមាគមអាដហុក 

លោក ឆ ធ សកម្មជនសមាគមអាដហុក 

"ញុះញង់បង្កឱ្យមនអំពើហិង្សា" ដែលក្នុងបំណងចាប់ឃុំខ្លួនសកម្មជន 

សិទ្ធិមនុស្សទាំងពីររូបនេះ។ 

ពាក់ព័ន្ធពីបទចោទបែកាន់នេះ បុគ្គលិកសិទ្ធិមនុស្ស ទាំងពីររូបនេះ 

ធ្លាប់បានចូលរួមស៊ើបអង្កេត ករណីទំនស់ដីធ្លីមួយ កន្លែងនៅឃុំបាតាង 

សែុកលំផាត់ខេត្ដរតនគីរី រវាងបែជាពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិច ជាមួយ 

កែុមហ៊ុនDM Group ដែលមិនទាន់បានដោះសែយចប់សព្វគែប់នៅឡើយ 

អស់រយៈពេល៥ឆា្នាំ កន្លងមកនេះ។ ករណីនេះបានធ្វើឱ្យ អ្នកទាំងពីរសមែច 

ទៅធ្វើការនៅទីកន្លែងផ្សេង មួយរយៈដើម្បីបញ្ចៀសការចាប់ខ្លួន ដក់ពន្ធនគារ 

របស់តុលាការ ខេត្ដរតនគីរី។ 

៥ http://www.amnesty.org/en/human-right-defenders 

៦ ផ្អែកតាមការកត់តេរបស់សមាគមអាដហុក គិតពីថ្ងៃទី០១ខែមករា ឆ្នាំ២០០៩ ដល់ថ្ងៃទី០១ ខែធ្នូឆ្នាំ២០០៩ ក្នុងនោះសកម្មជនអ្នកការពារ 

សិទ្ធិមនុស្ស ដែលរង ការចោទបេកាន់ និង ចាប់ខ្លួនភាគចេើន គឺតំណាងសហគមន៍ការពារដីធ្លី ។ 



អ្នកតំណាងសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដែលជាអ្នកការពារ 

សិទ្ធិមនុស្ស ក្នុងទំនស់ដីធ្លីនៅឃុំបាតាង សែុកលំផាត់ខេត្ដរតនគីរី 

ចំនួន៥នក់ ដែលតុលាការសាលាដំបូងខេត្ដរតនគីរី ចោទបែកាន់ និង 

ចាប់ ដក់គុក បានចំនួន ៤នក់ និងម្នាក់គេចខ្លួន ចោទបែកាន់ពីបទ 

"រំលោភកម្មសិទ្ធិសែបច្បាប់ និងបំផ្លិចបំផា្លាញទែព្យសម្បត្ដិខុសច្បាប់"។ 

តំណាងសមាគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច 

អាជា្ញាធរមនសមត្ថកិច្ច បានឃុបឃិត គា្នាយកដីសហគមន៍ជនជាតិដើម 

ភាគតិច ទៅបែគល់ឱ្យកែុមហ៊ុន DM Group ដំកៅស៊ូ ដោយមិនបាន 

ធ្វើការដោះសែយតែឹមតែូវ ទើបកើតមនការតវា៉ាបែឆាំងជាមួយកែុមហ៊ុនជាបន្ដបន្ទាប់ ក្នុងនោះអ្នកតំណាង 

បែជាពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិច ចេញមុខតវា៉ា និង ដក់ពាក្យបណ្ដឹងទៅ សា្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីសុំបញ្ឈប់ 

សកម្មភាពកែុមហ៊ុននេះ តែពុំមនការដោះសែយអ្វីឡើយ។ នៅពេលកែុមហ៊ុន ប្ដឹងបែជាពលរដ្ឋ ទៅ តុលាការ 

ដោយចោទបែកាន់ពីបទល្មើសពែហ្មទណ្ឌ តុលាការបានកោះហៅតំណាងបែជាពលរដ្ឋដែលចេញ មុខតវា៉ា ទៅ 

សាកសួរ ហើយចាប់ខ្លួនបង្ខំឱ្យបញ្ឈប់ការទាមទារដីពីកែុមហ៊ុន ហើយបានបញ្ចុះបញ្ចូលអ្នកតំណាងទាំងនោះ 

ប្ដឹងទៅតុលាការវិញថា មនកែុមសិទ្ធិមនុស្ស ដែលជាអ្នកនៅពីកែយករណីនេះ ជាថ្នូរនៃការដោះលែង និងបញ្ឈប់ 

ធ្វើការចោទបែកាន់។ មកទល់ពេលនេះតំណាងសហគមន៍នៅតែមិនទាន់ រួចផុតពីការចោទបែកាន់នៅឡើយ 

កំពុងស្ថិតក្នុងការភ័យខ្លាច ។ 

ការធ្វើបែបនេះគឺជាវិធីបំបាក់ស្មារតីដល់សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងមន្ដេីសិទ្ធិមនុស្ស ដែលកំពុងធ្វើសកម្មភាព 

ក្នុងបេទេសកម្ពុជា ឱ្យមានការរួញរាក្នុងការបំពេញបេសកកម្មដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស ឱ្យឈប់ផ្ដល់បេឹក្សាយោបល់ ផ្លូវច្បាប់ 

បន្ដទៅទៀតជូនសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចកេីកេនិងគ្មានអំណាចឱ្យខ្លបខ្លាចមិនហា៊ាន តវា៉ាទាមទារ តាមផ្លូវ 

ច្បាប់ ដោយអហិង្សាទៀតឡើយ។ បញ្ហានេះគឺពិតជាធ្វើឱ្យសហគមន៍ជនរងគេះទាំងអស់នោះទទួលយក នូវ 

ដំណះសេយ ដែលបង្ខំដោយភាគីអាជា្ញាធរមូលដ្ឋាន ដែលឃុបឃិតជាមួយអ្នកមានអំណាច ស្នើឡើង តែប៉ុណ្ណោះ 

ទោះបីជា ដំណះសេយនោះបានធ្វើឱ្យបាត់បង់ផលបេយោជន៍ជាចេើន របស់សហគមន៍ ជនរងគេះ យ៉ាងណាក្ដី។ 


- សូមរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានវិធានការការពារ និងលើកស្ទួយក្នុងកិច្ចអនុវត្ដសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងបេទេសកម្ពុជា។ 

រដ្ឋាភិបាល កម្ពុជាធានាច្បាស់លាស់ថា គេប់ពលរដ្ឋទាំងអស់ស្ថិតកេមច្បាប់ និងចូលរួមអនុវត្ដន៍ច្បាប់ 

ទាំងអស់គ្នា ដោយពុំមានការរើសអើង ។ 

- សូមឱ្យមានការជួយជំរុញ និងលើកទឹកចិត្ដចំពោះអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស ដែលកំពុងបំពេញបេសកកម្ម 

នៅតាមមូលដ្ឋានក្នុងបេទេសកម្ពុជា។ 

- សូមធ្វើការស៊ើបអង្កេតជាបនា្ទាន់នៅពេលបានទទួលព័ត៌មានអំពីការគំរាមកំហែងសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និង 

សូមឱ្យមានការផ្ដនា្ទាទោសជនល្មើស។ 


៥- ស្ថានភាពគាប់គាងពន្ធនាគារនៅកម្ពុជា 

បេទេសកម្ពុជាមានពន្ធនាគរសរុប២៦ នៅតាមបណា្ដោខេត្ដ-កេុងមានអ្នកទោសបេមាណ ជាង២ម៉ឺននាក់ 

ខ្លឹមសរ សំខន់នៃការឃុំគេងអ្នកទោសក្នុងពន្ធនាគរ គឺការគេប់គេងបង្ករ និងធ្វើការទប់ស្កត់នូវរាល់បទល្មើស 

និងឧកេិដ្ឋកម្ម ក្នុងសង្គមដោយឈរលើមូលដ្ឋានគេឹះច្បាប់ជាតិ និងអន្ដរជាតិ ពោលគឺការអប់រំកែបេអត្ដចរិត របស់ 

អ្នកទោស។ ម្យ៉ាងវិញទៀតពន្ធនាគរសមេប់ឃុំខ្លួនអ្នកទោស តាមអំណាចដីកាសមេច តេឹមតេូវពីតុលាការ មាន 

សមត្ថកិច្ច ហើយពន្ធនាគរក៏មិនមែនជាកន្លែងស៊ើបអង្កេត សួរចំឡើយឬធ្វើទារុណកម្មដែរ។ មន្ដេីពន្ធនាគរ ជា 

អ្នកផ្ដល់សេវាក្នុងការថែទាំសុខភាពអ្នកទោស។ អគ្គនាយកដ្ឋានបានផ្ដោតយកចិត្ដទុកដក់ ទៅលើរបៀប នៃការ 

រស់នៅ របស់អ្នកទោស បញ្ហាសុខភាពអ្នកទោស 7 និងអាគរស្នាក់នៅរបស់អ្នកទោសជាដើម។ តាមការធ្វើបទ 

សំភាសន៍ ជាមួយកេុមអ្នកទោសដែលតេូវបានដោះលែងឱ្យមានសេរីភាពវិញថា "ជីវភាពក្នុងការរស់នៅក្នុងពន្ធនាគរ 

ឈឺចាប់ ខ្លោចផ្សាក្នុងចិត្ដដែលមិនអាចនិយយពោលគឺភាពគេធគេតក្នុងជីវិតជាអ្នកទោស ដែលតេូវទទួលរង 

ទុក្ខទោសទាំងរស់"។ តាមការបញ្ជាក់ពីកេុមគេួសរសច់ញាតិដែលកំពុងជាប់ពន្ធនាគរថា ការដែលទៅជួបគេួសរ 

នៅក្នុងពន្ធនាគរបើមិនមានលុយទេ គឺមិនអាចជួបឡើយ បើទោះជាស្ថិតក្នុងថ្ងៃដែល តេូវអនុញ្ញាតក៏ដោយ។ អ្នក 

ទោសដែលកំពុងឃុំខ្លួននៅកម្ពុជាមានជាង២ម៉ឺននាក់ តួលេខនេះមានការកើនឡើង ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ហើយ 

កំណើននេះបានធ្វើឱ្យ មានបញ្ហាចង្អៀតណែនដោយសរខ្វះអាគរឃុំឃាំងភា្នាក់ងរនាយកដ្ឋានពន្ធនាគរ កំពុង 

រកមធ្យបាយដោះសេយ ដោយបានសងសង់បន្ថែមនូវអាគរឃុំមួយចំនួន និងមានគំរោង បង្កើតពន្ធនាគរ ម៤ 

នៅខេត្ដពោធិ៍សត់ បន្ថែមមួយទៀត។ ការស់នៅរបស់អ្នកទោស នៅក្នុងពន្ធនាគរក្នុងបេទេសកម្ពុជា គឺស្ថិតក្នុង 

សភាពគេះថា្នាក់ដដែល ការហូបចុកនិងការស្នាក់នៅរបស់អ្នកទោស ខ្វះការទទួលខុសតេូវ បានធ្វើឱ្យសុខភាព 

ឆប់ទេុឌទេម 8 ។ 

បញ្ហាសំខន់មួយទៀតដែលបានកំពុង កើតមានតាម ពន្ធនាគរ គឺការមិនបង្កលក្ខណៈគេប់គេន់ ដែល 

អាច ឱ្យអ្នកទោសចេញមកកេអាគរឃុំឃាំង តេឹមតេូវនិងទៀងទាត់ពេលវេលា 9 ។ ជាការពេួយបារម្ភផងដែរចំពោះ 

អាកប្បកិរិយរបស់ឆ្មាំពន្ធនាគរ មានអ្នកទោសពិរុទ្ធជនមួយចំនួន ពុំតេូវបានអនុញ្ញាតឱ្យចេញកេបន្ទប់ឃុំឃាំង 

បានតេឹមតេូវ និងទៀងទាត់តាមពេលវេលាដើម្បីធ្វើលំហាត់បេណឱ្យបានគេប់គេន់នោះទេ សកម្មភាពបែបនេះ 

នៅតែបន្ដកើតមានតាំងពីឆ្នាំ២០០៨មកមេ្ល៉ះ។ សកម្មភាពនេះកើតចេញពីអំពើពុករលួយ បានបេពេឹត្ដឡើងដោយ 

មន្ដេីពន្ធនាគរមួយចំនួន នោះបានធ្វើឱ្យ មានការរើសអើងអ្នកទោស ក្នុងការទទួលបាននូវឱកាសចេញធ្វើលំហាត់ 

បេណនៅកេបន្ទប់ឃុំឃាំង ពោលបើអ្នកទោសណាមិនបានសូកបា៉ាន់បេធាន ឬអនុរក្សពន្ធនាគរនោះទេ មិនអាច 

បានចេញទៅកេឬបានធ្វើលំហាត់បេណ ឬធ្វើការងរផ្សេងៗនោះឡើយ ។ 

មានព័ត៌មានបញ្ជាក់ថា កេុមស្វ័យការពារក្នុងអាគរឃុំឃាំងបានបង្កការវាយដំអ្នកទោសតាមទំនើងចិត្ដ 

មានការជំរិតទារលុយពីអ្នកទោសដូចគ្នា និងមានការបេពេឹត្ដិនូវអំពើទារុណកម្មជាខ្លាំងផងដែរ។ អ្នកទោសស្លាប់ខ្វះ 

៧ ឯកឧត្ដម ហេង ហាក់ បានថ្លែងនៅក្នុងសិកា្ខាសលាស្ដីពីសេវាសុខភិបាលពន្ធនាគរផ្ដោតលើសុខភាពជនជាប់ឃុំឃាំង នៅសណា្ឋាគរ កាំបូឌី 

យ៉ាណា កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែកញ្ញាឆ្នាំ២០០៩ ។ 

៨ លោក មួង សំអាត បេធានពន្ធនាគរខេត្ដកណា្ដោល បង្ហាញថា អ្នកទោសកើនឡើងចេើន ការឧបត្ថម្ភម្ហូបអាហារមិនគេប់គេន់ ដូចនេះអ្នកទោស 

អាចទិញចំណី អាហារមកពីខងកេមិនអាចទប់ស្កត់បាន ។ 

៩ អ្នកទោសដែលតេូវបានដោះលែង បានបញ្ជាក់តាមបទសំភាសន៍កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៩ ថា កេយពីបានចូលមកពន្ធនាគរពេស 

នេះ ៤-៥ខែ មិនទាន់ បានចុះស្គាល់ដីម្ដង ហើយការចេញមកលំហែកាយកេអាគរ មួយខែបាន៤-៥នាទី បើគ្មានលុយ តែបើគេមានលុយ 

ចេញពេលណាក៏បានដែរ ។ 


ការយកចិត្ដទុកដក់ពីឆ្មាំពន្ធនាគរ ថ្វីត្បិតពុំមានតួលេខពីការស្លាប់អ្នកទោសពិតបេកដ តែស្ថានភាពអ្នកទោសមាន 

ជំងឺឆ្លងចេើន ដែលកំពុងដេកព្យបាលដោយអត់ថា្នាំនៅពេទ្យមុនីវង្ស ដែលគួរឱ្យមានការពេួយបារម្ភ10 ។ ព័ត៌មាន 

អំពីការធ្វើទារុណកម្មនៅក្នុងពន្ធនាគរនៅតែជាកង្វល់ ពេះអំពើនេះ មានការចូលរួមបិទបាំងពីមន្ដេីពន្ធនាគរ 

ក្នុងនោះដូចជាការបណ្ដោយឱ្យមានការវាយដំពីអ្នកទោសដូចគ្នា។ ការមិនឱ្យចេញកេបន្ទប់និងមិនអនុញ្ញាតជួប 

ជាមួយគេួសរជាចេើនថ្ងៃ-ខែ ពិសេសការដក់ទណ្ឌកម្មលើអ្នកទោសមានកំហុសឆ្គង។ ទង្វើនេះអាចមិនមែនជា 

ទណ្ឌកម្ម វាកា្លាយជាទារុណកម្ម ដូចជាការយកអ្នកទោសនោះទៅដក់ក្នុងបន្ទប់ងងឹតជាដើម ។ 

សមាគមអាដហុកបានធ្វើការសេវជេវស្ថិតិអ្នកទោស តាមបណា្ដោពន្ធនាគរខេត្ដ-កេុងមួយចំនួន បានរក 

ឃើញមានពិរុទ្ធជនជាចេើននាក់ បាននិងកំពុងឃុំខ្លួនលើសកាលកំណត់នៃច្បាប់ ដែលភាគចេើនធ្វើឡើងដោយ 

លោក ចៅកេម និងពេះរាជអាជា្ញាសលាដំបូងខេត្ដ-កេុង ។ តាមការពន្យល់ ពីកេុមមន្ដេីពន្ធនាគរថា "ពួកគេបាន 

បញ្ជូនបញ្ហានេះទៅតុលាការដើម្បីជំរាបជូនអំពីការឃុំខ្លួនពិរុទ្ធជន លើសនីតិវិធីជាទៀងទាត់។ តែមិនមានការឆ្លើយ 

តបពីតុលាការមកវិញទេ" នេះអាចជាការបញ្ជាក់ថាមន្ដេីតុលាការខេត្ដ-កេុង មានការខ្វះចនោ្លាះមិនបានបំពេញ ភារកិច្ច 

របស់ខ្លួន ដើម្បីធានាបានថា "មនុស្សដែលតេូវបានឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្ននោះ តេូវបានលើកយកមក ជំនុំជមេះតាម 

កាលកំណត់នៃច្បាប់"។ មានការពន្យល់ខ្លះៗពីកេុមមន្ដេីតុលាការថា "បន្ទប់ជំនុំជមេះមានតិច ចៅកេម មានមិនគេប់ 

ចំនួនជនតេូវចោទមិនមានមេធាវីជាដើម"។ល។ 

ការបកសេយចំពោះហេតុផលខងលើមិនមានស្មារតីទទួលខុសតេូវ ពោលសកម្មភាពរបស់មន្ដេីតុលាការ 

ខេត្ដ-កេុង មិនបានអនុវត្ដតាមនីតិវិធីច្បាប់ បញ្ហានេះបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិរបស់ជនតេូវចោទ ដែលធានា ដោយ 

ច្បាប់ ក្នុងនោះទទួលបាននូវសិទ្ធិសេរីភាព សិទ្ធិរួចផុតពីការចោទបេកាន់ ឫុលើកលែងការចោទបេកាន់ និង សិទ្ធិ 

រួចផុត ពីការឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្នជាដើម។ សមាគមអាដហុក ជឿជាក់ថា ការឃុំខ្លួនលើសនិតិវិធីច្បាប់របស់ 

តុលាការ គឺកើតចេញអំពីសមត្ថភាពនៃការគេប់គេងនៃបេព័ន្ធយុត្ដិធម៌ ក្នុងការអនុវត្ដន៍បំពេញភារកិច្ច ឱ្យមាន 

បេសិទ្ធភាព។ បញ្ហាទាំងនេះរួមបញ្ចូលទាំងការពន្យរពេលឃុំខ្លួនបន្ដរបស់តុលាការផងដែរ មិនបានបញ្ជូនដំណឹង 

ដល់បុគ្គលដែលតេូវបាន ឃុំខ្លួន ឫុឱ្យមេធាវីរបស់គេអាចធ្វើកិច្ចការពារកូនក្ដីរបស់គេតាមផ្លូវច្បាប់។ ការដែលទុក 

បណ្ដែតបណ្ដោយឱ្យកេុមមន្ដេីតុលាការទាំងនោះបន្ដសកម្មភាពរំលោភបំពានច្បាប់ ដែលនាំឱ្យប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ 

សិទ្ធិសេរីភាពរបស់មនុស្សជាសរវ័ន្ដ ដែលបាននឹងកំពុងធ្វើឡើងដោយតុលាការជាន់ទាប។ 

៦- អំពើទារុណកម្ម 

ការធ្វើទារុណកម្ម លើជនសង្ស័យនៅតាមស្ថានីយ៍ប៉ូលិស នៅពេលសមត្ថកិច្ច បានចាប់ជនសង្ស័យ ការធ្វើ 

ទរុណកម្ម ទៅលើពិរុទ្ធជន និងទណ្ឌិត នៅក្នុងពន្ធនាគរ និងការធ្វើទារុណកម្ម លើបេជាពលរដ្ឋទន់ខ្សោយ 

នៅពេលដែល សមត្ថកិច្ចរដ្ឋចុះបំពេញបេសកកម្ម នៅតែជាបញ្ហា ដែលតែងតែកើតឡើងនៅតាមមូលដ្ឋាន និងនៅ 

មន្ទីរឃុំឃាំងមួយចំនួននៅឡើយ។ 

ការធ្វើទារុណកម្មនៅតាមស្ថានីយ៍ប៉ូលិស នៅពេលដែល ជនរងគេះតេូវ បានចាប់និងឃុំខ្លួន ក្នុងដំណាក់កាល 

ឃុំបណ្ដោះអាសន្ន ៤៨ម៉ោង នៅតែជាបញ្ហា និងក្ដីកង្វល់នៅឡើយ បើទោះបីជាការស្វែងរកព័ត៌មានអំពីការធ្វើទារុណ 

១០ កាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែធ្នូឆ្នាំ២០០៩ អ្នកទោសខេត្ដកណា្ដោលចំនួន២២នាក់ កើតមានជំងឺឆ្លង ក្នុងនោះស្លាប់មា្នាក់ ដោយជួយសង្គាេះមិនទាន់នៅក្នុង 

មន្ទីរពេទ្យ ។ 


កម្មនៅតាមស្ថានីយ៍ប៉ូលិស មានការលំបាកក៏ដោយ។ តែជាក់ស្ដែងនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៩ សមាគម អាដហុក បាន 

រកឃើញ ជនរងគេះ ចំនួន ៩នាក់ តេូវទទួលរងការធ្វើទារុណកម្ម យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ នៅក្នុងកន្លែង ឃុំឃាំងរបស់ប៉ូលិស 

រហូតដល់ស្លាប់។ 


នៅថ្ងៃទី១ ខែមេសា ឆា្នាំ២០០៩ វេលាម៉ោង ១០យប់ ជនរងគែះ 

ឈ្មោះ ក ឡ ភេទបែុស អាយុ ៤៥ឆា្នាំ រស់នៅ ភូមិកោះថ្កូវ ឃុំគា សែុក 

មងឬស្សី ខេត្ដបាត់ដំបង តែូវបាននគរបាល ឃុំគា ២នក់ ឈ្មោះ ស 

ស និងឈ្មោះ រ ឡ ចាប់ខ្លួននិងបានបញ្ជូនទៅកាន់ អធិការដ្ឋាននគរបាល 

សែុក មងឬស្សី ដោយសារ តែអំពើហិង្សាក្នុងគែួសារ។ នៅថ្ងៃទី២ ខែ ឆា្នាំ 

បុរសឈរកេយកូនកម្លោះគឺជាជនរងគេះ 

ដដែល វេលាម៉ោង ១រសៀល បែពន្ធជនរងគែះ អ្នកសែី ស រ តែូវបាន 

នគរបាលឃុំគា ជូនដំណើរទៅ អធិការដ្ឋានសែុក មងឬស្សី ពេលទៅដល់ 

អធិការដ្ឋានសែុក មននគរបាលសែុកម្នាក់បែប់បែពន្ធជនរងគែះថា ប្ដីរបស់គាត់ខ្យល់គ សា្លាប់ហើយ ដោយសារ 

គាត់ផឹកសែ ចែើនពេក។ ប៉ុន្ដែនៅ លើសាកសព មនរបួសក្បាល បាក់ខ្ទង់ចែមុះ សា្នាមជាំនៅតែង់បំពង់ក សា្នាម 

ជាំលើដើមទែូង និង មនរបួសលើ ថា្ងាស់ និងមុខទៀតផង ដែលជាសញ្ញាបង្ហាញថា មនការធ្វើទារុណកម្ម។ 

ករណីនេះ សមត្ថកិច្ច មិនបានធ្វើកោសល្យ វិច័យរកមូលហេតុនៃការសា្លាប់នោះទេ ដោយគែន់តែបានផ្ដល់លុយ 

ឱ្យគែួសារ ជនរងគែះ ចំនួន ១០ម៉ឺនរៀល ឱ្យធ្វើការបូជាសព។ 


លោក ម ចថ ជាអ្នកទោសម្នាក់ដែលតែូវបាន ដោះលែងឱ្យ 

មនសេរីភាពវិញ តែស្ថិតក្នុងការព្យួរសាកល្បងចំនួន៥ឆា្នាំ។ លោកថា ជីវិត 

ក្នុងពន្ធនគារមិនមែនជាការ អប់រំកែបែ ទេ គឺជាកន្លែងធ្វើទារុណកម្ម 

មនុស្ស។ រូបលោក ផា្ទាល់បានទទួលរងទារុណកម្មនៅកន្លែង សា្ថានីយ៍ឃុំ 

ខ្លួនរបស់ប៉ូលិសរហូតដល់ក្អកធ្លាក់ឈាម។ ពេលដែលលោកបានចូល 

លោក ម ចថ ជនរងគេះដែលតេូវដោះលែនង 

ដល់ពន្ធនគារដំបូង លោកបានឃើញអ្នកទោសចាស់វាយដំលើអ្នកទោស 

ចូលថ្មី។ ការវាយដំនេះបានកើតឡើងនៅពេលដែលអ្នកទោស តែូវចូល 

ក្នុងបន្ទប់ឃុំឃំងវិញ ហើយការវាយដំនោះ មន្ដែីសន្ដិសុខពន្ធនគារ ក៏បានឃើញនិងឮដែរ តែពួកគេមិនបានធ្វើ 

អន្ដរាគមន៍បញ្ឈប់សកម្មភាពវាយដំនោះទេ ហើយក៏មិន មនការ ដក់ពិន័យដល់អ្នកដែលវាយដំនោះដែរ។ 

ករណីទាំងនោះ យើងមិនអាចសេវជេវរក មូលហេតុ ដែលនាំឱ្យ មានការធ្វើទារុណកម្មរហូតដល់ស្លាប់នេះ 

បានទេ ដោយសរតែ នៅពេលឃុំជនរងគេះនៅស្ថានីយ៍ប៉ូលិស មិនមានអ្នកណា អាចចូលឃា្លាំមើល 

បាន។ ប៉ុន្ដែអ្វីដែលជាការចាំបាច់ និងជាមធ្យបាយ អាចឱ្យយើង រកឃើញនូវមូលហេតុនៃការធ្វើទារុណកម្មនោះ 


គឺការធ្វើកោសល្យវិច័យ រកមូលហេតុនៃការស្លាប់ និងតេូវផ្ដនា្ទាទោសដល់ មន្ដេីប៉ូលិសដែលទទួលខុសតេូវនៅក្នុង 

រយៈពេលនៃការឃុំឃាំង ប៉ុន្ដែកាតព្វកិច្ចដ៏សំខន់នេះ ស្ថាប័នដែលពាក់ព័ន្ធ ខកខនមិនបានធ្វើនោះទេ។ 

វាកា្លាយទៅជាវប្បធម៌ ទៅហើយសមេប់ពន្ធនាគរនៅក្នុងបេទេសកម្ពុជា ដែលមន្ដេីពន្ធនាគរ បានធ្វើ 

ទារុណកម្មលើអ្នកទោស ដោយការ បណ្ដែតបណ្ដោយឱ្យ អ្នកទោសចាស់ វាយដំលើរូបរាងកាយរបស់ អ្នកទោស 

ដែល ចូលថ្មី នៅចំពោះមុខសន្ដិសុខពន្ធនាគរ តែមន្ដេីសន្ដិសុខទាំងនោះមិនបានធ្វើសកម្មភាពបង្កេប និងទប់ស្កត់ 

នោះទេ សកម្មភាពនេះបាន បង្ហាញពីការផ្ដល់ឱកាស ឬជាការបញ្ជាដោយបេយោល ពីមន្ដេីសធារណៈ ដល់អ្នក 

ទី៣ ឱ្យបង្កការឈឺចាប់ និងធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើរូបរាងកាយ ដល់អ្នកទោសថ្មី ដែលការធ្វើឱ្យបាត់តម្លៃជាមនុស្ស11 

ដែលយើងចាត់ទុកថាជាអំពើទារុណកម្ម។ 

កេពីការធ្វើទុក្ខ ឱ្យមានការឈឺចាប់ ដល់ពិរុទ្ធជន ទណ្ឌិតនៅតាមមន្ទីរឃុំឃាំង និង ដល់ជនសង្ស័យ នៅតាម 

ស្ថានីយ៍ប៉ូលិសនោះ យើងក៏សង្កេតឃើញផងដែរ នូវការបេើអំពើហិង្សាបណា្ដោលឱ្យមានការឈឺចាប់ និងរងទុក្ខ ដែល 

បានបង្កឡើងដោយ មន្ដេីសធារណៈ ឬក៏អ្នកដទៃ តាមការញុះញង់ ឬក៏ដោយមានការពេមពេៀង ហើយការបេើ 

ហិង្សាដែលបណា្ដោលឱ្យមានការឈឺចាប់ទាំងនោះ គឺផ្ដើមចេញពីការគិតរបស់មន្ដេីសធារណៈ ដែលបំពេញតួនាទី 

ជាផ្លូវការ ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញរបៀបនេះ ដែលយើងចាត់ទុថាជាអំពើធ្វើទារុណកម្មផងដែរ 12 ។ ជារឿយៗ នៅពេលដែល 

មន្ដេីសធារណៈមួយចំនួន ចុះបំពេញបេសកកម្មនៅតាមមូលដ្ឋាន តែងតែមានការវាយដំ លើរូបរាងកាយរបស់ជន 

រងគេះ នៅពេលដែលជនរងគេះ មិនលទ្ធភាពក្នុងការតបត និងមិនមានសមត្ថភាព ក្នុងការការពារខ្លួន។ ការធ្វើ 

ទារុណកម្មរបៀបនេះ មន្ដេីសធារណៈ មួយចំនួនបានបេើបេស់សមេប់កៀបសង្កត់ ទៅលើភាគីជនរងគេះឱ្យ 

បោះបង់សកម្មភាពតវា៉ា ដូចជាក្នុងរឿងទំនាស់ដីធ្លី ដែលតំណាងបេជាពលរដ្ឋ ជាចេើនតេូវបានសមត្ថកិច្ច ធ្វើការបាញ់ 

បង្កេប វាយដំ ចាប់ឃុំខ្លួន ហើយបង្ខំឱ្យបញ្ឈប់ការតវា៉ា។ 


ជនរងគេះដែលអាជា្ញាធរបាញ់ឱ្យពិការជើង 

កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែមិថុនា ឆ ្នាំ ២០០៩ វេលាម៉ោងបែហែល ៧ពែឹក 

អ្នកភូមិសែ យ៉ស់លើ ឃុំកាឡែង សែុក លំផាត់ ខេត្ដរតនគីរី មន គា្នា១៤នក់ 

(បុរស៩នក់ , សែី៥នក់ ) បានបែវាស់ដែ គា្នា ជមែះស្មៅ ដើម្បី ដំសណ្ដែក 

សៀង និងសែូវ ក្នុងចម្ការរបស់ឈ្មោះ ស ច តែតែូវបានឈ្មោះ ម ម ភេទ 

បែុស អាយុបែហែល ៦៥ឆា្នាំ ជនជាតិខ្មែរ ជាតំណាងកែុមហ៊ុន DM Group 

បែើដំបងឆក់ ដេញអ្នកភូមិឱ្យចេញពីចម្ការ ដោយសំអាងថាដីទាំងអស់ 

នោះតែូវបានកែុមហ៊ុនទិញអស់ហើយ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ មេការរូបនោះ 

បានបញ្ជាឱ្យប៉ូលីស និងទាហន ដែលខ្លួនសុំពីអាជា្ញាធរ ឱ្យធ្វើការបាញ់មកលើអ្នកភូមិទៀតផង។ នៅពេល នោះ 

ឈ្មោះ ហ្វ វ ភេទបែុស អាយុ៣០ឆា្នាំ ជនជាតិលាវ ជាប៉ូលីសការពារកែុមហ៊ុន DM Group បានបាញ់ជនរងគែះ 

ឈ្មោះ ស ច ឱ្យរងរបួសជាទម្ងន់។ 

១១ យោងមាតេ១នៃអនុសញ្ញាបេឆំងទារុណកម្ម។ 

១២ មាតេ១ នៃអនុសញ្ញាអន្ដរជាតិបេឆំងទារុណកម្ម។ 


ដើម្បីទប់ស្កត់នូវអំពើធ្វើទារុណកម្មដោយអមនុស្សធម៌ បេទេសកម្ពុជា បានចូលជាភាគី នៃអនុសញ្ញានេះ 

នៅថ្ងៃទី ១៤ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៩២ ទន្ទឹមនឹងការ ចូលជាភាគីនៃអនុសញ្ញានេះ បេទេសកម្ពុជា ក៏បានបំពេញនូវ 

កាតព្វកិច្ចអន្ដរជាតិមួយទៀតផងដែរ គឺកម្ពុជាបានធ្វើរបាយការណ៍ចំនួន ៣ ទៅឱ្យគណៈកមា្មាធិការបេឆំងការ ធ្វើ 

ទារុណកម្ម នៅក្នុង អំឡុងឆ្នាំ ២០០២ ដល់ ឆ្នាំ២០០៥។ ក៏ប៉ុន្ដែចាប់ពីឆ្នាំ២០០៦ មកដល់ពេលនេះ រដ្ឋាភិបាល 

កម្ពុជា ខកខនមិនបានបំពេញកាតព្វកិច្ចនេះជាបន្ដទៀតទេ តែទោះជាយ៉ាងណា កម្ពុជាក៏បាន ផ្ដល់សចា្ចាប័នដោយ 

រដ្ឋសភាជាតិ លើពីធីសរបន្ថែមនៃអនុសញ្ញាអន្ដរជាតិបេឆំងទារុណកម្ម (OPCAT) នៅថ្ងៃទី១៩ ខែមករា ឆ្នាំ២០០៧ 

