AİLE HAKEMLİĞİ

Yahudi ve Hıristiyan toplumlarda da onların bilginleri, haham, papaz ve rahipleri bu
tarz problemleri çözen taraf olmuştur. Günümüzde dahi ABD (Amerika Birleşik
Devletleri)’de ve Avrupa ülkelerinde hem kiliselerdeki din adamları (rahip ve papazlar) hem
de havra ve sinagoglardaki hahamlar ailelerin sırdaşı konumundadır. Onların mahrem ve çok
özel problemleriyle ilgilenmekte ve bunlara çözümler üretmektedirler.
Budizm, Manihaizm, Brahmanizm, Hinduizm, Zerdüştlük, Nesturizm, Şamanizm ve
diğer Asya dinlerinde de bu tür problemler, din adamları ve bilginleri tarafından çözülmüştür.
Hâlâ bu uygulamaların yürürlükte olduğunu söyleyebiliriz. 17
Dünyadaki bütün toplumlarda bu tarz uygulamalar değişik çehrelerle günümüze kadar
süregelmiştir. Çünkü toplum olmanın tabiatı böylesi bir çözümü gerekli kılmaktadır.
Günümüzde uluslar arası ticarette “tahkim meselesi” vardır. Bu, taraflar arası ticari,
alım, satım ve gümrük gibi konularda anlaşmazlık çıktığında, hakem tayin edilmesini öngören
devletler arasındaki hukuki antlaşmalardır. Sonuç olarak hakem kararları uygulanır.
İslâm’ın son peygamberi Hz. Muhammed (s.a.v.)’e indirilen Kur’ân’da bu konu, bir
âyet-i kerimeyle açıklayıcı bir şekilde emredilmiştir. İslâm âlimleri ve müçtehitleri, bu âyetin
uygulanması yönünde birçok önerilerde bulunmuş, bu uygulamanın sistematiğini oluşturmuş
ve üzerinde içtihat etmişlerdir. Bu içtihatlar, kararlar ve fetvalar, daha sonraları oluşturulan
kanunlar günümüze kadar bize ulaşmıştır. Bu konu, tefsir, fıkıh ve Ahkâmu’l-Kur’ân
kitaplarında derinliğine işlenmiş ve bizlere ışık tutmuştur.
C. Kur’ân’da Aile hakemliği
İnsanlığa en son olarak gönderilen ilâhî kitap Kur’ân’ı Kerim’de şöyle
buyrulmaktadır:
“Eğer (eşlerin) aralarının açılmasından endişe duyarsanız, erkeğin ailesinden bir
hakem ve kadının ailesinden bir hakem gönderin. Bunlar arayı düzeltmek isterlerse,
Allah onların arasını bulur. Çünkü Allah hakkıyla bilendir, her şeyin aslından
haberdardır.” 18
Eşler arasındaki ihtilaf ya kadının nüşuzu/isyanıyla ya da erkeğin zulmetmesiyle
meydana gelir. Erkek, kadının isyanı ve dik başlılığını bu âyetin öncesinde geçtiği üzere üç
şekilde tedip yöntemiyle tedavi etmeye çalışır. Erkek zulmüne devam ettiğinde veya kadını
isyandan acze düşüldüğünde ya da evlilikte Allah’ın sınırları yerine getirilmediğinden ve
17 Bkz. Foltz, Richard C., İpek Yolu Dinleri (Çev. Aydın Aslan), s. 42, 57, 95, 102, Medrese yayınları, İstanbul,
2006.
18 Nisa, 4, 35.
9