akademia 2007+
o sztuce - ASP Katowice
o sztuce - ASP Katowice
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
jąć próbę wskazania pewnych zjawisk mających znamiona eksperymentu,<br />
które pojawiły się na początku XX wieku i dotyczyły różnych aspektów<br />
typografii. Warto w tym miejscu przytoczyć eksperymenty podejmowane<br />
przez futurystów. Były to działania dwojakiego rodzaju: jedne podejmowane<br />
były na pograniczu lingwistyki i zmierzały do zmiany zasad ortografii:<br />
drugie dotyczyły eksperymentowania z wizualną formą tekstu. I jedne<br />
i drugie mają swą kontynuację we współczesnej typografii. Przykładem<br />
eksperymentów z pogranicza lingwistyki i typografii były działania polskich<br />
futurystów, którzy zaproponowali w 1920 roku m.in. wprowadzenie<br />
pisowni zgodnej z fonetycznym brzmieniem wyrazów. Podobne eksperymenty<br />
były podejmowane w innych nacjach i obecnie są nadal kontynuowane<br />
przez niektórych typografów. Jednym z nich jest Pierre di Sciullo.<br />
Jego krój pisma Sintetik jest krojem, w którym litery francuskiego alfabetu<br />
zredukowane są do fonemów (15 znaków). Na przykład dla zapisania<br />
dwóch słów będących określeniami skóry stosuje się tę samą formę (peaux<br />
& pot = po). Słowa składane Sintetikiem są zrozumiałe dopiero podczas<br />
głośnego ich wypowiadania, co zwraca czytelnika ku doświadczeniu<br />
średniowiecznej formy ustnego przekazu.<br />
Z ekonomicznego punktu widzenia krój pisma Sintetik wg autora<br />
pozwoliłby zaoszczędzić ok. 30% objętości książki. Krój pisma Quantange<br />
uwzględnia specyfikę języka francuskiego. Stanowi fonetyczny alfabet,<br />
który sugeruje wymowę i rytm czytania poprzez wizualne formy znaków.<br />
Na przykład litera „c” ma dwie formy, ponieważ może być wymawiana jako<br />
„s” lub „k”. Di Sciullo uzasadnia swoją propozycję możliwością wykorzystania<br />
fontu przez obcojęzycznych studentów, aktorów czy prezenterów 10 .<br />
Innym przykładem tego typu eksperymentów jest krój Glasgow zaprojektowany<br />
przez Erica Spiekermanna, inspirowany dialektem z okolic Glasgow.<br />
Działania zmierzające do eksperymentowania z formą typograficznego<br />
przekazu zainicjowały słowa przywódcy futurystów – Marinettiego:<br />
Words in freedom (słowa na wolności). Hasło programowe stało się impulsem<br />
do podjęcia eksperymentu typograficznego polegającego na odrzuceniu<br />
dotychczas obowiązującego kanonu kompozycyjnego opartego na<br />
układzie osiowym o strukturze horyzontalno-wertykalnej i wprowadzeniu<br />
swobodnego zapisu podkreślającego ideę tekstu poetyckiego. Szczególny,<br />
liryczny nurt tej koncepcji reprezentowała poezja graficzna: kaligramy<br />
Apollinaire’a, T. Tzary, Pierre’a Alberta Birota. Kaligramy nawiązujące<br />
do średniowiecznej tradycji wierszy, których zapis układany był w kształt<br />
przedmiotów, mogły być czytane na głos, przy czym zachodził odwrotny<br />
proces niż przy czytaniu normalnego wiersza, którego obraz wyłaniał się<br />
stopniowo. W przypadku kaligramów obraz stanowił początek percepcji.<br />
Oczy postrzegały pewien obraz, a następnie uszy otrzymywały informację<br />
ukrytą w znakach, odkrywając, że liryka obrazu jest liryką słów. Współczesny<br />
przedstawiciel poezji konkretnej, kontynuującej ideę kaligramów, Ian<br />
Hamilton Finlay, ucieleśnił futurystyczne hasło słów w przestrzeni w postaci<br />
oryginalnego cyklu wierszy przestrzennych stanowiącego realizacje rzeźbiarskie<br />
oraz teksty ryte w kamieniu i piaskowane w szkle. Reprezentatywnym<br />
przykładem jest dzieło zrealizowane dla Instytutu Maxa Plancka<br />
w Stuttgarcie stanowiące prostokątną, pionowo ustawioną tablicę z wyrytym<br />
piękną kursywą w lustrzanym odbiciu słowem shiff (statek), którego<br />
pozytyw odbija się w tafli wody u stóp pomnika. 11 Twórczość Finlay'a umiejscawia<br />
typografię w sferze eksperymentu artystycznego określając jej rolę<br />
jako źródła inspiracji i realizacji poetyckich wizji. Pozostając w obszarze<br />
sztuki warto przywołać postać kaligrafa Arthura Bakera czy Takenobu<br />
Igarashi – autora cyklu rzeźb inspirowanych literami alfabetu łacińskiego.<br />
Najdonioślejsze znaczenie eksperymentów futurystów polegało<br />
na przejściu od linearnego zapisu tekstu do koncepcji obrazu budowanego<br />
w przestrzeni dwuwymiarowej, co wpłynęło nie tylko na rozwój poezji<br />
konkretnej, ale także na ukształtowanie się nowych form w obszarze<br />
komunikacji wizualnej. Konieczność wypracowania nowego sposobu<br />
komunikacji – specyficznego kodu, za pomocą, którego możliwe byłoby<br />
przekazanie maksimum istotnych informacji w ograniczonych czasowo<br />
i przestrzennie ramach spowodował natłok informacji, wzrastające tempo<br />
życia oraz rozwijające się środowisko reklamy. Nowy typ komunikatu opierał<br />
się na założeniu, że odbiorca wchodzi w interakcję z nadawcą, której<br />
rezultatem jest nadanie znaczenia przekazowi. Mózg słuchacza lub widza<br />
stawał się komponentem całościowego systemu porozumiewania się. Aby<br />
nastąpiło zrozumienie przekazu i nadanie mu znaczenia odbiorca musiał<br />
wykonać pewną umysłową pracę. Skuteczność zdekodowania tego typu<br />
o problemach akademii | E. Stopa-Pielesz<br />
Dialog tradycji i eksperymentu we współczesnej<br />
typografii<br />
158 159
Change language