និងបានកា្លាយជាភាគី នៃពិធីសរបន្ថែមនេះ នៅថ្ងៃទី២៩ ខែមេសឆ្នាំ២០០៧។ ជាមួយគ្នានេះផងដែរ ពិធីសរនេះ 

បានផ្ដល់លទ្ធភាពឱ្យមាន នីតិវិធីស្ដីពីបណ្ដឹងបុគ្គល ដោយបុគ្គលឬក្នុងនាមបុគ្គល ទៅ គណៈកមា្មាធិការបេឆំងអំពើ 

ទារុណកម្មរបស់អង្គការសហបេជាជាតិ បេសិនបើបុគ្គលនោះអះអាងថា ខ្លួនបានរងគេះ ដោយសរការរំលោភ 

របស់រដ្ឋភាគី13 ។ 

សកម្មភាពសំខន់ៗខងលើនេះ បានបង្ហាញអំពីឆន្ទៈរបស់កម្ពុជា ក្នុងការចូល រួមបេឆំងនឹងអំពើទារុណកម្ម 

ក្នុងកេបខ័ណ្ឌច្បាប់ជាតិ និងអន្ដរជាតិ ក្នុងការបេតិបត្ដិជាក់ស្ដែង កម្ពុជាបានកា្លាយជាភាគីនៃពិធីសរបន្ថែម អស់ 

រយៈពេលជាង២ឆ្នាំមកហើយ ក៏ប៉ុន្ដែកម្ពុជាពុំបានបង្កើត បេពន្ធ័តេួតពិនិត្យជាទៀងទាត់មួយ ដែលយើងហៅថា 

យន្ដការបង្ករថា្នាក់ជាតិ ដែលឯករាជ្យ ដើម្បីមានលទ្ធភាព ក្នុងការតេួតពិនិត្យ នៅកន្លែងឃុំឃាំង ជនទាំងឡាយ 

ដែលបានដកហូតសេរីភាព ដើម្បីបង្ករការធ្វើទារុណកម្ម និងការបេពេឹត្ដ មកលើខ្លួន ឬទណ្ឌកម្មឯទៀត ដែល 

ឃោរឃៅ អមនុស្សធម៌ ឬបនោ្ថាកបនា្ទាប 14 ហើយ យន្ដការបង្ករថា្នាក់ជាតិ នេះតេូវតែបង្កើតឡើង ក្នុងរយៈពេល១ឆ្នាំ 

កេយពីថ្ងៃចូលជារដ្ឋភាគី។ កម្ពុជាបានរៀបចំអនុកេឹត្យស្តីពីការបង្កើតយន្តការថា្នាក់ជាតិសមេប់បង្ករអំពើទារុណ 

កម្មដែលមានកិច្ចសហការរវាងកេសួងចំនួន៧ ប៉ុន្ដែយន្តការថា្នាក់ជាតិដែលបង្កើតដោយអនុកេឹត្យនេះមិនតេូវបាន 

ទទួលស្វាគមន៍ដោយអង្គការសហបេជាជាតិនោះទេ។ 

ម្យ៉ាងវិញទៀត យន្តការថា្នាក់ជាតិនេះមិនមានបេសិទ្ធភាពក្នុងការអនុវត្តន៍ដើម្បីទប់ស្កត់ បេឆំងទៅនឹងអំពើ 

ទារុណកម្មដែល បានកើតឡើងនៅក្នុងបេទេសកម្ពុជានោះទេមកដល់ពេលនេះ។ ជាមួយនឹងការកំណត់រយៈពេល 

ឱ្យរដ្ឋភាគី បង្កើតនូវយន្ដការបង្ករថា្នាក់ជាតិ ពិធីសរបន្ថែម ក៏បានកំណត់ឱ្យរដ្ឋភាគី ធានាការពារឯករាជភាព មុខងរ 

របស់យន្ដការបង្ករថា្នាក់ជាតិ ដូចជាឯករាជភាពនៃបុគ្គលិករបស់យន្ដការ តេូវមានចំណេះដឹងវិជា្ជាជីវៈ តេូវមាន 

តុល្យភាពខងយេនឌ័រ និងមានភាពជាតំណាងគេប់គេន់នៃកេុមជាតិពន្ធុ និងកេុមជនជាតិភាគតិច។ រដ្ឋាភិបាល 

កម្ពុជា ក៏តេូវផ្ដល់ធនធានដែលចាំបាច់សមេប់ការបេពេឹត្ដទៅនៃយន្ដការនេះ ហើយកម្ពុជា ក៏តេូវធ្វើការពិចារណា 

ឱ្យបានតេឹមតេូវ និងការពារសិទ្ធិមនុស្ស15 ចំពោះគោលការណ៍ទាក់ទងនឹងឋានៈ និងការបេពេឹត្ដទៅនៃស្ថាប័នជាតិ ទទួលបន្ទុក ការលើកស្ទួយ 

។ យន្ដការថា្នាក់ជាតិ ក៏តេូវមានអំណាចអប្បរមា គឺពិនិត្យយ៉ាងទៀងទាត់ អំពីការបេពេឹត្ដ 

ទៅ លើជនដែលតេូវដកហូតសេរីភាព យន្ដការបង្ករថា្នាក់ជាតិ តេូវតែមានសិទ្ធិទទួលបានរាល់ពត៌មានពាក់ព័ន្ធនឹង 

ចំនួនជនដែលតេូវបានដកហូតសេរីភាព អំពីស្ថានភាពនៃការឃុំខ្លួនពួកគេ មានសិទ្ធិចេញចូលពិនិត្យ ទីកន្លែងឃុំ 

ឃាំង រចនាសម្ពន្ធនៃទីកន្លែងឃុំឃាំង និងគេឿងឧបករណ៍ និងមានសិទ្ធ ជួបសមា្ភាសន៍ជាឯកជន និងជេើសរើសទី 

កន្លែងចង់ទស្សនកិច្ច និងជនដែលខ្លួនចង់សមា្ភាសន៍។ ទន្ទឹមនិងមានអំណាចខងលើនេះ សមាជិក យន្ដការបង្ករ 

១៣ មាតេ២២ នៃអនុសញ្ញាអន្ដរជាតិបេឆំងទារុណកម្ម។ 

១៤ មាតេ១ នៃពិធីសរបន្ថែមលើអនុសញ្ញាអន្តរជាតិបេឆំងទារុណកម្ម។ 

១៥ យោងមាតេ១៨ នៃពិធីសរបន្ថែមលើអនុសញ្ញាអន្តរជាតិបេឆំងទារុណកម្ម។ 


ថា្នាក់ជាតិ តេូវទទួលបានបុព្វសិទ្ធិ និងអភយ័ឯកសិទ្ធិ16 សមេប់អនុវត្ដមុខងររបស់ខ្លួន ដោយ ឯករាជ្យ។ ការខកខន 

របស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងការបង្កើតឱ្យមាននូវយន្ដការបង្ករថា្នាក់ជាតិនេះ បានធ្វើឱ្យអំពើទារុណកម្ម នៅតែកើត 

ឡើងហើយជនដែលបេពេឹត្ដនៅតែមានលទ្ធភាពចេើនក្នុងការ គេចផុតពីការផ្ដនា្ទាទោស ទៅតាមច្បាប់ ហើយដែល 

យើងអាចនិយយបានថា កម្ពុជាជារដ្ឋដែលទទួលស្គាល់ និងផ្ដល់សចា្ចាប័ន ដល់ឧបករណ៍អន្ដរជាតិបានល្អ តែ 

ខ្វះចនោ្លាះខំ្លាងក្នុងការអនុវត្ដន៍ជាក់ស្ដែង។ 

អនុសាសន៏ 

- រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គួរបង្កើតយន្ដការបង្ករថា្នាក់ជាតិ ដែលឯករាជ្យ ឱ្យបានឆប់ ដើម្បីឱ្យមានការបង្ករ និង 

ទប់ស្កត់នូវអំពើធ្វើទារុណកម្មនេះឱ្យមានបេសិទ្ធភាព។ 

- នៅក្នុងដំណាក់កាល មិនទាន់មានយន្ដការបង្ករថា្នាក់ជាតិឯករាជ្យនេះ រដ្ឋាភិបាលគួរតែជំរុញ ឱ្យគណៈ 

កមា្មាធិការអន្ដរកេសួង ដែលមានសេប់នេះ ការអនុវត្ដន៍ឱ្យមានបេសិទ្ធភាព ក្នុងការការពារ និងទប់ស្កត់ 

អំពើធ្វើទារុណកម្មនេះ ជាពិសេសឱ្យមានការស៊ើបអង្កេត និងដក់ទោសដល់អ្នកដែលបានធ្វើទារុណកម្ម 

លើអ្នកដទៃ។ 

III. សិទ្ធិស្ដាី និង កុមារ 

ស្ថានភាពរំលោភសិទ្ធិស្ដេី និងកុមារ នៅក្នុងបេទេសកម្ពុជាហាក់បីដូចជាគ្មាន ការថយចុះឡើយ ពីមួយឆ្នាំ 

ទៅមួយឆ្នាំ ហើយមានលក្ខណៈធ្ងន់ធ្ងរ និងសហាវ ថែមទាំងពិបាកក្នុងការដោះសេយ និងកាត់បន្ថយផងដែរ ដែល 

ជា បញ្ហាគួរពេួយបារម្ភរបស់សង្គម។ នៅក្នុងករណីទាំងនោះមាន អំពើហិង្សាក្នុងគេួសរ អំពើរំលោភសេពសន្ថវៈ 

ការជួញដូរផ្លូវភេទ និងកមា្លាំងពលកម្ម។ 

១- អំពើហិង្សាក្នុងគាួសរ 

យោងតាមតំណាងរបស់កេសួងកិច្ចការនារី ក៏ដូចជាអង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនបានមានបេសសន៍ថា 

ច្បាប់ ស្ដីពីការទប់ស្កត់អំពើហិង្សាក្នុងគេួសរ និងកិច្ចការពារជនរងគេះ ដែលបានអនុម័តនៅឆ្នាំ២០០៥ បានជួយ 

ចូលរួមចំណែកទប់ស្កត់អំពើហិង្សាក្នុងគេួសដែលកើតក្នុងសង្គមគេួសរខ្មែរ និងជួយដល់ជនរងគេះ បានជាចេើន។ 

ប៉ុន្ដែផ្ទុយទៅវិញ យោងតាមរបាយការណ៍របស់ សមាគមអាដហុក ដែលបាន ចុះធ្វើការស៊ើបអង្កេត ទូទាំង២៤ខេត្ដ- 

កេុងឃើញថាករណីអំពេិហិង្សាក្នុងគេួសរនៅតែជាបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍។ យើងកត់សមា្គាល់ទៀតថាអំពើ 

ហិង្សាក្នុងគេួសរកើតឡើងកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរទៅៗ ពេះថាជនរងគេះ និង ជនមុខសញ្ញា ជាសច់ញាតិជិតបំផុតក្នុង 

គេួសរដូចជា ចៅបេើហិង្សាលើជីដូន កូនបេើហិង្សាលើឪពុក ប្ដីបេើហិង្សាលើបេពន្ធ ឪពុកបេើហិង្សាលើកូនជាដើម។ 

ករណីអំពើហិង្សានេះមានលក្ខណៈធ្ងន់ធ្ងរ បើបេៀបធៀបទៅការបេើអំពើហិង្សា នៅឆ្នាំ២០០៨ ដែលពេលនោះកូន 

បេើហិង្សាលើឪពុកគេន់តែការពារខ្លួនតែប៉ុណ្ណោះ ដោយសរតែឪពុកតែងតែវាយធ្វើបាបធ្ងន់ធ្ងរ ជេរដៀលត្មិះមកលើ 

មា្ដៅយរបស់ខ្លួន ផឹកសេសេវឹង រករឿងបំផ្លិចបំផ្លាញទេព្យសម្បត្ដិក្នុងផ្ទះ។ល។ ប៉ុន្ដែឆ្នាំនេះអំពើហិង្សាក្នុងគេួសរ 

កើតឡើងដោយមូលហេតុបន្ដិចបន្ដួចតែប៉ុណ្ណោះ ដូចជា សុំលុយឪពុកទិញម៉ូតូមិនបាន ក៏សមា្លាប់ឪពុក គេន់តែបាត់ 

១៦ យោងមាតេ៣៥ នៃពិធីសរបន្ថែមលើអនុសញ្ញាអន្តរជាតិបេឆំងទារុណកម្ម។ 


លុយ ៥០.០០០រៀល ប្តីសមា្លាប់បេពន្ធខ្លួន ចៅសមា្លាប់ជីដូនបង្កើតដោយសរមិនបានទទួលមរតក និងបញ្ហាទាស់សំដី 

បន្ដិចបន្ដួចក្នុងគេួសរ ក៏ជាហេតុបណា្ដោលឱ្យសមា្លាប់គ្នាដែរ ហើយជនមុខសញ្ញាជាមនុស្សដែលរៀនសូតេមានចំណេះ 

ដឹង ដែលផ្ទុយពីបណា្ដោឆ្នាំមុន ជនមុខសញ្ញា ជាមនុស្សរៀនសូតេបានតិចតួច ឬមិនចេះអក្សរ។ 

មូលហេតុដែលបណា្ដោល ឱ្យកើតមានអំពើហិង្សាក្នុងគេួសរ ដោយសរតែសមា្ភារៈនិយម និងមិត្ដភ័ក្ដិអូសទាញ 

ការសេពគេឿងញៀន សីលធម៌ធា្លាក់ចុះ ភាពកេីកេគ្មានការងរធ្វើ និងការអនុវត្ដន៍ច្បាប់ស្ដីពីការទប់ស្កត់អំពើហិង្សា 

ក្នុងគេួសរ និងកិច្ចការពារជនរងគេះគ្មានបេសិទ្ធភាព។ បើយើងមើលទៅលើសង្គមបច្ចុប្បន្នឃើញថា អាជា្ញាធរមាន 

សមត្ថកិច្ចហាក់បីដូចជាមិនមានការភា្ញាក់ផ្អើលអ្វីធំដុំលើករណីអំពើហិង្សាធ្ងន់ធ្ងរក្នុងគេួសរនោះទេ ហើយពុំមាន 

វិធានការធំដុំណាមួយ ឬក៏ពញ្ញាក់អារម្មណ៍ ដល់មនុស្សទូទៅក្នុងសង្គមឱ្យយកចិត្ដទុកដក់ដល់បញ្ហាដ៏ធំរបស់សង្គម 

នេះទាល់តែសោះ។ មតិសធារណៈជាទូទៅ អាចនឹងសុំជាមួយនឹងអំពើឃោរឃៅក្នុងគេួសរបែបនេះថាជារឿង 

ធម្មតា ដែលករណីបែបនេះបើកើតមាន ក្នុងសង្គមដទៃ គេចាត់ទុកថាជារឿងអាសេូវដ៏ធំភា្ញាក់ផ្អើលពេញក្នុងសង្គម 

គេទាំងមូលទៅហើយ ប៉ុន្ដែ កេឡេកមើលក្នុងសង្គមយើងវិញ បែរជាពុំមានបេតិកម្ម ឬវិធានការអ្វីគួរឱ្យកត់សមា្គាល់ 

ឡើយ។ 

១.១ អំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារបណ្ដាលឱ្យមានរបួស សា្នាម 

ដោយសរអាជា្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចអនុវត្ដន៍ច្បាប់ស្ដីពីការទប់ស្កត់អំពើហិង្សាក្នុងគេួសរ និងកិច្ចការពារ 

ជនរងគេះ នៅមានកមេិតបានធ្វើឱ្យជនរងគេះ តែងតែទទួលរងនូវការវាយធ្វើបាបពីប្ដីរបស់ខ្លួន ជាចេើនលើក 

ចេើនសពេមទាំងមានការសមេុះសមេួលជាចេើនលើកផងដែរ ប៉ុន្ដែជនមុខសញ្ញានៅតែមិនរាងចាល ហើយស្ដេី 

រងគេះ នៅតែស៊ូទេំរស់នៅជាមួយជនមុខសញ្ញាដោយការបេថុយបេថាន នឹងគេះថា្នាក់ ជាទីបំផុតដោយមិនពេម 

ធ្វើការលែងលះ។ 


កាលពីថ្ងៃទី០១ ខែកុម្ភៈ ឆា្នាំ២០០៩ វេលាម៉ោង ៨យប់ មនករណី 

អំពើហិង្សាក្នុងគែួសារយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរមួយកើតលើគែួសារកសិករម្នាក់រស់នៅ 

ភូមិឯកភាព ឃុំ បា៉ាលហល សែុកត្បែងមនជ័យ ខេត្ដពែះវិហរ ដែលបង្ក 

ពីប្ដីឈ្មោះ ស ធ អាយុ ២៩ ឆា្នាំ ផឹកសែ កើតក្ដីបែច័ណ្ឌលើបែពន្ធឈ្មោះ 

ណ ស រ អាយុ ២៨ឆា្នាំ ហើយបានយកឈើជែុង សមែប់កល់ចង្កាែន 

ជនរងគេះដោយអំពើហិង្សាក្នុងគេួសរ 

បាយវាយលើរាងកាយ ទាត់ ធក់ក្បាល និងបោកចាន ឆា្នាំងបែកខ្ទេចខ្ទី 

អស់ បណា្ដាលឱ្យបែពន្ធដេកដួលលើដី មិនអាចកែកបាន ។ ជនរងគែះ 

មនរបួសជាំនៅលើភ្លៅឆ្វេងធ្ងន់ធ្ងរ ។ ជនមុខសញ្ញាមិនតែូវបាន សមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនឡើយ គែន់តែធ្វើការអប់រំ 

ដោយកែុមបែឹក្សាឃុំតែប៉ុណ្ណោះ។ 

ជាក់ស្ដែងការបង្ករបួសស្នាមក្នុងអំពើហិង្សាក្នុងគេួសរ នៅឆ្នាំ២០០៩ មានចំនួន ៥៤១ករណី មាន 

ពាក្យបណ្ដឹងចូលតុលាការមានចំនួន២១៦ករណី និងផ្សះផ្សានៅអាជា្ញាធរមានចំនួន ១៩៩ករណី។ កេពីការបង្ក 


ឱ្យមានរបួសស្នាម យើងឃើញមានការបេើហិង្សា ផ្នែកផ្លូវចិត្ដផងដែរ ដែលភាគចេើនគឺបុរស បេពេឹត្ដអំពើនេះលើ 

ស្ដេីដែល ជាបេពន្ធរបស់ខ្លួន ដូចជា ផឹកសេមានសេី រំលោភកូនបង្កើតខ្លួនឯង វាយដំកូន ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ លើ 

សច់ញាតិ ជេរមេមាថ ដៀលត្មិះ ការមិនផ្គត់ផ្គង់គេួសរជាដើម។ 

១.២ អំពើហិង្សាក្នុងគ្រួសារបណ្ដាលឱ្យបាត់បង់អាយុជីវិត 

ដោយសរ បេពៃណី ទំនៀមទមា្លាប់តឹងរ៉ឹង ការឱ្យតម្លៃបុរសជាងស្ដេី និងការមិនយកចិត្ដទុកដក់ពី អាជា្ញា 

ធរមានសមត្ថកិច្ច ពេមទាំងការមិនអនុវត្ដច្បាប់ឱ្យបានតេឹមតេូវ បានជំរុញឱ្យជនរងគេះ ទេំរស់នៅ ក្នុងអំពើហិង្សា 

ក្នុងគេួសរទាំងការឈឺចាប់ គេំគេផ្លូវចិត្ដ ផ្លូវកាយ រហូតស្ដេីមួយចំនួនបាន សមា្លាប់ខ្លួនដោយសរ ទទួលរង នូវ 

ភាពអាមា៉ាស់ពីប្ដីធ្វើបាប និងមួយចំនួនទៀតតេូវបានប្ដីធ្វើទារុណកម្ម ឬក៏វាយដំរាងកាយ រហូតបណា្ដោលឱ្យបាត់បង់ 

អាយុជីវិតទៀតផង។ ស្ដេីដែលទេំរស់នៅដោយការឈឹចាប់ របៀបនេះដោយសរគត់ខ្មាស់អៀនក្នុងការនិយយបេប់ 

ដល់អ្នកដទៃឬសច់ញាតិ ដោយសរគត់គិតថាវាជារឿងអាមា៉ាស់ អាប់អោនកិត្ដិយសដល់គេួសរ និងស្ដេី មួយចំនួន 

គិតថា ស្ដេីមេមា៉ាយតេូវចំណាយមាត់គេ។ ម្យ៉ាងទៀតដោយការជួយអន្ដរាគមន៍ របស់អាជា្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចមិនទាន់ 

ពេលវេលា និងមួយចំនួនដោយសរគត់គ្មានជំនឿ ក្នុងការដោះសេយ តាមផ្លូវច្បាប់។ 

នៅឆ្នាំ ២០០៩ ជនរងគេះដែលបាត់បង់អាយុជីវិតដោយការបេើ អំពើហិង្សាក្នុងគេួសរមានចំនួន 

១៨ករណី។ មុនឈានទៅដល់ការបាត់បង់ អាយុជីវិតនេះ គឺគេតែងតែឃើញជនរងគេះទទួលរងនូវការវាយដំ 

ជាចេើនលើក ការជេរបេមាថមើលងយ គេប់បែបយ៉ាងពីប្ដីរបស់ខ្លួន និងបានប្ដឹងទៅអាជា្ញាធរ ជាញឹកញាប់ រហូត 

អ្នកជិតខង និងអាជា្ញាធរបោះបង់ចោលការអន្ដរាគមន៍ ដោយពួកគេយល់ថា ជម្លោះក្នុងគេួសរ ជនរងគេះតែងតែ 

កើតមានជាដដែលៗ ជាទមា្លាប់របស់ពួកគេ មិនចាំបាច់ធ្វើអន្ដរាគមន៍ឡើយ ។ 


ជនរងគេះស្លាប់ដោយអំពើហិង្សាក្នុងគេួសរ 

កាលពីថ្ងៃទី២៤ ខែវិច្ឆិកា ឆា្នាំ ២០០៩ មនករណីលេបថា្នាំសម្លាប់ខ្លួន 

មួយកើតនៅ ភូមិទ័ពសៀម សែុកគោកធ្លក កែម សែុកជីកែង ខេត្ដ 

សៀមរាប ដែលបណា្ដាលឱ្យស្ដែីឈ្មោះ ត ស ឡ អាយុ ៣០ ឆា្នាំ បាត់បង់ 

អាយុជីវិត ដោយបន្សល់ទុកនូវកូនបែុស សែី ចំនួនបួន នក់។ មូលហេតុ 

នំឱ្យ មនការសម្លាប់ខ្លួនគឺ ប្ដីផឹកសែ រករឿង ដៀលត្មិះ ថាមិនចេះទុកដក់ 

លុយ ពែមទាំងដេញវាយដំជនរងគែះឱ្យមនរបួស បោចសក់ពីផ្ទះអ្នក 

ជិត ខងមួយ ទៅផ្ទះអ្នកជិតខងម្នាក់ទៀត ខណៈដែលគាត់រត់ទៅផ្ទះម្ដាយ 

ឱ្យជួយ។ ពេលនោះ ជនរងគែះ តែូវបានប្ដីវាយ របូតសារុង ហើយសែកយំឱ្យគេជួយ ប៉ុន្ដែ គា្មោននរណាម្នាក់ហ៊ាន 

ជួយគាត់បានទេ ។ កែយពេលកើតហេតុ ជនរងគែះបានលេបថាំ្នា សម្លាប់ខ្លួន។ គែួសារនេះតែងតែ មនអំពើហិង្សា 

ជាញឹកញាប់ ហើយអាជា្ញាធរភូមិធ្លាប់ធ្វើការ ផ្សះផ្សាជាចែើនលើក ប៉ុន្ដែប្ដីមិនរាងចាលឡើយ ។ ជនមុខសញ្ញា 

រត់គេចខ្លួន ។ 



ជនជាប់ចោទជាប្តីដែលបានបេើហិង្សាលើបេពន្ធ 

កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែតុលា ឆា្នាំ២០០៩ វេលាម៉ោង ១០យប់ ស្ដែីឈ្មោះ 

ស រ អាយុ ៤៣ ឆា្នាំ រស់នៅភូមិ ចង្កែង់ ឃុំ ចង្កែង់ សែុកចិតែ បុរី ខេត្ដកែចេះ 

តែូវបានប្ដីឈ្មោះ ហ វ អាយុ២៨ឆា្នាំ វាយនឹងដងចបកាប់រហូតបាត់ 

បង់ជីវិត ដោយបន្សល់ទុកកូនបែុស-សែីចំនួនពីរ នក់ ។ 

មូលហេតុ ដែលបណា្ដាលឱ្យជននេះសម្លាប់បែពន្ធ ដោយសារ មនការ 

សង្ស័យ បែពន្ធលួចលុយ ដែលម្ដាយបង្កើតខ្លួនឱ្យពី លា្ងាចចំនួន ៥០.០០០រៀល 

សមែប់ទិញ អង្ករហូប ប៉ុន្ដែបែពន្ធបានបដិសេធ។ បន្ទាប់ពេលកើតហេតុ 

ជននេះបានយកកូនទាំងពីរ ទៅផ្ញើអ្នកជិតខង ហើយដើរវិលវល់ គា្មោន 

ទិសដៅ ដល់ពេលភ្លឺទើបដឹងថាទៅដល់ផ្ទះម្ដាយបង្កើតនៅឯភូមិថ្មគែ ឃុំ 

ថ្មគែ សែុកចិតែ បុរី ខេត្ដកែចេះ ក៏តែូវ បានសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនតែម្ដង ។ 

ជនរងគេះស្លាប់ដោយអំពើហិង្សាក្នុងគេួសរ 

កង្វះខតវិធានការពីអាជា្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច ក្នុងការបំបែកជនមុខសញ្ញាចេញពីជនរងគេះ ដើម្បីឱ្យទទួល 

ការអប់រំ ណែនាំខងផ្លូវច្បាប់មួយរយៈពេល និង ការសមេុះសមេួលដោយបង្ខំឱ្យ ជនរងគេះទៅរួមរស់ ជាមួយជន 

មុខសញ្ញាគឺជាមូលហេតុដ៏សំខន់ដែលបណា្ដោលឱ្យ ជនរងគេះទទួលរងនូវ អំពើហិង្សាជាបន្ដទៀត រហូតដល់ 

ករណីខ្លះ ជនរងគេះធ្វើអត្ដឃាត ឬ តេូវសមា្លាប់ដោយជនមុខសញ្ញាតែម្ដង ។ 

អនុសាសន៍ៈ 

១- គួរកេសួងកិច្ចការនារី និងកេសួងពាក់ព័ន្ធរកនូវដំណះសេយកណា្ដោលមួយ ដោយបង្កើតមណ្ឌលអប់រំ 

(ដែល មានលក្ខណៈខុសពីពន្ធនាគរ)កែបេដល់ជនមុខសញ្ញាដែលបានបេពេឹត្ដ នូវអំពើហិង្សាក្នុងគេួសរ 

ជាលើកទី២ ឬ លើកទី៣ ដើម្បីរក្សានូវសុវត្ថិភាពដល់ជនរងគេះ ។ គួរមានជាគមេងសកល្បង (Pailot 

Project) នៅក្នុងខេត្ដមួយចំនួនតូចសិន ។ 

២- អាជា្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច គួរតែអនុវត្ដច្បាប់ស្ដីពីការទប់ស្កត់អំពើហិង្សាក្នុងគេួសរ និងកិច្ចការពារជន រងគេះ 

ឱ្យមានបេសិទ្ធភាព។ 

២- រំលោភសេពសន្ថវៈ 

ស្ថានភាពការរំលោភសេពសន្ថវៈលើសេ្ដី និងកុមារនៃឆ្នាំ២០០៩ នេះសមាគមអាដហុក បានធ្វើការអង្កេត 

សេវជេវដោយផ្ទាល់មានចំនួន ៤៦០ករណី គឺកើនទ្បើង ជាងឆ្នាំ ២០០៨ ចំនួន ៤១ករណី ស្មើនឹង ៩ ភាគរយ។ 

នៅក្នុងចំនួនទាំងអស់ នៃករណីរំលោភទាំង៤៦០ករណីនេះមានករណីដែលរំលោភលើអនីតិជនចំនួនរហូតដល់ 


៣៦៦ករណីស្មើនឹង ៧៨.២ភាគរយ។ តួលេខនេះចង្អុលបញ្ជាក់ឱ្យឃើញច្បាស់ថាកុមារ នៅកម្ពុជា តេូវបានបំពារ 

បំពានលើសិទ្ឋិរបស់គេយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ មានករណីខ្លះជនល្មើស បានរំលោភលើជនរងគេះ រួចសមា្លាប់ចោល ដោយ 

សរតែពួកគេស្គាល់គ្នា ករណីខ្លះទៀតជនល្មើសរំលោភ ហើយ ក៏គំរាមកំហែងជនរងគេះ ក្នុងគោលបំណងគេច 

ចេញពីសំណាញ់ច្បាប់ និងម្យ៉ាងទៀតគំរាមដើម្បីរំលោភដល់ជនរងគេះ ជាបន្ដបនា្ទាប់ទៀតនៅពេលកេយ។ 

ចំពោះជនល្មើសគឺមានចេើនបេភេទ ដូចជា អ្នកជិតខងគ្នាជាអ្នកបេពេឹត្ដមាន ១៥១ ករណី ស្មើនឹង ៣២.៩% 

នៃចំនួន ទាំងអស់ដែល សមាគមអាដហុក ទទួលអង្កេតបាន។ ជនបេពេឹត្ដជាកុមារអាយុកេម ១៨ឆ្នាំ មានចំនួន 

៧៥ករណី ក្នុងចំណមទាំង ៤៦០ ករណី គឺស្មើនឹង ១៦.៣០%។ ចំណែក ជនល្មើសជាឪពុកបង្កើត និង ឪពុកចុង 

មានចំនួន ៣៦ ករណីស្មើនឹង ៨%។ កេពីនេះជនល្មើសគឺជាគេូបងេៀន ជាសិស្ស ជាចៅហា្វាយ ជាប៉ូលិស ទាហាន។ 

២-១- ការរំលោភសមា្លាប់ 

ចំពោះករណីជនល្មើសរំលោភ រួចសមា្លាប់ជនរងគេះចោល គឺមានចំនួនថយចុះជាង ឆ្នាំ ២០០៨ ដែលមាន 

៣៤ ករណី ចំណែកឆ្នាំ២០០៩ នេះមានតែ ២៧ករណី។ ទេង់ទេយ នៃការសមា្លាប់វិញនោះ គឺ យកជនរងគេះ 

ទៅចងខ្សែជេមុជទឹក ចេបាច់ក កាប់នឹងកាំបិត វាយដំ និង ដំបង ។ 


ជនរងគេះដែលជនល្មើសរំលោភរួចសមា្លាប់ 

នៅវេលាម៉ោង ១២ៈ០០ នទីថ្ងៃតែង់ ថ្ងៃទី ២០ ខែវិច្ឆិកា ឆា្នាំ ២០០៩ 

នៅភូមិ ០១ សង្កាត់ដងទង់ កែុងខេមរភូមិន្ទ ខេត្ដកោះកុង មនករណី 

រំលោភហើយសម្លាប់ ដោយមនកាំបិត កាប់ជាប់នឹងករបស់សែ្ដីរងគែះ 

ន ហ អាយុ ២៤ ឆា្នាំ ជាសែ្ដីមេផ្ទះ មនប្ដី។ ជនល្មើស ឈ្មោះ ណ ឌ 

អាយុ ២៧ឆា្នាំ បានលបលួចចូលក្នុងផ្ទះជនរងគែះ រួចចាប់រំលោភ និង 

សម្លាប់ចោលហើយគេចខ្លួនបាត់ប៉ុន្ដែកែយមកតែូវបានសមត្ថកិច្ចចាប់ 

ឃុំខ្លួនក្នុងពន្ឋ នគារខេត្ដ។ 

២-២- រំលោភលើអនីតិជន 

ក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ ករណីរំលោភលើអនីតិជន មានការកើនទ្បើងជាងឆ្នាំ២០០៨ គឺ ៣៦៦ករណី ដែលឆ្នាំមុន 

មាន២៨០ករណី គឺកើន១៨.៧ភាគរយ ។ ឆ្លងកាត់ការស៊ើបអង្កេតផ្ទាល់របស់សមាគមអាដហុកបានរកឃើញមូល 

ហេតុដែល ជនល្មើសចេើន តែចាប់រំលោភលើក្មេងសេីដោយសរតែពួកគេជាកុមារី ដែលមានកមា្លាំងទន់ខ្សោយ 

ក្នុងការការពារខ្លួន ការពារសិទ្ឋិរបស់គេ ទាំងផ្នែកកមា្លាំងកាយ ក៏ដូចជាការយល់ដឹង។ េម្ល៉ាះហើយមានកុមារី ជាចេើន 

ដែលតេូវជនល្មើស ដដែលៗរំលោភចេើនដង ដោយគេន់តែគំរាមកំហែង មិនឱ្យនិយយបេប់គេ។ 



កុមារីរងគេះ 

ថ្ងៃទី៣០ ខែវិច្ឆិកា ឆា្នាំ២០០៩ នៅវេលាម៉ោង ១៣ៈ ៣០ នទី នៅ 

ភូមិទួលសុភី ឃុំ ពែកគយ សែុក សា្អាង ខេត្ដកណា្ដាល កុមរាម្នាក់ឈ្មោះ 

ន ស ណ អាយុ ១០ ឆា្នាំ បានចាប់រំលោភកុមរី ម្នាក់ឈ្មោះ ហ.ស.ល 

អាយុ ៤ ឆា្នាំ នៅ ចំណុចកែយផ្ទះ ក្មេងសែីរងគែះ។ 

ករណីនេះកើតឡើងកែយពេលក្មេងបែុសនោះទើបតែមកពីមើល 

វីដេអូរឿងអាសអាភាសរួច ភា្លាម។ ក្មេងបែុសនោះ បានបែប់ថាជារៀងរាល់ 

ថ្ងៃគេតែងតែមើលរឿង អាសអាភាសបែទេសជប៉ុនជាមួយឪពុករបស់កុមរី 

រងគែះទើបបណា្ដាលឱ្យរូបគេចង់ធ្វើតែប់តាម។ 

បច្ចុប្បន្ននេះកុមរាល្មើសនេះ តែូវបញ្ជូនទៅមណ្ឌល អប់រំកែបែឯ 

ចោមចៅកែុងភ្នំពេញ។ 

ជនបេពេឹត្ត 

២-៣- រំលោភមនុស្សចាស់ៈ 

ការរំលោភសេពសន្ថវៈឆ្នាំ ២០០៩ នេះ សមាគមអាដហុកមានការភា្ញាក់ផ្អើល និងពេួយបារម្ភខ្លាំងតេង់ជន 

