AİLE HAKEMLİĞİ

aralarının açılmasından endişe duyulduğunda onların maslahat ve menfaatlerini düşünen kefil
Mü’minlerin tarafların ailesinden bir hakem göndermeleri farzdır. 19
İslâm’da aile müessesesi mukaddes olup toplumun temel yapısı olması bakımından
büyük değer taşır. Bunun için İslâm, aile yapısının uzun ömürlü olması ve gelişmesi için
yapısındaki çatlaklara yeni tuğlalar koyarak tamir etmek ister.
İslâm, burada karı-koca arasının açılmasından korkulduğu an son çareyi gösteriyor.
Bir hakem erkeğin ailesinden, bir hakem kadının ailesinden gönderilmesini istiyor.
Bu hakemlerin eşlerin arasını bozan ruhi taşkınlıklardan, bilinçaltında kalan
hatıralardan ve hayatın olaylarından uzak kalmaları gerekir. Aynı zamanda hayat
atmosferlerini bozan, ilişkileri engelleyen, eşlere yakın olmaları hasebiyle hayatlarındaki
diğer bütün temiz duyguları örten etkilerden de uzak olmaları gerekir. Evet, iki ailenin
taleplerine kulak vererek, küçük çocuklara şefkat göstererek… Zamanımızda olduğu gibi
birini diğerine tercih etmekten çekinerek… Yıkılmakla karşı karşıya bulunan ailenin,
çocukların ve eşlerin selametini düşünerek… Aslında bu iki hakem, ailenin sır vereceği en
güvenilir kimselerdir. Çünkü kendi ailelerindendir. Bunun için sırlarını dökmekte bir sakınca
yoktur. Bu hakemlerin öğrendikleri sırları yaymakta çıkarları da yoktur. Hatta saklamakta
büyük menfaatleri vardır.
Her iki hakem de eşlerin ıslahında hemfikirdirler. Tabii ki eşlerin kalbinde gerçekten
geçim arzusu varsa… Zira sadece öfke dahi bu isteği engellemeye yeterlidir. Yüce Allah,
hakemlerin kalplerindeki kuvvetli arzu vasıtasıyla eşler arasındaki geçimsizliği giderir. 20
Müfessir İzzet Derveze, bu âyetin nüzul sebebi hakkında özel bir rivayete
ulaşamadığını belirtmiştir. 21 Ayrıca müfessirlerin görüşüne göre, bu âyetin muhatabı
peygamber (s.a.v.), eşler ve ilgili alanlar olduğunu ifade ederler. Bu ilgili alanlar,
peygamberin vekilleri, emir sahipleri ve kadılar olur. 22 Bu konuda Hz. (Ali (r.a.)’den gelen
rivayette, eşler arasındaki anlaşmazlıkların önce emir sahiplerine, sonra da onun vekiline
bildirilmesini emretmiş ve emir sahiplerinin bu tarz anlaşmazlıklarda müdahale hakkının
bulunduğunu söylemiştir. 23
Aslında Allah, hakemlerin kimin seçeceği konusunu belirsiz bırakmıştır. Eğer karı
koca anlaşmazlıklarını çözüme bağlamak istiyorlarsa, kendi akrabalarından birer hakem
seçebilirler. Ya da iki tarafın aile reisleri, bu işi çözümlemek üzere iki hakemi
görevlendirebilir. Yahut da iş mahkemeye intikal etmişse, mahkeme henüz bir girişimde
19 Reşid Rıza, Seyyid Muhammed, İslâm’da Kadının Hukuku (çev. Mehmet Çelen), s. 58, Nida Yayınları,
Malatya, 2008.
20 Kutup, Seyyid, Fi Zilali’l-Kur’ân (çev. Bekir Karlığa, M. Emin Saraç, İ. Hakkı Şengüler), c. III, s. 220,
Hikmet Yayınları, İstanbul, ts.
21 Derveze, İzzet, et-Tefsiru’l-hadis (çev. Mustafa Altınkaya), c. VI, s. 124, Ekin Yayınları, 1997.
22 Zemahşerî, Tefsiru’l-Keşşâf, el-Mektebetu’ş-Şamile, (bkz. Nisa sûresi, 35. âyetin tefsiri); Derveze, a.g.e. s.
125-126; el-Kâsimî, Cemaleddin, Mehâsinu’t-te’vil, el-Mektebetu’ş-Şamile, (bkz. Nisa sûresi, 35. âyetin tefsiri);
23 Derveze, a.g.e., c. VI, s. 126.
10