AİLE HAKEMLİĞİ

G. Mısır ve Diğer İslâm Ülkelerinde Aile Hakemliği
(Ahvâl-i Şahsiyye)
Hukuk-ı Aile Kararnâmesi Suriye, Irak, Lübnan gibi İslâm ülkelerinde uzun zaman
yürürlükte kalmıştır. Suriye ve Irakta kabul edilen başka yerli kanunlar onun yerini almış,
Lübnan’da ise bugüne kadar yürürlüğü devam etmiştir. 46
Mısır Medeni Kanunu da İslâm aile hukukunu/Ahvâl-i Şahsiyye’yi uygulamış ve
günümüze kadar yürürlüğü devam etmiştir.
Suriye Medeni Kanunu, aile hakemliği meselesinde Hukuk-ı Aile Kararnâmesi’ndeki
hususları 112-115. maddeleri aynı esası, bazı farklarla daha ayrıntılı bir şekilde
benimsemiştir:
“Söz veya fiil ile kendisine kötü muamelede bulunan ve hayatı çekilmez hale getiren
kocasından şikâyet eden kadının ondan ayrılmayı talep etmesi caizdir. Zarar verdiği sabit olur
hâkim de aralarını ıslaha muvaffak olamazsa onları ayırır ve bu bir bâin talak olur. Kötü
muamele ve zarar sabit olmaz veya müddeî koca olursa hâkim, anlaşıp barışmaları bir aydan
az olmamak üzere onlara mühlet verir. İddia sahibi ısrar eder anlaşma da gerçekleşmemiş
bulunursa hâkim; birisi karının diğeri erkeğin ailesinden ki hakem tayin eder. Bu mümkün
olmadığı takdirde hâkim ıslah kabiliyetini takdir ettiği kimseleri hakem tayin eder ve
vazifelerini dürüstlük ve adalet içinde yapacaklarına yemin ettirir.” (fıkra: 1-3)
“Hakemler önce anlaşmazlık ve geçimsizlik sebeplerini araştırır, sonra karı-koca ile
bulunmalarını zaruri gördükleri kimseleri hâkimin başkanlık ettiği bir celsede toplarlar.
Taraflardan birinin gelmemesi hakemliğe mani değildir. Aralarını bulmak için bütün
gayretlerini sarf ederler.” (113/1-2)
“Hakemler aralarını bulmaktan ümit kesince bakarlar eğer kötülük ve kusurun tamamı
veya çoğu kocada ise 47 bir talak ile onları ayırırlar…” (114/1)
“Kusurun tamamı veya çoğu kadında ise 48 muhâlâa yoluyla ayrılığa hükmederler…”
(114/2)
“Hakemler ihtilaf ederse hâkim bir üçüncüsünü ilave eder.” (114/3)
46 Karaman, a.g.e., c. I, s. 227.
47 1929 tarihli Mısır Medeni Kanunu iki tarafın kusurlu olması ile kusurun kimde olduğunun anlaşılmaması
halini de bu hükme tabi kılmıştır. Bkz. Karaman, a.g.e., c. I, s. 321.
48 Mısır Medeni Kanununa göre bu durumda dava reddedilir ve tefrika hükmedilmez; ancak kadın ızrarı ispat
ederse tefrik bahis mevzûu olur; ispatsız şikâyetin tekerrüründe ise hakemlere başvurulur. Bkz. Karaman, a.g.e.,
c. I, s. 321.
17