ល្មើសបានបេពេឹត្ដលើមនុស្សចាស់ជរា ដែលមានអាយុរហូតដល់ ៨៤ឆ្នាំ ហើយជនរងគេះជាសច់ញាតិ និងជា 

មា្ដៅយបង្កើតរបស់ជនល្មើសទៀតផង ពេះតែជនល្មើសបានបេើបេស់ថា្នាំញៀន ឬសេវឹងសេ។ 


លោកយយដែលតេូវបានកូនបង្កើតចាប់រំលោភ 

ម៉ោង ១២:០០ នទីយប់ ថ្ងៃទី០៩ ខែវិច្ឆិកា ឆា្នាំ២០០៩ ឈ្មោះ ជ 

ស ភេទបែុស អាយុ៤៣ឆា្នាំ បានរំលោភម្ដាយបង្កើតរបស់ខ្លួន ដែលចាស់ 

ជរាឈ្មោះ ញ ហ អាយុ ៨៤ឆា្នាំ ចំនួន ពីរលើកនៅលើផ្ទះ ទាល់តែ 

ជនរងគែះសន្លប់ នៅភូមិ សា្វាយតា យន ឃុំ សា្វាយតា យន សែុកកំពង់រោរិ៍ 

ខេត្ដ សា្វាយរៀង។ ការចាប់រំលោភនេះ គឺបន្ទាប់ពីជនល្មើស តែ ទ្បប់ពី 

ផឹកសែ វិញ ។ បច្ចុប្បន្នជនល្មើសតែូវចាប់ឃុំក្នុងពន្ឋ នគារខេត្ដ។ 

២-៤- រំលោភជាក្រុម 

ផ្នែកសេ្ដីនៃសមាគមអាដហុក បានធ្វើការអង្កេតសេវជេវ លើករណីរំលោភជាកេុមក្នុងឆ្នាំ២០០៩ នេះបាន 

ចំនួន ២៦ ករណី គឺកើនជាងឆ្នាំ ២០០៨ ដែលមានតែ១៥ករណី គឺស្មើនឹង៤២%។ ករណីនេះ ជនមុខសញ្ញា គឺជា 

កេុមយុវជនក្មេងៗ កេុមកម្មករសំណង់ ដែលការចាប់រំលោភដ៏ឃោរឃៅនេះ សែ្ដងទ្បើងនៅពេល បញ្ចប់កម្មវិធីរាំរែក 


កំសន្ដ ការផឹកស៊ី ការមើលសិល្បៈ នៅតាមវត្ដអារាម ហើយកេុមជនល្មើស ទាំងនោះមាន ចំនួនចាប់ពី ពីរនាក់រហូត 

៧នាក់ ដោយការរំលោភ នោះពួកកេុមគេរួមគ្នា សមគំនិត បេពេឹត្ដលើជនរងគេះ ក្នុងពេលតែមួយ ហើយពូកគេ 

ចេើនគេចខ្លួន រួចពេះតែជនរងគេះសន្លប់លែងដឹងខ្លួន។ 


ជនរងគេះកំពុងផ្តល់ចម្លើយ 

ថ្ងៃទី ២៨ ខែកក្កដា ឆ ្នាំ ២០០៩ ម៉ោង ១០ៈ៣៦ នទី យប់ នៅភូមិ 

ចារឹក ឃុំស្យា សែុកកណ្ដៀង ខេត្ដពោធិ៍សាត់ មនករណីចាប់រំលោភមួយ 

បែពែឹត្ដទ្បើងដោយក្មេង សា្ទាវ មនចំនួន ៣នក់ឈ្មោះ ស ឈ្មោះ សរ និង 

ឈ្មោះ ប បានពែួត គា្នាចាប់រំលោភលើ នរីម្នាក់ឈ្មោះ ទ.ច.ត អាយុ 

១៧ឆា្នាំ ជាសិស្ស ថា្នាក់ទី៩ នៅពាក់កណា្ដាលផ្លូវ ពេល នងតែ ទ្បប់ពីផ្ទះមិត្ដ 

ភក្ដិវិញ។ ជនល្មើសបានរត់គេចខ្លួនបាត់ទាំងអស់។ 

២-៥- ស្មន្ធការ 

ឆ្នាំ២០០៩ នេះសមាគមអាដហុក ទទួលធ្វើការេស៊ើបអង្កេត ករណីឪពុកបេពេឹត្តអំពើតិរិចា្ឆាន រំលោភ លើ 

កូនសេីហើយគំរាមគំហែងមាន ៣៦ករណី។ ពួកនាងមិនសូវហា៊ាននិយយបេប់មា្ដៅយទេ ប៉ុន្ដែ្ដក៏មានករណីខ្លះ 

បណា្ដោលមកពីមា្ដៅយមិនគំទេកូនសេីបែរជាគំទេប្ដីទៅវិញ(ប្ដីចុង) ។ លើបញ្ហានេះដែរមានឪពុកខ្លះរំលោភកូន 

សេីបង្កើតខ្លួនឯងចេើនដងរហូតមានផ្ទៃពោះ និងមានកូនកើតមកផងដែរ ដែលសង្គមយើងពិបាក និងទទួលយកបាន 

ពិសេសខុសច្បាប់ជាតិ និងអន្ដរជាតិ។ 


នៅភូមិស្វាយ ឃុំ ពោធិ៍រាជ សេុកស្វាយជេុំ ខេត្ដស្វាយរៀង មាន 

ករណីឪពុកបង្កើតឈ្មោះ ស ស រ អាយុ ៥៤ឆ្នាំ មុខរបរជានាយទាហាន 

ស័កិ្ដ៥ រំលោភលើកូនសេីចំនួនបីនាក់ តាំងពីឆ្នាំ១៩៩២ មកទល់ឆ្នាំ 

២០០៩ គឺចាប់តាំងពីកូនសេីទី១ អាយុ១២ឆ្នាំ រហូតដល់ពេលនេះ នាង 

អាយុ២៩ឆ្នាំហើយ។ ឪពុកបង្កើតនាងបានរំលោភលើកូនសេីទាំងបីតាម 

យុវតីបងប្អូនតេូវឪពុកចាប់រំលោភសេពសន្ថវៈ 

អំពើចិត្ដ ពេះមា្ដៅយនាងមិនហា៊ានបេតិកម្មដោយសរការគំរាមគំហែង 

ពីប្ដី។ ដល់ឆ្នាំ២០០៩ កូនសេីបានប្តឹងសមត្ថកិច្ចកេមការជួយជេមជេង 

ពីសមាគមអាដហុក ប៉ុនែ្ដជនល្មើសគេចខ្លួនបាត់។ រីឯបងបេុស និងក្មួយជនល្មើស ជាមេប៉ុស្ដិ៍ និងជាអ្នកសរ 

ព័ត៌មាន បានព្យយមគំរាមជនរងគេះ និង បិទបាំងរឿងនេះ ។ 

សមាគមអាដហុកបានរកឃើញថា បទល្មើសរំលោភសពសន្ថវៈ បានកើតនៅគេប់ទីកន្លែងតាមបណា្ដោខេត្ដ 

កេុង ជនបទ ដោយសរតែមូលហេតុដ៏ចម្បង គឺ ការបេើបេស់ថា្នាំញៀន ការមើល វីដេអូ អាសអាភាស ការបញ្ចូល 

រូបភាពអាសអាភាស តាមទូរស័ព្ទដៃ ឬ អ៊ីនធឺណែត ដែលការដក់បញ្ចាំង និង ការបេើបេស់ ឧបករណ៍ ទាំងអស់នោះ 


ដោយគ្មានកោតញញើតដល់ការគោរពច្បាប់។ ការអប់រំក្នុងគេួសរ ក្នុងសហគមន៍ និងសង្គម នៅមានកមេិតខ្សោយ 

និងឥទ្ធិពលនៃសមា្ភារៈនិយមហួសហេតុដែលធ្វើឱ្យសីលធម៌សង្គមធា្លាក់ចុះយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ពេមទាំងកង្វះខតនៃការអនុ 

វត្ដន៍ច្បាប់គឺជាឬសគល់នៃបញ្ហានេះផងដែរ។ 

ក្នុងការដោះសេយបទល្មើសរំលោភសេពសន្ថវៈ លើសេ្ដី និងកុមារី ដែលជាបទល្មើសពេហ្មទណ្ឌ ឧកេិដ្ឋ 

យើងឃើញថា វប្បធម៌ និទណ្ឌភាពធ្វើឱ្យ ជនល្មើសមិនខ្លាចរអា ក្នុងការបេពេឹត្ដបទល្មើស រំលោភសេពសន្ថវៈទេ 

ពេះពួកគេសង្ឃឹមថាអាចរួច ពីសំណាញ់ច្បាប់បានដោយគេន់តែសមេួលគ្នា ដូចជាសងបេក់ឬ សន្យរៀបការជា 

មួយជនរងគេះ ឬ គំរាមគំហែង(មានចំនួន ៦៦ ករណីដែល សមេបសមេួលគ្នា នៅតេឹមកន្លែងប៉ូលិស)។ 

ឧបសគ្គនៃការអនុវត្ដន៍ច្បាប់ៈ 

បេក់បៀវត្សទាបពេករបស់មន្ដេីអនុវត្ដច្បាប់ បានបង្កើតឱ្យមានអំពើពុករលួយក្នុងការដក់ទណ្ឌកម្មលើជន 

បេពេឹត្ត។ មន្ដេីមានសមត្ថកិច្ច ធ្វើការសមេុះសមេួលជាសំណងដោយពុំបញ្ជូនសំណុំរឿងទៅតុលាការ។ 

គ្មានយន្ដការការពារជនរងគេះពីអាជា្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចខ្វះលទ្ឋភាព ក្នុងការធ្វើកោសល្យវិច័យឱ្យបានទាន់ 

ពេល ឬ បណា្ដោលមកពីមន្ទីរសុខភិបាល ទារបេក់ថ្លៃធ្វើកោសល្យវិច័យចេើនពេក នោះក៏ជាការរាំងស្ទះ ដំណើរការ 

ផ្លូវច្បាប់ជួយដល់ជនរងគេះផងដែរ។ ករណីខ្លះអ្នកធ្វើកោសល្យវិច័យ មិនឯករាជ្យដោយការគំរាម ឬទទួលសំណូក 

ពីជនល្មើសឬ គេួសរជនល្មើស។ 

ជនល្មើសឬគេួសរជនល្មើសជាអ្នកមានអំណាច ឬមានអ្នកការពារធំពេកអាជា្ញាធរមិនហា៊ានចាត់វិធានការ 

តាមច្បាប់។ 

ជនរងគេះឬគេួសរជនរងគេះមិនមានការយល់ដឹងខងច្បាប់ និងកេីកេពេកចង់បានតែសំណងរួចបោះ 

បង់ការប្ដឹងតាមផ្លូវច្បាប់។ 

អនុសាសន៏ៈ 

- សុំឱ្យមានការបង្កើតបេពន្ធ័យុត្ដិធម៌សមេប់ការពារកុមារពិសេសនៅពេលសកសួរក្នុងអង្គសវនាការដើម្បី 

កុំឱ្យកុមារមានការភ័យខ្លាច។ 

- ផ្ដនា្ទាទោសដល់មន្ដេីណាដែលអនុវត្ដន៍ច្បាប់ខុសនីតិវិធី។ 

- សូមកេសួងយុត្ដិធម៌ពងេីកការផ្សព្វផ្សាយច្បាប់ឱ្យបានដល់គេប់មូលដ្ឋានទូទាំងពេះរាជាណាចកេកម្ពុជា។ 

- សូមថា្នាក់ដឹកនាំកេសួងសុខភិបាលពិចារណាដល់បញ្ហាដែលកើតមានតាមបណា្ដោមន្ទីរពេទ្យណាដែលជមេិត 

យកបេក់ពីជនរងគេះ ដោយសរការរំលោភសេពសន្ថវៈក្នុងការធ្វើកោសល្យវិច័យ។ 

៣- ស្ថានភាពនៃការជួញដូរមនុស្ស នៅបាទេសកម្ពុជា 

នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៩ មានចំនួនករណីជួញដូរលើស្តេី និងកុមារី ចំនួន៥២ករណី តេូវបានសមាគអាដហុក ធ្វើការ 

ស៊ើបអង្កេត ដែលក្នុងនោះ មាន៣៥ករណីជាករណីជួញដូរស្តេី និងកុមារ ហើយ១៧ករណីជាការជួញដូរកមា្លាំង 

ពលកម្ម។ ការជួញដូរមនុស្សដែលកើតមានទ្បើងនៅបេទេសកម្ពុជា នៅតែតេូវបានគេមើលឃើញថា នៅតែស្មុគ 

ស្មាញ មូលហេតុផ្សេងៗគ្នា ដែលក្នុងនោះ ដោយសរតែភាពកេីកេពេះពួកគេ គ្មានការងរធ្វើ គ្មានដីសេធ្វើជំពាក់ 


បំណុលគេ កង្វះការអប់រំ អំពើហិង្សាក្នុងគេួសរ។ កតា្ដៅទាំងអស់នេះ ដែលនាំឱ្យជនរងគេះ តេូវតែស្វះស្វែងរក 

ការងរ ហើយជាឱកាសសមេប់ជនបេពេឹត្ដងយសេួលក្នុងការទាក់ទាញ ជនរងគេះឱ្យធា្លាក់ចូលក្នុងល្បិចកល 

របស់ពួកគេសមេប់ធ្វើការជួញដូរនេះ។ 

៣-១- ការជួញដូរផ្លូវភ្រទ 

មានទីកន្លែង ជួញដូរភេទជាចេើន នៅក្នុងបេទេសកម្ពុជា ជាពិសេសនៅតាម ទីបេជុំជន ដែលស្ថិតនៅកេម 

ស្លាក ជាសណា្ឋាគរទំនើប, ក្លឹបខរា៉ាអូខេ, ហាងមា៉ាស្សា និង រង្គសលជាចេើន នេះដោយយើងមិន បានរាប់បញ្ចូល 

ទីកន្លែងផ្សេងៗទៀតដែលមានទេង់ទេយតូចៗ។ នៅក្នុងរូបភាពនៃការជួញដូរភេទមួយចំនួនតូច តាមរយៈនៃការ 

បើកជាកន្លែងមា៉ាស្សា និងហាងខរា៉ាអូខេ ក៏តេូវបានសមត្ថកិច្ចមូលដ្ឋានធ្វើការបង្កេបផងដែរ។ តែការបង្កេបនោះ 

ភាគចេើនបានតេឹមតែយកស្ដេីដែលតេូវបំរើផ្លូវភេទ ចេញពីកន្លែងធ្វើអាជីវកម្មតែប៉ុណ្ណោះ។ ចំពោះការផ្ដនា្ទាទោស 

លើអ្នកធ្វើអាជីវកម្មវិញ មានចំនួនតិចតួចណាស់ ឬក៏ការដក់ទោសនោះបាន បន្ដិចក៏តេូវបានដោះលែងវិញ។ 

ជាមួយគ្នានឹងការចាត់វិធានការបង្កេបនេះ ក៏មានមតិរិះគន់ ពីអ្នកដែលធ្វើអាជីវកម្មផ្លូវភេទមួយចំនួន ថានៅពេល 

ដែលសមត្ថកិច្ច ចុះមកបង្កេបម្ដងៗ ពួកគេតេូវចំណាយបេក់មិនតិចជាង ៣០០០ ដុលា្លារ នោះទេ ដើម្បីដោះសេយ 

ជាមួយសមត្ថកិច្ចឱ្យពួកគេបានរួចពីការដក់ពន្ធនាគរ 17 ។ ទន្ទឹមនឹងមានការចាត់វិធានការ មិនបានពេញលេញ 

នោះក៏យើងឃើញមាន ការខិតខំបេឹងបេង ជាក់ស្ដែងពីសមត្ថកិច្ច ផងដែរក្នុងការបង្កេបដល់ អំពើជួញដូរ ភេទនេះ 

រហូតដល់មានការ ផ្ដល់ចំណាត់ថា្នាក់លេខ២ ពី សហរដ្ឋអាមេរិក ប៉ុន្ដែការក្សាចំណាត់ថា្នាក់នេះ ហាក់ដូចជា មិនមាន 

និរន្ដរភាពសោះ ពេះថានៅពេលដែលសហរដ្ឋអាមេរិក ផ្ដល់ចំណាត់ថា្នាក់មិនល្អ យើងឃើញមានការ ខិតខំបេឹងបេង 

បន្ដិច ក្នុងការធ្វើអន្ដរាគមន៍បង្កេប និងទប់ស្កត់ បញ្ហាជួញដូរភេទនេះ តែកេយមកក៏មានការបណ្ដែតបណ្ដោយ 

មកវិញ ដែលធ្វើឱ្យចំណាត់ថា្នាក់នោះធា្លាក់ចុះវិញ ដូចជានៅក្នុងឆ្នាំ២០០៩ កម្ពុជាធា្លាក់ក្នុងចំណាត់ថា្នាក់លេខ២ 

កេមការតាមដន (ឆ្នាំ២០០៨ កម្ពុជាទទួលចំណាត់ថា្នាក់លេខ២ មិនស្ថិតកេមការតាមដន) 

៣-២- ការជួញដូរព្រហ្មចារី តាមរយៈម្រខ្យល់ 

រូបភាពនៃការជួញដូរភេទ ដែលមិនមានទីកន្លែង ច្បាស់លាស់ ក៏មានចេើនដែរ នៅក្នុងបេទេសកម្ពុជា នាពេល 

បច្ចុប្បន្ន ការជួញដូរភេទ តាមរយៈមេខ្យល់នេះ មានសភាពធ្ងន់ធ្ងរ នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៩នេះ។ ការជួញដូរភេទ តាមរយៈ 

មេខ្យល់នេះ បានកើតឡើងនៅតាមសលារៀន ហើយបានកើតឡើងទៅលើ យុវតី ជាសិស្សសលា។ ការជួញដូរ 

នេះ មេខ្យល់បានដើរលួងលោម ទាក់ទាញ សិស្សសលា ដោយបេើបេស់សមា្ភារៈទំនើបៗសមេប់ ធ្វើការទាក់ទាញ 

ជាមួយនឹងការសន្យថា មានអ្នកដែលមានលុយចេើនធានាចិញ្ចឹមទៀតផង តាមរយៈសិស្សសលាដែលជាមិត្ដភក្ដិ 

ធា្លាប់បានធា្លាក់ខ្លួនជាអ្នកបំរើផ្លូវភេទរួចហើយ។ ការភ្លើតភ្លើនជាមួយនឹងសមា្ភារៈទំនើបៗនេះ បាននាំឱ្យ យុវតីទាំងនោះ 

ងយធា្លាក់ខ្លួនចូលក្នុងការលួងលោមរបស់មេខ្យល់ និងកា្លាយជាជនរងគេះក្នុងអំពើជួញដូរភេទ ដោយសរការទាក់ 

ទាញរបស់មេខ្យល់នៅតាមមូលដ្ឋាន។ ជាមួយគ្នានេះផងដែរ ឥទ្ធិពលនៃការផ្សព្វផ្សាយ និងការបង្ហាញសមា្ភារៈ 

ទំនើបៗ នៅតាមទូរទស្សន៍ និងបេពន្ធ័ផ្សព្វផ្សាយជាចេើនដែលមិនបានគិតដល់ ផលប៉ះពាល់នៃសង្គមនោះ ក៏ជា 

១៧ មន្ដេីកេសួងមហាផ្ទេមា្នាក់សុំមិនបញ្ចេញឈោ្មះ បាននិយយថា ការបង្កេប ទីកន្លែងជួញដូរភេទ វាជារបររកស៊ីរបស់ 

មន្ដេីមូលដ្ឋានមួយចំនួនទៅហើយ សព្វថ្ងៃនេះ និង បទសមា្ភាសន៍របស់ស្ដេីរកស៊ីផ្លូវភេទនៅតំបន់តេឡោកបែក។ 


ផ្នែកមួយនាំឱ្យយុវតីមួយចំនួននោះ ទទួលយក ហើយងយនឹងធា្លាក់ខ្លួនក្នុងការទាក់ទាញរបស់មេខ្យល់ផងដែរ។ 


កាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែសីហា ឆ ្នាំ២០០៩ បែហែលជាម៉ោង ១ៈ០០រសៀល 

នៅភូមិចកកើត ឃុំរហត់ទឹក សែុកមង្គលបូរី ខេត្ដបន្ទាយមនជ័យ មន 

ករណីជួញដូរភេទ មួយបានកើតឡើងដែលបែ ពែឹត្ដដោយ ជនសង្ស័យ 

ឈ្មោះ ស.ស ភេទបែុសអាយុ ៤៣ឆា្នាំ មុខរបរជាអ្នករត់ម៉ូតូឌុប រស់នៅ 

ភូមិអូរស្ងួត ឃុំអូរបែសាទ សែុកមង្គលបូរី បានលួងលោម នំយកជនរងគែះ 

រងគេះដោយអំពើរំលោភសេពសន្ថវៈ 

អ ណ រ អាយុ១៩ ឆា្នាំ (សតិមិនសូវល្អ) រស់នៅភូមិចកកើត ឃុំរហត់ទឹក 

សែុកមង្គលបូរី ទៅបែគល់ឱ្យជនបែ ពែឹត្ដម្នាក់ទៀតឈ្មោះ ម ច ន ភេទ 

បែុស អាយុ ៤៣ឆា្នាំ មុខរបរធ្វើសែ រស់នៅ ភូមិអូរស្ងួត ឃុំបន្ទាយ នង សែុកមង្គលបូរី រំលោភសេពសន្ថវៈរហូតដល់ 

បានសមែច នៅកែុងសិរីសោភ័ណ ដោយផ្ដល់លុយចំនួន ៥០០០០រៀល និង ទូរស័ព្ទ១គែឿងដើម្បីបំបិទមត់ 

ជនរងគែះ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ជនល្មើសបានគំរាម នងមិនឱ្យបែប់នរណាឡើយ។ ដោយសារភាពឆោតល្ងង់ 

និង មនអារម្មណ៍ភ័យខ្លាច នងក៏នៅស្ងៀម រហូតបងសែី នងជជីកសួរពីរឿងទូរស័ព្ទទើប នងហ៊ាននិយយការ 

ពិតបែប់ដល់ឪពុកម្ដាយ បងប្អូន ពីរឿងនេះ។ ឪពុកម្ដាយរបស់ជនរងគែះក៏បានទៅប្ដឹងប៉ូលីស ហើយនគរបាល 

ខេត្ដ និង សមគមអាដហុក បានសហការគា្នាចុះធ្វើអន្ដរាគមន៍ ហើយធ្វើការ ឃត់ខ្លួនជនសង្ស័យទាំងពីរ នក់ 

និងកសាងសំណុំរឿងបញ្ជូនទៅ តុលាការ ដើម្បីចាត់ការទៅតាមនីតិវិធី។ 

៣-៣- ការជួញដូរមនុស្សទៅក្រប្រទ្រស 

ដោយសរតែ មានបញ្ហាជីវភាព មានការខ្វះខត និង ខ្វះការងរធ្វើនៅក្នុង បេទេសនោះ បាននាំឱ្យមាន 

ពលករកម្ពុជា ជាចេើននាក់បានចេញទៅ ធ្វើការងរនៅកេបេទេស ក្នុងមួយឆ្នាំៗ ដូចជាទៅធ្វើការនៅ បេទេសថៃ, 

បេទេសមា៉ាឡេស៊ី បេទេសកូរ៉េ និងបេទេសជប៉ុនជាដើម ហើយការទៅធ្វើការនៅកេបេទេសនេះ ភាគចេើនពលករ 

កម្ពុជាទាំងនោះ ទៅធ្វើការងរតាមផ្ទះ។ ទាក់ទិនទៅនឹងការចាកចេញទៅធ្វើការនៅកេបេទេសនេះ មានពលករ 

កម្ពុជា មួយចំនួនធំ បានចាកចេញតាមរយៈកេុមហ៊ុននាំពលករចេញទៅកេបេទេស 18 ហើយការធ្វើចំណាកសេុក 

របស់ពលករកម្ពុជា ទៅធ្វើការនៅកេបេទេសនេះ បានលេចចេញនូវបញ្ហាជាចេើនដែលធ្វើឱ្យមានការប៉ះពាល់ 

ដល់ សិទ្ធិជាមូលដ្ឋានរបស់ពួកគេ។ ដូចជាការបង្ខំឱ្យធ្វើការចេើនម៉ោង ក្នុងមួយថ្ងៃៗ វាយដំ ចាប់រំលោភពីសំណាក់ 

កេុមគេួសរជាមា្ចាស់ការងរ និងការធ្វើបំបិទសិទ្ធិមិនឱ្យចេញកេផ្ទះជាដើម។ ជនរងគេះដែលតេូវទទួលការរំលោភ 

បំពាននៅកេបេទេសមានការលំបាកយ៉ាងខ្លាំង ក្នុងការរកកិច្ចអន្ដរាគមន៍ពីសមត្ថកិច្ចនៅក្នុងបេទេសនោះ និងកិច្ច 

អន្ដរាគមន៍ ពីសំណាក់តំណាងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដែលនៅទីនោះ។ 

មូលហេតុដែលនាំឱ្យពលករមានការលំបាកនេះ គឺបណា្ដោលមកពីកេុមហ៊ុន ដែលបានបញ្ជូនកម្មករទៅកេ 

បេទេស មិនបានយកចិត្ដទុកដក់ ក្នុងការការពារដល់កម្មករទាំងនោះ។ នៅពេលដែលកេុមហ៊ុនបញ្ជូនកម្មករ ទាំង 

នោះ ទៅកេបេទេស កេុមហ៊ុនមិនបានផ្ដល់ឯកសរ សមេប់ឱ្យពលករអាចទាក់ទងជាមួយសមត្ថកិច្ច នៅពេល 

១៨ នៅកម្ពុជាមានកេុមហ៊ុននាំពលករចេញ ចំនួន ១៩កេុមហ៊ុន បានចុះបញ្ជី និងកំពុងធ្វើសកម្មភាព។ 


ដែលពួកគេមានបញ្ហា ហើយថែមទាំងដកហូតយកឯកសរ មួយចំនួនដែលពលករ បានពីបេភពផ្សេងៗទៀតផង។ 

ជាមួយនឹងការដកហូតឯកសរ កេុមហ៊ុនមិនបាន បញ្ជូនឯកសរផ្លូវការ ទៅស្ថានទូតកម្ពុជា ដែលបេចាំនៅក្នុង 

បេទេសដែល ពលករតេូវទៅធ្វើការនោះទេ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យ តំណាងស្ថានទូតកម្ពុជា ដែលនៅទីនោះមិនបាន 

ដឹង អំពីចំនួនពលករ និងទីកន្លែងដែលពលករធ្វើការនោះទេ។ 


នៅថ្ងៃទី០៤ ខែកុម្ភៈ ឆា្នាំ២០០៨, ស្ដែីឈ្មោះ ម និង ប្ដីឈ្មោះ ផ 

បានទៅលួងលោម ស្ដែី ឈ្មោះ ស ស ណ អាយុ ២១ ឆា្នាំ ឱ្យទៅធ្វើការ 

នៅបែទេស ម៉ាទ្បេស៊ី។ ពេលដែល នងទៅពិគែះយោបល់ ជាមួយម្ដាយ 

នង តែគាត់មិនពែមឱ្យទៅទេ។ តែដោយឃើញជីវភាពគែួសារ មនការ 

ខ្វះខត នងក៏សមែចចិត្ដចេញទៅធ្វើការនៅ ម៉ាទ្បេស៊ី ដោយកែុមហ៊ុន 

ជនរងគេះដោយមា្ចាស់ផ្ទះវាយ 

បានសន្យា ថាឱ្យបែក់ខែ ១៥០ដុលា្លារក្នុង១ខែ។ កែុមហ៊ុនបានឱ្យ នង 

ទៅធ្វើការនៅផ្ទះ ថៅកែម្នាក់ នង ស ស.ណ បានតែូវម្ចាស់ផ្ទះវាយធ្វើ 

បាបយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដោយចាប់បោកទៅនឹងជញ្ជាំងរហូតដល់ មនជំងឺឈឺតាមបណ្ដោយឆ្អឹងខ្នងរហូតដល់រលាក 

ឆ្អឹងខ្នង។ ក្នុងរយៈពេល៨ខែដែល នងរស់នៅជាមួយថៅកែនោះ នងមិនដែលបានទទួលបែក់ខែពីម្ចាស់ផ្ទះ 

ទេ។ ដោយមិនអាចទែំទែ ជាមួយនិងថៅកែនោះបានក្មេងសែីក៏លួច រត់ ចេញពីផ្ទះដោយរត់សំដៅទៅឱ្យប៉ូលិស 

ឱ្យចាប់ ហើយប៉ូលិសក៏ចាប់បញ្ជូន នងទៅឱ្យប៉ូលិសអ នោ្តោបែវេសន៍ ដើម្បីឱ្យគេបញ្ជូនមកបែទេសខ្មែរវិញ នៅ 

ថ្ងៃទី២៩ ខែតុលា ឆា្នាំ២០០៩ សព្វថ្ងៃនេះ នងកំពុងសមែកព្យាបាល នៅមន្ទីពេទ្យខេត្ដបន្ទាយមនជ័យ។ 


- អប់រំបេជាពលរដ្ឋឱ្យយល់ដឹងពីគេះថា្នាក់ដែលតេូវគេបោកយកទៅលក់ 

- អប់រំបេជាពលរដ្ឋឱ្យចេះពិចារណាមុនសមេចចិត្ដចាកចេញពីបេទេសកំណើតរបស់ខ្លួន 

- តេូវមានការដក់ទោសយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់សមត្ថកិច្ចដែលមិនអនុវត្ដតួនាទីរបស់ខ្លួន ឬក៏មិនពេមអនុវត្ដតាម 

ច្បាប់ជួញដូរថ្មី ដែលបានអនុម័តឱ្យបេើនៅឆ្នាំ២០០៨។ 

- សុំឱ្យលោកគេូ អ្នកគេូបេចាំថា្នាក់ ក៏ដូចជានាយកសលា មានវិធានការដក់វិន័យដល់សិស្ស និងតាមដន 

សកម្មភាព របស់សិស្ស ដែលចេញពេលម៉ោងសិក្សាឱ្យបានគេប់ពេល។ 

- សុំឱ្យរដ្ឋាភិបាលជួយធ្វើយ៉ាងណា កុំឱ្យកេុមហ៊ុនដកហូតយកលិខិតឆ្លងដែន និង ឯកសរព័ត៌មានផ្សេងៗ 

ពីពលករចំណាកសេុក។ 

- សុំឱ្យរដ្ឋាភិបាលជួយធ្វើយ៉ាងណាឱ្យការចុះហត្ថលេខលើកុងតេការងរ គឺសុំុឱ្យពលករចុះហត្ថលេខ 

ជាមួយ និយោជកផ្ទាល់ ដោយមិនចាំបាច់ឆ្លងកាត់ពីរបីដំណាក់ទើបដល់និយោជក។ 

- សុំឱ្យរដ្ឋាភិបាលយកចិត្ដទុកដក់ជួយធ្វើយ៉ាងណា ឱ្យពលករមានការចំណាយទាបក្នុងពេលចុះឈ្មោះនិង 

ការធ្វើដំណើរ ហើយការងររបស់ពលករចំណាកសេុក នៅតាមគេហដ្ឋាន ឬកេុមហ៊ុន សុំឱ្យគោរពម៉ោង 

ការងរ។ 


- ពងេឹងទៅលើបេព័ន្ធយុត្ដិធ៌មដើម្បីឱ្យមន្ដេីអនុវត្ដច្បាប់គោរពច្បាប់ក្នុងការផ្ដនា្ទាទោសជនល្មើស។ 

IV. សិទ្ធិដីធ្លី និងលំនៅដ្ឋាន 

នៅឆ្នាំ២០០៩ សមាគមអាដហុក ក៏ដូចជាសង្គមស៊ីវិលទាំងមូល បានសំដែងនូវការពេួយបារម្ភអំពីការ អនុម័ត 

ច្បាប់ស្ដីពីអស្សាមិករណ៍ដកហូតទេព្យសម្បត្ដិឯកជនដើម្បីបេយោជន៍សធារណៈ ថានឹងមានបេជាពលរដ្ឋជា ចេើន 

នឹងតេូវទទួលរងនូវការដកហូតកម្មសិទ្ធិរបស់ខ្លួនដោយមិនមានសំណងតេឹមតេូវ។ បន្ថែមលើការអនុម័តច្បាប់ នេះ 

ក៏មានសេចក្ដីពេងសរចរណ៍ណែនាំមួយ ស្ដីពីការដោះសេយសំណង់បណ្ដោះអាសន្ន និង លំនៅដ្ឋាន មិនសេប 

ច្បាប់ ដែល កេសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីកម្ម និងសំណង់ តេៀមអនុវត្ដផែនការ បណ្ដេញបេជាពលរដ្ឋរស់នៅក្នុង 

សហគមន៍កេីកេចេញពីលំនៅដ្ឋាន ដោយចាត់ទុកថាជាសំណង់បណ្ដោះអាសន្នមិនសេបច្បាប់។ កេអំពីវិធាន 

