akademia 2007+

tę tezę – Maurizio Cattelan, bracia Chapman, Tracey Emin, Sylvie Fleury,
Felix Gonzales-Torres, Damien Hirst, Sarah Lucas, Gabriel Orozco i wielu
innych, mniej sławnych. 12 Wiadomo również, że model edukacji oparty na
modernistycznej triadzie kreatywność – medium – innowacja pozwoli absolwentowi
odnaleźć się w świecie dizajnu, projektowania, reklamy, w świecie
usług plastycznych, na które jest dzisiaj ogromne zapotrzebowanie (estetyzacja),
ale nie ułatwi mu dostępu ani nawet zrozumienia dzisiejszego
świata sztuki. Dzisiejszy świat sztuki (artworld) wyrasta bowiem z triady
postawa – praktyka – dekonstrukcja. Znajomość tej triady jest niezbędna dla
kompetentnej partycypacji we współczesnej praktyce artystycznej.
3. Funkcje sztuki, funkcje Akademii.
Historia szkolnictwa artystycznego naznaczona jest piętnem akademizmu.
Ucieczką przed akademizmem były wszystkie edukacyjne inicjatywy artystów
nowoczesnych – plenery, letnie szkoły, grupy, stowarzyszenia, galerie,
wreszcie uczelnie, takie jak Bauhaus, czy zakładane w porewolucyjnej Rosji
Akademie nowego typu – Inchuk (Instytut Kultury Artystycznej) i Wchutemas
(Wyższe Pracownie Techniczno-Artystyczne) w Moskwie (obie powołane
w 1920 roku) czy Swomas (Wolne Pracownie Artystyczne) w Petersburgu
(otwarte w 1919 roku). 13 Akademizm utożsamiano bowiem z martwą
sztuką, kopiowaniem historii sztuki, a nie z żywą sztuką, włączoną w społeczne
przemiany.
Napięcie między tradycją a współczesnością, martwą i żywą sztuką,
a dokładniej, miedzy artystyczną tradycją a modernistycznym projektem
i utopią nowego życia, było siłą napędzającą nowoczesne szkolnictwo.
Około 1930 roku rewolucyjna utopia modernizmu osiągnęła swój kres, doszła
do granic, poza którymi mogła być już tylko samooszustwem, twierdzi
Manfredo Tafuri, 14 dlatego w latach 30. zwolennicy nowoczesności nie
odrzucali już tradycji, lecz dążyli do takiego przeformułowania tradycyjnych
wartości, żeby mogły skutecznie służyć społecznemu rozwojowi. Takie
funkcjonalistyczne podejście do programu edukacji artystycznej nakreślili
przedstawiciele szwedzkiego modernizmu w manifeście acceptera!
(1931). Kultura artystyczna – pisali – (…) musi dostosować się do Europy A,
w przeciwnym razie stanie się całkowicie bezużyteczna. 15 Europa A oznaczała
nowoczesną, zindustrializowaną część kontynentu w przeciwieństwie
do zapóźnionych, wiejskich regionów Europy. 16 Nowoczesna edukacja nie
miała odrzucać przeszłości, lecz prowadzić do właściwego zrozumienia
historii. Przeszłość nie jest rezerwuarem form, które należy naśladować;
celem edukacji artystycznej jest rozpoznanie logiki historii pozwalające na
ciągłe doskonalenie form. Doskonalenie form, czyli odróżnienie prawdziwej
(słusznej) nowości od fałszywej nowości, nowości wynikającej z rozpoznania
ludzkich potrzeb od nowości narzucanej ludziom za pomocą
sprytnej reklamy. Prawdziwa nowość odwołuje się do tego, co w człowieku
uniwersalne, podczas gdy fałszywa nowość żeruje na ludzkich zachciankach
i pragnieniach; prawdziwa nowość jest bezklasowa, podczas gdy fałszywa
nowość wzmacnia społeczne podziały; prawdziwa nowość wyrasta
z przemyślenia historii, ma zakorzenienie w tradycji, jest stara i nowa jednocześnie,
natomiast fałszywa nowość jest kwestią mody. 17
Artyści nowocześni próbowali znaleźć dla sztuki społeczne zastosowanie,
wskazać społeczną funkcję sztuki. Wysiłek ten okazał się zgubny
dla sztuki. Zgodnie z nowoczesną ideologią, sztuka użytkowa stanowi
coś w rodzaju suplementu do sztuki czystej, ale zarazem sztuka nowoczesna
jest bez sztuki użytkowej niepełna czy też niespełniona, ponieważ nie
potrafi doprowadzić do rzeczywistego przekształcenia społeczeństwa. Tak
więc to, co miało być zaledwie dodatkiem, uzupełnieniem sztuki – sztuka
użytkowa, zaczęło decydować o tym, czym powinna być sztuka w ogóle.
Sztuka czysta przekształciła się w laboratorium pracujące na potrzeby
sztuki użytkowej. Takiego charakteru zaczęły też nabierać oparte na nowoczesnej
ideologii szkoły artystyczne, dostosowujące swój program do
potrzeb sztuk użytkowej – sztuki, na którą istnieje zapotrzebowanie społeczne.
Takie postępowanie nazwać można akademizmem naszych czasów.
Przeciwko takiemu akademizmowi kieruje się dziś sprzeciw artystów, którzy
nie chcą dostosowywać sztuki do społecznych oczekiwań, zdając sobie
doskonale sprawę z tego, że nie istnieje społeczne zapotrzebowanie na artystów
niezależnych. Artysta niezależny to ten, który dopiero stworzy własną
publiczność, który dopiero znajdzie dla swoich propozycji społeczne
zrozumienie i uznanie.
o sztuce problemach | A. Kisielewski akademii | G. Dziamski
Strategia Akademia trawestacji, przeciw akademizmowi. czyli dzisiejsza Uwagi obecność o szkolnictwie
tradycji artystycznym awangardy
170
171