AİLE HAKEMLİĞİ

“-Sizin kanaatiniz barıştırma noktasında olursa onları barıştırırım. Eğer ayrılması
noktasında olursa onları ayırırım.” 33
Aynı şekilde Hz. Ali (r.a.) halifeliği döneminde buna benzer bir durumda hakemler
tayin etti ve onlara eşleri barıştırma ve ayırma yetkisi verdi. 34
Bununla ilgili örnek şöyle vuku bulmuştur. Abdurrezzak, İbn Abbas (r.a.) hadisinden
tahric ederek Muhammed b. Sîrîn’den o da Ubeyde (r.a.)’den şöyle dediğini rivayet etmiştir:
Bir gün her birinin yanında bir grup insan bulunan [aralarında anlaşmazlık olan] bir
kadın ile bir erkeği Hz. Ali (r.a.)’nin yanına geldiklerine şahit oldum. Bunun üzerine Hz. Ali
(r.a.), kadının ailesinden bir hakem, erkeğin ailesinden bir hakem tayin etti. Sonra da
hakemleri huzuruna çağırarak onlara şöyle dedi:
“-Üzerinize düşen görevin ne olduğunu biliyor musunuz? Sizin yapmanız gereken
şudur: Eşleri birleştirirseniz ben de onları birleştiririm. (Başka bir rivayette: Eşleri
ayırırsanız ben de onları ayırırım).” Bunu duyan kadın şöyle dedi:
“-İster lehime ister aleyhime olsun Allah’ın kitabındaki hükme razı olurum.” Koca da
bunun üzerine:
“Eğer ayrılık olursa, hayır, kabul etmem.” dedi. Bunu duyan Hz. Ali (r.a.):
“-Yalan söyledin. Allah’a yemin ederim ki aleyhine de olsa Allah’ın kitabındaki hükme
razı olmadıkça buradan çıkamazsın.” dedi. 35
E. Aile Hakemliği Meselesine Fıkhî Mezheplerin Bakışı
“Eğer (eşlerin) aralarının açılmasından endişe duyarsanız, erkeğin ailesinden bir
hakem ve kadının ailesinden bir hakem gönderin. Bunlar arayı düzeltmek isterlerse,
Allah onların arasını bulur. Çünkü Allah hakkıyla bilendir, her şeyin aslından
haberdardır.” 36
Bu âyet-i kerime gereğince bütün İslâm müçtehitleri geçimsizlik halinde cemiyet veya
devleti temsilen hâkimin mezkûr iki hakemi gönderip ıslah teşebbüsünde bulunmalarını
isteyeceği hükmünde birleşmişlerdir.
Fıkhî mezhepler eşleri barıştırma meselesinde ittifak ettikleri halde, hakemlerin yetkisi
konusunda ihtilaf etmişlerdir. Bu konuda iki temel görüş ortaya çıkmıştır:
1- Ebû Hanife ve bir rivayete göre İmam Şafiî ve Ahmed b. Hanbel’e göre hakemler
vekil durumundadır. Müvekkilleri neye yetki vermişlerse ancak o tasarrufları
33 Bkz. İbn Kesir, Tefsiru’l-Kur’âni’l-Azîm, el-Mektebetu’ş-Şamile, Nisa sûresi 35. âyetin tefsirine; Ebu’l-
Hayyân, Bahru’l-Muhît, el-Mektebetu’ş-Şamile, Nisa sûresi 35. âyetin tefsirine.
34 Mevdudi, a.g.e.a.y.
35 Bu olayı İbn Ebî Hâtim rivayet etmiştir.; bkz. İbn Kesir, a.g.e.a.y; Cessas, Ahkâmu’l-Kurân, Nisa sûresi 35.
âyetin tefsirine.
36 Nisa, 4, 35.
14