ច្បាប់ សមាគមអាដហុកក៏មានការពេួយបារម្ភទៅលើការចុះបញ្ជីដីធ្លីមានការយឺតយ៉ាវ ហើយមិនឆ្លើយតបទៅនឹង 

ស្ថាន ភាពចាំបាច់ និងមិនចំគោលដៅ ជាពិសេសដីសហគមន៍កេីកេដីរបស់អ្នកងយនឹងរងគេះ ដីរបស់សហគមន៍ 

ជនជាតិ ដើមភាគតិចមិនតេូវបានអនុវត្ដឡើយ។ 

តាមរបាយការណ៍កេសួងចាប់ពីឆ្នាំ២០០២-២០០៧/២០០៩ ទិន្នន័យចុះបញ្ជី ជាសរុបបានចំនួន ១.៦៦៤.២៩៧ 

ក្បាលដី ស្មើនឹង ៣/៤ ជាតំបន់ជនបទ និង១/៤ ជាតំបន់ទីកេុង និងទីបេជុំជន ក្នុងនោះ ១.០៧០.៦៦៥ ប័ណ្ណផ្ដល់ 

តាមលក្ខណៈបេព័ន្ធ និង ៥៩៣.៦៤៥ ប័ណ្ណ ផ្ដល់តាមការចុះ បញ្ជីលក្ខណៈដច់ ដោយដុំ បើបេៀបធៀបទៅនឹង 

គំរោង គឺទើបតែស្មើនឹង ២៣%-២៤% នៃគំរោងទាំងមូល។ បើគិតជាភាគរយ រហូតដល់ឆ្នាំ២០១០គំរោងនឹង 

សមេចចុះបញ្ជីឱ្យបាន ៣២% និងនៅឆ្នាំ២០១៣ ការចុះបញ្ជីអាច នឹងឈានដល់ ៣៨-៣៩% តែប៉ុណ្ណោះ។ បើ 

គិតតាមផែនការគោលនយោបាយដីធ្លីជាតិរបស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុង រយៈពេល ១៥ឆ្នាំ(២០០២-២០១៥) នឹងសមេច 

ឱ្យបានការផ្ដល់ប័ណ្ណជូនបេជាពលរដ្ឋចំនួន ៥-៦ លានក្បាលដី19 ។ ចំពោះការចុះបញ្ជីដី សមូហភាពរបស់ជនជាតិ 

ដើមភាគតិចវិញ រដ្ឋាភិបាលបានអនុវត្ដដោយសកល្បង ទៅលើសហគមន៍បានតែ៣ប៉ុណ្ណោះ រហូតដល់ឆ្នាំ២០០៩នេះ។ 

តាមល្បឿននេះ តើនៅប៉ុនា្មានឆ្នាំទៀត ទើបបេជាពលរដ្ឋទាំងអស់ ទទួលបានការចុះបញ្ជីដីធ្លីគេប់ៗគ្នា? ពេះថា 

ការចុះបញ្ជីដីធ្លីជាកតា្ដៅមួយដ៏ចម្បងបំផុត ក្នុងការកាត់ បន្ថយទំនាស់ដីធ្លី។ 

នៅក្នុងរយៈពេលពេញមួយឆ្នាំនេះ ករណីរំលោភសិទ្ធិដីធ្លី លំនៅដ្ឋាន និងធនធានធម្មជាតិនៅក្នុងបេទេស 

កម្ពុជាពីសំណាក់ អ្នកមានអំណាច និង ថៅកែកេុមហ៊ុន ទន្ទាេនយកដីពីបេជាពលរដ្ឋ ដែលសមាគមអាដហុកទទួល 

បានបណ្ដឹង ពីបេជាពលរដ្ឋយកមកធ្វើការ ស៊ើបអង្កេត អន្ដរាគមន៍ និងជំរុញឱ្យមានដំណះសេយ សរុបចំនួន 

២៥៦ករណីក្នុងនោះបេភេទរំលោភទាក់ទងនឹងការបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំមាន២៩ករណី ការរំលោភ ដោយ 

ការផ្ដល់ សម្បទានសេដ្ឋកិច្ចមាន ២១ ករណី និងការរំលោភដីធ្លីទូទៅមាន ២០៦ ករណី។ តាមលទ្ធផលខងលើ 

សមាគម អាដហុកអាចធ្វើការវិភាគបានថា ទោះបីជាមានការធា្លាក់ចុះនូវតម្លៃដី និងទីផ្សារដីធ្លី ផ្ទះសម្បែង មានការ 

ធា្លាក់ចុះ កេយពីមានវិបត្ដិហិរញ្ញវត្ថុពិភពលោកយ៉ាងណាក្ដី ចំនួនករណីទំនាស់ដីធ្លីនៅតែមិនមានការធា្លាក់ចុះនោះ 

ទេ។ 

១៩ របាយការណ៍របស់កេសួងរៀបចំដែនដីនគរូបនីយកម្ម និងសំណង់។ 


១- ទំនាស់រវាងបាជាពលរដ្ឋជាមួយអ្នកមានអំណាច និងថៅកែកាុមហ៊ុន 

ទំនាស់ដីធ្លីរវាងបេជាពលរដ្ឋជាមួយភាគីយោធា មានការធា្លាក់ចុះ (ក្នុងឆ្នាំ២០០៨មាន១២៥ករណី និងក្នុង 

ឆ្នាំ២០០៩មាន៣៨ករណី) ហើយទំនាស់ដីធ្លីភាគចេើនបានកើតឡើងនៅតាមពេំដែន កម្ពុជា-ថៃ តែប៉ុណ្ណោះ និង 

មាន មន្ដេីយោធាមួយចំនួនតូចប៉ុណ្ណោះដែលនៅតែ ទន្ទាេនយកដីសេបេជាពលរដ្ឋមកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួន។ 

ទំនាស់ដីធ្លីរវាងបេជាពលរដ្ឋជាមួយនឹងភាគីមន្ដេីរាជការ មានការកើនឡើងទ្វេដង បើបេៀបធៀបទៅនឹង ស្ថិតិ 

ក្នុងឆ្នាំ២០០៨ (ក្នុងឆ្នាំ២០០៨ មាន៥៥ករណី និងក្នុងឆ្នាំ២០០៩ មាន១២០ករណី) ក្នុងចំណម១២០ករណី 

ក៏មាន ៣៦ ករណីដែលរដ្ឋាភិបាលបានចេញមុខជាភាគីទំនាស់ជាមួយបេជាពលរដ្ឋ ដោយដកហូតយកដី ធ្វើការ 

អភិវឌ្ឍន៍ ដើម្បីបេយោជន៍សធារណៈ។ 

នៅក្នុងទំនាស់ជាមួយកេុមហ៊ុន ជាទូទៅយើងសង្កេតឃើញថា អាជា្ញាធរតែងតែដើរតួនាទីយ៉ាងសកម្មដោយ 

ចំហ ធ្វើជាភាគីទី២ជំនួស ភាគីកេុមហ៊ុនឯកជន ការពារបេយោជន៍កេុមហ៊ុន ហើយចេញមុខធ្វើជាភាគីទំនាស់ផ្ទាល់ 

តែម្ដងជាមួយភាគីបេជាពលរដ្ឋផង និងដើរតួនាទីជាអ្នកដោះសេយទំនាស់ដីធ្លីផង ដែលកិរិយទាំងនេះ គឺផ្ទុយពី 

តួនាទីភារកិច្ចរបស់ខ្លួន ដែលមានកាតព្វកិច្ចការពារ សិទ្ធិសេរីភាព សុវត្ថិភាព សន្ដិសុខ និងផលបេយោជន៍បេជាពលរដ្ឋ។ 

ក្នុងន័យនេះ រាល់គេប់ករណីទាំងអស់ អាជា្ញាធរតែងតែធ្វើការរំខនយយី គំរាមកំហែង ធ្វើទុក្ខបុកម្នេញដក់ 

របាំងព័ទ្ធបិទចេកចេញចូល កាត់ផ្ដាច់បេព័ន្ធទឹកភ្លើង បូមខ្សាច់ ឬចាក់ដីពីលើផ្ទះ ដើម្បីបង្កការលំបាកបង្ខំឱ្យបេជាពលរដ្ឋ 

ចាកចេញពីដីឱ្យបានឆប់។ អាជា្ញាធរបានបេើកមា្លាំងបេដប់អាវុធ និងកមា្លាំងកម្មករ រាប់រយនាក់ ធ្វើការវាយបង្កេប 

វាយដំ ចាប់ខ្លួនមនុស្ស ឈូសឆយ រុះរើ និងបំផ្លិចបំផ្លាញផ្ទះសម្បែងទេព្យសម្បត្ដិ ផលដំណាំរបស់បេជាពលរដ្ឋ 

ដើម្បីកុំឱ្យតវា៉ាបេឆំងនឹងកេុមហ៊ុន។ កេពីអាជា្ញាធរ ក៏មានស្ថាប័នតុលាការមួយបន្ថែមទៀត ដែលជាចំណែកមួយ 

ដ៏សំខន់ក្នុងការបង្ខិតបង្ខំស្មារតី សតិអារម្មណ៍បេជាពលរដ្ឋឱ្យចាកចេញពីដី ដោយបេឌិតបទចោទបេកាន់គេប់បែប 

យ៉ាងទៅលើតំណាងសហគមន៍រងគេះ រហូតឈានទៅរកការចាប់ខ្លួនដក់ពន្ធនាគរ ជាដើម។ 


កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែកុម្ភៈ ឆា្នាំ២០០៩ អភិបាលខណ្ឌដង្កោ បានចេញ 

សេចក្ដីជូនដំណឹង ចុះអនុវត្ដដកយកដី សា្នាក់ការ មនទីតាំង នៅភូមិជម្ពូ 

រវ័ន សង្កាត់ចោមចៅ ខណ្ឌដង្កោ រាជធនីភ្នំពេញ មនទំហំ (២៤ម x 

២៤ម) រវាងបែជាពលរដ្ឋ ជាអ្នកភូមិចំនួន៣៣០គែួសារ ជាមួយនឹងភាគី 

អ្នកមនម្នាក់ បណា្ដាលឱ្យបែជាពលរដ្ឋ មនការ ទាមទារ តវា៉ា បែឆាំងនឹង 

ពលរដ្ឋតវា៉ាទាមទារដល់ទីស្នាក់ការភូមិ 

ការសមែចរបស់អាជា្ញាធរខណ្ឌដង្កោ។ 

ទំនស់ដី សា្នាក់ការភូមិនេះ តុលាការតាំងពីសាលាដំបូង រហូត 

តុលាការកំពូលបានសមែចឱ្យភាគីបែជាពលរដ្ឋជាអ្នកឈ្នះក្ដី ហើយទុកដីនេះជាសម្បត្ដិរួមភូមិដដែល។ អាជា្ញាធរ 

ខណ្ឌដង្កោបានចុះទៅកាន់ដីទំនស់នោះដើម្បីអនុវត្ដនូវលិខិត ស.ជ.ណ របស់ទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ដែី និងលិខិត 

ស.ជ.ណ របស់សាលារាជធនីភ្នំពេញ ដែលបានសមែចបែគល់ដីនោះទៅឱ្យភាគីអ្នកមនម្នាក់ មនសិទ្ធិ កាន់កាប់ 

ជាកម្មសិទ្ធិ ផា្ទាល់ខ្លួន ពែមទាំងបញ្ជាឱ្យដោះ សា្លាកទីសា្នាក់ការភូមិចេញពីដីទំនស់នោះទៀតផង ដោយផ្ទុយពី 

សាលដីការបស់តុលាការកំពូល។ 


២- ការបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំ 

ការបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំ នៅតែកើតមានឡើងជាបន្ដបនា្ទាប់ ទោះជាមានការរិះគន់ពីគេប់មជ្ឈដ្ឋានជាតិ 

និងអន្ដរជាតិ យ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏រដ្ឋាភិបាលបន្ដបណ្ដេញបេជាពលរដ្ឋ បង្ខំឱ្យចាកចេញពីដី កេមលេសនៃ 

ការអភិវឌ្ឍន៍។ រាល់ករណីបណ្ដេញចេញ មិនទាន់មានករណីណាមួយ ដែលបេជាពលរដ្ឋ ទទួលបាននូវសំណង 

សមរម្យ យុត្ដិធម៌ជាមុននៅឡើយទេ បេជាពលរដ្ឋតេូវបង្ខំឱ្យទទួលយកបេក់ ដី ឬផ្ទះ ជាគោលនយោបាយ ឧបត្ថម្ភ 

ដោះដូរបន្ដិចបន្ដួច ពួកគេតេូវបានជម្លៀសឱ្យទៅនៅតំបន់ថ្មី ឆ្ងាយ ហើយមិនមានការរៀបចំអ្វីទាំងអស់។ រាល់ 

សំណូមពរ និងការទាមទារ តវា៉ារបស់បេជាពលរដ្ឋ មិនតេូវបានរដ្ឋាភិបាលយកមកធ្វើការដោះសេយឱ្យបានសមរម្យ 

និងយុត្ដិធម៌ឡើយ។ តាមការសកសួរបេជាពលរដ្ឋដែលទទួលរងនូវការជម្លៀសទៅតំបន់ថ្មី ដូចជានៅតំបន់ភូមិ 

អណ្ដូង ភូមិតេពាំងអញ្ចាញ ភូមិដំណាក់តេយឹង ទួលសំបូរ ជាដើម បង្ហាញឱ្យឃើញថា បេជាពលរដ្ឋបេមាណ ៧០% 

បានតេឡប់មកស្នាក់នៅផ្ទះជួលនៅជិតទីកេុង ឬទីបេជុំជន ជិតកន្លែងរកស៊ី ជិតសលារៀនវិញ។ ដី និងផ្ទះបេមាណ 

២/៣ ដែលទទួលបានពីគោលនយោបាយដោះដូរ តេូវបានទុកឱ្យ នៅទំនេរចោល ឬជួលបន្ដ បេជាពលរដ្ឋស្ទើរតែ 

ទាំងអស់ ចេញពីផ្ទះ មកធ្វើការរកស៊ីនៅទីកេុងជារៀងរាល់ថ្ងៃ ពេះតំបន់ថ្មីមិនមានការរៀបចំឱ្យមានមុខរបរ វិជា្ជាជីវៈ 

ឬមិនមានមុខរបរណាមួយ ដែលអាចរកចំណូលបាន នៅតំបន់នោះ។ ទាំងនេះសបញ្ជាក់ឱ្យឃើញថា ការបណ្ដេញចេញ 

ធ្វើឱ្យមានផលប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ណាស់ដល់ជីវភាពបេជាពលរដ្ឋ ពេះថាបេជាពលរដ្ឋកេីកេក្នុង 

ទីកេុង អាចរស់រានមានជីវិតបានដោយសរការ រកបេក់ចំណូលបេចាំថ្ងៃ ដូច្នេះរដ្ឋាភិបាលគួរតែធ្វើការអភិវឌ្ឍន៍ 

នៅនឹងកន្លែងជូនពួកគត់ បើមិនដូចោ្នាះទេការ បណ្ដេញចេញបែបនេះ គឺមានតែធ្វើឱ្យបេជាពលរដ្ឋទទួលរងចុកចាប់ 

ទុក្ខលំបាកវេទនា និងជីវភាពកាន់តែកេីកេខ្វះខតជាងមុនទៅទៀត។ 

ជាសរុប ក្នុងឆ្នាំ២០០៩នេះ សមាគមអាដហុកទទួល បានករណីបណ្ដេញចេញមាន២៩ ករណី ដែលប៉ះពាល់ 

គេួសររងគេះចំនួន ៥.៤៩៧ គេួសរ និងទំហំដីសរុប ២៣.៣០៥ ហិកតា ។ កេអំពីករណី ដែលទទួលរង នូវ 

ការបណ្ដេញចេញ ជាស្ថាពរទៅហើយនៅទូទាំងបេទេសកម្ពុជា ក៏នៅមាន៧១សហគមន៍កេីកេក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ 

ផ្សេងទៀត ក៏ទទួលបាននូវសេចក្ដីជូនដំណឹងពីអាជា្ញាធរ បង្ខំឱ្យបេជាពលរដ្ឋធ្វើការរុះរើផ្ទះ ចេញពីដី ដែលនឹងអនុវត្ដ 

ក្នុងពេលឆប់ៗខងមុខនេះ។ លើសពីនោះ ក៏នៅមានសហគមន៍ កេីកេក្នុងរាជធានី នៅសល់ចំនួនសរុប ៤១០ 

ទៀត ក្នុងចំណម ៥៦៩ សហគមន៍កេីកេទាំងអស់ ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ស្ថិតកេមផែនការរៀបចំអភិវឌ្ឍន៍របស់ 

រាជធានីភ្នំពេញក៏នឹងបេឈមមុខនឹងការបណ្ដេញចេញក្នុងឆ្នាំបន្ដបនា្ទាប់ខងមុខនេះ 20 ។ យោងតាមទិន្នន័យខង 

លើបង្ហាញថា រដ្ឋាភិបាលមិនទទួលស្គាល់សិទ្ធិភោគៈរបស់បេជាពលរដ្ឋកេីកេ។ រាល់ករណីបណ្ដេញចេញ សហគមន៍ 

បេជាពលរដ្ឋ តេូវបាន រដ្ឋាភិបាលចាត់ទុកសហគមន៍រងគេះជាអ្នករស់នៅក្នុង សំណង់អានាធិបតេយ្យខុសច្បាប់ 

ដោយទាត់ចោលសិទ្ធិភោគៈ ដែលសហគមន៍រងគេះមួយចំនួនធំបានបំពេញ កិរិយកាន់កាប់ដី គេប់គេន់ ពេញលេញ 

សេបតាមច្បាប់ភូមិបាលឆ្នាំ២០០១។ សហគមន៍រងគេះក៏តេូវបានរដ្ឋាភិបាល បដិសេធន៏មិនឱ្យចុះបញ្ជីដីធ្លី ដែលជា 

ការរើសអើង មួយជាមួយ នឹងបេជាពលរដ្ឋដទៃទៀត។ 

រដ្ឋាភិបាលបានចាត់ទុកសហគមន៍កេីកេជាសំណង់អនាធិបតេយ្យ ឬសំណង់ខុសច្បាប់ បើទោះបីជាពួកគត់ 

បានរស់នៅលើសពីរយៈពេល៥ឆ្នាំមុនច្បាប់ភូមិបាលឆ្នាំ២០០១ក៏ដោយចុះ បើថាដីនោះជាដីសធារណៈរបស់រដ្ឋ 

ម្តេចក៏មិនហាមឃាត់មិនឱ្យរស់នៅតាំងពីដំបូងមក។ នេះ គឺជាការរំលោភដល់សិទ្ធិមូលដ្ឋានរបស់មនុស្សជាពិសេស 

២០ របាយការណ៍ឆ្នាំ២០០៩ របស់សមាគមធាងត្នោត 


សិទ្ធិលំនៅដ្ឋាន។ បេសិនបើរដ្ឋាភិបាលដក់គោលការណ៍បណ្ដេញ បេជាពលរដ្ឋដើម្បី បំបាត់ភាព អនាធិបតេយ្យ 

ក្នុងទីកេុងដោយពុំមានដំណះសេយតេឹមតេូវជូនពួកគត់បែបនេះ តើនរណាជាអ្នកយកចិត្ដទុកដក់ ជួយថែទាំ 

ការពារ និងរៀបចំ សុខុមាលភាព ជូនបេជាពលរដ្ឋកេីកេទាំងនោះ? 

ជាការពិតណាស់ដែលគំរោងអភិវឌ្ឍន៍របស់រដ្ឋាភិបាលរៀបចំ ឡើងដើម្បីបេយោជន៍សធារណៈ ដើម្បី 

បេយោជន៍ សមូហភាពជាចម្បង ប៉ុន្ដែរដ្ឋាភិបាលតេូវតែយកចិត្ដទុកដក់គិតគូរដល់ ការរស់នៅរបស់សហគមន៍ 

កេីកេទាំងនោះផង ដែរ បេសិនបើរដ្ឋាភិបាលឱ្យពួកគត់លះបង់ ហើយចាកចេញពីលំនៅដ្ឋាន ដើម្បីសោភ័ណភាព 

ទីកេុង មានន័យថា រដ្ឋាភិបាលធ្វើការផត់ចោលដក់ដច់ដោយឡែក និងរើសអើងចំពោះសហគមន៍អ្នកកេីកេ។ 

នៅក្នុងករណីបណ្ដេញចេញ យើងសង្កេតឃើញថា សហគមន៍កេីកេទទួលរងគេះចំនួន៣ដងផ្ទួនៗគ្នា 

ទី១ៈមិនទទួល បាននូវសិទ្ធិមានដីធ្លី លំនៅដ្ឋានសមរម្យ សិទ្ធិទទួលការការពារពីរដ្ឋាភិបាល ទី២ៈបាត់បង់ផ្ទះសម្បែង 

ទេព្យសម្បត្ដិ បាត់បង់មុខរបរ ចិញ្ចឹមជីវិត និងទី៣ៈ មិនមានការយកចិត្ដទុកដក់ក្នុងការរៀបចំហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ 

និងសុខុមាលភាព ពីរដ្ឋាភិបាលជាពិសេសបេជាពលរដ្ឋមួយចំនួនធំដែលតេូវបានជម្លៀស មិនទទួលបាននូវសិទ្ធិ 

បោះឆ្នោត។ 


សហគមន៍កែុម៧៨ មនទីតាំងនៅជាប់ដីអតីតសហគមន៍ សំបុក 

ចាប ក្នុងភូមិ១៤ សង្កាត់ទន្លេបាសាក់ តែូវបានអាជា្ញាធរ ធ្វើការ រុះរើផ្ទះ នៅ 

ថ្ងៃទី១៧ ខែកក្កដា ឆ ្នាំ២០០៩ បណ្ដេញបែជាពលរដ្ឋដែល នៅសេសសល់ 

បែមណ៧០គែួសារ ក្នុងចំណមបែជាពលរដ្ឋសរុប ១៥០គែួសារ ដែល 

បានរស់នៅលើដីទំហំបែមណ២ហិកតា។ សហគមន៍ នេះរស់នៅ លើដី 

សកម្មភាពកម្មករកេុមហ៊ុនរុះរើផ្ទះបេជាពលរដ្ឋ 

ដោយ បានបំពេញតាមកិរិយ កាន់កាប់ដី សែបតាមច្បាប់ភូមិបាល តែ 

តែូវបានអាជា្ញាធរធ្វើការរើសអើង បដិសេធន៍មិនអនុញ្ញាត ឱ្យចុះបញ្ជីដីធ្លី 

ហើយធ្វើចំណាត់ថា្នាក់ ថាជាសំណង់ខុសច្បាប់ លើដីចំណីផ្លូវសាធរណៈរបស់រដ្ឋ ដោយផ្ទុយពីការពិត។ 

ក្នុង ឆា្នាំ២០០៧ សហគមន៍នេះ តែូវបានអាជា្ញាធរបណ្ដេញម្ដងរួចទៅហើយ តែមនបែជាពលរដ្ឋខ្លះធ្វើ 

ការតស៊ូ កែញននល ទើបអាចរស់នៅលើ ដីរហូតដល់ថ្ងៃបណ្ដេញចេញ។ សហគមន៍នេះទទួលនូវការ គាំទែ 

យ៉ាងពេញទំហឹងពីបណា្ដា សា្ថានទូត អង្គការ សា្ថាប័នម្ចាស់ជំនួយធំៗ រដ្ឋសភា ពែឹទ្ធសភា ក៏បានជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាល 

កម្ពុជាគោរពសិទ្ធិដីធ្លី និងលំនៅដ្ឋានរបស់ សហគមន៍ ៧៨ និងសំណូមពរឱ្យមនការអភិវឌ្ឍន៍នៅនឹងកន្លែងដែរ 

តែរដ្ឋាភិបាលមិនអនុវត្ដតាម ហើយ នៅតែបន្ដការបណ្ដេញចេញដដែល។ 

សហគមន៍នេះតែូវបានសាលារាជធនីភ្នំពេញជម្លៀសឱ្យទៅរស់នៅលើដី ក្នុងភូមិតែពាំងអញ្ចាញ សង្កាត់ 

តែពាំងកែសាំង ខណ្ឌសែនសុខ រាជធនីភ្នំពេញ បែមណ២០គ.មពីទីកែុង ដោយផ្ដល់ ជាគោលការណ៍ដី 

៥មx១២ម និងទឹកបែក់ពី៥០០០-៧០០០ដុលា្លារ ឬជាទឹកបែក់សុទ្ធចាប់ពី៨០០០-២០០០០ដុលា្លារ ដើម្បីយក 

ដីទៅឱ្យកែុមហ៊ុនមួយឈ្មោះស៊ូ សែ៊ុន។ បែជាពលរដ្ឋភាគចែើនសុខចិត្ដទទួលយកបែក់តែម្ដង និង មនភាគតិច 

ណាស់ដែលទទួលយកគោលការណ៍ជាដី។ 


៣- ការរំលោភទន្ទានដីធ្លីបាជាពលរដ្ឋតាមរូបភាពការផ្ដល់សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច 

៣-១- ការផ្ដល់សម្បទានដីស្រដ្ឋកិច្ចជូនក្រុមហ៊ុនឯកជន 

នៅដើមឆ្នាំ២០១០ ទោះបីជាមានការ លុបចោលសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច មួយចំនួននៅតាមបណា្ដោខេត្ដ ដូចជា 

ខេត្ដមណ្ឌលគីរី ក៏ពិតមែន តែនៅជាបញ្ឌធំនៅឡើយ។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៩ មិនមានរបាយការណ៍បង្ហាញជាផ្លូវការ 

របស់រដ្ឋាភិបាល (កេសួងកសិកម្ម) អំពីទិន្នន័យតួលេខដែល រដ្ឋាភិបាលបានផ្ដល់សម្បទានសេដ្ឋកិច្ចជូនកេុមហ៊ុន 

ឯកជននោះទេ។ សមាគមអាដហុកបានដកសេង់ និងបូកសរុប ទិន្នន័យពីអង្គការដៃគូ បានបង្ហាញឱ្យឃើញថា 

រដ្ឋាភិបាលបានផ្ដល់ ដីសម្បទាន សេដ្ឋកិច្ចជូនកេុមហ៊ុនឯកជន សរុបចំនួន ១.២០៨.១៨៥ហិកតា រាប់មកដល់ 

ឆ្នាំ២០០៩។ តាមការរកឃើញ អង្គការសង្គមស៊ីវិលដែលជាដៃគូជាចេើន ទៀតដែលធ្វើការក្នុងរឿងដីធ្លី នូវផលប៉ះពាល់ 

ជាវិជ្ជមាន ចំពោះសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចអាចទទួលបាន ទី១- បេក់ចំណូលជួយអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចជាតិ តាមរយៈការ 

វិនិយោគលើវិស័យកសិ-ឧស្សាហកម្ម និងទី២-លើកស្ទួយជីវភាពតាមរយៈ ការផ្ដល់ការងរពលកម្មខ្លះ ជូនដល់ 

បេជាពលរដ្ឋមួយចំនួនតូច។ ក្នុងនោះ ក៏បានរកឃើញផលប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានជាចេើនទៀត ដែលបណា្ដោលមកពី 

ការផ្ដល់សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចជូនកេុមហ៊ុនឯកជន មិនបានធ្វើឱ្យមានការរីកចមេើន ដល់ជីវភាពបេជាពលរដ្ឋអ្វីចេើន 

ឡើយ ដូចជា៖ 

- ការផ្ដល់សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចជូនកេុមហ៊ុនឯកជនរបស់រដ្ឋាភិបាល មានលក្ខណៈសមា្ងាត់ លួចលាក់ ជាហេតុ 

ធ្វើឱ្យមានការទាមទារ តវា៉ា ពីគេប់មជ្ឈដ្ឋានអំពីការធ្វើសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចនេះ។ 

- មិនមានការពិគេះយោបល់ជាមួយបេជាពលរដ្ឋជាមុនៗនឹងសមេចផ្ដល់សម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច នៅពេល 

តំណាងកេុមហ៊ុន និងអាជា្ញាធរថា្នាក់ជាតិបានចុះទៅជួបជាមួយបេជាពលរដ្ឋផ្ទាល់ មិនបានសកសួរយោបល់ 

ទទួលយកសំណូមពរយកមកដោះសេយទាល់តែសោះ ដោយគេន់តែនាំកមា្លាំងបេដប់អាវុធ ទៅបេកាស 

បេប់បេជាពលរដ្ឋថា ដីតំបន់នេះបានផ្ដល់សម្បទានជូនទៅឱ្យកេុមហ៊ុនឯកជនណាមួយរួចទៅហើយ។ 

- មិនបានធ្វើការសិក្សាសេវជេវអំពីផលប៉ះពាល់ជាមុនៗនឹងផ្ដល់អាជា្ញាប័ណ្ណជូនកេុមហ៊ុនឯកជន៖ នីតិវិធី 

សមេចផ្ដល់សម្បទានមានលក្ខណៈបញ្ចាេសទិសបេមុខរដ្ឋាភិបាលដោយបានសមេចផ្ដល់អាជា្ញាប័ណ្ណ 

និងសិទ្ធិសម្បទានជូនកេុមហ៊ុនឯកជន រួចរាល់ទៅហើយ រួចបញ្ជូនឱ្យមន្ដេីជំនាញ និងអាជា្ញាធរមូលដ្ឋាន 

ធ្វើការសិក្សាសេវជេវ អំពីផលប៉ះពាល់ជាកេយ ក្នុងន័យនេះជាស្វ័យបេវត្ដិ មន្ដេីជំនាញ និងអាជា្ញាធរ 

មូលដ្ឋាន មិនហា៊ានធ្វើរបាយការណ៍ជំទាស់នឹងការផ្ដល់អាជា្ញាប័ណ្ណរបស់បេមុខរដ្ឋាភិបាលឡើយ។ 

- របាយការណ៍អំពីផលប៉ះពាល់ ដែលបានបញ្ជូនទៅថា្នាក់ជាតិ មិនមានការចូលរួមពីបេជាពលរដ្ឋ សហគមន៍ 

និងភាគីពាក់ព័ន្ធ នៅពេលគណៈកម្មការចុះធ្វើការសិក្សាសេវជេវ ពុំបានវាយតម្លៃអំពីផលប៉ះពាល់នោះ 

ទេ គឺបានតេឹមតែវាស់វែងរកដីឱ្យគេប់តាមទំហំរបស់កេុមហ៊ុនបានស្នើតែប៉ុណ្ណោះ មិនមានរបាយការណ៍ 

និយយអំពីផលប៉ះពាល់ឡើយ។ 

- មិនមានគោលការណ៍ផ្ដល់សំណងសមរម្យជូនបេជាពលរដ្ឋ ស្ទើរតែគេប់ករណីទាំងអស់ អាជា្ញាធរតែងតែ 

ដក់កមា្លាំងការពារកេុមហ៊ុន ចូលទៅឈូសឆយ រុះរើ ដុតកំទេច បង្ខំឱ្យបេជាពលរដ្ឋ ចេញពីដីសម្បទាន 

ដោយផ្ដល់ គោលនយោបាយជាកេយ។ គោលនយោបាយនេះ មិនមែនជាសំណងសមរម្យនោះទេ ហើយ 

គោលនយោបាយ នេះទទួលបានលុះតេតែបេជាពលរដ្ឋរងគេះ នាំគ្នាតស៊ូ តវា៉ា ទាមទារ អស់រយៈពេល 

រាប់ឆ្នាំថែមទៀតផង។ រហូតមកដល់ពេលនេះ មានករណីខ្លះអស់រយៈពេលជាង៥ឆ្នាំទៅហើយ បេជាពលរដ្ឋ 


មិនទាន់ទទួលបាននូវគោលនយោបាយ ពីកេុមហ៊ុននៅឡើយទេ ដូចជាកេុមហ៊ុននៅខេត្តកំពត និងកេុមហ៊ុន 

នៅខេត្ដឧត្ដរមានជ័យ។ 

- មិនមានយន្ដការច្បាស់លាស់ក្នុងការដោះសេយទំនាស់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ក្នុងទំនាស់ដីសម្បទាន 

សេដ្ឋកិច្ច មិនមានស្ថាប័នណាមួយទទួលបន្ទុកដោះសេយឱ្យពិតបេកដបានទេ បេជាពលរដ្ឋតែង តែធ្វើ 

ការតវា៉ា ជាដំណាក់កាលចុងកេយទៅបេមុខរដ្ឋាភិបាលតែមួយគត់ ដែលជាអ្នកអាចសមេចដោះសេយ 

និងចេញជាគោលនយោបាយជូនបេជាពលរដ្ឋបាន ហើយស្ថាប័នមួយនេះ ជាដំណាក់កាលមួយដ៏លំបាក 

បំផុតសមេប់បេជាពលរដ្ឋ ក្នុងការដក់ពាក្យបណ្ដឹង និងទទួលបាននូវដំណះសេយ។ 

- មិនមានការសិក្សាសេវជេវអំពីផលប៉ះពាល់បរិស្ថាន ចាប់ពីដើមឆ្នាំ២០០៩ បេជាពលរដ្ឋនៅជុំវិញកេុមហ៊ុន 

រោងចកេផលិតស្ករអំពៅ នៅសេុកសេអំបិល ខេត្ដកោះកុង បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់បរិស្ថាន និងបំផ្លាញផលដំណាំ 

មចជាតិ ដែលនៅជុំវិញរោងចកេដោយសរតែកាកសំណល់ដែលបង្ហូរពីរោងចកេផលិតស្ករអំពៅ និង 

សរធាតុថា្នាំគីមីដែលកេុមហ៊ុនបានបេើសមេប់បាញ់សមា្លាប់ស្មៅ កូនឈើក្នុងចម្ការអំពៅ។សរធាតុគីមី 

