AİLE HAKEMLİĞİ

Arapça’da “yaşlı erkeğe” de hakem denilmektedir. 12 Hakem, başka bir deyişle “ıslah
etmek için gayret etmek veya bir şeyden men etmektir.” 13 “İki hasım arasını bulacak
ve davalarını halledecek kişidir.” 14
Günümüzde mahkemeler tarafından belirlenen yeminli hakemler mevcuttur. Bu
hakemlerin verdiği karara “hakem kararı” denilmektedir.
Hâkim: Egemenliğini yürüten, buyruğunu yürüten, sözünü geçiren, egemen
anlamındadır. 15
Hâkim ile hakem arasında en belirgin fark, öncekinin egemenliğinin bütün alanlarda
gerçekleşmesi, hakemin ise belirli ve sınırlı konularda kararının geçerli olmasıdır.
b. Terim Anlamı
Aile hakemliğini geniş ve dar anlamda ifade etmek gerekir:
Geniş anlamda aile hakemi: Aile fertleri veya büyük aileyi oluşturan aileler
arasındaki anlaşmazlığı çözmek için yetkili olarak seçtikleri ve üzerinde anlaştıkları
kişidir. Daha çok bu konumda hakem görevini ailenin en büyüğü, aile reisi veya
ailenin bilge kişisi yapar.
Aile meclisi kavramı da bu anlama yakındır. Aile meclisi: Aile fertlerinin ortak
görüşlerini belirleyen ve yerine getiren heyettir. 16
Dar anlamda aile hakemi: Eşler (karı-koca) arasındaki anlaşmazlığı çözmek için
aileden (veya aile dışında) yetkili olarak seçilen ve üzerinde anlaşılan kişi veya
kişilerdir.
B. Tarihçesi
Aile hakemliği veya aile meclisi meselesi insanlık tarihiyle birlikte çok eskilere
dayanır. O zamanlarda oluşan problemlerin, aile büyükleri, kabile önderleri veya bilge kişiler
tarafından çözüme kavuşturulduğu bir gerçektir. Tarih boyunca bu küçük toplumlarda (kabile,
aşiret ve klan), problemlerle ilgili ileri gelenlerin aldığı kararlar ve verdiği hükümler geçerli
olmuş ve toplumda uygulanmıştır. İçinde peygamberin bulunduğu toplumlarda,
peygamberler çözümün merkezinde yer almış, ailede ve toplumda meydana gelen
anlaşmazlıkları çözmüştür. Peygamberin bulunmadığı yerlerde, peygamberin görevlendirdiği
bilgili ve salih kişiler, âlimler bu görevi üstlenmiştir.
12 Mustafa, İbrahim (heyet), Mu’cemu’l-vasît, c. I, s. 189, Çağrı Yayınları, İstanbul, ts.
13 Ebu’l-Bekâ, Eyyub b. Musa el-Huseynî, el-Kulliyât mu’cemu’l-mustalahât ve’l-furûki’l-luğaviyye,
Müessesetu’r-Risâle, Beyrut, 1419 h./1998 m. II. Baskı
14 Sabunî, Muhammed Ali, Ahkâm Tefsiri (çev. Mazhar Taşkesenlioğlu), c. I, s. 397, Şamil Yayınevi, İstanbul, ts.
15 Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, s. 831, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2009.
16 Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, s. 45.
8