នេះ ក៏បានធ្វើឱ្យ បំផ្លាញដំណាំសេូវ និងដំណាំផ្សេងៗទៀត របស់បេជាពលរដ្ឋ ពេមទាំងធ្វើឱ្យសត្វពាហនៈ 

និងមនុស្សមានជំងឺ ដោយសរសរធាតុគីមីនេះ។ ផ្ទុយទៅវិញ នៅក្នុងដំណើរការនៃការស្នើសុំដីសម្បទាន 

សេដ្ឋកិច្ចនេះ មិនមានការផ្ដល់ពត៌មាន ឬការសិក្សាណាមួយដែលបង្ហាញអំពីផលប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមាន ទៅ 

លើបរិស្ថាននេះឡើយ។ 

៣-២- ផលប៉ះពាល់ទៅលើជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋអំពីការផ្តល់សម្បទានដីស្រដ្ឋកិច្ច 

រហូតមកដល់ឆ្នាំ២០០៩នេះ មិនទាន់មានកេុមហ៊ុនឯនជនណាមួយដែលទទួលបានសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច 

ដែលធ្វើឡើង ដោយសុចរិត យុត្ដិធម៌ មិនមានការរំលោភបំពានទៅលើបេជាពលរដ្ឋនៅឡើយនោះទេ។ តាមការចុះ 

សិក្សាសេវជេវយ៉ាងលំអិត ជាមួយកេុមហ៊ុនសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចធំៗចំនួន។ សមាគមអាដហុក បានរកឃើញនូវ 

ផលប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានជាចេើន បណា្ដោលមកពីការផ្ដល់អាជា្ញាប័ណ្ណជូនកេុមហ៊ុននូវសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច ដែល 

ធ្វើឱ្យមានផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងទៅលើទេព្យសម្បត្ដិ ផ្ទះសម្បែង ដីសេចម្ការ ជីវភាពរស់នៅដែលការផ្ដល់សម្ប 

ទានដីសេដ្ឋកិច្ចជូនកេុមហ៊ុនឯកជននេះ មិនបានធ្វើឱ្យមានការរីកចមេើនដល់ជីវភាពបេជាពលរដ្ឋអ្វីបន្ដិចសោះ 

ដូចជាៈ 

• ការដោះសេយទំនាស់មានការអូសបនា្លាយអស់រយៈពេលជាចេើនឆ្នាំ បណា្ដោលឱ្យបេជាពលរដ្ឋរស់នៅក្នុង 

ស្ថានភាពវេទនា សហគមន៍ខ្លះខ្វះម្ហូបអាហារទទួលទាន គ្មានដីបង្កបង្កើនផល មិនអាចធ្វើដំណើរ ទៅរក 

ការងរធ្វើថ្មីបាន ក្នុងអំឡុងពេលមានទំនាស់។ 

• ធ្វើឱ្យជីវភាពបេជាពលរដ្ឋកាន់តែកេទៅៗជាងមុនទៅទៀត ពេះបេជាពលរដ្ឋបាត់បង់ដីបង្កបង្កើនផល 

(យ៉ាងហោចណាស់ក៏បានផលជាសេូវយ៉ាងតិច១.៥តន=១០លានរៀលក្នុង១ហិកតា ដែលផ្ទុយពីផល 

កមេដែលបានមកពីកេុមហ៊ុន ១ដុលា្លារ ក្នុង១ហិកតាក្នុង១ឆ្នាំ តែប៉ុណ្ណោះ ដែលជាកាតព្វកិច្ចដែលកេុមហ៊ុន 

តេូវបង់ជូនរដ្ឋតាមកិច្ចសន្យ) 21 ។ 

• កេុមហ៊ុនបានផ្ដល់ការងរជូនបេជាពលរដ្ឋខ្លះៗដែរ តែការងរទាំងនោះមានបេក់ចំណូលតិច (៨០០០- 

២១ កេុមហ៊ុនដំនិងផលិតស្ករអំពៅបស់ឧកញា៉ា លីយ៉ុងផត់នៅសេអំបិលខេត្តកោះកុង 


១០០០០រៀលក្នុង១ថ្ងៃ) 22 ដល់បេក់ចំណូលនេះមិនអាចយកមកទេទេង់ជីវភាពគេួសរទាំងមូលបាន 

ឡើយ។ ការផ្ដល់ ការងរកមា្លាំងពលកម្ម អ្នកភូមិក៏មិនទទួលបានការងរពលកម្មគេប់ៗគ្នា ជាពិសេសការងរ 

មិនមានលក្ខណៈជាអចិន្ដេយ៍ឡើយ។ ចំណុចគួរឱ្យពេួយបារម្ភ គឺអ្នកភូមិជាជនជាតិដើមភាគតិច ដែល 

មិនមានចំណេះដឹង មិនទទួល បានការងរពីកេុមហ៊ុនឡើយ 23 ។ 

• រដ្ឋាភិបាលមិនបានផ្ដល់អាទិភាព និងឱកាសជូនអ្នកភូមិក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍លើដីសេចម្ការរបស់ខ្លួន ជាជាង 

កេុមហ៊ុនឯកជននោះឡើយ។ 

• មិនមានការដកហូតសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចដែលនៅទំនេរ ចែកជូនបេជាពលរដ្ឋដើម្បីបង្កបង្កើនផលវិញឡើយ 

• បេជាពលរដ្ឋមិនមានលទ្ធភាពដក់ប្ដឹងសុំរំលាយកិច្ចសន្យសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចបានទេ។ 

មានការពិបាកក្នុងការប្ដឹងរំលាយកិច្ចសន្យសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ច បើតាមរយៈតុលាការ តេូវការបេក់សមេប់ 

បង់ពន្ធលើកម្មវត្ថុ បើប្ដឹងតាមរដ្ឋាភិបាល គឺមានទំនាស់ផលបេយោជន៍ ពេះរដ្ឋាភិបាលជាអ្នកផ្ដល់សម្បទានដីសេដ្ឋ 

កិច្ចសេប់ ដែលមិនអាចដោះសេយបាន។ 

៤- ផលវិបាកពីទំនាស់ដីធ្លី 

ក្នុងចំណមករណីទំនាស់ទាំងនេះ យើងឃើញថា មានបេជាពលរដ្ឋ ២នាក់ បានតេូវកាប់ឱ្យស្លាប់ នៅលើដី 

ទំនាស់ ដោយសរតុលាការ និងអាជា្ញាធរមិនបានចាត់វិធានការដោះសេយទំនាស់ឱ្យបានទាន់ពេល និងមានជនរង 

គេះចំនួន៣២នាក់ ទទួលរងនូវរបួសធ្ងន់ធ្ងរ និងពិការមួយជីវិត ដោយសរកងកមា្លាំង បេដប់អាវុធ បាញ់រះ និង 

ចាប់វាយដំ ធ្វើទារុណកម្ម ក្នុងបេសកកម្មបង្កេប ទៅលើបេជាពលរដ្ឋស្លូតតេង់។ កេពីនោះតំណាងបេជាពលរដ្ឋ 

សកម្មជនសិទ្ធិដីធ្លី និងលំនៅដ្ឋាន ក៏បានទទួលរងនូវការចោទបេកាន់មានចំនួន ២៣៥នាក់ ទទួលរងនូវការចាប់ខ្លួន 

មានចំនួន ១៤៧ នាក់ (ក្នុងនោះមានមនុស្ស ៩៤ នាក់តេូវបានអន្ដរាគមន៍ ឱ្យដោះលែង និងដក់ឃុំខ្លួនក្នុងពន្ធនាគរ 

មានចំនួន៥៨នាក់) កេពីនោះអ្នកកំពុងរត់គេចខ្លួនមានចំនួន ៨៨ នាក់ ដែលបេឈមមុខនឹងការចាប់ខ្លួនបន្ដទៀត។ 

តាមស្ថិតិខងលើនេះ បេជាពលរដ្ឋទូទាំងបេទេស តែងតែមានអារម្មរណ៍ ខ្លាចរអានឹងបេព័ន្ធតុលាការ កម្ពុជាសព្វថ្ងៃ 

ដែលតែងតែធ្វើការបេឌិតបទចោទបេកាន់បេឆំងនឹងអ្នក តវា៉ាក្នុងរឿងដីធ្លី ដោយមិនមានធាតុផ្សំគេប់គេន់ មិនមាន 

ព្យសនកម្ម។ 

ជាពិសេសករណី វិវាទដីភោគៈ ខ្លះមិនស្ថិតក្នុងសមត្ថកិច្ចតុលាការ ក៏តុលាការខ្លួនទទួលយកចាត់ការ ហើយ 

តាមចាប់ខ្លួនអ្នកតវា៉ា បេឆំងជាមួយនឹងភាគីអ្នកមានអំណាច ឬភាគីកេុមហ៊ុន។ ផ្ទុយទៅវិញ មិនមានភាគីឈ្មួញ 

ថៅកែកេុមហ៊ុន ឬអ្នកមានអំណាច បានទទួលរងនូវការចោទបេកាន់ ឬឈានដល់ចាប់ខ្លួនពីសំណាក់ តុលាការ 

ណាមួយទេ នៅពេលដែលភាគីកេុមហ៊ុន ភាគីឈ្មួញ ឬភាគីអ្នកមានអំណាច បានបេើអំពើហិង្សា បាញ់បង្ក របួសស្នាម 

ចាប់វាយដំ ធ្វើទារុណកម្ម ឈូសឆយ កំទេច ដុតបំផ្លាញផ្ទះសម្បែង ទេព្យសម្បត្ដិរបស់បេជាពលរដ្ឋ ដោយខុសច្បាប់។ 

តុលាការ ជាពិសេសពេះរាជអាជា្ញា មួយចំនួនតែងតែមានចេតនាចូលរួម ការពារផលបេយោជន៍ កេុមហ៊ុន កេុមឈ្មួញ 

ឬអ្នកមានអំណាច ថាកងកមា្លាំងបេដប់អាវុធ មានសិទ្ធិការពារខ្លួន ការពារសុវត្ថិភាព កេុមហ៊ុន កេុមឈ្មួញ ឬ 

អ្នកមានអំណាច។ ប៉ុន្ដែផ្ទុយទៅវិញ នៅពេលដែលបេជាពលរដ្ឋនាំគ្នាដក់ពាក្យ បណ្ដឹងការពារទេព្យសម្បត្ដិ ផ្ទះសម្បែង 

២២ សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចសួយ នៅសេុកឱរា៉ាល់ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ 

២៣ កិច្ចសន្យរវាងរដ្ឋាភិបាលជាមួយកេុមហ៊ុនរបស់លី យ៉ុងផត់ 


របស់ពួកគត់ ការពារអាយុជីវិត តំណាងរបស់ពួកគត់ តុលាការមិនបានយកចិត្ដទុកដក់ចាត់វិធានការការពារ 

បេយោជន៍បេជាពលរដ្ឋទាំងនោះ វិញឡើយ។ ទាំងនេះសបញ្ជាក់ឱ្យឃើញយ៉ាងច្បាស់ អំពីភាពលំអៀងរបស់ 

តុលាការក្នុងការអនុវត្ដន៍ច្បាប់ នៅក្នុងទំនាស់ដីធ្លី។ 

សមាគមអាដហុកក៏បានធ្វើការវិភាគអំពីការចាប់ខ្លួនក្នុងទំនាស់ដីធ្លី ហើយរកឃើញនូវនូវចំណុចសំខន់ៗដូច 

ខងកេម ៖ 

• បេជាពលរដ្ឋដែលតេូវចាប់ខ្លួនភាគចេើនមិនបានបេពេឹត្ដនូវកំហុសពេហ្មទណ្ឌណាមួយឡើយ គេន់តែនាំគ្នា 

ធ្វើការទាមទារ តវា៉ា រារាំង ហាមឃាត់ភាគីជាអ្នកមានអំណាច ភាគីកេុមហ៊ុន តែប៉ុណ្ណោះ កេយពីការ ទាមទារ 

តវា៉ា បេជាពលរដ្ឋតែងតែទទួលរងនូវការចោទបេកាន់ពីបទញុះញង់ បេើអំពើហិង្សាលើអ្នកដទៃទៅវិញ។ 

• ការចាប់ខ្លួនបេជាពលរដ្ឋ ចាប់ខ្លួនតំណាងបេជាពលរដ្ឋយកទៅដក់ពន្ធនាគរ ធ្វើឡើងដើម្បីបំបាក់ស្មារតី 

បេជាពលរដ្ឋគំរាមឱ្យបញ្ឈប់ការទាមទារ តវា៉ា ជាពិសេសបង្ខំឱ្យបេជាពលរដ្ឋស្លូតតេង់ ផ្ដិតមេដៃបេគល់ដី 

ទៅឱ្យភាគីអ្នក មានអំណាច ឬថៅកែកេុមហ៊ុន ទើបអាចចេញពីពន្ធនាគរបាន។ 

• អំពើហិង្សាក្នុងរឿងទំនាស់ដីធ្លី ផ្ដើមចេញអំពីភាគីអ្នកមានអំណាច ពីកងកមា្លាំងការពារភាគីអ្នកមាន ថៅកែ 

កេុមហ៊ុន ដែលបាននាំកមា្លាំងបេដប់អាវុធ និងគេឿងចកេចូលទៅឈូសឆយដំណាំ ផ្ទះសម្បែងបេជាពលរដ្ឋ 

ពេមទាំង ធ្វើការបាញ់បោះ និងចាប់បេជាពលរដ្ឋដែលតវា៉ា វាយដំ ក្នុងន័យនេះតុលាការតេូវតែ ធ្វើការ 

ចោទបេកាន់ទៅលើ អ្នកផ្ដើមអំពើហិង្សា ជាជាងបង្កើតបទចោទបេកាន់ទៅលើ បេជាពលរដ្ឋ ដែលជាភាគី 

រងគេះ។ 

បេជាពលរដ្ឋដែលតេូវបានចាប់ខ្លួនស្ទើរតែទាំងអស់គឺជាមា្ចាស់ដី បានរស់នៅលើដីសេបតាមច្បាប់ និងមានការ 

ទទួលស្គាល់ពីអាជា្ញាធរ ពួកគត់កេញននាលមិនពេមចាកចេញពីដីរបស់គត់ និងសុខចិត្ដស្លាប់ដើម្បីការពារ 

ដី ការពារទេព្យសម្បត្ដិ របស់ពួកគត់ ដែលសិទ្ធិនេះទទួលស្គាល់តាមផ្លូវច្បាប់ ប៉ុន្ដែតុលាការមិនបានលើក 

យកសិទ្ធិការពារខ្លួនមកធ្វើការពិចារណា ដើម្បីការពារបេជាពលរដ្ឋរងគេះទាល់តែសោះ តែបែរជា ចោទបេកាន់ 

ទៅលើគត់ទៅវិញ។ ផ្ទុយទៅវិញសិទ្ធិការពារខ្លួននេះ តេូវបានតុលាការយកមកបេើបេស់ ដើម្បីការពារ 

លាក់បាំងកំហុសកេុមបេដប់អាវុធ ការពារភាគីកេុមហ៊ុន ដោយសេបច្បាប់ ដែលការបកសេយ អំពីសិទ្ធិ 

ការពារខ្លួននេះ មានការរើសអើងជាមួយភាគី បេជាពលរដ្ឋ។ 

• តំណាងបេជាពលរដ្ឋរងគេះភាគចេើនទទួលរងនូវការចោទបេកាន់ជាចេើនបទល្មើស ចប់ពីបទល្មើសមួយ 

ក៏ចូលបទល្មើសមួយថ្មីទៀត ដែលបទល្មើសថ្មីនេះសមីខ្លួនមិនបានដឹងពីមុនមកសោះ ហើយបទល្មើសថ្មី 

នេះ តេូវបាន បង្ហាញនៅពេលតុលាការមានចេតនាចង់បន្ដការឃុំឃាំងទៅលើតំណាងបេជាពលរដ្ឋ។ តុលាការ 

ធ្វើបែបនេះ ដើម្បី រារាំងកុំឱ្យតំណាងបេជាពលរដ្ឋរូបនោះមានឱកាសបានចេញទៅខងកេដឹកនាំបន្ដការ 

ទាមទារ តវា៉ា រឿងទំនាស់ដីធ្លី មកថា្នាក់លើ តទៅទៀត។ លើសពីនេះ ក៏មានករណីទំនាស់ដីធ្លី ជាចេើនដែល 

តំណាងបេជាពលរដ្ឋមួយចំនួនធំ តេូវបានអាជា្ញាធរចាប់ខ្លួនម្ដង ហើយម្ដងទៀត ដោយសរតែតំណាង 

បេជាពលរដ្ឋទាំងនោះ នៅតែបន្ដការទាមទារ តវា៉ា បេឆំង នឹងភាគីអ្នកមានអំណាច ឬថៅកែកេុមហ៊ុន ដដែល។ 

• ការសមេចចាប់ខ្លួន ឃុំខ្លួនបេជាពលរដ្ឋ ក្នុងរឿងដីធ្លីរបស់សលាដំបូងតាមបណា្ដោខេត្ដកេុងមួយចំនួនក៏បាន 

ដឹងថាខ្លួនមានកំហុសឆ្គងផងដែរ តែនៅតែធ្វើដើម្បីបំពេញតាមសំណូមពររបស់ភាគីដែលមានអំណាច ឬ 

ថៅកែកេុមហ៊ុន ហើយបញ្ជូនរឿងទៅសលាឧទ្ធរណ៍បន្ដទៀត ដើម្បីឱ្យរួចពីការទទួលខុសតេូវរបស់ខ្លួន។ 


ករណីភាគចេើនបេជាពលរដ្ឋដែលតេូវចាប់ខ្លួនរមែងទទួលបាននូវការសមេចលើកលែងចោទបេកាន់ ដោះ 

លែង ឬយ៉ាងហោចណាស់ក៏ទទួលបាននូវការសមេចឱ្យនៅកេឃុំបណ្ដោះអាសន្នផងដែរ។ ទង្វើរបស់សលា 

ដំបូង របៀបនេះ ធ្វើឱ្យបេជាពលរដ្ឋរងគេះ ទទួលរងនូវភាពលំបាកវេទនាក្នុងពន្ធនាគរអស់ជាចេើនខែ ចេើនឆ្នាំ 

បាត់បង់នូវអនាគតខតបង់ពេលវេលាក្នុងការបេកបរបរចិញ្ចឹមជីវភាពគេួសរ។ ករណីនេះ តុលាការ គួរតែ បេកាន់ខ្ជាប់ 

នូវសុភវិនិច្ឆ័យឱ្យបានល្អិតល្អន់បំផុតមុននឹងសមេចចាប់ខ្លួន ឬឃុំខ្លួនបេជាពលរដ្ឋស្លូតតេង់ ក្នុងរឿងវិវាទដីធ្លី។ 


ទំនស់ដីសែបែំង នៅទំនប់សួង ស្ថិតក្នុងឃុំអន្លង់សំណរ សែុក 

ជីកែង ខេត្ដសៀមរាប រវាងភាគី បែជាពលរដ្ឋ១៧៥ គែួសារ ជាមួយនឹង 

ភាគីថៅកែអាងទឹក ដណ្ដើមយកដីទំនស់ទំហំ ៩២ហិកតា ចាប់ពីឆា្នាំ២០០៥ 

បានឈានដល់អំពើហិង្សា មនមនុស្ស ៤នក់ តែូវកងកម្លាំងបែដប់អាវុធ 

បាញ់បំបាក់ជើង មនមនុស្សសរុប៤៨ នក់ តែូវបានចាប់ខ្លួនជាបន្ដបន្ទាប់ 

ជនរងគេះរបួសដោយសមត្ថកិច្ចបាញ់ 

ក្នុងនោះ មនតំណាង បែជាពលរដ្ឋចំនួន១៦ នក់ បានជាប់ឃុំខ្លួន ក្នុង 

ពន្ធនគារ។ 

ករណីនេះស្ថិតនៅក្នុងសមត្ថកិច្ចរបស់គណៈកម្មការសុរិយោដី តែផ្ទុយទៅវិញតុលាការខេត្ដសៀមរាប បាន 

ចោទបែកាន់ទៅលើបែជាពលរដ្ឋ ដោយខុសនីតិវិធីច្បាប់ និងមិន មនមូលដ្ឋានភស្តុតាំងគែប់គែន់ ដោយសំអាង 

ទៅលើបណ្ដឹងរបស់ពួកថៅកែអាងទឹកតែប៉ុណ្ណោះ។ កាលពី ថ្ងៃទី២៩ ខែមករា ឆា្នាំ២០០៩ មនតំណាង 

បែជាពលរដ្ឋ៣នក់ ក្នុងចំណម៨នក់ តែូវទទួលរងនូវការចោទបែកាន់ ពីបទញុះញង់ ទើបបណា្ដាលឱ្យ មនការ 

តវា៉ាបែបហិង្សាមួយរបស់អ្នកភូមិ នៅមុខតុលាការខេត្ដសៀមរាប ដោយមន ទាំងដុតកង់ឡាន និងហ៊ុមព័ទ្ធ 

តុលាការចាប់ពីថ្ងៃទី១២ ខែមករា ឆា្នាំ២០០៩ រហូតដល់ថ្ងៃទី២៩ ខែមករា ឆា្នាំ២០០៩ កែយពី មនការដោះលែង 

តំណាង ៣នក់នោះពីពន្ធនគារ ជាបណ្ដោះអាសន្ន។ 

ដោយសេចក្ដីសមែចពីអាជា្ញាធរខេត្ដ មនភាពលំអៀងទៅលើភាគីថៅកែអាងទឹក ទើបភាគីបែជាពលរដ្ឋ 

១៧៥គែួសារ បាន នំ គា្នាចូលទៅចែូតសែូវ បណា្ដាលឱ្យមនការបែើអំពើហិង្សា កើតមនឡើងកាលពីថ្ងៃទី២២ ខែ 

មីនា ឆ ្នាំ២០០៩ ក្នុងថ្ងៃនោះ មន កងកម្លាំងបែដប់អាវុធរាប់រយ នក់ ធ្វើការបាញ់រះ បាញ់បំបាក់ជើងព័ទ្ធដេញចាប់ 

តំណាងបែជាពលរដ្ឋ ចាប់ចងទុកឱ្យខ្សោះឈាម ធ្វើទារុណកម្ម វាយដំឱ្យ មនរបួសយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ បន្ទាប់ពីពែឹត្ដិ 

ការណ៍នេះ កងកម្លាំងបែដប់អាវុធ បានដក់ពងែយ ព័ទ្ធជុំវិញ ភូមិបែជាពលរដ្ឋ និងដីទំនស់ ធ្វើឱ្យបែជាពលរដ្ឋ 

រាប់រយ នក់រត់គេចខ្លួន មិនហ៊ានចូលផ្ទះ និងមិនបានបង្កបង្កើនផល ចិញ្ចឹមគែួសារទៀតផង។ ក្នុងថ្ងៃនោះ មន 

បែជាពលរដ្ឋ៤នក់តែូវកងកម្លាំងបាញ់ឱ្យ មនរបួស និង៤៣នក់ផ្សេងទៀតតែូវចាប់ខ្លួន ក្នុងនោះបែជាពលរដ្ឋ៩នក់ 

តែូវបានបញ្ជូន ទៅឃុំខ្លួនក្នុងពន្ធនគារ ដោយចោទពីបទប្លន់សែូវ ។ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ឆ ្នាំ២០០៩ តំណាង 

បែជាពលរដ្ឋ ២នក់តែូវបានចាប់ខ្លួនបន្ថែមទៀត កែមបទចោទបែកាន់ហ៊ុមព័ទ្ធតុលាការ។ 



ជនរងគេះតវា៉ាតេូវសមត្ថកិច្ចបងេប 

អ្នកភូមិរាប់រយ នក់បានកេណ្ឌ គា្នាមកជួយគែួសាររងគែះ ដោយ 

សារអំពើអយុត្ដិធម៌របស់តុលាការ ដែលសមែចឱ្យ ដីទៅភាគីមួយទៀត 

ដែលមិនមែនជាម្ចាស់ដី។ នៅថ្ងៃទី២៧ ខែឧសភា ឆា្នាំ២០០៩ វេលាម៉ោង 

២ៈ០០រសៀល នៅពេល មនបែជាពលរដ្ឋរាប់រយ នក់រារាំងមិនឱ្យកម្លាំង 

បែដប់អាវុធរុះរើផ្ទះជនរងគែះ។ 

កម្លាំងបែដប់អាវុធ ក៏ចាប់ផ្ដើមវាយបំបែកហ្វូងបែជាពលរដ្ឋ និង 

ចាប់ខ្លួនមនុស្សចំនួន៤នក់។ ក្នុងនោះ មនបុរសម្នាក់ផង បានតែូវចាប់ខ្លួន 

នៅក្នុងការបណ្ដេញចេញបែជាពលរដ្ឋចំនួន២គែួសារ មនផ្ទះ២ខ្នង និង 

ដីទំហំ ១៦,៦ម x ១៣,៧ម ស្ថិតនៅតាមផ្លូវជាតិលេខ៦A ក្នុងភូមិបាក់ 

ខែង សង្កាត់ពែកលៀប ខណ ្ឌឫស្សីកែវ។ 

តាមដំណើររឿងទំនស់ដីធ្លី អ្នកភូមិស្ទើរតែទាំងអស់ សុទ្ធតែបាន 

ដឹងថា គែួសារជនរងគែះបានរស់នៅ លើដីតាំងពី ឆា្នាំ១៩៧៩ និង មនការ 

ទទួល សា្គាល់ពីអាជា្ញាធរតែឹមតែូវ កែយមកក៏ថៅកែ ជាអ្នកមន ទែព្យសម្បត្ដិ 

ម្នាក់បានចូល មកសុំទិញដីនេះក្នុង តម្លៃ ៣០,០០០ដុលា្លារ ដោយការចរចា 

មិនតែូវតម្លែ គា្នា ភាគីថៅកែក៏បានប្ដូរវិធីដោយ យកដីតាមតុលាការវិញ។ 

ថៅកែបានដក់ពាក្យប្ដឹងទៅតុលាការ ទាមទារដីពីភាគីម្ចាស់ដី ទើប 

សាលា ឧទ្ធរណ៍ ក៏បានចេញសាលដីកាសមែច បែគល់ដីឱ្យភាគីថៅកែ 

ដោយអយុត្ដិធម៌។ អ្នកភូមិរាប់រយ នក់យល់ ឃើញថា តុលាការផ្ដល់ភាព 

អយុត្ដិធម៌ជូនគែួសារជនរងគែះក៏បាន នំគា្នាចូលទៅជួយតវា៉ា រារាំង 

បែឆាំងនឹងការចុះមក អនុវត្ដសាលដីកា ដែលសមែចដកហូតដីទៅឱ្យ 

ភាគីថៅកែ ហើយបណ្ដេញភាគីរងគែះចេញពីផ្ទះនិងដី។ 

ក្នុងពេលកំពុងរារាំង និងតវា៉ានោះ កងកម្លាំងបែដប់អាវុធ នៅចំពោះ 

មុខពែះរាជអាជា្ញា តែូវបានបញ្ជាឱ្យ បែើអំពើហិង្សាបែឆាំងនឹងកែុមបែជាពលរដ្ឋ 

រហូតបណា្ដាលឱ្យបុរសម្នាក់ តែូវបានកងកម្លាំង ចាប់ ដក់ខ្នោះដៃ ហើយ 

វាយឱ្យរបួសបែកភ្នែក ហូរឈាម និងមនុស្ស ៣នក់ទៀត ក៏តែូវបានចាប់ខ្លួន 

រួចបញ្ជូនទៅអធិការដ្ឋាន។ 

ជនរងគេះតេូវសមត្ថកិច្ចបេើហិង្សាឱ្យរបួស 



ជនរងគែះឈ្មោះឡ ឃ អាយុ៤១ឆា្នាំ តែូវបាន ឃតកកាប់ឱ្យ 

សា្លាប់ក្នុងចម្ការពោតខណៈដេកចាំចម្ការនៅជើង ភ្នំកំចាយ ដោយមន 

សា្នាមរបួសចំនួន៩ពូថៅ បណា្ដាលឱ្យដេកសា្លាប់ នៅក្នុងថ្លុកឈាមកាលពី 

យប់ថ្ងៃទី២០ មិថុនា ឆ ្នាំ២០០៩។ ប៉ូលីសពែហ្មទណ្ឌខេត្ដកំពត បានចាប់ 

ជនសង្ស័យ២នក់ ពាក់ព័ន្ធនឹងរឿង ឃតកម្មដោយគំនុំនេះ។ ម្នាក់ឈ្មោះ 

ជនរងគេះតេូវឃាតករសមា្លាប់នៅចំការពោត 

ន យ អាយុ៥០ឆា្នាំ និងម្នាក់ទៀតឈ្មោះន អ អាយុ៤៧ឆា្នាំ នៅភូមិវត្ដ 

អង្គ ឃុំពែ ឃ្មុំ សែុកទឹកឈូ។ ជនសង្ស័យទាំងពីរ នក់នេះ មនជម្លោះនឹង 

គា្នាពីរលើករួចមកហើយជាមួយនឹងជនរងគែះ រហូតប្ដឹងប្ដល់ទៅដល់សាលាដំបូងខេត្ដផងដែរ។ ជម្លោះនេះពាក់ 

ព័ន្ធតែរឿងកេរមរតកដីសែ ចម្ការ ហើយកន្លងមកជនសង្ស័យធ្លាប់បានទៅវាយបំផា្លាញទែព្យសម្បត្ដិ ខងជនរងគែះ 

ម្ដងដែរ។ ទំនស់នេះកើត មនឡើងបណា្ដាល មកពីអាជា្ញាធរ ជាពិសេសតុលាការ មិនជួយ ផ្ដល់នូវយុត្ដិធម៌ជូន 

បែជាពលរដ្ឋឱ្យបានទាន់ពេលវេលា ហើយអូសបន្លាយរឿងឱ្យនៅរ៉ាំរ៉ៃ ចិញ្ចឹមទំនស់បង្កឱ្យមនគំនុំ ឈានដល់ 

បែើអំពើហិង្សា កាប់សម្លាប់គា្នាបែបនេះ។ 


- ពន្លឿនការចុះបញ្ជីដីធ្លីឱ្យបានលឿន និងរៀបចំបោះបង្គោល ពេំបេទល់ បែងចែកដីឱ្យបានច្បាស់លាស់ ដើម្បី 

កាត់ បន្ថយជម្លោះ។ 

- តេួតពិនិត្យការផ្ដល់ឯកសរកាន់កាប់ដីឱ្យបានម៉ត់ចត់ ចៀសវាងការចេញឯកសរកាន់កាប់ជាន់គ្នាលើដីតែមួយ 

- រឹតបន្ដឹងការដក់ទោសទណ្ឌដល់មន្ដេី កងកមា្លាំងបេដប់អាវុធ ដែលតែងតែបេើអំណាច ទន្ទាេនយកដីធ្លីពី 

បេជាពលរដ្ឋ។ 

- បង្កើនការផ្ដល់សម្បទានសង្គមកិច្ចឱ្យបានចេើន ដល់បេជាពលរដ្ឋកេីកេឱ្យមានតុល្យភាពទៅ នឹងការផ្ដល់ 

សម្បទាន ជូនកេុមហ៊ុនឯកជន។ 

- ដកយកដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចដែលមិនដំណើរការ ដីពេសម្បទានដែលទុកនៅទំនេរ ហើយបែងចែកជូនបេជា 

ពលរដ្ឋ ដើម្បីបង្កបង្កើនផល។ 

- គួរបញ្ឈប់ផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចសមេប់ធ្វើចម្ការធំៗ តទៅទៀត។ គួរឱ្យកេុមហ៊ុនវិនិយោគយកតែពូជ និង 

បច្ចេកទេសដំដុះមកជូនបេជាពលរដ្ឋ ហើយទុកលទ្ធភាពឱ្យបេជាពលរដ្ឋជាអ្នកដំដុះ និងលក់ផលិតផលឱ្យ 

កេុមហ៊ុនវិញ។ 

- រំលាយកិច្ចសន្យកេុមហ៊ុនសម្បទានទាំងឡាយណាដែលបង្កការលំបាកដល់ជីវភាពបេជាពលរដ្ឋ មិនគោរព 

តាមនីតិវិធី និងមិនបានដោះសេយផលប៉ះពាល់ជាក់ស្ដែងជូនបេជាពលរដ្ឋ។ 

- ការបណ្ដេញចេញតេូវធ្វើឡើងដោយមានការផ្ដល់សំណងសមរម្យ និងយុត្ដិធម៌ជូនបេជាពលរដ្ឋជាមុន។ 

- វិសោធនកម្មច្បាប់ ឬបទបញ្ជាផ្ទៃក្នុងរបស់សភា និងពេឹទ្ធសភា ដោយដក់វិសមត្ថភាពចំពោះសមាជិកសភា 


ពេឹទ្ធសភា ដែល យកឥទ្ធិពល និងអំណាចរបស់ខ្លួន ដឹកនាំកេុមហ៊ុន ទន្ទាេនយកដីពីបេជាពលរដ្ឋ។ 

- តុលាការតេូវដំណើរការរឿងក្ដីដោយសមភាពគ្នា ដោយគ្មានការរើសអើង និងបេកបដោយយុត្ដិធម៌ ចៀសវាង 

ឱ្យបាននូវការចោទបេកាន់ ចាប់ខ្លួនបេជាពលរដ្ឋក្នុងរឿងដីធ្លី ដោយមិនទាន់ដឹងថាភាគីណាជាមា្ចាស់ពិតបេកដ 

នៅឡើយ ជាពិសេសដីភោគៈ តុលាការតេូវបង្វិលសំណុំរឿងទៅសមត្ថកិច្ចរបស់គណៈកម្មការសុរិយោដីវិញ។ 

V. និទណ្ឌភាព 

វប្បធម៌នៃការរួចផុតពីការ ទទួលទោសពេហ្មទណ្ឌ ចំពោះជនដែលបានបេពេឹត្ដបទល្មើសពេហ្មទណ្ឌ ដែល 

យើង ហៅថាជាវប្បធម៌នៃនិទណ្ឌភាពនោះ នៅតែកើតមានឥតឈប់ឈររហូតមកដល់ពេលនេះ។ ការអនុវត្ដច្បាប់ 

មិនបានពេញលេញដោយអាជា្ញាធររដ្ឋាភិបាល បានធ្វើឱ្យនិទណ្ឌភាពរីករាលដលកាន់តែធំឡើង។ នៅក្នុងបញ្ហានេះ 

យើងនឹងលើកយកបញ្ហានិទណ្ឌភាព ដែលបានកើតឡើងនៅក្នុងស្ថាបន័យុត្ដិធ៌មសំខន់ៗ ពីរ គឺស្ថាបន័ប៉ូលិស និង 

ស្ថាប័នតុលាការ។ 

១- និទណ្ឌភាពក្នុងស្ថាបន័នគរបាលយុត្ដិធម៌ 


កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែមិថុនា ឆ ្នាំ២០០៩ វេលាម៉ោង៧យប់ ឈ្មោះ អ 

បថ ភេទបែុស ជាទាហនស័ក្ដិ ៣ នៅកងពលអន្ដរាគមន៍លេខ១៤ 

បានឱ្យឈ្មោះ ល សរ ភេទបែុស អាយុ២៧ឆា្នាំ ទៅដឹក សត្វពងែូល តាម 

ម៉ូតូវ៉េវច្នៃ នៅផ្ទះតាបេ ភូមិអូរសោម ឃុំអូរសោម សែុកវាលវែង ខេត្ដ 

ពោធិ៍សាត់ ហើយនៅវេលាម៉ោង១១យប់។ ពេលដឹកសត្វពងែូលទៅជិត 

ជនរងគេះតេូវបានគេដុតទាំងរស់ 

ដល់ផ្ទះរបស់ឈ្មោះ អ៊ូ ប៊ុនថាន់ សែប់តែសត្វ ពងែូល នោះ រត់រួច ហើយ 

ឈ្មោះ ល សរ បានទូរសព្ទ័បែប់ឈ្មោះ អ បថ តែឈ្មោះនេះមិនជឿ។ 

នៅថ្ងៃទី ១៧-៦-២០០៩ ឈ្មោះ អ បថ បានទូរសព្ទ័មកឈ្មោះ ល សរ ឱ្យសងលុយចំនួនមួយលានកន្លះ។ ពី 

រឿង សត្វពងែូលរួចនោះ ទោះជាឈ្មោះ ល សរ ខំអង្វរ ដើម្បីរកបែក់ពីបងប្អូនមកសងយ៉ាងណាក៏មិនពែម។ 

នៅថ្ងៃទី១៨-៦-២០០៩ ឈ្មោះ អ បថ បានហៅឈ្មោះ ល សរ ចូលផ្ទះ ហើយគំរាមឱ្យ សងលុយចំនួន មួយ 

លានកន្លះ ពេលកំពុងតែជជែក គា្នា សែប់តែឈ្មោះ អ បថ បានយកសាំង ចំនួន៥លីតែ ចាក់សែចលើខ្លួន 

របស់ឈ្មោះ ល សរ ហើយយកដែកកេះ កេះដុត បណា្ដាលឱ្យឈ្មោះ ល សរ រងរបួសជាទំងន់។ កែយពេល 

កើតហេតុ គែួសារជនរងគែះបាន ប្ដឹងដោយផា្ទាល់ មត់ ទៅនគរបាល ប៉ុស្ដិ៍ ហើយក៏បានបញ្ជូនសំណុំរឿងទៅ 

ប៉ូលិសសែុក ប៉ុន្ដែតែូវបានប៉ូលិសសែុកកប់សំណុំរឿងចោលមិនចាត់ការ ហើយថែមទាំងចោទបែកាន់ជនរងគែះ 

ថា បានចូលដុតផ្ទះជនបែ ពែឹត្ដ តាមពាក្យបណ្ដឹងរបស់ជនបែ ពែឹត្ដទៅវិញ។ 

អំពើនិទណ្ឌភាពបានកើតឡើង ដោយមូលហេតុផ្សេងៗ ជាចេើនយ៉ាង ដូចជាការការពារដល់មន្ដេីកេម 

ឱវាទពីថា្នាក់ដឹកនាំរបស់ស្ថាប័នមួយចំនួន និង ការការពារ គ្នាទៅវិញទៅមក ក្នុងកេបខ័ណ្ឌ ជាមន្ដេីសធារណៈ ដូចគ្នា 


មិនឱ្យមានការផ្ដនា្ទាទោស នៅពេលមាន កេុមណាមួយបានបេពេឹត្ដ នូវ បទល្មើសបេហ្មទណ្ឌនោះ ស្ទើរកា្លាយទៅជា 

វប្បធម៌ នៅក្នុងសង្គមកម្ពុជាហើយ។ កេយពេលហេតុការណ៍កើតឡើង ភាគីជនរងគេះ ក៏បានប្ដឹងទៅអាជា្ញាធរ 

នៅមូលដ្ឋានដែរ ក៏ប៉ុន្ដែ អាជា្ញាធរមូលដ្ឋាន មិនបានចាត់វិធានការ តាមនីតិវិធិ ពេះជនបេពេឹត្ដជា មន្ដេីកេមឱវាទ, 

ខ្លាចអំណាចជនបេពេឹត្ដិ និងមានករណីខ្លះ ដោយសរការធ្វើ អន្ដរាគមន៍ ពីអ្នកមានអំណាចខ្ពស់។ 

ជាក់ស្ដែង នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៩ កន្លងមក មានករណីឃាតកម្មដោយសមត្ថកិច្ចមាន ចំនួន ៣០ករណី តេូវបាន 

កើតឡើង 24 ទាក់ទិនទៅនឹងករណីឃាតកម្មខងលើនេះ ជនបេពេឹត្ដគឺជា កងកមា្លាំងបេដប់អាវុធ និងអាជា្ញាធររដ្ឋ 

ដែលក្នុងនោះ មាន ១៨ករណី បង្កឡើងដោយនគរបាល, ៨ករណី ជនបេពេឹត្ដជាយោធា និង ៤ករណី ផ្សេងទៀត 

ជនបេពេឹត្ដ មិនតេូវបាន ស្គាល់អត្ដសញ្ញាណ ដោយសរតែកេយកើតហេតុជនបេពេឹត្ដបានរត់គេចខ្លួន ប៉ុន្ដែពួកគេ 

បានបេើបេស់ កាំភ្លើងជាមធ្យបាយសមេប់បេពេឹត្ដបទល្មើស។ ចំណុចសំខន់នៅក្នុងករណីខងលើនេះ គឺការ 

ផ្ដនា្ទាទោស ដល់ជនបេពេឹត្ដ ដែលយើងបានស្គាល់អត្ដសញ្ញាណច្បាស់លាស់ មានចំនួន ២៤ករណី ប៉ុន្ដែ ក្នុងចំណម 

២៤ករណី នោះមាន ករណីតិចតួច ដែលសមត្ថកិច្ចបានចាត់វិធានការបានតេឹមតេូវតាម នីតិវិធី ចំណែកឯករណី 

ភាគចេើន សមត្ថកិច្ច មានការខ្វះខតក្នុងការចាត់វិធានការណ៏ឱ្យបានតេឹមតេូវតាមនីតិវិធី ដោយគេន់តែធ្វើសកម្មភាព 

ស៊ើបអង្កេតជាបឋម ហើយក៏ទុកមិនចាត់ការបន្ដដោយដឹងថាភាគី ជនបេពេឹត្ដ មានតួនាទីជាមន្ដេីសធារណៈឬជា 

កមា្លាំងបេដប់អាវុធ។ 

ករណីបង្ករបួសស្នាម ក៏កើតមាននូវ អំពើនិទណ្ឌភាពដែរ គឺដោយមូលហេតុ នៃការចង់ការពារ ដល់មន្ដេី 

កេមឱវាទ ដែលបានបេពេឹត្ដ បទល្មើស នោះតែម្ដង និងការបានទទួល ផលបេយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន តាមរយៈនៃការ 

សមេុះសមេួល ដោយនគរបាលយុត្ដិធម៌ មួយចំនួន ដោយបង្ខំឱ្យ ភាគីជនរងគេះទទួលយកសំណង ហើយបញ្ឈប់ 

ការប្ដឹងរឿងពេហ្មទណ្ឌបន្ដទៀត។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៩ កន្លងមកនេះ មានបេជាពលរដ្ឋដែលងយរង គេះចំនួន 

៨៨នាក់ តេួវទទួលរងការវាយដំ បង្កឱ្យមានរបួសដោយកមា្លាំងសមត្ថកិច្ច របស់រាជរដ្ឋាភិបាល និងកង កមា្លាំងបេដប់អាវុធ 

ដែលក្នុងនេះមានមួយចំនួន ជាប៉ូលិសមានចំនួន៣៨ករណី (៤៣,២%), ដោយកងរាជអាវុធ ហត្ថមានចំនួន 

២៦ករណី (២៩,៥%), ដោយយោធា មានចំនួន ១២ករណី (១៣,៦%) និង មានចំនួន ១២ករណី (១៣,៦%) 

ជាដើម ហើយករណីនេះភាគចេើន នគរបាលយុត្ដិធម៌បាន បិទសំណុំរឿងមិនចាត់វិធានការតាមនីតិវិធី ច្បាប់ 

ដោយសរតែជនដែលបេពេឹត្ដនោះជាមន្ដេីសធារណៈដូចគ្នា ហើយចំណែកជនរងគេះវិញ ជាជនដែលទន់ ខ្សោយ 

មិនមានអំណាចគេប់គេន់សមេប់តវា៉ានោះទេ។ 

អំពើពុករលួយ ជាបេភពដែលនាំឱ្យមាន អំពើនិទណ្ឌភាព ផងដែរ អំពើនេះបានកើតឡើង តាមរយៈនៃ 

ការសមេុះសមេួលករណីបទល្មើសពេហ្មទណ្ឌ ដោយការសងសំណងរដ្ឋប្បវេណី ហើយបញ្ចប់ករណីពេហ្មទណ្ឌ 

ដោយសរតែសមត្ថកិច្ច ដែលធ្វើកិច្ចការនេះ បានទទួលផលបេយោជន៍ផងដែរ ពីការសមេុះសមេួលនេះ ដោយការ 

កាត់យកបេក់សំណង ដែលជនរងគេះបានទទួល បន្ដិចបន្ដួចថែមទៀត។ 

នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៩ កន្លងមក មានករណីរំលោភសេពសន្ថវៈជាចេើន បានកើតឡើងទាំងនៅតាមទីបេជុំជន 

និងជនបទហើយភាគចេើន ជនបេពេីត្ដតេូវបានស្គាល់អត្ដសញ្ញាណច្បាស់លាស់។ ជាក់ស្ដែងក្នុងករណី រំលោភ 

សេពសន្ថវៈ ចំនួន៤៥៩ករណី ដែល សមាគមអាដហុកទទួលបាននៅក្នុងឆ្នាំ២០០៩ កន្លងមកនេះ មាន ជនបេពេឹត្ដិ 

២៤ របាយការណ៍ស៊ើបអង្កេត សមាគមអាដហុក ឆ្នាំ២០០៩ 


៤១៤នាក់ តេូវបានស្គាល់ច្បាស់ នូវអត្ដសញ្ញាណ ប៉ុន្ដែក្នុងចំណមជនបេពេឹត្ដ៤១៤ នាក់នោះ មានតែ១៩០ នាក់ 

ប៉ុណ្ណោះ តេូវបានសមត្ថកិច្ចនៅមូលដ្ឋានចាប់ និងបញ្ជូនជនសង្ស័យទៅតុលាការ ចំណែកឯ ជនបេពេឹត្ដ ២២៤នាក់ 

ទៀត តេូវរួចផុតពីការទទួលទោសពេហ្មទណ្ឌ ហើយការរួចទោសនោះ បានកើតឡើង តាមរយៈការសមេុះសមេួល 

នៅប៉ូលិសមូលដ្ឋាន មានចំនួន៦៦ករណី ស្មើនឹង២៩,៤% នៃចំនួន២២៤ករណី និងមានចំនួន ១៣២ករណីផ្សេង 

ទៀត ជនបេពេឹត្ដមិនតេូវបានសមត្ថកិច្ច តាមរកនោះទេមកដល់ពេលនេះ។ ក្នុងការសមេុះសមេួលលើករណីរំលោភ 

សេពសន្ថវៈទាំងនោះជនរងគេះតេូវបំពេញ ល័ក្ខខ័ណ្ឌពិសេសដែលមិនអាចអត់បាន គឺតេូវដក ពាក្យបណ្ដឹងពេហ្ម 

ទណ្ឌ ជាថ្នូរនឹងការទទួលយកសំណងរដ្ឋប្បវេណី បន្ដិចបន្ដួចនោះ។ មានករណីជាចេើន ជនរងគេះ តេូវតែបង្ខំចិត្ដ 

ធ្វើការសមេុះសមេួល ដោយពួកគេយល់ថា ការប្ដឹងបន្ដទៀតនោះ មិនមានសង្ឃឹមថាទទួលបានយុត្ដិធម៌ឡើយ។ 

ម្យ៉ាងវិញទៀត សមត្ថកិច្ចមួយចំនួននោះ តែងតែព្យយមបញ្ចុះបញ្ចូល និងបំភិតបំភ័យដល់ជនរងគេះ អំពី 

ភាពលំបាកក្នុងការប្ដឹងបន្ដ។ 


នៅថ្ងៃទី ១២ ខែមេសា ឆា្នាំ២០០៩ វេលាម៉ោង១១ ពែឹក លោក អ 

ភ អាយុ ៤៩ឆា្នាំ រស់នៅភូមិស្យា ឃុំវាល មន់ សែុកថ្ពង ខេត្ដកំពង់ស្ពឺ 

តែូវបាន លោកមេភូមិ ឈ្មោះ ម ស អាយុ ៥៩ឆា្នាំ និងបក្សពួក ៣នក់ 

ផ្សេងទៀតវាយដំ និងដុតទាំងរស់បណា្ដាលឱ្យ ជនរងគែះរងរបួស 

យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ លោកមេភូមិក៏បានបញ្ជាឱ្យ ឈ្មោះ ហ រ អាយុ១៩ឆា្នាំ, 

ជនរងគេះដែលតេូវបានគេវាយដំ និងដុតជើង 

ឈ្មោះ ច ជាសាច់ញាតិមេភូមិ និងបុរសម្នាក់ទៀត មិន សា្គាល់ឈ្មោះ 

នំយកជនរងគែះទៅដុតនឹងភ្នក់ភ្លើង បណា្ដាលឱ្យជនរងគែះរងរបួស 

យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ ករណីនេះ ជនរងគែះបាន ប្ដឹងទៅ សា្ថាប័នប៉ូលិស តែមកដល់ពេលនេះមិនបានចាត់វិធនការ ផ្លូវ 

ច្បាប់ណាមួយនៅឡើយទេ។ 


កុមារីរងគេះ 

ឃុំក៏មិនបានបញ្ជូនសំណុំរឿងនេះទៅ សា្ថាប័នពាក់ព័ន្ធទៀតដែរ។ 

នៅថ្ងៃទី២៩ ខែមិថុនា ឆ ្នាំ២០០៩ វេលាម៉ោង ៣ និង ៣៥នទី 

រសៀល យុវតី ម.ស.ន អាយុ ១២ឆា្នាំ រស់នៅក្នុងភូមិពែកគែៀង ឃុំវឌ្ឍនៈ 

សែុកសំបូរ ខេត្ដកែចេះ តែូវបានឈ្មោះ រ ភេទបែុស អាយុ១៨ឆា្នាំ រស់នៅ 

ភូមិ ឃុំ ខងលើជាមួយគា្នាចាប់រំលោភបានសមែច។ ករណីនេះ គែួសារ 

ជនរងគែះបានប្ដឹង ទៅអាជា្ញាធរឃុំវឌ្ឍនៈ ហើយអា ជា្ញាធរឃុំក៏បានធ្វើការ 

សមែុះសមែួល ដោយជនរងគែះទទួូលសំណងពីភាគីជនបែពែឹត្ដចំនួន 

១,៤០០ដុលា្លារអាមេរិក ជាថ្នូរនឹងការដកពាក្យប្ដឹង។ ចំណែកឯសមត្ថកិច្ច 

កេពីការ សហការការពារគ្នាទៅវិញទៅមក និងអំពើពុករលួយ យើងឃើញមាន មូលហេតុចម្បង ផ្សេងមួយ 


បន្ថែមទៀត ដែលនាំឱ្យមានអំពើនិទណ្ឌភាពដែរនោះ គឺការមិនធ្វើកោសល្យវិច័យឱ្យបានតេឹមតេូវ ដោយឈរលើ 

គោលការឯករាជ្យ ដែលបេការនេះបានធ្វើឱ្យ មានការបាត់បង់ ឯកសរផ្លូវច្បាប់ដ៏សំខន់ សមេប់ដក់បន្ទុកដល់ 

ជនបេពេឹត្ដ។ 

ជារឿយៗ ករណីដែលបានកើតឡើងចំពោះបទឧកេិដ្ឋ ជនរងគេះ ឬគេួសរជនរងគេះ តេូវជួបបេទះជានិច្ច 

ជាមួយនឹង ការស្នើសុំធ្វើ កោសល្យវិច័យ ទៅស្ថាប័នដែលពាក់ព័ន្ធ នឹង តេូវចំណាយថវិការផ្ទាល់ខ្លួន សមេប់ធ្វើ 

កោសល្យវិច័យ។ ចំពោះបញ្ហាលំបាកក្នុងការចំណាយថវិកា ផ្ទាល់ខ្លួន របស់ជនរងគេះសមេប់ធ្វើកោសល្យវិច័យ 

ចេើនកើតឡើងចំពោះ ករណីរំលោភសេពសន្ថវៈ ហើយបញ្ហានេះ បានធ្វើឱ្យជនបេពេឹត្ដ មានឱកាសចេើនក្នុងការ 

គេចផុតពីការផ្ដនា្ទាទោស ពេះថាការធ្វើកោសល្យវិច័យចំពោះករណីរំលោភសេពសន្ថវៈតេូវការចាំបាច់នូវការ 

បញ្ជាក់អំពីពេលវេលា និងស្ថានភាពនៃស្លាកស្នាមដែលបានកើតឡើង។ 

ជាមួយនឹងបញ្ហាដែលបានលើកឡើងខងលើ យើងឃើញ ថាមានករណីខ្លះ សមត្ថកិច្ច មិនបានធ្វើកោសល្យ 

វិច័យខងវេជ្ជសស្ដេនោះទេដោយគេន់តែ ថតរូបសកសព ហើយក៏បូជាសកសពចោលតែម្ដង ជាពិសេស 

កើតឡើងចំពោះ ករណីធ្វើទារុណកម្មដោយសមត្ថកិច្ចសធារណៈ និងករណីខ្លះទៀត មានការពិនិត្យតាមវិជា្ជាជីវៈ 

ដែរតែការសន្និដ្ឋានមានលក្ខណៈលំអៀងពេះលទ្ធផលនៃការវិនិច្ឆ័យនោះ មិនស៊ីសង្វាក់ទៅនឹងស្លាកស្នាមដែល 

មាននៅលើសកសពជាដើម។ 


សកសពតាូវបាន 

បូជាដោយមិនបាន 

ធ្វើកោសល្យវិច័យ 

នៅថ្ងៃទី៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០០៩ វេលាម៉ោង ៥ និង ៣០នាទី ពេឹក 

ជនរងគេះ ឈ្មោះ ឈូក ធា ភេទបេុស អាយុ ២០ឆ្នាំ រស់នៅក្នុង ភូមិ 

ដូនមាស ឃុំសេចារ សេុកស្នួល ខេត្ដកេចេះ តេូវបានសមត្ថកិច្ចប៉ូលិស 

រដ្ឋបាល ឃុំស្នួល បាញ់ឱ្យរបួសជាទម្ងន់ នៅពេលដែលសមត្ថកិច្ច តាម 

ចាប់ជនរងគេះដោយសង្ស័យថា បានបេពេីត្ដអំពើចោរកម្ម។ នៅពេល 

ដែល ជនរងគេះរងរបួសជាទម្ងន់ហើយនោះ សមត្ថកិច្ចមិនបានយកចិ 

ត្ដទុកដក់ក្នុងការ នាំយកជនរងគេះទៅ មន្ទីរពេទ្យនោះទេ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យជនរងគេះ ស្លាប់ដោយសរតែ 

ហូរឈាមចេើនពេក។ កេយ ពេលដែលជនរងគេះស្លាប់ សមត្ថកិច្ចក៏បាន យកសពជនរងគេះ ទៅបូជា 

ដោយមិនបាន ធ្វើកោសល្យវិច័យ រកមូលហេតុដែលនាំឱ្យជនរងគេះស្លាប់នោះទេ។ 

២ និទណ្ឌភាពនៅក្នុងតុលាការ 

ការបាត់បង់ឯករាជភាពរបស់តុលាការ ដោយសរទំនាក់ទំនងខងនយោបាយ បានធ្វើឱ្យ មានអំពើ និទណ្ឌភាព 

បានកើតឡើង នៅក្នុងបេព័ន្ធតុលាការ ជាពិសេសទាក់ទិនទៅនឹងរឿងក្ដី ដែលមានចរិតនយោបាយ ដូចជាការសមា្លាប់ 

និងបង្ករបួសស្នាម ដល់សកម្មជនគណបក្សនយោបាយ ក្នុងគោលបំណង ផលបេយោជន៍នយោបាយ ដែលតែងតែ 

កើតឡើងនៅក្នុងពេលមានបេតិបត្ដិការបោះឆ្នោតម្ដង។ កេពីមានការរងសមា្ពាធខងនយោបាយ ចៅកេម និង 

ពេះរាជអាជា្ញាមួយចំនួន ក៏ទទួរងនូវសមា្ពាធ ពីមន្ដេីមានអំណាចមួយចំនួន តាមរយៈនៃការធ្វើអន្ដរាគមន៍ ក្នុងករណី 

ឧកេិដ្ឋមួយចំនួនដែលបានកើតឡើង នៅក្នុងបេពន្ធ័តុលាការកម្ពុជា។ 


ដោយសរតែអំណាច អន្ដរាគមន៍ របស់មន្ដេីមានអំណាច មួយចំនួននោះ បានធ្វើឱ្យចៅកេម និងពេះរាជអាជា្ញា 

មួយចំនួន មិនហា៊ានផ្ដនា្ទាទោសដល់ជនបេពេឹត្ដ ដែលតេូវបានអន្ដរាគមន៍នោះ បញ្ហានេះយើងមានការលំបាក ក្នុង 

ស៊ើបអង្កេត ដោយសរតែ របៀបនៃការអន្ដរាគមន៍ មិនមានលក្ខណៈជាផ្លូវការ ឬមានលិខិតស្នាមដែល យើងអាច 

បង្ហាញជាភស្ដុតាងបាន។ ក៏ប៉ុន្ដែ មានករណី ទំនាស់ដីធ្លីរវាង អ្នកមានអំណាច និងបេជាពលរដ្ឋកេីកេមួយចំនួន 

ដែលបានកើតឡើង យើងឃើញមានការ ចាប់បេជាពលរដ្ឋកេីកេដក់ពន្ធនាគរ ពីបទបផ្លាញទេព្យអ្នកដទៃ 

នៅពេលដែល អ្នកមានអំណាចនោះបានដក់ពាក្យប្ដឹងទៅតុលាការ ចំណែកឯ ពាក្យបណ្ដឹងរបស់ បេជាពលរដ្ឋ វិញ 

តុលាការមិនបានចាត់វិធានការ អ្វីទាំងអស់ បើទោះបីជាបេជាពលរដ្ឋបានដក់ពាក្យប្ដឹង ពីអំពើដែលអ្នកមានអំណាច 

នោះ បានធ្វើការឈូសឆយដំណាំរបស់ពួកគត់ មុនភាគីអ្នកមានអំណាចក៏ដោយ។ 

អំពើពុករលួយ នៅក្នុងស្ថាប័នតុលាការ ដែលមានកមេិតខ្ពស់25 នៅឡើយ នោះ ក៏ជាធាតុផ្សំដែលនាំឱ្យ មាន 

អំពើនិទណ្ឌភាពកើតឡើងនៅក្នុង តុលាការផងដែរ។ ដោយសរតែទទួលបាន ផលបេយោជន៍ ឯកជនពីការ 

ចាត់វិធានការ លើករណីពេហ្មទណ្ឌមួយចំនួន ដែលបណ្ដឹងបានចូលដល់ ស្ថាប័ននេះ ដូចជាករណី រំលោភ សេពសន្ថវៈ 

មួយចំនួន តេូវបានធ្វើការសមេបសមេួល នៅក្នុងតុលាការដោយចៅកេមខ្លះ និងខ្លះទៀតដោយពេះរាជអាជា្ញា 

ការសមេុះសមេួលនោះ ក៏បានជំរុញឱ្យភាគីជនរងគេះទទួលយកសំណងរដ្ឋប្បវេណី ហើយតេូវតែដកពាក្យបណ្ដឹង 

ពេហ្មទណ្ឌ។ 


កាលពីថ្ងៃទី០៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៩ វេលាម៉ោង៤ និង៣០នាទី 

ទៀបភ្លឺ ឈ្មោះ ញ ថ ភេទបេុស អាយុ២៤ឆ្នាំ ជាកសិករនៅភូមិតា្មាត 

លេង ឃុំបរសេដ្ឋ សេុកបរសេដ្ឋ ខេត្ដកំពង់ស្ពឺ បានឡើងទៅចាប់រំលោភ 

សេពសន្ថវៈ លើឈ្មោះ ង យ ភេទសេី អាយុ២៥ឆ្នាំ ជាសេីកេមុំ គថ្លង់ 

នៅលើផ្ទះក្នុងបន្ទប់ដេករបស់នាង ក្នុងភូមិ ឃុំ សេុក ខេត្ដជាមួយគ្នា។ 

ជនរងគេះ 

ការចាប់រំលោភសេពសន្ថវៈនេះ មិនបានសមេចទេ ដោយសរជនរងគេះ 

បានរើបមេះ ហើយបានឮដល់ឪពុកមា្ដៅយរបស់នាង ដែលកំពុងសំរាន្ដ 

នៅលើគេកេមផ្ទះ។ ករណីនេះបញ្ចប់ដោយការដោយភាគីជនបេពេឹត្ដពេមបង់សំណងចំនួន៤លានរៀល 

ដោយ៣លានរៀលបានទៅភាគីជនរងគេះ និង១លានរៀល បានទៅតុលាការ។ 

VI. កំណែទមាង់បាព័ន្ធយុត្ដិធម៌ និង បាព័ន្ធច្បាប់ 

១- កំណែទមាង់បាព័ន្ធយុត្ដិធម៌ 

១-១- ឯករាជភាព 

ការបង្កើតឧត្ដមកេុមបេឹក្សានៃអង្គចៅកេម ឧ.ក.អ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៧ ទទួលបានការស្វាគមន៍ យ៉ាងខ្លាំង 

ក្នុងន័យថាជាដំណើរការកំណែទមេង់បេព័ន្ធយុត្ដិធម៌ដ៏សំខន់បំផុតមួយ ចាប់តាំងពីមានការរៀបចំ បេព័ន្ធតុលាការ 

២៥ អំពើពុករលួយនៅក្នុងស្ថាប័នតុលាការមានកមេិតខ្ពស់ ដល់ទៅ ៨៦% របាយការណ៏ស្ទង់មតិសធារណជនខ្មែរ ឆ្នាំ២០០៧ ដោយអង្គការ IRI 

ទំព័រ៧។ 


ដោយអាជា្ញាធរបណ្ដោះអាសន្នរបស់អង្គការសហបេជាជាតិនៅកម្ពុជា (អ៊ុនតាក់)ក្នុងឆ្នាំ១៩៩២មក។ ក៏ប៉ុន្ដែ ឧ.ក.អ 

ទទួលរងការរិះគន់មិនឈប់ឈរ ដោយមានស្ថាប័នជាចេើនបានចោទសួរពីឯករាជភាព និងអត្ថបេយោជន៍របស់ 

កេុមបេឹក្សានេះ។ ការទទួលខុសតេូវទាំងសេុងរបស់ឧត្ដមកេុមបេឹក្សានៃអង្គចៅកេម តេូវធានា អំពីបេតិបត្ដិការបេកប 

ដោយបេសិទ្ធភាព និងមិនមានបញ្ហានៃបេព័ន្ធយុត្ដិធម៌។ កេុមបេឹក្សា ដែលមានសមាជិក ក្នុងតំណែង៦រូប និង 

សមាជិកបោះឆ្នោតជេើសរើស៣រូបនេះ តេូវមើលការខុសតេូវ ចំពោះការតែងតាំង ការផ្ទេរ ការផ្លាស់ប្ដូរ និងការ 

បណ្ដេញចៅកេម ហើយតេូវទទួលខុសតេូវក្នុងការគំទេដល់ពេះមហាក្សតេក្នុងការធានាឱ្យមានឯករាជភាព នៃ 

បេព័ន្ធយុត្ដិធម៌។ 26 លើសពីនេះទៀត ឧ.ក.អ តេូវទទួលខុសតេូវក្នុងការតែងតាំងសមាជិក៣រូប សមេប់កេុមបេឹក្សា 

ធម្មនុញ្ញ ។ 

ក្នុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០០៩ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានចេញអនុកេឹត្យ27 ដោយដក់ឱ្យចូលនិវត្ដន៍ នូវសមាជិក ៤រូប 

ក្នុងចំណម ៩រូប របស់ឧត្តមកេុមបេឹក្សានៃអង្គចៅកេម។ដក់ឱ្យចូលនិវត្ដន៍នេះ គឺជាការរំលោភទៅលើគោលការណ៍ 

បែងចែកអំណាចដច់ពីគ្នា ដែលមាន ចែងក្នុង រដ្ឋធម្មនុញ្ញ នៃពេះរាជាណាចកេកម្ពុជា 28 បញ្ហានេះ គឺជាការបង្ហាញ 

នូវ ភាពអាមា៉ាស ដល់ឯករាជភាពនៃបេព័ន្ធយុត្ដិធម៌កម្ពុជា។ ម្យ៉ាងវិញទៀត កង្វះតមា្លាភាព នៅក្នុងការដក់ឱ្យចូល 

និវត្ដន៍ បង្ហាញនូវដំណើរថយកេយ នៃកិច្ចខិតខំបេឹងបេងក្នុងការធ្វើឱ្យបេសើរឡើងចំពោះការគេប់គេងបេព័ន្ធ 

យុត្ដិធម៌ និង ការបេឹងបេង អនុវត្ដតាម នីតិរដ្ឋ។ ការខកខនមិនបានអនុម័តច្បាប់សំខន់ៗមួយចំនួន ក្នុងការធានា 

ឯករាជភាព របស់ឧត្ដមកេុមបេឹក្សានៃអង្គចៅកេម ដូចជា ការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់រៀបចំ និងការបេពេឹត្ដិទៅ នៃឧត្ដម 

កេុម បេឹក្សានៃអង្គចៅកេម (The Amendment on the Law on the Organization and Functioning of the 

Supreme Council of Magistracy) ច្បាប់ស្ដីពីតួនាទីចៅកេម (Laws on the Status of Judges) និង ច្បាប់ 

ស្ដីពីការរៀបចំ តុលាការ បានបណា្ដោលឱ្យ គ្មានការការពារផ្នែកច្បាប់ទប់ទល់ នឹងការរំលោភបំពានទាំងនេះ។ 

តាមទេឹស្ដី ទោះបីជាសកម្មភាពទាំងនេះ មិនសេបតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញក៏ដោយ ក៏ស្ថាប័នកេុមបេឹក្សាធម្មនុញ្ញ ដែល 

ទទួលខុសតេូវចំពោះការបេកាសបែបនេះ មិនមានអំណាចដូចគ្នា ទៅនឹងស្ថាប័នតុលាការកំពូល នៅ សហរដ្ឋ 

អាមេរិក និង តុលាការជាន់ខ្ពស់នៅក្នុងបេទេសអូស្ដៅេលី នៅក្នុងការសើរើឡើងវិញ និង ទាត់ចោលច្បាប់ ដែលមិន 

អនុលោម តាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះដែរ។ ជាលទ្ធផល ច្បាប់ដែលមិនសេបតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ នៅតែអាចមាន សុពលភាព 

ហើយបេទេសកម្ពុជា នៅតែជាបេទេសដែលគេប់គេងដោយកេឹត្យ មិនមែនដោយច្បាប់នោះឡើយ។ ការបារម្ភ 

ទាក់ទងនឹងឯករាជភាព និង អត្ថបេយោជន៍របស់ស្ថាប័នយុត្ដិធម៌ជាន់ខ្ពស់ នៅក្នុងបេទេសកម្ពុជា កាន់តែ មាន 

ភាពអាកេក់ឡើង ដោយសរតែឧត្ដមកេុមបេឹក្សានៃអង្គចៅកេម ដែលគេនៅមានភាពសង្ស័យទៅលើ នីត្យនុកូលភាព 

របស់ខ្លួននៅឡើយនោះ មានភារៈទទួលខុសតេូវក្នុងការតែងតាំងសមាជិក៣រូប ក្នុងចំណម សមាជិកទាំងបេំ 

បួនរូបនៃកេុមបេឹក្សាធម្មនុញ្ញ29 ។ 

២៦ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃពេះរាជាណាចកេកម្ពុជា ឆ្នាំ១៩៩៣ មាតេ១៣២។ 

២៧ អនុកេឹត្យគឺជាឯកសរគតិយុត្ដិ ដែលមានអំណាចចាត់ចែងតែនៅក្នុងស្ថាប័ននីតិបេតិបត្ដិ មិនអាចមានអំណាចក្នុងការចាត់ចែងក្នុងស្ថាប័ន 

ធម្មនុញ្ញដទៃទៀត នោះទេ ការបេើបេស់អនុកេឹត្យសមេប់ ចាត់ចែងក្នុងស្ថាប័នតុលាការ គឺជាការរំលោភដល់ ដល់ឯករាជភាពរបស់តុលាការ។ 

២៨ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃពេះរាជាណាចកេកម្ពុជា ឆ្នាំ១៩៩៣ មាតេ១២៨ និង ១៣០។ 

២៩ មជ្ឈមណ្ឌលធនធានច្បាប់អាស៊ី "មូលនិធិ និងកេបខ័ណ្ឌច្បាប់សមេប់ Country's Judiciary required" សេចក្ដីបេកាសព័ត៌មាន ថ្ងៃទី៣១ 

សីហា ២០០៩។ 


១-២- ការប្រើប្រស់ (Accessibility) 

សមត្ថភាពរបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជាក្នុងការបេើបេស់តុលាការ បានកា្លាយទៅជាបញ្ហាដែលមានការបារម្ភ កាន់តែ 

ខ្លាំងឡើង ក្នុងអំឡុងប៉ុនា្មានឆ្នាំចុងកេយនេះ។ ការកំហិតផ្នែកថវិការបស់រាជរដ្ឋាភិបាល្ប ភាពស្មុគស្មាញចំពោះ 

ទីតាំងភូមិសស្ដេនិង ចំពោះការចាត់ចែងសមា្ភារៈ។ ពេមទាំង ការកមេិតឱ្យមានតុលាការជាន់ខ្ពស់ តែនៅ ទីកេុង 

ភ្នំពេញ ជាការរួមចំណែកឱ្យមានភាពស្ពឹកសេពន់ ចំពោះសិទ្ធិរបស់ពលរដ្ឋដែលតាមពិតទៅអាច ពងេឹងបាន តាមផ្លូវ 

ច្បាប់ ។ 

១-២-១- ថវិការាជរដ្ឋាភិបាល 

ក្នុងឆ្នាំ២០០៩ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានបែងចែកតែ ០,៣% ប៉ុណ្ណោះនៃថវិកាសរុបរបស់ខ្លួន ទៅដល់ 

កេសួងយុត្ដិធម៌ ហើយដែលថវិកាទាំងអស់នេះតេូវបែងចែកតាមផ្នែកផ្សេងៗគ្នាជាចេើនទៀត រួមទាំងផ្នែកយុត្ដិធម៌ 

ផងដែរ។ ជាលទ្ធផល គូវិវាទកេីកេតេូវពឹងផ្អែកទាំងសេុងទៅលើសប្បុរសធម៌ និង ការគំទេពីអង្គការមិនមែន 

រដ្ឋាភិបាល ដូចជា អាដហុក កេុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិនៅកម្ពុជា និង ជំនួយផ្នែកច្បាប់នៃកម្ពុជា។ ជាអកុសល វិបត្ដិ 

ហិរញ្ញវត្ថុសកលលោកក្នុងឆ្នាំ២០០៩ បានប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់ការគំទេពីអន្ដរជាតិ សមេប់ អ្នកផ្ដល់ជំនួយ 

ផ្នែកច្បាប់នៅក្នុងបេទេសកម្ពុជា ហើយបានធ្វើឱ្យមានការកាត់បន្ថយ ការផ្ដល់និងការបែងចែក ទៅដល់ជំនួយ ផ្នែក 

ច្បាប់នៅទូទាំងបេទេសកម្ពុជា។ ជាលទ្ធផលនៃការខ្វះខតថវិកានេះ អង្គការកេុមអ្នកច្បាប់ ការពារសិទ្ធិ នៅកម្ពុជា 

បានបង្ខំចិត្ដបិទការិយល័យនៅតាមខេត្ដមួយចំនួនក្នុងឆ្នាំ២០០៩ សេបពេលដែលអង្គការជំនួយផ្នែកច្បាប់ មួយចំនួន 

ដូចជាអង្គការការពារអនីតិជន និង មជ្ឈមណ្ឌលស្ដេីកម្ពុជាមានវិបត្ដិ បានបញ្ឈប់បុគ្គលិក មួយចំនួន និង ពិចារណា 

ពីការបិទការិយល័យរបស់ខ្លួននៅតាមខេត្ដមួយចំនួន 30 ។ 

១-២-២- ភាពស្មុគសា្មាញចំពោះទីតាំងភូមិសាស្ដ្រ និង ចំពោះការចាត់ច្រងសមា្ភារៈ 

ទោះបីជាមានតុលាការនៅតាមខេត្ដទាំងអស់លើកលែងតែខេត្តប៉ៃលិន និងខេត្តឧត្ដរមានជ័យក៏ដោយក៏បញ្ហា 

ទីតាំងភូមិសស្ដេនិង ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដ៏ខ្សត់ខ្សោយនៅក្នុងបេទេសកម្ពុជា បង្កើតជាឧបសគ្គចម្បង ក្នុងការទទួល 

បាន បេព័ន្ធយុត្ដិធម៌។ ផ្លូវលំបាក និង សេវាដឹកជញ្ជូនសធារណៈនៅមានកមេិត នៅតំបន់ជនបទ បានរារាំងដល់ 

ការទទួលបាន ជំនួយផ្នែកច្បាប់ ដែលនេះជាការបារម្ភកាន់តែធំឡើង ទាក់ទងទៅនឹងបញ្ហារឹបអូសដីធ្លី កាន់តែចេើន 

ឡើង នៅតាមទីជនបទដច់សេយល។ លទ្ធភាពក្នុងការទាមទារវិធានការផ្នែកច្បាប់ ក្នុងខេត្ដឧត្ដរមានជ័យ និង 

ប៉ៃលិន កាន់តែមានការលំបាកបន្ថែមទៀតដោយសរខេត្ដឧត្ដរមានជ័យស្ថិតនៅកេមយុតា្ដៅធិការខេត្ដសៀមរាប 

និងប៉ៃលិននៅកេមខេត្ដបាត់ដំបង។ បញ្ហានេះតេូវបង្ខំឱ្យគូវិវាទ ធ្វើដំណើររាប់រយគីឡូម៉ែត និងចំណាយថវិកា 

សមេប់ការស្នាក់នៅនិងការរស់នៅ រយៈពេលចេើនសបា្ដៅហ៍ ចំពោះការធ្វើដំណើរទៅកាន់តុលាការម្ដងៗ។ ម្យា៉ង 

វិញទៀត ទាក់ទងទៅនឹងដំណើរការប្ដឹងឧទ្ធរណ៍ ដោយសរតែសលាឧទ្ធរណ៍ និងតុលាការកំពូលដែលមានតែមួយ 

ស្ថិតនៅទីកេុងភ្នំពេញក៏ជាបញ្ហាលំបាក់ដល់អ្នកប្តឹងផ្តល់ដែរ។ បេសិនបើ គូវិវាទមិនមានថវិកាផ្ទាល់ខ្លួន សមេប់ 

ចំណាយក្នុងការសើរើរឿងក្ដីឡើងវិញ ឬបេសិនបើមិនទទួលបានការឧបត្ថម្ភពី អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ទេនោះ 

៣០ Sebastian Strangio and Thet Sambath, "NGOs tighten belts as Crisis Hits", Phnom Penh Post (Phnom Penh, Cambodia), 12 

June 2009 


ដំណើរការប្ដឹងឧទ្ធរណ៍ពិតជាមិនអាចទៅរួចទេ សមេប់គូវិវាទកេីកេភាគចេើន ដែលសក្ដិសមទទួលបានការសើរើ 

ឡើងវិញក្នុងបេព័ន្ធយុត្ដិធម៌នេះ។ 

១-៣- តមា្លាភាព និង អំពើពុករលួយ 

ទោះបីជាចំណាត់ថា្នាក់របស់បេទេសកម្ពុជាមានភាពបេសើរឡើងបន្ដិច ក្នុងការបា៉ាន់វាស់ស្ទង់អំពើពុករលួយ 

របស់អង្គការ តមា្លាភាពអន្ដរជាតិឆ្នាំ២០០៩ 31 ដោយមានការកើនឡើង៨លេខពីឆ្នាំ២០០៨ ក៏ដោយ ក៏ភាពបេសើរ 

នេះបានកើនឡើង តិចតួចបំផុតក្នុងឆ្នាំកន្លងទៅនេះ។ ការខ្វះខតការរីកចមេើននេះ បានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ 

ដោយសរតែស្ថិតិនៃការរីកចមេើននេះកើនឡើងតែ ០,១% ហើយស្ថិតនៅក្នុងលំដប់ ១៥៨ ក្នុងចំណម បេទេស 

ចំនួន១៨០ ហើយបេទេសកម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងចំណមបេទេស ១៥% ដែលមានអំពើពុករលួយខ្លាំងបំផុត ក្នុងពិភព 

លោក។ ជាការគួរឱ្យតក់ស្លុតណាស់ដោយនៅក្នុងឆ្នាំ២០០៩ អ្នកផ្ដល់ចម្លើយជាជនជាតិកម្ពុជាចំនួន ៦២% បាន 

ចាត់ទុក ស្ថាប័នយុត្ដិធម៌ ជាស្ថាប័នដែលពុករលួយជាងគេបំផុតនៅក្នុងបេទេស 32 ។ អំពើពុករលួយរួមផ្សំ ជាមួយ 

នឹង អសមត្ថភាព និង ការពេងើយកន្ដើយចំពោះច្បាប់ថ្មីៗនិងច្បាប់កំពុងរៀបចំថ្មីៗនោះ បានជះឥទ្ធិពល ធ្វើឱ្យ 

ខូចបេយោជន៍ ដល់បេព័ន្ធយុត្ដិធម៌កម្ពុជាដែលកំពុងតែមានភាពចេបូកចេបល់សេប់។ 

អំពើពុករលួយ នៅថា្នាក់កេម ក្នុងតុលាការខេត្ដ ដូចជាការចាំបាច់តេូវសូកបា៉ាន់កេឡាបញ្ជី នៅពេលដក់ 

ឯកសរច្បាប់33 បង្ហាញ ពីការបន្ទុចបង្អាក់ សមេប់បេជាជនកម្ពុជាភាគចេើន ដែលកំពុងស្វែងរកជំនួយផ្នែកច្បាប់ 

ក្នុងខណៈពេល ដែលការពេងើយកន្ដើយចំពោះច្បាប់កំពុងបេើបេស់ បានបំផ្លាញយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់ទំនុកចិត្ដជា 

សធារណៈ ចំពោះសមត្ថភាព របស់បេព័ន្ធយុត្ដិធម៌34 ។ ការបដិសេធន៍របស់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនពេមផ្ដល់ 

សេចក្ដីពេងឡើងវិញ នៃច្បាប់បេឆំងអំពើពុករលួយ ដល់អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល និងស្ថានទូតបរទេស គួបផ្សំ 

ជាមួយនឹងការខកខន មិនបានសមេចគោលបំណងគមេងតាមពេលកំណត់នោះ បានបង្ហាញពីកង្វះខតឆន្ទៈ 

ពិតបេកដរបស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងសកម្មដោះសេយអំពើពុករលួយដែលមានលក្ខណៈជាស្ថាប័ន ហើយដែលពេលនេះ 

បានកា្លាយទៅជា ជំងឺរ៉ាំរ៉ៃ នៅកម្ពុជា។ 

២- កំណែទមាង់បាព័ន្ធច្បាប់ 

ឆ្នាំ២០០៩ មានការរីកចមេើនចេើននៅក្នុងបេព័ន្ធច្បាប់ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានខិតខំបេឹងបេងយ៉ាងខ្លាំង ដើម្បី 

ធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពច្បាប់ផ្សេងៗមួយចំនួន និងដើម្បីបង្កើតច្បាប់ថ្មីដែលបេទេសនេះតេូវការជាចាំបាច់។ ប៉ុន្ដែ វានៅតែ 

ជាការពេួយបារម្ភ ថាតើច្បាប់ទាំងនេះ នឹងតេូវអនុវត្ដឱ្យមានបេសិទ្ធភាពដោយរបៀបណា ដែលចាំបាច់ ក្នុងការធ្វើឱ្យ 

បេសើរឡើង ពិតបេកដនៃបេព័ន្ធច្បាប់របស់បេទេសនេះ។ 

៣១ អង្គការតមា្លាភាពអន្ដរជាតិ លិបិកេមវាស់ស្ទង់អំពើពុករលួយ ២០០៩។ 

៣២ អង្គការតមា្លាភាពអន្ដរជាតិ្ប លិបិកេមវាស់ស្ទង់អំពើពុករលួយ ២០០៩។ 

៣៣ បទសមា្ភាសន៍ជាមួយលោក សួន សរ៉េត បេធានលេខធិការ គណៈកម្មការបេពេឹត្ដិកម្ម សិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CHRAC) (Phnom Penh, 6 

November ២០០៩ 

៣៤ បទសមា្ភាសន៍ជាមួយលោក Michael Engguist ទីបេឹក្សាផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សនិងអភិបាលកិច្ចល្អ អង្គការដនីដPhnom Penh, 24 November 

2009. 


២- ១- ច្បាប់រៀបចំបាតុកម្ម 

ច្បាប់ចាស់ៈ ច្បាប់រៀបចំបាតុកម្មក្នុងឆ្នាំ១៩៩១ តមេូវឱ្យអ្នករៀបចំការតវា៉ាអហិង្សា ជូនដំណឹងដល់អាជា្ញាធរ 

ជាមុន (ក្នុងការអនុវត្ដន៍ជាក់ស្ដែង អាជា្ញាធរចាត់ទុកបញ្ហានេះ ជាការអនុញ្ញាតដែលមានការបញ្ជាក់ច្បាស់លាស់)។ 

ច្បាប់ថ្មីអនុម័តដោយសភាជាតិ(២១ តុលា ២០០៩)ៈ អត្ថបទច្បាប់ថ្មីនេះ កាន់តែមានភាពរឹតត្បិតជាងមុន និង 

បង្កឱ្យមានការបារម្ភនៅក្នុងចំណមអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ក្នុងនោះមាន៦ចំណុចដែលគួរឱ្យពេួយបារម្ភបំផុត 35 ។ 

• លក្ខខណ្ឌដែលបានចែងសមេប់ឱ្យការតវា៉ាណាមួយសេបច្បាប់បាន មានភាពស្មុគស្មាញ និង រឹតត្បិតយ៉ាង 

ខ្លាំង រហូតដល់ធ្វើឱ្យការរៀបចំបាតុកម្ម មានលក្ខណៈដូចជា កាតព្វកិច្ចក្នុងការដក់ពាក្យសុំ (ការបកសេយ 

នេះ មានតាម រយៈការបញ្ជាក់នៅក្នុងអត្ថបទច្បាប់នេះដោយការបេើពាក្យ ៉អ្នកដក់ពាក្យសុំ ៉ នៅក្នុងមាតេមួយ 

ចំនួន)។ 

• លក្ខខណ្ឌសមេប់ពន្យល់ ការរឹតត្បិតការរៀបចំបាតុកម្មនេះ គឺ "ការធ្វើឱ្យខូចខតដល់ សិទ្ធិសេរីភាព និង កិ 

ត្ដិយសរបស់អ្នកដទៃ បេពៃណីល្អរបស់សង្គម និងសន្ដិសុខជាតិ"។ លក្ខខណ្ឌនេះ មានភាពមិនច្បាស់លាស់ 

និង បើកចំហឱ្យមានការបកសេយយ៉ាងទូលំទូលាយ ហើយដោយឈរលើមូលដ្ឋាននេះ ការរៀបចំបាតុកម្ម 

អាចនឹងតេូវ ហាមឃាត់។ 

• តាមអត្ថបទច្បាប់ដែលបានអនុម័តដោយសភាជាតិ អាជា្ញាធរមានសិទ្ធិបដិសេធមិនអនុញ្ញាត ឱ្យមានការ រៀបចំ 

បាតុកម្ម បេសិនបើ "មានព័ត៌មានទុកចិត្ដបានថា ការរៀបចំបាតុកម្មនេះ អាចបង្កគេះថា្នាក់ ឬ ធ្វើឱ្យខូចខត 

ធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្ដិសុខ សុវត្ថិភាព និង សណា្ដោប់ធា្នាប់សធារណៈ"។ ចំណុចនេះមានភាព មិនច្បាស់លាស់ តេង់ 

ថាតើ "ព័ត៌មានទុកចិត្ដបាន" នេះមានន័យយ៉ាងដូចម្ដេចនៅក្នុងបរិបទនេះ(មាតេ៩)។ 

• លិខិតជូនដំណឹងរបស់អ្នករៀបចំគមេងបាតុកម្ម តេូវមានរៀបរាប់អំពី ចំណុចមួយចំនួនរួមមាន ចំនួនអ្នក 

ចូលរួមក្នុងបាតុកម្ម។ លក្ខខណ្ឌនេះមិនសមហេតុផលទាល់តែសោះ ដោយហេតុថា គេមិនអាចទស្សន៍ទាយ 

ទុកមុនបានទេ ថានឹងមានអ្នកចូលរួមចំនួនប៉ុនា្មាននាក់នោះ។ 

• អត្ថបទមួយចែងថា "អាជា្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចអាចចាត់វិធានការបញ្ឈប់/បំបែកបាតុកម្ម ទោះបីជាបាតុកម្ម 

អហិង្សាក៏ដោយ បេសិនបើការរៀបចំបាតុកម្មនេះមិនបានដក់លិខិតជូនដំណឹង"។ មិនមានការបញ្ជាក់ 

ណាមួយ អំពីបាតុកម្ម ដែលរៀបចំឡើងភា្លាមៗ ដែលអាចស្ថិតនៅកេមមាតេនេះ ហើយវាអាចនឹងតេូវ 

អាជា្ញាធរ បញ្ឈប់ភា្លាមៗដោយមិនមានការពន្យល់។ 

• មាតេ២៦ នៃច្បាប់នេះចែងថា បេសិនបើក្បួនបាតុកម្មអហិង្សា បេកា្លាយទៅជាមានភាពហិង្សា បង្កឱ្យមាន 

ការខូចខតដល់ទេព្យសម្បត្ដិឯកជន ឬសធារណៈ នោះ ការជួសជុលការខូតខត/សំណង នឹងជាបន្ទុក 

របស់ជនល្មើសនិងអ្នកចូលដៃ។ ប៉ុន្ដែការធ្វើឱ្យខួតខតទេព្យសម្បត្ដិ អ្នកដទៃតេូវបានចែងយ៉ាងច្បាស់ នៅក្នុង 

កេមពេហ្មទណ្ឌ។ ហើយមាតេ២៦ ចែងថាអ្នកដឹកនាំបាតុកម្មអាចកា្លាយជាគោលដៅនៃបណ្ដឹង ពេហ្មទណ្ឌ 

ស្ថិតកេមច្បាប់នេះ។ 

៣៥ ព័ត៌មានបន្ថែម នៅក្នុងការវិភាគ FIDH: http://fidh.org/IMG/pdf?Analysis_assembly_law_Oct_09-2.pdf 


២-២- ក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ៖ 

កេមចាស់ ៖ កេមពេហ្មទណ្ឌចាស់ពីឆ្នាំ១៩៥៦ និង "UNTAC law" ច្បាប់របស់អ៊ុនតាក់ក្នុងសម័យកាលអន្ដរកាល 

នៅកម្ពុជា។ ចែងពីបទបរិហាកេរ្ដិ៍ តេូវបានគេបេើទប់ទល់ជាមួយអ្នកសរព័ត៌មាន តាមរយៈមាតេ៦២ និង ៦៣។ 

កៃមពៃហ្មទណ្ឌថ្មីពិភាក្សា និងអនុមត័ដោយសភាជាតិ (១២ តុលា ២០០៩)ៈ 

ទោះបីជាមានការបេកាសរបស់លោក ហ៊ុន សែន (១៤ កុម្ភៈ ២០០៦)គំទេការវិវត្ដន៍ទៅកាន់ សេរីភាព 

ក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងការលុបទោសជាប់ពន្ធនាគរចោលបទបរិហាកេរ្ដិ៍ ក៏ដោយក៏កេមពេហ្មទណ្ឌថ្មីនេះ បានធ្វើឱ្យ 

សេរីភាព ក្នុងការបញ្ចេញមតិមានការចុះខ្សោយ ។ 

- មិនមាននិយមន័យច្បាស់លាស់នៅឡើយពីការបរិហាកេរ្ដិ៍ សូមមើល មាតេ៣០៥, ៣១៣, ៤៤៥, ៤៤៧, 

៥១។ 

- ការដក់ទណ្ឌកម្មឱ្យជាប់ឃុំឃាំង ពីបទបរិហាកេរ្ដិ៍ ដោយមានការការពារពិសេសសមេប់មន្ដេីមួយចំនួន ៖ 

ឧទាហរណ៍ ការបេមាថមើលងយចំពោះមន្ដេីរាជការ ឬ មន្ដេីជាប់ឆ្នោត អាចទទួលទណ្ឌកម្មជាប់ពន្ធនាគរ 

ពី ១ ទៅ ៦ថ្ងៃ និង ពិន័យជាបេក់ពី ១,០០០ ទៅ ១០០,០០០រៀល បេហែល ២ ទៅ ២៤ដុលា្លារ (មាតេ៥១)។ 

- មាតេ៥២៩ ការពារចៅកេម (ជាជាងការពាររដ្ឋបាលយុត្ដិធម៌) ពីការរិះគន់ ដោយសរតែវាមិនមានយោង 

ដល់ការខូចខតណាមួយដល់រដ្ឋបាលយុត្ដិធម៌។ បទដ្ឋានអន្ដរជាតិ ស្ដីពី សេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ បាន 

ចេនចោល ការការពារជាពិសេសសមេប់ចៅកេម ឬមន្ដេីសធារណៈពីការរិះគន់។ 

ទាំងអង្គការជាតិនិងអន្ដរជាតិមានការពេួយបារម្ភចំពោះមាតេផ្សេងមួយចំនួនទៀត ក្នុងច្បាប់នេះ ដូចជា 

ការគេប់គេង បេព័ន្ធយុត្ដិធម៌ ការផ្សាយព័ត៌មានមិនពិត ការបះបោរការផ្សាយព័ត៌មានសមា្ងាត់ជាដើម 36 ។ 

២-៣- ច្បាប់ប្រឆាំងអំពើពុករលួយ 

រដ្ឋាភិបាលបានសន្យអនុម័តច្បាប់បេឆំងអំពើពុករលួយ ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៤ និង ប៉ុន្ដែរហូតដល់ ឆ្នាំ២០០៨ 

រដ្ឋាភិបាល បានតេឹមតែដក់ចេញជាអាទិភាពចម្បង លើសេចក្ដីពេង ច្បាប់បេឆំងអំពើពុករលួយ និង កេមពេហ្មទណ្ឌ 

ថ្មី។ លុះរហូតដល់ ថ្ងៃទី១១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៩ ទើបសេចក្ដីពេងច្បាប់ បេឆំងអំពើពុករលួយ នោះ តេូវបានអនុម័ត 

ជាផ្លូវការដោយរដ្ឋាភិបាល។ ប៉ុន្ដែទោះបីមានការអនុមត័ហើយក៏ដោយ ក៏កេុមអង្គការមួយចំនួន បានចូលរួម 

យ៉ាងសកម្មក្នុងការធ្វើសេចក្ដីពេងនោះ នៅមិនទាន់ទទួលបានសេចក្ដីពេង ចុងកេយនៅឡើយទេ រហូតមកដល់ 

ពេលនេះ។ ដំណើរការរៀបចំច្បាប់នេះ ហ៊ុមព័ទ្ធដោយការសមា្ងាត់ ហើយមានការបេឹក្សាជាសធារណៈ តិចតួច 

ប៉ុណ្ណោះ ទោះបីជាច្បាប់នេះជាច្បាប់ដ៏សំខន់មួយបេចាំទសវត្សក៏ដោយ ។ បញ្ហាធ្ងន់ធ្ងររបៀបនេះ កើតមានឡើង 

ក្នុងដំណើរការ ស្ទើរគេប់ច្បាប់សំខន់ៗទាំងអស់។ 

២-៤- ច្បាប់គ្រប់គ្រងអង្គការ និងសមាគម 

ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៨ៈ គមេងច្បាប់គេប់គេងអង្គការ បានកា្លាយទៅជាបញ្ហាដ៏សំខន់ក្នុងរបៀបវារៈរបស់រដ្ឋាភិបាល។ 

អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលក្នុងបេទេសកម្ពុជា ស្ថិតនៅកេមការគេប់គេងដោយកេបខ័ណ្ឌច្បាប់រួចទៅហើយ ប៉ុន្ដែ 

៣៦ http://www.article19.org/pdfs/analysis/cambodia-comment-on-the-draft-penal-code.pdf 


រដ្ឋាភិបាលយល់ឃើញថាមានហានិភ័យទាក់ទងនឹងបញ្ហាភេវរកម្មដែលអាចចូលមកតាមចេកអង្គការមិនមែន 

រដ្ឋាភិបាល ហើយ ច្បាប់នេះនឹង គេងអនុម័តក្នុងឆ្នាំ២០០៩ ។ 

ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៩ៈ មិនទាន់មានសំណៅពេងណាមួយនៅឡើយទេ ប៉ុន្ដែ អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល មានការបារម្ភ 

ចេើន អំពីច្បាប់នេះ នៅក្នុងបរិបទបច្ចុប្បន្ននៃការមិនជឿទុកចិត្ដ ដូចមានពន្យល់ក្នុងសមេង់ខងកេម ពីសេចក្ដី 

ថ្លែងការណ៍ រួម ដែលដឹកនាំដោយ គណៈកម្មការសហបេតិបត្ដិការសមេប់កម្ពុជា (CCC)។ សេចក្ដីថ្លែងការណ៍ 

ជាចេើន ដោយមន្ដេីរដ្ឋាភិបាលបានអះអាងថា អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល មានទោសពីបទ "ញុះញង់" សហគមន៍។ 

ការអះអាងនេះតេូវបានលើកឡើងជាពិសេសនៅពេលដែលមានជម្លោះដីធ្លី ហើយសហគមន៍រងគេះ មានសម្លេង 

ខ្លាំង។ អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលតេូវបានបនោ្ទាសថាជាផ្នែកមួយនៃ "អ្នកបេឆំង" នៅពេលដែលពួកគេលើកឡើង 

ពីការបារម្ភអំពីគោលនយោបាយ ដំណើរការ និងការអនុវត្ដរបស់រដ្ឋាភិបាល។ នៅក្នុងបរិបទនេះ ការដក់ចេញ ច្បាប់ 

គេប់គេងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ដោយមិនមានការពិគេះយោបល់និងពិភាក្សាឱ្យបានគេប់គេន់ គឺជាការបារម្ភ 

យ៉ាងខ្លាំង 37 ។ 

២-៥- ស្ររីភាពព័ត៌មាន 

ឆ្នាំ២០០២ៈ អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលបានចាប់ផ្ដើមយុទ្ធនាការទាក់ទងនឹងច្បាប់សេរីភាពព័ត៌មាន ដែលមានសរៈ 

សំខន់ចំពោះច្បាប់បេឆំងអំពើពុករលួយ។ 

ឆ្នាំ២០០៧ៈ កេសួងទំនាក់ទំនងរដ្ឋសភាពេឹទ្ធសភា និង អធិការកិច្ច បានសរសេរសេចក្តីពេងគោលនយោបាយ 

មួយ ដោយមានជំនួយពីអ្នកជំនាញមា្នាក់របស់ FOI ឈ្មោះ Rick Snell មកពីអូស្ដៅេលី។ 

ឆ្នាំ២០០៩ៈ មិនទាន់មានការអភិវឌ្ឍន៍បន្ថែមទៀតទាក់ទងនឹងច្បាប់នេះទេ ប៉ុន្ដែ គេតេូវការវាកាន់តែខ្លាំង ដោយសរ 

ថាតាមរយៈបទពិសោធន៍កន្លងមក ច្បាប់សំខន់មួយចំនួនតេូវបានគេបោះឆ្នោតអនុម័ត ដោយមិនមាន ការពិគេះ 

យោបល់ជាមុនទេ ហើយច្បាប់ដែលគេគេងនឹងអនុម័តតេូវគេរក្សា ជាសមា្ងាត់មុននឹងយកមកបោះឆ្នោតសមេច។ 

VII. សលាក្ដីខ្មែរកាហម 

១- ករណីសំណុំរឿង ០០១ ឬ ការកាត់ទោស "ឌុច" 

ជនតេូវចោទ កាំង ហ្គេចអា៊ាវ ហៅ "ឌុច" តេូវបានគេផ្ទេរមកពីពន្ធនាគរយោធា ក្នុងទីកេុងភ្នំពេញ ទៅ 

អង្គជំនុំជមេះវិសមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា អ.វ.ត.ក នៅថ្ងៃទី១៧ កក្កដ២០០៧ និង ទទួល ការជំនុំ ជមេះក្ដីនៅ 

ថ្ងៃទី៣០ មីនា ២០០។ រយៈពេលសរុបនៃការជំនុំជមេះ មានចំនួន ៧៧ថ្ងៃ ដោយក្នុងនោះរួមមាន សវនាការបឋម 

ចាប់ផ្ដើមនៅថ្ងៃទី១៧ កុម្ភៈ ២០០៩ និង បន្ដដោយសវនាការអង្គសេចក្ដី ដែលបានបញ្ចប់ នៅថ្ងៃទី១៧ កញ្ញា 

២០០៩ និង សវនាការបញ្ចប់ ពីថ្ងៃទី២៣ ដល់ ២៧ វិច្ឆិកា ២០០៩ ។ ជាសរុប អង្គជំនុំជមេះ អ.វ.ត.ក បានស្ដាប់ 

សក្សីចំនួន ៤៧នាក់ និង ភាគីដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណីចំនួន២២នាក់38 ។ 

ថ្វីត្បិតតែល្បឿន នៃការរីកចមេើនយឺត នៅពេលចាប់ផ្ដើមដំបូង តែ អ.វ.ត.ក ទទួលបានការរីកចមេើន 

គួរឱ្យកត់សមា្គាល់ ក្នុងការបានបញ្ចប់ករណីសំណុំរឿង០០១ នេះ។ តុលាការនេះបានទទួលជោគជ័យក្នុងការ 

៣៧ http://forum-asia.org/news/in_the_news/pdfs/2009/joint%20statement%201.09.09.pdf 

៣៨ កេុមឃា្លាំមើលការជំនុំជមេះតុលាការខ្មែរកេហម នៃគមេងយុត្ដិធម៌អន្ដរជាតិ អាស៊ី មេរៀនទទួលបានពីការកាត់ទោស "ឌុច", ខែធ្នូ ២០០៩, 

ទំព័រ៤ 


ដំណើរការសវនាការបានល្អបំផុត ទាក់ទងនឹងអ្វីដែលបានកើតឡើងនៅមន្ទីរស២១ និង បរិយកាសជុំវិញដែលនាំឱ្យ 

ឈានទៅដល់ការបង្កើតមន្ទីរស២១។ ដូចនេះហើយនៅពេលដែលតុលាការចេញសលកេម មិនថាតើតុលាការ 

នេះទទួលយកការសរភាព កំហុស ឬការសរភាពមិនទទួលកំហុសនោះ ភាគីពេះរាជអាជា្ញាបានលើកឡើងដោយ 

ទទូចថា តេូវតែមានការរក្សា កំណត់ហេតុទាំងសេុង ពីអ្វីដែលបានកើតឡើងពិតបេកដនៅ ស២១ សមេប់ 

គោលបំណងរក្សាបេវត្ដិសស្ដេ។ ក្នុងន័យនេះ អ.វ.ត.ក បានដើរតួនាទីជាចេើន រួមមាន តួនាទីជាអ្នកព្យបាល ជា 

តុលាការពេហ្មទណ្ឌ ជាការស្វែង រកការទទួលខុសតេូវនៃឧកេិដ្ឋកម្មដែលបានកើតឡើង ផ្សារភា្ជាប់ទៅនឹងសំណង 

សមូហភាពនិងផ្លូវចិត្ដ ហើយតុលាការនេះ ក៏បានដើរតួនាទីក្នុងការផលិតកំណត់តេបេវត្ដិសស្ដេពីអ្វីដែលបាន 

កើតឡើងពិតបេកដ។ 

២- គំរូ ពីករណីសំណុំរឿង០០១ 

តុលាការខ្មែរកេហម ជាតុលាការទីមួយក្នុងបេវត្ដិសស្ដេច្បាប់ពេហ្មទណ្ឌអន្ដរជាតិ ដែលបានផ្ដល់ដល់ 

ជនរងគេះ នូវសិទ្ធិពេញលេញក្នុងការចូលរួម។ ក្នុងខែមីនា ឆ្នាំ២០០៨ អង្គបុរេជំនុំជមេះ បានចេញសេចក្ដីសមេច 

ដ៏មានសរៈសំខន់មួយ ដែលអនុញ្ញាតឱ្យជនរងគេះចូលរួមនៅក្នុងគេប់ដំណាក់កាលទាំងអស់នៃនីតិវិធី ឱ្យកា្លាយ 

ទៅជាភាគីនៅក្នុងតុលាការ។ ការសមេចចិត្ដនេះ បានចោទជាសំណួរជាចេើនថាតើ តុលាការនឹងរៀបចំការ ចូលរួម 

របស់ជនរងគេះដោយវិធីណា។ នេះជាការកាត់សេចក្ដីទៅលើឧកេិដ្ឋកម្មរាប់រយ រាប់ពាន់ ទាក់ទងទៅនឹង មេដឹកនាំ 

ជាន់ខ្ពស់នៃរបបកម្ពុជាបេជាធិបតេយ្យ។ បេជាជនកម្ពុជាស្ទើរតែគេប់រូបអាចជាជនរងគេះ សមេប់ តុលាការនេះ។ 

ដើម្បីធានាថា លក្ខខណ្ឌចាំបាច់សមេប់ការជំនុំជមេះករណីពេហ្មទណ្ឌនេះ ឆ្លើយតបទៅនឹង គោលបំណង ឱ្យមាន 

ការចូលរួមរបស់ជនរងគេះ វាជាយន្ដការមួយដែលតុលាការតេូវតែអនុម័តនិងសមេច។ 

នៅក្នុងករណី ឌុច តុលាការបានសមេចបែងចែកដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណីទាំង៩៣នាក់ ជា៤កេុម និង មាន 

មេធាវី៤កេុម នៅក្នុងបន្ទប់សវនាការតំណាងកេុមទាំង៤ ជាជាងការមានមេធាវី៩៣នាក់ តំណាងឱ្យដើមបណ្ដឹង 

រដ្ឋប្បវេណី ទាំងអស់។ នេះជាដំណើរការបន្ដបនា្ទាប់ ដែលតុលាការបានលើកឡើងពីបញ្ហា ដែលតុលាការ បានជួប 

បេទះ នៅពេលអនុវត្ដជាក់ស្ដែង។ ជនរងគេះមានសិទ្ធិនិងឱកាសចូលរួមដូចភាគីពេះរាជអាជា្ញាដែរ។ ជនរងគេះ 

អាចចូលរួមបានជា ដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី ជាអ្នកដក់ពាក្យប្ដឹងធម្មតា ជាសក្សី ក្នុងការចូលរួមក្នុងការជំនុំជមេះ 

និង ក្នុងដំណើរការជុំវិញបញ្ហានេះ។ មានមនុស្សបេហែលពី ២៤,០០០ ទៅ ២៥,០០០ ដែលបានចូលរួមនៅក្នុង 

អំឡុងពេលដំណើរការនីតិវិធីតុលាការ ។ 

ជាការសំខន់ណាស់ដែលជនរងគេះអាចចូលរួមបានចេើនក្នុងដំណើរការ នីតិវិធី ទាំងក្នុងនិងកេ 

តុលាការ។ នេះគឺជាផលសមេប់ការព្យបាលមួយបែប ដែលធ្វើឱ្យជនរងគេះ មាន អារម្មណ៍ ថាភាពរងគេះរបស់ 

ពួកគត់តេូវបានទទួលស្គាល់ដោយតុលាការ។ លើសពីនេះទៅទៀត តុលាការ បានអនុញ្ញាត ឱ្យជនរងគេះបាន 

ស្វែងរកការពិតចំពោះ អ្វីដែលបានកើតឡើង លើកេុមគេួសរ និងមនុស្ស ជាទីសេឡាញ់ របស់ពួកគេ។ ការបេប់ 

ការពិតទោះជាតាមវិធីណាក៏ដោយ បានផ្ដល់នូវការសេកសេន្ដមួយបែប ដែលបាននាំទៅដល់ដំណើរការព្យបាល 

និងបងេួបបងេួមជាបន្ដបនា្ទាប់ ហើយដែលនេះជាអ្វីដែល ជនរងគេះបេថា្នា ចង់បាន។ អ.វ.ត.ក មិនដូចតុលាការ 

ពេហ្មទណ្ឌដទៃទៀតទេ ដោយសរតុលាការនេះ បានផ្ដល់ឱកាសដល់ ជនរងគេះ ក្នុងការចែករំលែករឿងរា៉ាវនិង 

ការឈឺចាប់របស់ខ្លួនទៅកាន់បេជាជនដទៃទៀត និង ទៅកាន់ ពិភពលោក លើសពីការចូលរួមតេឹមតែជាសក្សី 


សមេប់ការជំនុំជមេះ ។ 

ម្យ៉ាងវិញទៀត វិធានផ្ទៃក្នុងរបស់ អ.វ.ត.ក ក៏បានអនុញ្ញាតឱ្យជនរងគេះស្នើសុំសំណងសមូហភាពនិងផ្លូវ 

ចិត្ដ ដែលករណីនេះជាការវិវត្ដន៍ ក្នុងការជំនុំជមេះ ករណីពេហ្មទណ្ឌអន្ដរជាតិ មិនធា្លាប់មានពីមុនមក។ កំណត់តេ 

ជាបេវត្ដិសស្ដេពីអ្វីដែលបានកើតឡើង ក្នុងរបបកម្ពុជាបេជាធិបតេយ្យ នេះអាចនឹងបញ្ចូលក្នុងកម្មវិធីសិក្សាក្នុងបេទេស 

កម្ពុជា សមេប់មនុស្សជំនាន់ កេយបានរៀនសូតេពីកតា្ដៅជមេុញឱ្យមានរបបនេះឡើង។ ការពិតដែលបានលើកឡើង 

នឹងបង្កើតបានជាកំណត់តេអំពីមូលហេតុ និងរបៀបដែលរឿងរា៉ាវនេះបានកើតឡើង អ្នកណាជាអ្នកទទួលខុសតេូវ អ្វីខ្លះ 

បានបាត់បង់ ហើយនិងសិទ្ធិអ្នកណាតេូវគេបំពាន។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការស្ដាប់កសិណសក្សី របស់ 

ដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី អំពីការខូចខតដែលពួកគត់បានទទួលរង ក៏មានសរៈសំខន់ ដូចការស្ដាប់ទឡ្ហីករណ៍ 

របស់ ដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី ទៅលើបញ្ហាផ្លូវច្បាប់ដែរ។ ធាតុទាំងពីរខងលើនេះ ជាចំណែកមួយនៃការជំនុំជមេះ 

"ឌុច" ដូចនេះធាតុទាំងពីរនេះ គឺជាគំរូ ពិតបេកដសមេប់តុលាការក្នុងសេុក។ ដូចគ្នានេះដែល អ.វ.ត.ក អាចជា 

តុលាការគំរូទៅដល់បេព័ន្ធយុត្ដិធម៌កម្ពុជា តាមរយៈការពងេឹងឯករាជភាពនិងជំនាញ បេសិនបើអនុញ្ញាតឱ្យមាន 

ដំណើរការល្អ។ ប៉ុន្ដែ ដំណើការគំរូនេះ វាបែរជាពឹងផ្អែកទៅលើវិធីដំណើរការនាពេលបច្ចុប្បន្ន និង វិធីដែលវានឹង 

ដំណើរការ ក្នុងពេលខងមុខ។ 

ដូចដែលយើងបានដឹងហើយថាមានការចោទបេកាន់ពីបទពុករលួយ និងការជេៀតជេកនយោបាយ នៅក្នុង 

តុលាការនេះ ប៉ុន្ដែ យើងនៅតែមិនទាន់ដឹងថាតើការចោទបេកាន់ទាំងនេះជាការពិត ឬ ជាការមិនពិតនៅឡើយទេ។ 

នៅក្នុងកែវភ្នែកសធារណៈ អ.វ.ត.ក បានរងការចោទបេកាន់ទាំងនេះ ដែលអាចនាំ ទៅរកផលអវិជ្ជមានចំពោះ 

បញ្ហាមរតករបស់តុលាការនេះ។ បេសិនបើតុលាការនេះមិនអាចដំណើរ បានល្អបេសើរ ទេនោះ តើតុលាការក្នុងសេុក 

និង តុលាការធម្មតាអាចដំណើរបានល្អដោយវិធីណា។ នៅក្នុងវិស័យអន្ដរជាតិ ដូចតុលាការអន្ដរជាតិដទៃទៀតដែរ 

អ.វ.ត.ក អាចរួមចំណែកក្នុងការអភិវឌ្ឍន៍ច្បាប់ពេហ្មទណ្ឌអន្ដរជាតិ។ តុលាការនេះ បានផ្តល់បទពិសោធន៍ក្នុងការ 

ពងេីកការចូលរួមរបស់ជនរងគេះ ដែលនេះជាឧទាហរណ៍ មួយសមេប់ជួយវិភាគថាតើ ជនរងគេះគួរមានតួនាទី 

បែបណា ក្នុងការជំនុំជមេះករណីពេហ្មទណ្ឌ។ តើជនរងគេះគួរមានតួនាទីលើគេប់បញ្ហាទាំងអស់ ឬ គួរមានតួនាទី 

ទាក់ទងតែបញ្ហាសំណង។ នៅ អ.វ.ត.ក ជនរងគេះ មានតួនាទីលើគេប់បញ្ហាទាំងអស់។ ក្នុងន័យនេះ វាជាករណី 

សិក្សាមួយ ថាតើជនរងគេះគួរ មានតួនាទីទូលំទូលាយបែបណាខ្លះក្នុងតុលាការនាពេលអនាគតដូចជាតុលាការ 

ពេហ្មទណ្ឌអន្ដរជាតិជាដើម។ 

៣- ឧបសគ្គ និងបាតិកម្មខ្លះៗពីករណី០០១ 

ការធានាថាការចូលរួមរបស់ជនរងគេះមានភាពរលូន និង មានការរៀបចំតេឹមតេូវបានល្អនោះ គឺជាបញ្ហា 

បេឈមមួយ ហើយការធានាថាជនរងគេះទាំងឡាយអាចបញ្ចេញសម្លេងរបស់ខ្លួនបាន ដោយមិនមានការ យឺតយ៉ាវ 

ក្នុងនីតិវិធី គឺជាបញ្ហាតុល្យភាពដែលតុលាការនេះបានខិតខំធ្វើយ៉ាងខ្លាំង។ សម្លេងរបស់ជនរងគេះ នៅក្នុងសវនាការ 

មានចំនួនតិចតួច តែវាក៏តេូវតែតំណាងឱ្យជនរងគេះលើគេប់បញ្ហាទាំងអស់។ សេដៀងគ្នានេះដែរ មេធាវីឈាន 

មុខមា្នាក់ដែលតំណាងឱ្យមនុស្សមួយចំនួនកំណត់ក្នុងការបង្ហាញខ្លួននៅក្នុងសវនាការ តេូវខិតខំទាក់ទាញអារម្មណ៍ 

របស់តុលាការឱ្យផ្ដោតទៅលើសម្លេង របស់ជនរងគេះទាំងអស់។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី 

មួយចំនួន បានលើកឡើងយ៉ាងទទូច អំពីកង្វះខតព័ត៌មានតេឹមតេូវ និងមានសុគតភាព ពី អ.វ.ត.ក ហើយវាមាន 


ការលំបាកក្នុងការទទួលការឆ្លើយតប ឬការឆ្លើយសំណួរ ពី អ.វ.ត.ក ដោយសរមិនមានបុគ្គលបង្គោលណាមួយ 

សមេប់ជនរងគេះក្នុងការទាក់ទងដោះសេយបញ្ហារបស់ខ្លួន។ តួនាទី របស់តុលាការ មានតេឹមតែការកាត់សេចក្ដី 

និង បញ្ជូនសេចក្ដីសមេច ហើយមិនមានបញ្ចូលការពិចារណា ទៅលើហេតុផលសង្គម ឬ វប្បធម៌សំខន់ៗផ្សេង 

ទៀតឡើយ។ 

ដូចគ្នានេះដែរ សមត្ថភាពរបស់អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ក្នុងការដើរតួនាទីផ្សេងៗគ្នាជាចេើននោះ ក៏ 

នៅមានកមេិតនៅឡើយ ចំពោះតួនាទីរបស់ខ្លួន នៅក្នុងដំណើរការនេះ។ ដោយសរតែមានការខ្វះខតផ្នែកថវិកា 

និង ធនធាន សមេប់ការជូនដំណឹង និងទំនាក់ទំនងឱ្យបានសមរម្យ ជាមួយដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី និងការនាំ 

ដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី ដែលចង់ចូលរួមក្នុងដំណើរការនីតិវិធីនេះ ក៏នៅមានកមេិតដែរ។ នៅពេលតុលាការមានការ 

រីកចមេើនទៅមុខ មិនមាននរណាបានដឹងទេថាតើ តួនាទីនិងទំនាក់ទំនងរវាង ដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី និង តុលាការ 

មួយនេះ មានការបេពេឹត្ដទៅយ៉ាងដូចម្ដេចនោះទេ។ បញ្ហាមានដើមបណ្ដឹងក្នុងទេង់ទេយធំបែបនេះ មិនធា្លាប់មាន 

ពីមុនមកទេ ក្នុងបេទេសកម្ពុជា ហើយក៏ មិនដែលមានរឿង បែបនេះកើតឡើងពីមុន នៅក្នុងពិភពលោកនេះឡើយ 

សូម្បីតែក្នុងតុលាការពេហ្មទណ្ឌអន្ដរជាតិ ក៏គ្មានដែរ។ 

នៅពេលដែលករណីសំណុំរឿង០០១ មានការរីកចមេើនទៅមុខ ហើយនៅពេល ដែលយើងចាប់ផ្ដើមមាន 

ការសមេចទៅលើវិសលភាពនៃការចូលរួមរបស់ដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណីនោះ អ្នកខ្លះបានលើកឡើងថានេះជាការ 

បងេួញការចូលរួមរបស់ដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី ក៏ប៉ុន្ដែ ក្នុងសភាពដដែលនេះ ក៏មានការសមេចទៅលើបញ្ហា 

វិសលភាពនៃការចូលរួមរបស់ដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី ជាលើកដំបូងដែរ។ វាក៏មិនមានភាពយុត្ដិធម៌ទេ បេសិនបើ 

យើង ហៅការសមេចចិត្ដមួយចំនួននៅក្នុងសំណុំរឿង០០១ ថាជាការបងេួញសិទ្ធិរបស់ ដែលមានពីមុនមក ពីពេះ 

ថា មិនមាននរណាមា្នាក់បានដឹងថាពួកគត់មានសិទ្ធិអ្វីខ្លះនោះទេ មុនពេលមានសេចក្ដីសមេចរបស់តុលាការអំពី 

សិទ្ធិរបស់ពួកគត់។ ភាគចេើនតុលាការបានសមេចថា ការរៀបរាប់អំពីការដកសិទ្ធិពីដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណីដែល 

មានពីមុនមកនោះ មិនមែនជាការតេឹមតេូវនោះទេ ពីពេះថានេះ គឺជាលើកដំបូងហើយ ដែលគេបានសួរតុលាការ 

ថាតើសិទ្ធិទាំងអស់នោះមាន ឬក៏អត់កន្លងមក។ 

ផលវិបាក និង អនុសាសន៍ 

មានការជំរុញឱ្យមានការចំណាយថវិកា ចំពោះសេវាមួយចំនួនសមេប់ជនរងគេះ ដែលមានកំណត់ នៅក្នុង 

វិធាន១២ របស់ អ.វ.ត.ក។ ការបេជុំពេញអង្គរបស់តុលាការក្នុងខែសីហា ២០០៩ បានទទួលស្គាល់ថា មានការ 

ចាំបាច់ចំពោះទមេង់បន្ថែមដែលមានភាពទូលាយជាងមុន នៃការចូលរួមរបស់ជនរងគេះ ហើយជាការចុះបញ្ជី 

ជនរងគេះគឺជាសំណើមួយក្នុងចំណមសំណើជាចេើន។ 

ថ្មីៗនេះ ជាមួយនឹងការងររបស់ អង្គការ មិនមែនរដ្ឋាភិបាល ផ្សេងៗរួមមានទាំងអាដហុកផងដែរនោះ មានការ 

លើកឡើងនូវសំណើមួយសុំឱ្យមានអាណត្ដិទូលំទូលាយមួយដែលអាចផ្ដល់នូវមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់ ក្នុងការ 

គិតពិចារណាពីទមេង់ នៃការចូលរួមរបស់ជនរងគេះកេសលសវនាការ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការកំណត់អំពីសំណង 

សមូហភាពនិងផ្លូវចិត្ដ នៅមានភាពមិនច្បាស់លាស់នៅឡើយទេ ថាតើវាមានន័យយ៉ាងដូចម្ដេចនៅក្នុងអនុវត្ដជាក់ 

ស្ដែង ដែលអាចជាលទ្ធផល សមេប់ជនរងគេះ។ លក្ខខណ្ឌដែលថាសំណងតេូវចេញមកពីទណ្ឌិតនោះ ជាកតា្ដៅ 

ដ៏មានកមេិតមួយ ជាពិសេស នៅពេលដែលយើងកេឡេកមើលទៅលើស្ថានភាពរបស់ឌុច ដែលមានគេបង់បេក់ 


សមេប់មេធាវីរបស់គត់នោះ ថាតើគត់មានធនធានសមេប់សំណងដែរឬទេ។ យើងក៏មិនតេូវមើលរំលងពីបញ្ហា 

ហិរញ្ញវត្ថុ ចំពោះបញ្ហាសំណងនោះទេ។ រដ្ឋដែលបានផ្ដល់ជំនួយ ក៏មានការស្ទាក់ស្ទើរក្នុងចិត្ដដែរ ថាអ្នកណានឹង 

បរិចា្ចាគ ទៅក្នុងថវិកាសមេប់សំណង។មា្ចាស់ជំនួយមួយចំនួនបានលើកឡើងថា ការកាត់ទោសនេះហើយជា 

ដំណើរការសន្សឹមៗ ក្នុងការព្យបាល ហើយដែលជាចុងកេយកា្លាយទៅជាសំណងសមេប់ជនរងគេះ។ 

ក្នុងន័យនេះ សួរថាតើតុលាការនេះតេូវដើរតួនាទីពីរ ទាំងក្នុងការផ្ដល់នូវយុត្ដិធម៌ដល់ជនរងគេះ និងផ្ដល់ 

សំណងដល់ជនរងគេះចំពោះការបាត់បង់ និងការឈឺចាប់ដោយសររបបខ្មែរកេហមនេះផងដែរឬយ៉ាងណា។ 

សំណួរសួរថា គេអាចរៀបចំបញ្ហាសំណងនេះ យ៉ាងដូចម្ដេចនៅពេលអនាគត ហើយដែលអាចជំរុញឱ្យមាន 

ការផ្ដល់សេវាផ្សេងៗជាចេើន តាមរយៈធនធានថវិកា ដែលអាចបេើបេស់ ទៅលើបញ្ហាសំណងនេះ។ ដូចនេះ គួរ 

មានការកែបេវិធានផ្ទៃក្នុង ដើម្បីអាចឆ្លើយតប ទៅនឹងសំណួរខងលើនេះបាន។ កន្លងមកមានការពិភាក្សាវែកញែក 

យ៉ាងសកម្មនិងចមេុះ ក្នុងចំណមសង្គមស៊ីវិល និងក្នុងតុលាការខ្លួនឯង អំពីការរិះគន់លើគមេងទាក់ទងនឹង 

សំណង។ ដោយឡែក យើងក៏បានឃើញ ការរីកចមេើនគួរឱ្យកត់សមា្គាល់ ក្នុងចំណមសង្គមស៊ីវិល ចំពោះការ 

ស្វែងរកសកា្ដៅនុពល ដែលអាចអភិវឌ្ឍន៍គមេងសំណងនេះ ដើម្បីជំនះឧបសគ្គដែលកំពុងតែកើតមាននាពេល 

បច្ចុប្បន្ននេះ។ 

ជាងនេះទៅទៀត ដីកាបញ្ជា សំណងណាមួយ តេូវតែស្ថិតនៅកេមស្ថាប័ន ដែលមានអត្ថិភាពបនា្ទាប់ពី 

ការបញ្ចប់របស់សលាក្ដី ដើម្បីធានាថា វានឹងមានអាយុវែងជាងជីវិតរបស់សលាក្ដី ហើយបេភេទនៃសំណងមិនតេូវ 

ចេញមកពីអង្គភាព ឬអង្គការណាមួយ ដោយមិនបានគិតពិចារណាពីទស្សនៈរបស់ជនរងគេះឡើយ។ ការបន្ថយ 

សម្លេងពីចេើនមកតិច មិនមែនអាចធានាថា អ្វីៗទាំងអស់ មានសុគតភាព មានការសហការល្អ ឬ មានភាពរលូន 

នោះទេ។ ដើម្បីធានាថាតួនាទីរបស់មេធាវីដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី នៅតែមានបេសិទ្ធភាព និង មានសរៈសំខន់ 

នោះ ចៅកេមតេូវតែ សមេចចិត្ដថា អំណាចនិងសមត្ថកិច្ចរបស់ មេធាវីឈានមុខ (Lead Counsel) មិនរឹតត្បិត 

តួនាទីមេធាវី ដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណីទេ ហើយជាពិសេសតួនាទីរបស់ដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណីផ្ទាល់។ គេប់គ្នាតេូវ 

បំពេញតួនាទី រួមគ្នាដើម្បី ធ្វើយ៉ាងណាឱ្យសម្លេងរបស់ដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី កាន់តែមានបេសិទ្ធភាព។ មួយវិញទៀត 

ចំនួន ជនរងគេះដ៏ចេើនលើសលប់នេះ បានធ្វើឱ្យមានការលំបាកក្នុងការគិតរក មធ្យបាយ ដែលអាចឱ្យជនរងគេះ 

មួយចំនួនធំ អាចចូលរួមបាន ហើយដំណើរការជំនុំជមេះនៅតែបន្ដបេពេឹត្ដទៅបេកបដោយបេសិទ្ធភាព និង មិនជះ 

ផលអវិជ្ជ មានដល់សិទ្ធិជនតេូវចោទ។ សមេប់បញ្ហានេះ បទពិសោធន៍បានបង្ហាញថា តុលាការតេូវធ្វើការងរ ដោយ 

វិធីខុសពីសព្វដង នៅក្នុងស្ថានភាពដែលមានជនរងគេះចេើនបែបនេះ។ យើងនឹងតេូវរង់ចាំមើលថាតើ តុលាការ 

នឹងមានការកែបេអ្វីខ្លះ ចំពោះដំណើរការនេះ ហើយនឹងមានអ្វីកើតឡើងក្នុងករណីសំណុំរឿង០០២។ 

យើងមានសុទិដ្ឋិនិយមថាដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី បានទទួលបទពិសោធន៍ និង មានការរីកចមេើន ក្នុងការ 

ស្វែងរក យុទ្ធសស្ដេដែលពួកគត់អាចធ្វើការរួមគ្នាដើម្បីឱ្យមានការកែបេក្នុងស្ថានភាពមួយដែលមានផលបេយោជន៍ 

និង បុគ្គលិកលក្ខណៈផ្សេងៗគ្នានៃដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី។ មានការយល់សេបគ្នាថា តុលាការអាចតេឹមតែផ្ដល់ 

យុត្ដិធម៌ ក្នុងមួយកមេិតតែប៉ុណ្ណោះ ហើយយុត្ដិធម៌ដែលតុលាការបានផ្ដល់ជូន អាចមានអត្ថន័យជេលជេទៅបាន 

លុះតេតែវា រួមផ្សំជាមួយនឹងយន្ដការផ្សេងទៀតនៃយុត្ដិធម៌អន្ដរកាល។ តាមការបារម្ភរបស់ អ.វ.ត.ក គឺថា ជនរង 

គេះ ចង់បានឱកាសក្នុងការនិយយរឿងរា៉ាវរបស់ខ្លួន ហើយពួកគត់ចង់បាន ឱកាសចេើនជាងអ្វីដែលតុលាការ 

បានផ្ដល់ជូន។ កេពីតុលាការវាអាចជួយបានចេើនបេសិនបើមានយន្ដការយុត្ដិធម៌អន្ដរកាលដែលអាចអនុញ្ញាតឱ្យ 


ជនរងគេះ និយយរឿងរា៉ាវរបស់ខ្លួននៅកន្លែងណាមួយដែលមិនសូវជាផ្លូវការដូចសលសវនាការពេហ្មទណ្ឌនេះ។ 

៤- ជនសង្ស័យបន្ថែមទៀត 

យោងទៅតាម លក្ខន្ដិកៈ និង វិធានផ្ទៃក្នុង អ.វ.ត.ក មានភាពឯករាជ្យពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ។ ហេតុដូចនេះ 

ហើយ ចៅកេម សហចៅកេមស៊ើបអង្កេត សហពេះរាជអាជា្ញា និង ចៅកេមជំនុំជមេះ តេូវតែដំណើរការ នីតិវិធី ដោយ 

ឯករាជ្យ។ នេះជាតុលាការកម្ពុជាដែលមានការឧបត្ថម្ភអន្ដរជាតិពីអង្គការសហបេជាជាតិ ដូច្នេះ អ.វ.ត.ក មានយន្ដការ 

ដោះសេយវិវាទពីខងភាគីផ្នែកជាតិ និង ភាគីអន្ដរជាតិ។ ស្ថានភាពថ្មីៗដែលអង្គបុរេជំនុំជមេះ ចេញដីកាបង្គាប់ ឱ្យ 

សហពេះរាជអាជា្ញាដក់ដីកាបញ្ជូនរឿងឱ្យស៊ើបសួរសំណុំរឿងថ្មីចំនួន២ ដើម្បីកាត់ទោស ជនសង្ស័យ បន្ថែមទៀត 

នោះ គឺជាលទ្ធផលនៃយន្ដការនីតិវិធីច្បាប់ ដែលភាគីទាំងសងខងបានយល់សេប។ ទាំង រដ្ឋាភិបាល កម្ពុជា និង 

អង្គការសហបេជាជាតិ នៅពេលចរចា លើកិច្ចពេមពេៀងស្ដីពីការបង្កើត (អវតក) នេះ បានយល់ពេម ចំពោះយន្ដការ 

នេះ ហើយភាគីទាំងសងខងបានចុះហត្ថលេខដូចនេះ ភាគីទាំងពីរតេូវតែ អនុលោមតាម។ 

ដូចនេះ ការសមេចចិត្ដក្នុងការនាំជនសង្ស័យបន្ថែម មិនមែនជាការលេងនយោបាយ របស់អង្គការ សហ 

បេជាជាតិ នោះទេ តែវាជានីតិវិធីច្បាប់សុទ្ធសធ។ តាមផ្លូវច្បាប់ ស្ថានភាពដែលអង្គបុរេជំនុំជមេះ បង្គាប់ឱ្យ សហ 

ពេះរាជអាជា្ញាដក់ដីកាបញ្ជូនរឿងឱ្យស៊ើបសួរ ដូចនេះ សហពេះរាជអាជា្ញា បង្គាប់ឱ្យសហចៅកេមស៊ើបអង្កេត បើក 

ការស៊ើបអង្កេត ហើយសហចៅកេមស៊ើបអង្កេត តេូវតែបើកការស៊ើបអង្កេត ដោយពួកគេមិនមានជមេើស ផ្សេងក្នុង 

ការមិនពេមស៊ើបអង្កេតឡើយ។ បេសិនបើសហចៅកេមស៊ើបអង្កេត រកមិនឃើញភស្ដុតាង ពិតបេកដ ទេនោះ 

ពួកគេអាចសមេចបោះបង់ការចោទបេកាន់នេះតាមផ្លូវច្បាប់។ ទោះបីជាមានការផ្សព្វផ្សាយ បែបណា តាមបេព័ន្ធ 

សរព័ត៌មានក៏ដោយ ក៏សំណួរទាក់ទងនឹងជនសង្ស័យបន្ថែមនៅតែជាបញ្ហាផ្លូវច្បាប់។ 

នៅក្នុងយុតា្ដៅធិការ តុលាការនេះមិនមែនកាត់ទោសតែមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ប៉ុណ្ណោះទេ គឺថែមទាំងអ្នកទទួល 

ខុសតេូវខ្ពស់បំផុតទៀតផង។សរៈសំខន់ដែលការកាត់ទោសនេះ មិនមែនធ្វើឡើងគេន់តែជានិមិត្ដរូប ទៅលើជន 

តេូវចោទ មួយកា្ដៅប់តូចនេះ អាចជួយឱ្យបេជាជនទទួលស្គាល់ថាអ្វីដែលបានកើតឡើងក្នុងបេទេសកម្ពុជា មិនមែន 

កើតឡើងដោយសរតែមនុស្សពីរបីនាក់នោះទេ គឺវាបានកើតឡើងដោយសរមនុស្សជាចេើន ដែលបានចូលរួម 

នៅក្នុង ការបង្កវិនាសកម្មទាំងឡាយនេះ។ បេជាជនកម្ពុជាជាចេើន ទទួលស្គាល់ថាមានមនុស្សចេើន បន្ថែម លើ 

មនុស្ស ៥នាក់ ដែលកំពុងជាប់ឃុំនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះជាអ្នកទទួលខុសតេូវ។ គេមិនអាចយកជនគេប់រូប ដែលបាន 

ជាប់ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងវិនាសកម្មទាំងអស់នោះមកឱ្យទទួលខុសតេូវនោះទេ ពីពេះ មនុស្សដែល មានការ ពាក់ព័ន្ធ 

មានចំនួនចេើនពេក វិនាសកម្មទាំងនោះបានកើតឡើងយូរកន្លងមកហើយ និងមិនមានធនធាន គេប់គេន់ ផងដែរ។ 

ដើម្បីផ្ដល់ជូនរូបភាពពិត នូវអ្វីដែលបានកើតឡើងក្នុងបេទេសកម្ពុជា និងបំពេញចិត្ដរបស់បេជាជនថា យុត្ដិធម៌ 

មិនមែនគេន់តែជាយុត្ដិធម៌និមិត្ដរូបទេនោះ វាមានសរៈសំខន់ណាស់ដែល តេូវមានការកាត់ទោស លើសពីជន 

ជាប់ចោទទាំង៥នាក់បច្ចុប្បន្ននេះ។ 

ដូច្នេះតុលាការនេះនឹងមានអត្ថន័យកាន់តែបេសើរសមេប់បេជាជន បេសិនបើវាអាចទៅលើសពី ករណី 

សំណុំរឿង០០១ និង ០០២។ បេសិនបើតុលាការបញ្ចប់បនា្ទាប់ពីករណី០០១ វានឹងមានភាពអវិជ្ជមានយ៉ាងខ្លាំង 

សមេប់បេជាជននៃបេទេសកម្ពុជា ហើយវានឹងធ្វើឱ្យមានការយល់ថា មាន មនុស្ស តែមា្នាក់ប៉ុណ្ណោះដែលទទួលខុស 

តេូវជំនួសមនុស្សជាចេើនដែលបានពាក់ព័ន្ធ។ ប៉ុន្ដែ យើងសង្ឃឹមថា ករណី០០២ នឹងផ្ដល់នូវរូបភាពកាន់តែទូលាយ 


ពីអ្វីដែលបានកើតឡើងនៅកម្ពុជា អំឡុងរបបកម្ពុជាបេជាធិបតេយ្យ បេសិនបើជនតេូវចោទមួយចំនួននៅរស់រាន 

មានជីវិត 39 ។ ដើម្បីបញ្ជាក់ពីភាពជឿជាក់បាន តុលាការតេូវតែមាន ឯករាជភាព ហើយតេូវបង្ហាញថាមិនមានការ 

ជំរុញពីកេយនោះទេ ហើយក៏មិនដួលរលំដោយសរ ការជេៀតជេក នយោបាយទៅក្នុងការងរតុលាការ និងក្នុង 

ការសមេចចិត្ដចោទបេកាន់ជនសង្ស័យបន្ថែមឡើយ។ វាជា ការងររបស់សហពេះរាជអាជា្ញាក្នុងការសមេចថា 

អ្នកណាខ្លះតេូវទទួលការចោទបេកាន់ ហើយអ្នកណាមិនតេូវ ទទួល ការចោទ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការដែល 

តុលាការនេះសមេចឱ្យ មានដំណាក់កាលស៊ើបអង្កេត សមេប់សំណុំរឿង០០៣ និង ០០៤ នេះ គឺជាសញ្ញាដ៏ 

សំខន់មួយ និងជាកិត្ដិយសមួយដែលតុលាការនេះខិតខំចង់បាន។ 

ជាសរុប អ្នកវាយតម្លៃសភាពការណ៍ជាចេើន រួមទាំងមា្ចាស់ជំនួយផងដែរនោះ បានទទួលស្គាល់ថាតុលាការ 

នេះមានផលបេយោជន៍ជាចេើន។ ករណី "ឌុច" បានបង្ហាញដល់មា្ចាស់ជំនួយនិងជនគេប់រូប នូវ ឱកាសមួយ ក្នុងការ 

យល់ដឹង បន្ថែមពីអ្វីដែលបានកើតឡើងក្នុងបេវត្ដិសស្ដេរបស់ខ្លួន ហើយនិងមានអារម្មណ៍ថា យុត្ដិធម៌បែបណា 

ដែលខ្លួនអាចនឹងទទួលបាន ជាការបង្ហាញនូវការបង្កើនចំណាប់អារម្មណ៍យ៉ាងចេើននៅក្នុងបេទេសកម្ពុជា ទៅលើ 

តុលាការនេះ។ ក្នុងន័យនេះមា្ចាស់ជំនួយបានមើលឃើញនូវលទ្ធផលដ៏វិជ្ជមានមួយ នៅ អ.វ.ត.ក ពីពេះអ្វីដែល 

ពួកគត់ចាប់អារម្មណ៍ក្នុងបេទេសកម្ពុជា គឺការកែទមេង់បេព័ន្ធច្បាប់។ ចំណាប់អារម្មណ៍ របស់បេជាជនខ្មែរយើង 

ចំពោះយន្ដការ យុត្ដិធម៌ដូច អ.វ.ត.ក នេះ និងអាចជាកតា្ដៅចម្បងមួយដែលជួយជំរុញ ការកែទមេង់បេព័ន្ធយុត្ដិធម៌ 

ឱ្យកាន់តែមានសរៈសំខន់ និងតេូវតែកើតមានឡើង។ 

-------------------****------------------- 

៣៩ បទសមា្ភាសន៍ជាមួយដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី ១៤នាក់ មេធាវីដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី្ប បុគ្គលិក អ.វ.ត.ក និង បុគ្គលិកអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល 

លោក ឡុង បញ្ញាវុឌ្ឍ, Heather Ryan, Christophe Sperfeldt, Andreas Selmeci, Paul Oertly, Anees Ahmed, Pauline Baranes, នី 

ច័ន្ទឌី, Silke Studzinsky ជុំ ម៉ី, ជុំ នៅ,ឆត់ គីមជុន, ប៊ូ ម៉េង និង គួនសរិន

Untitled - Khmer Krom

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?